In Nederland is de beeldende kunst in de maatschappelijke marge terecht gekomen, waar ze afhankelijk is geworden van de grillen van politici, boe-roepers en twitteraars. Dat schrijft Hans den Hartog Jager in een nieuw artikel in zijn serie Wereldkunst. “Politici, bestuurders, critici, museummensen moeten er opnieuw van doordrongen raken dat kunst verreweg het beste functioneert als ze in alle vrijheid kan werken en die vrijheid toejuicht, stimuleert, financiert. Dus echt alle vrijheid, hoe ongemakkelijk dat soms ook is.”

De Stichting MOAM stopt ermee. Voor het Moam-bestuur waren de berichten over grensoverschrijdend gedrag van directeur Martijn N. aanleiding om hem op non-actief te zetten en te laten onderzoeken of hij zich in zijn hoedanigheid van directeur ook aan dit gedrag schuldig had gemaakt. Volgens het forensisch onderzoeksbureau Integis uit Haarlem, dat dertien (oud-)betrokkenen bij de stichting interviewde, was sprake van een „onveilige werkomgeving”. Diverse stagiaires en medewerkers gaven aan dat langdurig sprake was van „schelden, kleineren en manipuleren” door de directeur. Een niet genoemd aantal medewerkers moest door het gedrag van N. in therapie, aldus de samenvatting van een op 14 juli gedateerd onderzoeksrapport. Het Moam-bestuur vond het rapport aanleiding om de samenwerking met N. definitief te verbreken, staat in een op 13 oktober verstuurde verklaring. Eerder kwam het bestuur al tot de conclusie dat voor de stichting sowieso geen toekomst meer was. Alle instellingen en sponsors met wie Moam afspraken had over tentoonstellingen en manifestaties trokken zich na de berichten over N. terug.

Op 2 september vond er een hybride bijeenkomst plaats (zowel online als offline waren deelnemers vertegenwoordigd). Tijdens deze bijeenkomst werden de eerste resultaten van het onderzoek naar verduurzaming van kunstprojecten in de zorg. De aanwezige projectleiders en kunstenaars gaven hun input met betrekking tot de resultaten. Het eindrapport ‘Financiering, vertrouwen en vakmanschap. Een kritische reflectie op het verduurzamen van participatieve kunstprojecten voor ouderen’ beschrijft deze inzichten meer diepgaand. Kunst in de zorg is een initiatief van Amsterdam UMC en Leyden Academy on Vitality and Ageing, en maakt onderdeel uit van het ZonMw-programma 'Kunst en cultuur in de langdurige zorg'.

Sinds #MeToo is er meer aandacht voor grensoverschrijdend gedrag in de samenleving. Ook in de culturele en creatieve sector zijn misstanden aan het licht gekomen, met name in de kunstvakopleidingen en de podiumkunsten. Waar ging het mis en hoe kon dit gebeuren? En welke maatregelen zijn er genomen om het sociale klimaat te verbeteren? Boekman Extra nr. 27 is er aan gewijd.

Recentelijk zijn in Nederland een aantal door studenten geleide initiatieven gestart met als doel verandering vanuit binnenuit te bewerkstelligen. Studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU), het Piet Zwart Instituut (Rotterdam) en de Willem de Kooning Academie (WdKA, Rotterdam) willen hiermee een spectrum aan problemen aanpakken, variërend van verouderde machtsverhoudingen en institutioneel racisme tot vreemdelingenhaat of andere vormen van discriminatie. Studenten hebben het gevoel dat ze zich enigszins inschikkelijk moeten blijven opstellen uit angst dat ze de gevolgen van een rebelse houding zullen zien weerspiegeld in cijfers of kansen op de school - en in hun toekomstige loopbaan. Hoewel kunstacademies vaardigheden voor kritische analyse en discours en postkoloniale theorie bevorderen en onderwijzen, hebben sommige scholen de neiging om de autonomie van studenten te demotiveren, waardoor een paradox ontstaat.

Tijdens de Dutch Design Week is een presentatie van Embassy of Health, één van de World Design Embassies, te zien. Een goede gezondheid is afhankelijk van veel factoren. Behalve de kwaliteit van de medische zorg en technologische ontwikkelingen bepalen vooral ook onze leefstijl, de kwaliteit van onze sociale contacten en woon- en werkomgeving onze gezondheid. Al die elementen zijn bovendien onderling verbonden en dat maakt gezondheidsbevordering behoorlijk complex. In de expositie 'Chronic Health – vital changes for a caring society' kan men kennismaken met elf makers van de gezonde samenleving. Ontdek hoe zorgprofessionals, onderzoekers, buurtbewoners, patiënten, studenten, lokale makers, woningcorporaties, supermarkten, techbedrijven, kunstenaars en ontwerpers met elkaar samenwerken aan een breder, diverser, inclusiever en duurzamer zorglandschap. In de expositie zijn vier door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie ondersteunde projecten opgenomen. De Embassy of Health is een samenwerking tussen het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Waag, Philips Experience Design, Máxima MC, DesignLab Universiteit Twente, Health~Holland, AMS-IX, Health Hub Utrecht en Dutch Design Foundation.

Sneeuwwitje zou kunnen gaan roken, eten of drinken en daarom mag ze Disneyland Parijs niet in. Althans, de als Disneyprinses verklede Finse kunstenares Pilvi Takala, zij wordt weggestuurd bij de ingang. Een medewerker legt uit: kinderen zouden Takala kunnen verwarren met de ‘echte Sneeuwwitje’, verkleden is hier alleen voor kinderen en Disney-medewerkers. De video Real Snow White (2009) is onderdeel van de expositie De architectuur van een wondere wereld in Het Nieuwe Instituut, over de culturele invloed van Walt Disney. De kunstfilm moet de krampachtige controledrang van de entertainmentgigant illustreren, maar is tegelijkertijd een beetje naïef: het Sneeuwwitje-kostuum geldt binnen Disneyland als bedrijfskleding. Ieder bedrijf zou mensen die zich voordoen als medewerkers de deur wijzen. De expositie maakt een deconstructie van de culturele invloed van The Walt Disney Company, een bedrijf dat in 2020 65,4 miljard dollar heeft omgezet.

