Trends & Ontwikkelingen

Met dank aan een Europees verdrag mogen burgers óók hun zegje doen over potentieel erfgoed – gebouwen en andere zaken die behouden moeten blijven. Over een aantal gebouwen uit de periode van ruwweg de wederopbouw tot de opkomst van Vinex-wijken, moet zo langzamerhand een keuze worden gemaakt: renovatie, herbestemming of slopen? Over dat ‘jonge erfgoed’, zegt Evelien van Es, erfgoedexpert en architectuurhistoricus. Het gaat in heel Nederland om vier miljoen panden, waarvan tweeënhalf miljoen woningen. Om te voorkomen dat te veel „iconische gebouwen” zo verdwijnen, wordt zowel op rijks- als gemeentelijk niveau gekeken naar hoe de Post 65-periode op de juiste manier behandeld kan worden. 

Ook op gemeentelijk niveau wordt gekeken naar wat lokaal belangrijk is en bescherming verdient. Dat moet ook wel, sinds Nederland vorig jaar het Europese Verdrag van Faro heeft ondertekend. Dat verdrag, staat op de website, „stelt de mens en de samenleving centraal en hún relatie met erfgoed”. Door middel van participatie wordt er gebruik gemaakt van burgerexpertise en gezocht naar de emotionele waarde van erfgoed. Met als hoofdvraag: wat vinden júllie belangrijk om te bewaren?

Al een jaar of tien zint de gemeente Den Haag op een verhuizing van het huidige Eschermuseum. Escher in Het Paleis, zoals het officieel heet, huist in een stadspaleis aan het deftige Lange Voorhout, maar groeit uit zijn jasje. De gemeente en de directie willen het museum daarom onderbrengen in de voormalige Amerikaanse ambassade, een paar deuren verderop. Daar kan het museum bijna twee keer zoveel bezoekers ontvangen. Afgelopen december gaf de gemeenteraad groen licht voor een voorbereidingsbudget van 1,8 miljoen euro. Maar ineens loopt het hele project in de soep. De reden: Amsterdamse concurrentie. Naar verluidt opent in de hoofdstad een ‘Escher-experience’, mogelijk iets met virtual reality.

Tot dusver had het Haagse museum het alleenrecht op het permanent tentoonstellen van Eschers werk in Nederland. Nu blijkt dat de eigenaars van de Escher-rechten hun zegen hebben gegeven aan het Amsterdamse initiatief. Daarmee is het een serieuze bedreiging voor de groeiplannen van het Haagse museum, zodanig dat het college van burgemeester en wethouders op advies van de museumdirectie een streep door de verhuizing wil zetten.

Het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam is donderdagavond uitgeroepen tot het BNA Beste Gebouw van het Jaar, de jaarlijkse prijs van de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus (BNA) die nu voor de twintigste keer is uitgereikt. Het ontwerp is van Office Winhov, dat er zes jaar aan heeft gewerkt.

Het museum is gevestigd in een voormalige kweekschool aan de Plantage Middenlaan, van waaruit tijdens de oorlog zo’n 600 kinderen onder de ogen van de bezetter door het verzet in veiligheid zijn gebracht. Hun ouders zaten ondertussen in de Hollandse Schouwburg aan de overkant van de straat, waarvandaan ze naar concentratiekampen werden gedeporteerd. De schouwburg, de kweekschool en een voormalig woonhuis van een Joods echtpaar naast de school vormen nu samen het NHM dat vorig jaar is geopend. Daarmee vertelt het museum niet alleen het verhaal, het ís ook het verhaal.

De Amerikaanse zanger Sly Stone is op 82-jarige leeftijd overleden. Dat meldt zijn familie aan de Amerikaanse entertainmentzender TMZ. Zijn band Sly & The Family Stone wordt geroemd om het transformeren van de popmuziek eind jaren zestig en begin jaren zeventig. Stone, geboren als Sylvester Stewart, was de voorman van de funk-, soul- en rockband uit Californië, die bestond uit familieleden en vrienden van Stone. Sly & The Family Stone is bekend van hits als Dance to the Music, Everyday People en Family Affair.

Het college van burgemeester en wethouders in Krimpen aan den IJssel heeft de startnotitie voor een nieuwe cultuurvisie vastgesteld. In de komende maanden denken inwoners, culturele organisaties, verenigingen en ondernemers mee over de koers voor cultuur, erfgoed en evenementen in Krimpen. Wethouder Kirsten Jaarsma: “Cultuur, erfgoed en evenementen zijn van grote waarde voor ons dorp. Het zorgt voor plezier, stimuleert persoonlijke ontwikkeling en talent én verbindt inwoners met elkaar.”