Als de coronapandemie iets heeft onderstreept, is het de universele menselijke behoefte aan verbinding. Tot op zekere hoogte heeft de pandemie het gesprek over het gebrek aan die verbinding en het groeiende probleem van eenzaamheid binnen de samenleving opengebroken. Door de sociale beperkingen die werden opgelegd vanuit corona maatregelen, heeft praktisch iedereen tijdelijk meer gevoelens van eenzaamheid ervaren. Kunstloc Brabant heeft een kennispagina gemaakt over hoe beeldende kunst, design en architectuur kunnen bijdragen aan de beperking van eenzaamheid

De coronacrisis heeft impact op het sociaal en mentaal welzijn. Dat geldt in het bijzonder voor mensen die al kwetsbaar waren, zoals (eenzame) ouderen. Met een éénmalige extra impuls voor culturele activiteiten wil Cultuur Eindhoven bijdragen aan de verbinding met- en tussen (eenzame) ouderen middels cultuur. Er is hiervoor eenmalig een budget van maximaal € 100.000,- beschikbaar om nieuwe projecten in de stad mogelijk maken. De maximale bijdrage per project is € 15.000,-. Cultuur Eindhoven wil dat bij deze projecten ouderen een actieve rol hebben, niet alleen als deelnemers, maar ook al bij de opzet van de activiteiten. Daarom is het vereist dat het om projecten gaat waarin culturele partners samenwerken met wijk- en buurtinitiatieven, initiatieven van ouderen, zorginstellingen en/of andere maatschappelijke organisaties. Een projectplan met de begroting kan bij Cultuur Eindhoven worden ingediend tot uiterlijk 1 november.

Klimaat is in de kunstwereld een hot topic. Hoe ver reiken de tentakels van de kunst? Welke muziek gaat ons helpen te voelen, welke beeldende kunst te beseffen, welke films om te weten? NRC brengt een aantal artikelen over deze problematiek.

Begin augustus werd het rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties geopenbaard. Uit het rapport blijkt onder meer dat het klimaat ongekend snel verandert en dat de mens daarvan de oorzaak is. Initiatieven van makers en instellingen vragen aandacht voor deze problematiek en ze komen in actie.

Bij Framer Framed, het Amsteramse platform voor kunst en cultuur, is een strafhof voor intergenerationele klimaatmisdaden te bezoeken. Of preciezer: een rechtszaak tegen het rechtssysteem dat deze misdaden tegen het klimaat mogelijk maakt. Joram Kraaijeveld bezocht de inauguratie van het door kunstenaarJonas Staal en  advocaat, schrijver en actvist Radha D’Souza geïnitieerde hof.

HKU en Health Hub Utrecht hebben een nieuwe samenwerking beklonken. Gezamenlijk gaan zij de kunsten inzetten voor de gezondheid en het geluk van alle Utrechters. HKU-bestuurder Heleen Jumelet: ‘We hebben elkaar nodig. Daarvoor moeten we elkaars taal, cultuur en werkwijzen leren begrijpen.’ Jumelet benadrukt de toegevoegde waarde die de kunsten hierin hebben: ‘De kracht van ontwerpers zit in het kunnen inleven en verbeelden van ervaringen. Dit zorgt voor nieuwe perspectieven in welzijnskwesties. Bij HKU zijn we sterk in het kritisch reframen van perspectieven en kunnen we deze ontwerpend - al makend dus - verder onderzoeken.’

Sinds 1979 organiseert Ars Electronica een jaarlijks festival voor kunst, technologie en maatschappij. Het festival laat zien hoe kunst aanzet tot innovatie, kritische vragen stelt bij nieuwe technologie, en nieuwe perspectieven biedt op de wereld om ons heen. Net als vorig jaar was dit een hybride editie, waarbij de kunstenaars, het publiek, de partners en Waag zowel online als live aanwezig waren op het festival in Linz. De kunstwerken, tijdens deze editie, laten ons op een andere manier kijken naar nieuwe technologie, wetenschappelijke en culturele opvattingen, of het nu gaat over milieu-problematiek, kunst als drijfveer van technologische innovatie of samenwerking binnen de robotica, en scheppen daarbij ruimte voor het vinden van mogelijke oplossingen. Een verslag.  

BNA heeft samen met Rebel het BNA Value Assessment ontwikkeld. Hiermee kun je als BNA-bureau de maatschappelijke waarde van je ontwerp optimaliseren en aantonen. Gert-Jan Fernhout van Rebel vertelt in deze gastblog meer over het hoe en waarom

Drie romanciers winnen de Peter van Straaten Psychologieprijs 2021 van de Universiteit Leiden: Oek de Jong, Sander Kollaard en Manon Uphoff. Dit is een prijs voor Nederlandstalige schrijvers die via hun roman een verhelderend licht werpen op psychische problemen en stoornissen. Uitreiking op 11 oktober. De Peter van Straaten Psychologieprijs is een initiatief van de sectie Klinische Psychologie. De shortlist van 8 boeken van de Peter van Straaten Psychologieprijs werd samengesteld aan de hand van nominaties van studenten Psychologie, middels een essay waarin wordt aangetoond hoe fictie wetenschappelijke literatuur kan verhelderen, verrijken of nuanceren. Drie studenten zullen hun bevindingen presenteren in een mini-symposium op 11 oktober 2021. De schrijvers zullen reageren op de presentaties van de studenten. De schrijvers winnen ieder 1.500 euro en een originele tekening van Peter van Straaten. Deze jaarlijkse prijs werd in 2020 voor het eerst uitgereikt.

Het Programma Creatieve Industrie in Kazerne in Eindhoven is succesvol afgesloten. Tijdens de drie themadagen lag de focus van het evenement op hoe ontwerp een bijdrage kan leveren aan verschillende belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Drie blogs doen verslag van deze dagen. Over duurzaam leven, digitaal-samenleven en lang leven leren.

VSBfonds ontwikkelt zich naar een impactfonds. Dat betekent dat het fonds meer gaat kijken naar de effecten van deelname aan de ondersteunde projecten op publiek of deelnemers. Dit heeft gevolgen voor een aantal van de toekenningscriteria. Dit voorjaar heeft het fonds de voorgenomen wijzigingen getoetst bij stakeholders uit het culturele veld. Per 11 oktober a.s. past VSBfonds de criteria voor financiering van culturele projecten aan op een aantal punten.

Met ingang van het nieuwe collegejaar heeft het College van Bestuur van HKU dr. Walter van Andel aangesteld tot lector ‘Creatieve Maakprocessen en Ondernemerschap’ en Veerle Spronck tot associate lector. Met dit nieuwe lectoraat richt HKU in Utrecht zich de komende vier jaar op onderzoek naar de wijze waarop ondernemerschap in creatieve maakprocessen kan leiden tot de creatie van niet alleen artistieke en economische, maar juist ook maatschappelijke impact.

Van 8 t/m 31 oktober vindt in ’s-Hertogenbosch Re_Nature plaats, een festival voor kunst en natuur. Kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers reflecteren op onze omgang met de natuur. Op De Tramkade zijn er kunstwerken te zien op binnen- en buitenlocaties. Het prgramma biedt tevens workshops, lezingen, wandelingen en expedities.

Jeroen Dera laat in zijn boek ‘’Poëzie als alternatief’’ zien hoe divers de hedendaagse Nederlandstalige poëzie is en hoe ze de maatschappij een kritische spiegel voorhoudt. De poëzie opent met haar eigen middelen van taal en ritme de deur naar een alternatief voor onze politieke werkelijkheid. De kernhoofdstukken van zijn boek gaan over gedichten en bundels over het neoliberalisme, het klimaat en gender. Marc van Oostendorp las het.

In het kader van het project The Persistence of Questioning vraagt Archined aan vakgenoten om zich uit te spreken over de richting die de architectuur in de (nabije) toekomst zou moeten opgaan. Saskia van Stein (curator, moderator en directeur IABR) en Reinier de Graaf (architect en partner bij OMA) bespreken de ontwikkelingen in het vakgebied aan de hand van De Graafs bewogen carrière bij OMA. Architecten realiseren zich vaak te weinig dat ze deel uitmaken van economische en maatschappelijke krachten. Kunnen ontwerpers zich in een geglobaliseerde wereld wel onttrekken aan de complexiteiten en perverse mechanismes van de markt, macht en politiek?

Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie stelt vanuit haar Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp en in samenwerking met NOVI (nationale omgevingsvisie) 30.000 euro subsidie beschikbaar voor een uniek digital-detox pilot in de Bredase binnenstad. Doel van de pilot is om te ontdekken hoe jongeren buiten weer los kunnen komen van hun telefoons, zodat er onverwachte ontmoetingen en gesprekken kunnen ontstaan. De gemeente Breda is ook benieuwd hoe de (inrichting van) de publieke ruimte kan bijdragen aan meer vitale steden en dorpen. De pilot is een samenwerking van Graphic Matters, het Rotterdamse social design bureau Afdeling Buitengewone Zaken en de Gemeente Breda. De pilot beoogt er voor te zorgen dat inwoners en bezoekers van de stad zich bewust worden van hun digitale gedrag en telefoongebruik in de publieke ruimte. Het stimuleert en prikkelt bijvoorbeeld tot het op een andere manier oog te hebben voor hun omgeving en zichzelf.

Ruim 3.000 amateurkunstgroepen vulden eerder dit jaar de VerenigingsMonitor 2021 in. Hoogste tijd om met de uitkomsten aan de slag te gaan. Wat zijn de opvallende kenmerken, welke uitdagingen liggen er en hoe kunnen we elkaar helpen met die uitdagingen? De rapportage VerenigingsMonitor 2021 is beschikbaar per 16 september beschikbaar. Op 14 oktober vindt online het LKCAtelier plaats : Aan de slag met de VerenigingsMonitor 2021. Arno Neele, specialist onderzoek LKCA, vertelt over de belangrijkste uitkomsten en wat die betekenen voor verenigingen en de lokale samenleving

Vanaf 1 januari 2022 worden de danslessen van Dans op Recept voor mensen met de ziekte van Parkinson (deels) vergoed door zorgverzekeraar De Friesland. Daarmee is De Friesland de eerste zorgverzekeraar die het belang van dans en beweging onder leiding van professionele dansdocenten erkent. De lessen van Dans op Recept vinden plaats op negen locaties verdeeld over heel Friesland. Vergoeding van de danslessen vindt plaats vanuit de aanvullende verzekeringen AV Extra en AV Optimaal. Dans op Recept biedt sinds 2017 danslessen gericht op mensen met de ziekte van Parkinson aan. Het Friese initiatief werkt daarin samen met Revalidatie Friesland. Vanuit het Revalidatie Expertise Centrum voor Muziek en Dans van Revalidatie Friesland is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van de danslessen. De danslessen van Dans op Recept bleken het zelfvertrouwen en de kwaliteit van leven van de deelnemers te verbeteren. Tevens werd een vermindering van de ernst van de Parkinsonsymptomen gezien en is 55% van de deelnemers geen of minder fysiotherapie gaan gebruiken.

Literair festival ILFU voegt een nieuwe festivaldag toe. Hier vindt op 25 september de eerste editie van Exploring Stories plaats. Deze dag is speciaal gewijd aan de ‘hete hangijzers’ oftewel actuele thema’s van onze tijd. Onderwerpen zoals ongelijkheid, klimaat, feminisme en de kracht van fictie. Verschillende Nederlandse en buitenlandse schrijvers gaan hierover, zowel live als online, met elkaar en het publiek in gesprek.

Artsen in Brussel kunnen museumbezoek voorschrijven als medicijn om de geestelijke gezondheid te herstellen tijdens de Covid-pandemie. Dat zegt Delphine Houba, bestuurder bij Cultuur en Toerisme in de Belgische hoofdstad, in een vraaggesprek met het Franstalige dagblad L’Echo. Houba zegt in de krant dat „is aangetoond dat kunst goed kan zijn voor de mentale en fysieke gezondheid”. Ze baseert zich op onderzoek in de Canadese provincie Québec, waar museumbezoeken op doktersvoorschrift al in 2018 werden ingevoerd door het Museum voor Schone Kunsten van Montréal en de orde van artsen. Neurowetenschapper Beorn Nijenhuis en directeur van Museum van de Geest Hans Looijen leggen uit waarom dit een goed idee is.

Tijdens de coronalockdowns heeft een groot deel van het culturele aanbod stilgelegen. 'We hebben heel rigoureus besloten: de cultuuractiviteiten gaan dicht', aldus Marlies Tal, leidinggevende cultuurparticipatie en beleid bij LKCA. Daardoor is een grote groep mensen anderhalf jaar lang minder in aanraking gekomen met kunst en cultuur. Dat heeft de kloof op het gebied van cultuurbeoefening vergroot. Tal: 'Hoger opgeleide en cultuur minnende mensen blijven hun weg wel vinden. Die zoeken het op, staan op mailinglijsten. Maar voor veel kinderen en jongeren in kwetsbare situaties is de school of het buurthuis de enige plek waar ze iets aan cultuur doen. En juist op die plekken heeft het cultuurbeoefening stilgelegen en is de kansenongelijkheid vergroot.' Dat terwijl cultuurbeoefening bij uitstek een middel kan zijn om participatie en welzijn te bevorderen, zegt Tal. Eén van de redenen dat cultuureducatie en amateurkunst zo makkelijk opzij werden gezet gedurende de lockdowns, is dat er voor gemeenten geen wettelijke verplichtingen zijn om daar iets mee te doen. Ze roept roept gemeenten op om te blijven investeren in cultuur. Ook zouden gemeenten vaker de verbinding kunnen leggen tussen cultuur en het sociaal domein.