Provincies en gemeenten zien de essentiële bijdrage van cultuur en erfgoed aan de leefbaarheid in stad en land. Kunst, cultuur en erfgoed moet voor alle inwoners, in elke regio toegankelijk, bereikbaar en aantrekkelijk zijn. De toegang tot cultuur voor iedereen kan alleen als de drie overheden gemeenschappelijke verantwoordelijkheid nemen voor het culturele stelsel in Nederland: van de basis tot de top. 

In de inbreng van het Interprovinciaal Overleg wordt hier verder op ingegaan. Ook vraagt het IPO aandacht voor het verlengen van de periode van de Basisinfrastructuur (bis) en voor erfgoed en monumentenzorg.

Sport en cultuur zijn belangrijke pijlers van de vrijetijdsbesteding van Nederlanders. Het Mulier Instituut en de Boekmanstichting hebben samen onderzocht in hoeverre Nederlanders deelnemen aan sport- en cultuuractiviteiten. En hoe deze domeinen zich tot elkaar verhouden. Het rapport biedt inzicht in de mate van overlap tussen deelname aan sport en cultuur. En in verschillen in deelname naar persoonskenmerken, zoals leeftijd, opleiding, inkomen en stedelijkheid.

De fameuze ‘kuisheidsgelofte’ Dogma 95 bestaat dertig jaar, aanleiding om vier Dogmafilms in de bioscoop terug te brengen. Wat was het belang van deze ironische Deense filmsekte? Die initiators waren aankomend regisseur Thomas Vinterberg (1969) en Lars von Trier (1956). Het tienpuntenplan, hun zelfverklaarde ‘gelofte van kuisheid’, schreef onder meer voor: altijd filmen op de locatie waar het verhaal zich afspeelt. Achteraf geen geluid of muziek toevoegen. Er wordt louter gedraaid met handheldcamera’s. Alleen gebruikmaken van bestaand licht. 

Het was brutaal, het was grappig, en het leverde ook nog wat op. Het bescheiden filmland Denemarken kwam ermee in het nieuws, alsof er zojuist een volgende nouvelle vague was ontdekt, de leidende Franse filmstroming uit de jaren vijftig en zestig. En in 1998 werden zowel Von Trier (met The Idiots) als Vinterberg (met Festen) toegelaten tot de officiële competitie van het Cannes filmfestival.

In 2024 werden 6.720.843 bezoeken gebracht aan 56 poppodia aangesloten bij de VNPF. Hierbij betaalde 85,8% van het publiek entreegeld, terwijl 14,2% van het publiek gratis activiteiten bezocht. Na een lichte stijging van het aandeel betaalde bezoeken in 2023, was de verhouding tussen betaald en gratis bezoek in 2024 weer min of meer gelijk aan de jaren ervoor. 

In 2024 werden 7.903 concerten en 2.863 clubavonden georganiseerd door 56 poppodia aangesloten bij de VNPF.  Het aandeel uitverkochte concerten en clubavonden daalde iets ten opzichte van een jaar eerder. In 2024 waren 23% van alle concerten en 24% van alle clubavonden van de poppodia uitverkocht. In 2023 was dit nog respectievelijk 27% en 28%. Deze cijfers zijn afkomstig van de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF) die een analyse maakte van de gegevens van 56 aangesloten poppodia over de jaren 2023 en 2024.

Veel wetgeving rond regulering van de arbeids- en zzp-markt ligt klaar voor behandeling in de Kamer. De val van het kabinet zet dat onder druk. ZiPconomy geeft een overzicht van mogelijke gevolgen, waarbij de handhaving schijnzelfstandigheid gewoon doorgaat.

Donderdag wordt bekendgemaakt welke acteurs genomineerd zijn voor een Theo d’Or. De tijd dat gerenommeerde acteurs met klassiek toneelrepertoire in grote schouwburgen de grootste kanshebbers op een toneelprijs waren, lijkt definitief voorbij. De Nederlandse Toneeljury nomineerde dit jaar vooral acteurs die speelden in nieuw geschreven toneelteksten en kleine theaterzalen.

Verder maken vooral mannen kans op de prijs, die sinds vorig jaar genderneutraal wordt uitgereikt. Dat is opvallend in een seizoen vol indrukwekkende vrouwenrollen. De Volkskrant licht de interessantste genomineerden uit – en dat zijn nou juist opvallend veel vrouwen.