Cultuur kan bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen. Daarom richt de gemeente Tilburg zich meer en meer op cultuur met sociale impact. De ambities van Marcelle Hendrickx, wethouder Cultuur, zijn daarbij groot. Ze werkt aan het eerste Arts & Health Center van Nederland. “We starten als netwerkorganisatie waarbij we het sociale domein bedienen vanuit verschillende culturele locaties in de stad. Stapsgewijs werken we toe naar een fysiek centrum. De betrokken kunstenaars en partijen kunnen zo van elkaar leren en elkaar versterken.”

De 39ste Van der Leeuw-lezing zal op 19 november 2021 worden uitgesproken door schrijver Stefan Hertmans. 'Van wie is de verbeelding?’ is de centrale vraag die Hertmans hierin stelt. In een samenleving waarin iedereen meer en meer de eigen identiteit opeist, kun je je afvragen: is het aan ons om te bepalen hoe anderen over ons denken? Dat raakt volgens Hertmans het hart van de literatuur, wier bestaansrecht zo ongeveer de inleving in de ander is. De Van der Leeuw-lezing is een initiatief van de stad Groningen, de provincie Groningen, de Hanzehogeschool, de Rijksuniversiteit en het Universitair Medisch Centrum Groningen, de Stichting Martinikerk en de Volkskrant.

De Akademie van Kunsten heeft zes nieuwe leden geïnaugureerd op 26 augustus tijdens een live bijeenkomst met publiek in het Trippenhuis van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Tijdens de bijeenkomst sprak de voorzitter van de Akademie, Liesbeth Bik, zich uit over het belang van de kunsten in de samenleving en in het bijzonder in het ondernemen van actie tegen de klimaatverandering. President van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en hoogleraar Griekse taal en literatuur aan het Leiden University Centre for the Arts in Society Ineke Sluiter inaugureerde de zes nieuwe leden namens de KNAW.

Provincie Noord-Brabant en het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant stellen in 2021 en 2022 opnieuw budget beschikbaar voor het in gang zetten van verandering in de buurt. Per jaar is er € 330.000 beschikbaar voor verbindende en vernieuwende projecten in Brabantse buurten.

Bosbranden, grote droogte en overstromingen. De klimaatcrisis beheerst ons dagelijkse nieuws. Ook in de literatuur lijkt het thema niet meer weg te denken. Veel romanschrijvers zien de opwarming van de aarde als onderwerp of decor voor hun boek. Waar in het Angelsaksische taalgebied de zogenaamde climate fiction al jarenlang een feit is, komt in Nederland het genre druppelsgewijs op gang. Dit najaar rollen er in Nederland tientallen titels van de persen. Een nieuw genre is aan een opmars begonnen: de klimaatroman. Dat bevestigt hoogleraar Nederlandse Moderne Letterkunde Geert Buelens. Hij geeft dit najaar voor de tweede keer een goed bezochte reeks colleges over klimaat en literatuur. "Ik denk dat zowel uitgevers, auteurs als dichters het gevoel hebben dat zij met dit belangrijkste onderwerp van deze tijd aan de slag moeten."

Een gezonde leefomgeving vraagt om aandacht voor de mogelijke sociale waarde ervan. Dit vinden de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en de Rijksbouwmeester namens het College van Rijksadviseurs. Op 19 juli publiceerden zij een verkenning met de eerste bouwstenen om meer ruimte te maken voor ontmoeting, in aanloop naar een beleidsadvies later dit jaar. ‘Ruimte maken voor ontmoeting. De buurt als sociale leefomgeving’ bevat uiteenlopende bijdragen van onder andere ontwerpers, denkers en fotografen. Vaak gaat het bij een gezonde leefomgeving vooral over de fysieke kwaliteit ervan, zoals meer groen, schone lucht of het beperken van geluidsoverlast. Maar uit de Who cares-prijsvraag en community of practice leerden de RVS en de Rijksbouwmeester namens het College van Rijksadviseurs dat – naast geschikte woningen en goede zorg - een sociale leefomgeving van belang is. Er passeren 3 thema’s de revue. - de waarde van diverse (soms verrassende) ontmoetingsplekken; - hoe ontwerp, architectuur en kunst kunnen helpen om ontmoetingen tot stand te brengen; - welke rol de overheid past in het vormgeven van een sociale leefomgeving.

Begin juli droeg Francesco Veenstra (48) de voorzittershamer over aan Jolijn Valk (42), de jongste voorzitter van BNA ooit. In dit tweegesprek verkennen ze waar de komende jaren de kansen liggen voor zowel de branche als de BNA-vereniging. Over diversiteit als grondhouding en gebouwd geluk als verdienmodel.

Langzaam maar zeker dringen de grote ecologische vraagstukken van deze tijd de kunstwereld binnen. Het zijn belangrijke thema’s en het ligt voor de hand dat kunstenaars zich ermee bezighouden. In het kunstonderwijs wordt er tot nu toe mondjesmaat aandacht aan besteed. Op Academie Minerva in Groningen is afgelopen jaar echter een kersverse lector “Art and Sustainability” aangesteld: Jan van Boeckel, gepromoveerd op “arts-based environmental education”. In aanloop naar deze positie legde hij een bijzonder traject af, van een studie culturele antropologie in Amsterdam, via milieufilosofie naar artistiek gedreven natuur- en milieueducatie. Voor zijn terugkeer naar Nederland werkte Jan van Boeckel op verschillende onderwijsinstellingen in het Noorden van Europa. Kunstenaar Aebele Trijsburg en hoofdredacteur van Mister Motley Lieneke Hulshof spraken met hem naar zijn ervaringen op het kruispunt van onderwijs, milieu en beeldende kunst.

In maart 2020, toen de wereld op slot ging, zag de Deense muziekcognitiewetenschapper Niels Chr. Hansen van Aarhus University de vele video’s van balkonconcerten en liedjes met boodschappen over handen wassen. Hij vermoedde dat dit nieuwe fenomeen meer behelsde dan voorlichting: dat muziek luisteren en muziek maken manieren zijn om het sociale isolement te doorstaan. Voor muziekwetenschappers en sociologen biedt een samenleving in lockdown een unieke onderzoekssituatie. Sinds het voorjaar van 2020 vormde zich een netwerk van ruim vierhonderd onderzoekers uit 43 landen, verenigd onder de noemer ‘Musicovid’. Vorige maand publiceerde Hansen de eerste resultaten van zijn eigen grote enquête, Viral tunes, gehouden onder ruim 5.000 respondenten in Denemarken, Italië, Frankrijk, India en de Verenigde Staten (alleen de staat New York). Wat blijkt: niet alleen werd er meer muziek geluisterd, vooral de thematische coronamuziek hielp bij het reguleren van emoties. Het muzikaal delen en bezingen van lockdown-ervaringen gaf een idee van samenzijn, van sociaal contact, zelfs in het isolement van de huiskamer. NRC sprak met Niels Chr. Hansen.

Het zijn niet langer de ‘kunstprofessionals’ die de status van een werk en de maker bepalen, schrijft Stefanie Gordin. Via sociale media oordeelt het publiek zelf. Hoe controversieel de ‘cancel culture’ ook moge zijn, het is een bijverschijnsel van een ontwikkeling die te prijzen valt: de democratisering van de kunstwereld. Een van de redenen waarom mensen van zich laten horen is omdat ze niet willen dat de wandaden van machtige kunstenaars zich herhalen.

Talloze koloniale beelden werden afgelopen jaren van hun voetstuk gestoten. Er werd veelvuldig gepleit voor het plaatsen van 'tegenmonumenten' en Hans van Houwelingen suggereerde in reactie daarop de publieke ontering van monumenten in 'schandbeelden'. Florian Göttke vraagt zich af hoe het nu verder moet met het publieke monument. Hij bepleit een bredere kritische praktijk die voortdurend de positie van het monument ter discussie stelt en zo bijdraagt aan een beter zelfbeeld van de maatschappij.

83 mensen van over de hele wereld zaten drie dagen lang online bij elkaar om te spreken over Art, Health & Wellbeing. Kunstloc adviseur Atty Bax was erbij om te luisteren naar onderzoek, projecten en dromen van idealisten die kunst en cultuur als wezenlijk onderdeel zien van ons leven en onze gezondheid. Dit was tijdens de vierjaarlijkse conferentie Culture, Health and Wellbeing International Conference 22-24 juni jongstleden. Ze blogt over een aantal hoogtepunten van de conferentie.

De rol en de betekenis van de kunsten in de maatschappij staan in dit coronajaar extra in de schijnwerpers. Hoe ver reikt de invloed van de Akademie van Kunsten? Voorzitter Liesbeth Bik, beeldend kunstenaar en Akademielid Anthony Heidweiller, operamaker, bespreken het in Kunststof.

“Technologie en Maatschappij in Balans” – een nieuw sectorbeeld van de ontwerpende ingenieurswetenschappen – is op 23 juni aan het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen gepresenteerd. In dit rapport wordt een beeld geschetst van de unieke kracht en potentiële maatschappelijke impact van deze sector die Industrieel Ontwerpen, Ontwerp van de Gebouwde Omgeving, en Technische Bestuurskunde en Bedrijfskunde omvat. Er wordt met name aandacht besteed aan de rol van de sector bij het linken van technologische ontwikkelingen aan de behoeften van mens en maatschappij, waarmee een bijdrage kan worden geleverd aan het oplossen van een aantal van de meest urgente maatschappelijke vraagstukken. Het sectorbeeld is het resultaat van een uitgebreid en intensief proces van twee jaar, waarbij ruim 25 mensen van de vier Nederlandse technische universiteiten (Delft, Eindhoven, Twente en Wageningen) en de Rijksuniversiteit Groningen betrokken waren. Ontwerp-interventies, zo wordt uitgelegd in het rapport, worden gebruikt om hypotheses en effecten te toetsen en toekomstscenario’s zodanig vorm te geven dat mensen deze zich kunnen voorstellen, begrijpen, ervaren, aanraken en bediscussiëren, waarmee de realisatie van maatschappelijke veranderingen dichterbij komt. Door het opleiden van een toekomstige generatie (wetenschappelijke) professionals in deze benadering, en door hen te voorzien van een ontwerp mindset en ontwerpmethodologieën, maakt ontwerpen deel uit van een steeds effectiever antwoord op het missie gedreven innovatiebeleid in Nederland.

Kwalitatief goed cultuuraanbod voor ouderen is belangrijk binnen iedere gemeente. Alleen een ‘knutseluurtje’ is niet genoeg. Daarom roepen Fenna van Hout (LKCA) en Jeroen van Dijk (Fonds voor Cultuurparticipatie) gemeenten op om te blijven investeren in de samenwerking tussen het culturele en sociale domein. Met het subsidieprogramma van het Fonds voor Cultuurparticipatie Age Friendly Cultural Cities is daarmee een begin gemaakt.

Met Fake trip won Margje Woodrow de prijs van de Jonge Jury. De prijs was enkele dagen daarvoor al in diskrediet gebracht door Yra van Dijk en Marie-José Klaver. Hun tekst op de Nederlandse Boekengids werd veelvuldig bekritiseerd, veelal zonder op de argumentatie in te gaan. Van Dijk en Klaver reageren op hun criticasters en onderwerpen het winnende boek van Woodrow aan een nadere analyse. “Het is een witte jongen, Billy, die iedereen moet ‘redden’, Joshua en ook het meisje Demi dat thuis geslagen wordt. Zij onderneemt daar zelf niets tegen omdat ze in de tekst geen agency krijgt. Deze combinatie van vrouwelijke machteloosheid en mannelijk heroïsme heet het thema van de ‘Damsell in distress’. Billy beklaagt en redt Demi en Demi bewondert Billy: ‘Ik kijk vol bewondering naar Billy. Goed gedaan!’” Van Dijk en Klaver denken dat gezien het feit deze roman in scholen is gepropageerd en verspreid door de Jonge Jury, de Nederlandse les een goede plek kan zijn om leerlingen bewust te maken van het eenzijdige perspectief en de stereotypen. Een samenwerking met Maatschappijleer is een interessante optie, gezien de burgerschapsvaardigheden die er op school getraind moeten worden.

Ondanks het enorme succes in de afgelopen decennia heeft hiphoplabel TopNotch het gevoel van miskenning nooit helemaal weten af te schudden. Hassan Bahara over (de geschiedenis) van het trendsettende label, dat de laatste tijd negatief in het nieuws kwam door TopNotch’ rituele verdediging van het wangedrag van een aantal van haar acts. TopNotch heeft deze kritiek altijd heeft gepareerd met hetzelfde argument: hiphopmuziek is een kunstvorm, een venster op het leven aan de onderkant van de samenleving, waar criminaliteit vaak de enige manier is om aan armoede te ontsnappen. Zie het gedrag van sommige rappers ook in dat perspectief, namelijk als gevolg van een maatschappelijk gebrek. Focussen op die paar rotte appels in de hiphopwereld doet bovendien geen recht aan de inhoudelijke rijkdom en maatschappelijke relevantie van het genre.