De nieuwe cultuurplannen baren de stichting AJSO (Almeers Jeugd Symfonie Orkest) grote zorgen. Talentontwikkeling is namelijk niet terug te vinden in de nota Cultuurkoers 2040 en het Cultuurplan voor 2025-2028 die het college onlangs publiceerde. “Kennelijk hoort dit plotseling niet meer bij de basisinfrastructuur van de stad”, reageert het AJSO-bestuur in een noodkreet aan de gemeenteraad.

De kloof tussen stad en platteland is al jaren een dankbaar onderwerp in de politiek en aan talkshowtafels. Maar nieuw onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau naar sociale ongelijkheid toont aan: die kloof bestaat vooral in ons hoofd. In plaats van een gapend gat tussen stad en platteland ziet het SCP dan ook eerder zeven breuklijnen dwars door Nederland lopen. Dit zijn de sociale klassen waarin de samenleving op basis van economisch, cultureel, sociaal en persoonskapitaal (gezondheid en aantrekkelijkheid) kan worden ingedeeld. 

De gemeente Horst aan de Maas werkt samen met inwoners en organisaties aan vitale kernen en een sterke sociale basis, waarin cultuur een belangrijke rol speelt. Wethouder Riny Coenders benadrukt het belang van cultuur voor ontmoeting en ontwikkeling: "Cultuur brengt mensen met een gezamenlijke hobby of passie bij elkaar en zorgt voor plezier en betrokkenheid in de samenleving."

In plaats van een nieuw cultuurbeleid heeft de gemeente gekozen voor een uitvoeringsprogramma, voortvloeiend uit het cultuurbeleid 2020. Dit programma is geactualiseerd op basis van de verenigingsmonitor en gesprekken met het lokale veld. Een nieuwe uitvoeringslijn is toegevoegd om het verenigingsleven extra aandacht te geven, gezien de belangrijke rol die verenigingen spelen in de leefbaarheid van de dorpen.

In steeds meer Nederlandse gemeenten verdwijnt muziekonderwijs langzaam uit beeld als essentieel onderdeel van de ontwikkeling van kinderen. Waar muziekscholen vroeger vanzelfsprekend gesteund werden door de lokale overheid, moeten ze het nu vaak alleen zien te redden op de vrije markt. Dat heeft gevolgen: versnippering, ongelijkheid en het verdwijnen van een goed werkend systeem. Dat zeggen Frank de Jong (Kunstloc Brabant), Frans Funnekotter (Kunstencentrum LOUIS) en John Gubbels (Kunstkwartier).

In de culturele sector wordt steeds vaker gesproken over het belang van een veilige werkomgeving. Ook in de popsector zijn we ons ervan bewust dat artiesten, technici, medewerkers en vrijwilligers zich veilig moeten voelen op hun werkplek. Maar hoe bereik je dat? Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) stelde onlangs de vraag of een verplichte gedragscode daaraan bijdraagt.

Volgens het NIP kan een gedragscode helpen om helderheid en houvast te bieden. Maar alleen een document is niet genoeg. Een veilige werkomgeving vraagt ook om goed voorbeeldgedrag van leidinggevenden, duidelijke meldprocedures en regelmatige gesprekken binnen teams. Het gaat erom dat iedereen zich verantwoordelijk voelt voor een gezonde werkcultuur. 

Digitale prentenboeken dragen net als papieren boeken bij aan de taalontwikkeling van peuters. Voor het eerst is nu de inzet ervan in de kinderopvang onderzocht. De woordenschat van peuters gaat aantoonbaar vooruit wanneer pedagogisch medewerkers digitale prentenboeken inzetten, zo blijkt uit een nieuwe effectstudie van Osterhaus, Van Steensel en De Koning. Voorwaarde is wel dat zij beschikken over een kwalitatief aanbod én voldoende zijn getraind in het gebruik ervan. 

De creatieve sector in Eindhoven staat zwaar onder druk nu meerdere broedplaatsen in hun voortbestaan worden bedreigd. Als er niet snel actie wordt ondernomen, is dat funest voor het creatieve ecosysteem van de stad. Die waarschuwing komt van De Creatieve Laag, een netwerk van verschillende creatieve maakplekken in Eindhoven. Volgens de verenigde broedplaatsen is er nu in korte tijd ‘acute druk’ ontstaan omdat door een recent aantal ontwikkelingen in de stad in amper twee jaar tijd zo’n 20.000 vierkante meter aan creatief vloeroppervlak dreigt te verdwijnen.