Roza Meuleman is onderzoeker en universitair docent sociologie aan de Radboud Universiteit. Uit haar onderzoek blijkt dat mensen met een lage sociaaleconomische status relatief sterk van cultuurparticipatie profiteren. Mensen die meer participeren in cultuur hebben meer sociale contacten. Met name voor personen met een achtergrond van lagere sociaaleconomische status – die waarschijnlijk minder zijn opgegroeid met normen en culturele codes van netwerken met een hogere status – kan culturele interesse een rol spelen bij het verkrijgen van toegang tot hogere sociaaleconomische kringen. Deze culturele mobiliteit, waarbij (gedeelde) culturele interesse een ingang kan zijn tot netwerken met een hogere status, onderstreept het belang van cultuurparticipatie en -educatie in het verminderen van sociaaleconomische segregatie en kansenongelijkheid.

Steeds vaker nemen ontwerpers en kunstenaars het voortouw nemen in stadsverbetering en nemen daarbij de rol in van buurtregisseur, beleidsmaker of commerciële ontwikkelaar. Met hun innovatieve oplossingen en ondernemende mentaliteit zijn deze creatieven op allerlei manieren actief in de wijken – van buurtactiviteiten die de cohesie tussen bewoners bevordert tot het opknappen van verwaarloosde gebouwen of ongebruikte kavels. De problemen die ze daarbij tackelen zijn al even divers: jeugdcriminaliteit en eenzaamheid onder ouderen tot zelfs woningnood en armoede. En heel belangrijk, deze ontwerpers doen het niet voor het geld maar uit een maatschappelijke betrokkenheid. Ze staan letterlijk en figuurlijk midden in de wijk. Op 22 juni ging de DesignDigger Live(Stream) over Design in de wijk.

Welke impact hebben bacteriën uit de menselijke darmflora op dansvoorstellingen? Deze vraag stellen de Franse beeldend kunstenaar Marion Lasserre (speculative design) en endocrinoloog in het Leids Universitair Medisch Centrum Patrick Rensen in hun onderzoek Chorea Symbiotica. Lasserre en Rensen ontvangen het Mingler Scholarship 2021 voor hun kunstwetenschappelijk project. De beurs bestaat uit 10.000 euro. Het duo maakt gebruik van wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat er verband is tussen lichamelijke inspanning en de darmflora van jonge gezonde volwassenen. In Chorea Symbiotica demonstreren zij hoe dans ingezet kan worden als therapie voor het bestrijden van cardiometabole ziekten en voor het herstellen van de darmwerking. Bijzonder aan het project is dat de data, die voortkomen uit fysieke metingen van de dansers, de dansprestaties beïnvloeden door middel van trillingssensoren. Zo ontstaat een communicatievorm tussen darmflora en dansperformance. Uiteindelijk zullen de bevindingen vertaald worden naar een performance en verfilming. Het Mingler Scholarship wordt toegekend door de Akademie van Kunsten in samenwerking met De Jonge Akademie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. De financiële ondersteuning komt van de Stichting Niemeijer Fonds. Het doel van de beurs is beginnende samenwerkingen op het gebied van kunstwetenschap te stimuleren. Het Mingler scholarship wordt sinds 2019 jaarlijks beschikbaar gesteld.

Vier kunstenaars, een ontwerper en een filmer voerden van september tot en met november 2020 het project Studio Linie uit in de Bredase wijk Liniekwartier. Dit project is opgezet, om de kunst die gemaakt wordt bij Witte Rook in de wijk te brengen. Ondanks de restricties van de coronapandemie wisten ze contact te maken met de buurtbewoners en lieten ze op verschillende manieren weten dat ze er waren. Als een toevallige getuige wandelt Nanne op ’t Ende vijf maanden later door de wijk op zoek naar mensen die zich de interventie herinneren.

Hoe kun je bewoners in positie brengen bij de inrichting van hun leefomgeving en welke valkuilen moet je daarbij overwinnen? Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) selecteerde zes voorbeelden van ‘maatschappelijke gebiedsontwikkeling’ om van te leren.

In de vijfde Open Oproep Fresh Perspectives zijn zes voorstellen geselecteerd voor een ontwikkelbijdrage. Het gaat hierbij om bijzondere vormen van samenwerking tussen een ontwerper, maker of studio en een partij met een sterke maatschappelijke of kennispositie. De selectie bestaat uit zes gedegen voorstellen, die elk een relevante opgave centraal stellen met overtuigende samenwerkingspartners. Voor de geselecteerde voorstellen geldt dat ontwerp wordt ingezet om nieuwe zienswijzen en denkrichtingen te ontwikkelen op een maatschappelijk vraagstuk. De open oproep kent drie fasen. De eerste fase ofwel de startfase staat in het teken van formalisering van de samenwerking(en), financiering, planning en onderzoekkader. In de daaropvolgende fase wordt het project uitgevoerd en geïmplementeerd. De derde fase biedt de mogelijkheid voor extra financiering om de impact van het project buiten de creatieve industrie te versterken. Voor deze open oproep nam het fonds 30 aanvragen in behandeling. Met 6 gehonoreerde voorstellen komt het honoreringspercentage op 20 procent. Het beschikbare budget was deze ronde € 270.000. Dit wordt verdeeld over de drie fases verleend. In deze eerste fase is aan elk project maximaal € 10.000 toegekend; voor de tweede fase is een bedrag van maximaal € 30.000 per project beschikbaar en voor de derde fase maximaal € 5.000 per project. Een toekenning voor fase 1 is geen garantie voor een toekenning voor fase 2 en 3. In het najaar opent een nieuwe Open Oproep Fresh Perspectives en kunnen nieuwe voorstellen worden ingediend voor fase 1. Deze ronde zal medio oktober sluiten.

Erasmus Universiteit Rotterdam/RISBO voerde in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een overkoepelende evaluatie uit naar negen culturele interventies die zijn gesteund door het Fonds ZOZ. Het ging om interventies met als doel de weerbaarheid van jongeren te vergroten, zodat zij minder gevoelig zijn voor extremistische en polariserende boodschappen. Alle interventies bestaan uit een theatervoorstelling of een educatief programma over uiteenlopende thema’s zoals vooroordelen, radicalisering, burgerschap en democratie. Naast een theatervoorstelling of educatief programma is in enkele interventies gebruik gemaakt van workshops en gesprekken voor en na de theatervoorstelling. Hiermee kunnen de deelnemers geactiveerd worden en beter participeren. Dit vergroot de effectiviteit van de interventie.

Alle aanvragen voor de regeling Samen Cultuurmaken zijn beoordeeld. Deze weken ontvangen alle aanvragers uit spoor 2 en spoor 3 een beschikking. De eerste ronde Samen Cultuurmaken van deze beleidsperiode bleek een groot succes. Er volgen nog drie rondes in 2022, 2023 en 2024. Bij de sporen 2 en 3 is gewerkt met een zogeheten tender-regeling. Dit betekent dat het fonds in plaats van het behandelen van aanvragen op volgorde van binnenkomst, alle aanvragen na de vastgestelde deadline gelijktijdig worden beoordeeld en in een rangorde geplaatst  Dat gebeurt door twee onafhankelijke, externe commissies.  Zij beoordelen de aanvragen aan de hand van de criteria. Dankzij een extra corona-steunpakket vanuit het ministerie van VWS heeft het fonds de oorspronkelijke subsidieplafonds kunnen verhogen. Een aantal mooie projecten kon helaas niet worden gehonoreerd vanwege het budget. Dit is voor het eerst dat er een meerjarige regeling is die het culturele en sociale domein met elkaar verbindt. Het Fonds voor Cultuurparticipatie hoopt met de regeling en het programma cultuurparticipatie in deze jaren een duurzame beweging tot stand te brengen. In deze eerste ronde is te zien dat de meeste aanvragers afkomstig zijn uit de culturele sector, in samenwerking het sociale domein. Er is ook een mooie regionale spreiding terug te zien. Sommige provincies in spoor 2 en 3  blijven wat achter; zo zijn er geen projecten in Zeeland en Drenthe gehonoreerd. Voor de komende rondes gaat het fonds  onder andere extra communicatie en begeleiding inzetten om goede aanvragen uit de achtergebleven provincies binnen te krijgen. De regeling Samen Cultuurmaken is onderdeel van het Programma Cultuurparticipatie. Een andere belangrijke component in het programma is kennisdeling. Alle deelnemende projecten doen mee aan het kennisdelingsprogramma van het LKCA, onderdeel hiervan is onder andere de projectenmonitor. 

Twan Mickers van ARTFARF maakte een korte film over het ontstaansproces van de Kleinkijkacademie bij zorgorganisatie Severinus in Veldhoven, een project van het Bossche kunstenaarsduo Sjaak Langenberg en Rosé de Beer. Kunstloc Brabant stond aan de wieg van dit bijzondere project dat in mei 2021 van start ging. Kunstloc Brabant begeleidde de kunstopdracht om te komen tot dit project. Zowel de film, als de videosessie op 29 juni op 1sociaaldomein, geven meer inzicht in hoe zo’n project ontstaat en hoe het duo werkt. Tijdens het project zijn  6 ontwerpers en kunstenaars uit verschillende disciplines bezig met het ontwikkelen van  nieuw cultureel aanbod  voor cliënten met een ernstige verstandelijke en meervoudige beperking. Zij doen dit vanuit het perspectief van, en in samenwerking met, de begeleiders op de woningen van Severinus.

‘The Milk of Dreams’ wordt het hoofdthema van de 59ste editie van de Biënnale van Venetië, die van 23 april tot en met 27 november 2022 zal plaatsvinden. Het thema werd op 9 juni door de curator Cecilia Alemani en de voorzitter Roberto Cicutto bekendgemaakt. Aanvankelijk zou de Biënnale deze zomer plaatsvinden, maar door corona werd het evenement uitgesteld. De Biënnale valt nu samen met de Documenta in Kassel. De titel verwijst naar een kinderboek dat kunstenaar en schrijver Leonora Carrington (1917-2011) schreef voor haar kinderen in de jaren vijftig. „Ze zet een magische wereld neer die telkens opnieuw wordt bedacht door het prisma van de verbeelding, waar iedereen kan veranderen, waar iedereen iets kan worden of een ander kan zijn”, licht Alemani haar keuze toe. In de hoofdtentoonstelling zal het straks gaan om vragen als hoe om te gaan met maatschappelijke problemen en waar onze verantwoordelijkheid ligt ten opzichte van de planeet. Drie thema’s krijgen van Alemani daarbij extra aandacht: de verbeelding van het lichaam, de relatie tussen individu en techniek en de relatie tussen lichaam en aarde.

,,We hebben een functie voor de makers én maatschappij.” Een gesprek met Roos van den Oetelaar, directeur van het Grafisch Atelier Den Bosch. In juni start kunstproject ‘Op glad ijs’, waarmee het Grafisch Atelier Den Bosch de maatschappelijke relevantie van kunst tonen als troost- en hoopgevend. Kunst kan uitzicht bieden op een alternatief perspectief. Een aantal maatschappelijke organisaties, die zich in de dagelijkse praktijk inzetten voor mensen die om moeten gaan met verlies en gemis, worden verbonden aan zeven kunstenaars. De verhalen van deze mensen nemen de kunstenaars mee bij de ideevorming van het kunstwerk dat ze speciaal voor dit project gaan creëren. In het najaar zal het werk op onverwachte plekken in ‘s-Hertogenbosch geëxposeerd worden.

Het symposium ‘Kunst- en Cultuuronderwijs als Burgerschapsonderwijs’ werd op 27 mei (online) gehouden, de organisatie lag in handen van Lectoraat kunsteducatie AHK, Radboud Universiteit en LKCA in het kader van de UNESCO Week van de Kunsteducatie. De inleiding werd verzorgd door Hessel Nieuwelink, lector burgerschapsonderwijs aan de Hogeschool van Amsterdam. Na de plenaire lezing gingen de deelnemers in een van de vier interactieve deelsessies dieper in op de rol van kunst- en cultuureducatie in burgerschapsonderwijs. Daarbij zijn reflectie en discussie een wezenlijk onderdeel. Een verslag.

Om de droom van een inclusief ecosysteem te realiseren, moeten we de oorzaken voor barrières in het huidige stelsel identificeren. Ook moeten we zicht krijgen op wat een lokaal of regionaal leerecosysteem nodig heeft om alle kinderen en jongeren te laten floreren. In de periode 2021-2024 doet LKCA hier onderzoek naar. Een onderdeel daarvan is een essayreeks. In de essays delen mensen hun kennis en ideeën over een inclusiever systeem met het werkveld. In het eerste essay Annelies Bartelink over het hoe en waarom van samenwerken. Fianne Konings gaat in haar essay naar de bron van de leerecosystemen, de ecologische systeemtheorie van Urie Bronfenbrenner.

Het Impresariaat Kunsten ging samen met talentvolle studenten van Fontys Hogeschool voor de Kunsten (FHK) op pad met de Kunstbus om de members van Quiet Tilburg verlichting te brengen in de donkere tijden en ze een hart onder de riem te steken. Met de Kunstbus reden ze door Tilburg om diverse Quiet-members bij hun eigen woonplek te verblijden met een privéconcert.

Architectuurcriticus Bart Lootsma bezocht de Architectuurbiënnale Venetië. Thema’s die het afgelopen jaar zo belangrijk zijn geworden, zoals de pandemie en Black Lives Matter, spelen geen enkele rol, hoewel ze alles te maken hebben met het thema van de Biennale: How will we live together, constateert hij. “Het thema wordt voornamelijk beantwoord als het samenleven met andere organismen, vaak zelfs micro-organismen, in het Antropoceen. Het gaat er vooral om hoe mens, technologie en natuur nieuwe samenlevingsvormen zouden kunnen vinden. We zien ook veel systeemdenken en cybernetica, zowel in de vorm van cyborgs als in pogingen om de werking van grote ecosystemen te laten zien, en er zijn ontwijkende voorstellen die zoeken naar mogelijkheden om de ruimte te bewonen. Veel van die projecten zijn nogal academisch. Het is vaak niet duidelijk hoe de auteurs denken dat de projecten gerealiseerd zouden moeten worden. Aan wat voor instituties en regelgeving erbij hoort bijvoorbeeld, en wie ervoor zou moeten betalen. Of het zijn zuivere onderzoeksprojecten zonder voorstel eraan vast. Een groot deel van die projecten is overigens wel heel interessant en vernieuwend, maar we moeten maar afwachten hoe het zich uitkristalliseert in de komende jaren.”

What Design Can Do vroeg ontwerpers over de hele wereld om oplossingen te vinden voor het gigantische afvalprobleem. 85 projecten gaan door naar de laatste ronde. Op 15 juli zal de internationale jury 16 winnende projecten bekendmaken. De winnaars ontvangen 10.000 euro aan financiering en gaan van start met een ontwikkelingsprogramma dat mede door Impact Hub is ontwikkeld.

Mensen laten deelnemen aan de samenleving door cultuur dichterbij te brengen. Dat is het doel van de Cultuurankers in de regio Haaglanden. In de proeftuin werkten zeventien culturele instellingen en vijf gemeenten samen aan dat doel. Maatwerk is één van de succesfactoren, maar er zijn meer elementen die een rol spelen. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 20 mei jl.

‘’Er is werk aan de winkel. Laaggeletterden zijn vaker werkeloos dan niet-laaggeletterden. Volgens de Algemene Rekenkamer (2016) telt Nederland in totaal 2.5 miljoen laaggeletterden – d.w.z. mensen met een zeer gebrekkige leesvaardigheid. En dat aantal is groeiende. Niet alle laaggeletterden ervaren dit als een obstakel: 80% van de werkenden geeft aan zonder enige training te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt. (Buisman et al. 2013) Of je dan kan uitleggen waar je woont is een ander verhaal. Zo gymde ik op mijn fitnessclubje in Zutphen met een jongeman die bekende nooit een boek of zelfs maar een krant te lezen – ook geen nieuwsberichten op zijn smartphone. Hij woonde op de Paul Rodekoollaan. Op de plattegrond ook wel aangegeven als Paul Rodenkolaan.” “Volgens de statistieken wordt er in Nederland steeds minder gelezen. Foutloos schrijven onder kansarme jongeren is een zeldzaamheid. Is dat erg? Laten we er eens met een economische blik naar kijken. Want zodra het over geld gaat, zitten onze politieke besluitnemers rechtop.” Aldus Adriaan van Dis, lid van de Akademie van Kunsten.

Zowel Museum Arnhem als Museum Boijmans Van Beuningen zijn momenteel gesloten vanwege grootschalige verbouwingen. Milo Vermeire spreekt met Saskia Bak, directeur in Arnhem, en Cathy Jacob, hoofd presentaties in Rotterdam, over de transitieperiode. Wat voor effect heeft de verbouwing op de toekomstige omgang met de collectie? Hoe passen de musea zich aan aan de veranderende tijden?

Een stad zonder bruisend en divers cultureel leven heeft geen aantrekkingskracht. Maar welke gebiedsontwikkelaar is bereid te betalen voor cultuur of genoegen te nemen met minder hoge opbrengsten? In de huidige waarderings- en financieringsmodellen ligt de nadruk puur op de financiële waarde, terwijl bij cultuur een groot gedeelte van de opbrengsten immaterieel is. Gevolg is dat de kunstenaars, die het gebied vaak op de kaart hebben gezet moeten verkassen als de ‘echte’ ontwikkeling begint. Hoe kunnen de placemakers van het eerste uur ook op lange termijn verzekerd zijn van een plek? De vraag is hoe de meerwaarde van cultuur op een duurzame manier in gebiedsontwikkeling geïntegreerd kan worden. De gemeente, het fonds, de filantroop en de kunstenaar zijn vier partijen die het verschil kunnen maken. Een analyse van stadmaker Rinske Brand. Ze laat voorbeelden zien waarin kosten en baten van cultuur wel bij elkaar komen. Juist gebiedsontwikkeling biedt kansen om cultuur duurzaam te laten renderen.

Met iedere nieuwe persconferentie zit de kunstsector op het puntje van de stoel: mag zij nu open? Musea, theaters, bioscopen, en andere kunstinstellingen zijn inmiddels maanden gesloten. En steeds weer bungelen zij achteraan en wordt de openstelling opgeschort. Ook nu weer. Na openstelling van de winkels en terrassen, gaan buitenlocaties en evenementen, sportscholen en de seksindustrie hen voor. De kunstwereld tekent in alle toonaarden protest aan. Heeft kunst wel waarde in Nederland? Brief van voorzitter Akademie van Kunsten Liesbeth Bik

‘Het gaat me om het onbewuste vooroordeel dat in de ministerraad blijkbaar leeft: dat kunst en cultuur niet essentieel is’, aldus Ann Demeester, directeur van het Frans Halsmuseum in Haarlem n.a.v. een uitspraak van Hugo de Jonge over cultuur. ‘Wij zijn geen discodip, we behoren tot de schijf van vijf'

Nelleke Noordervliet is boos op de minister van Engelshoven (OCW) en de demissionaire regering vanwege het dédain dat spreekt uit de behandeling van de kunsten, en ze wil begrijpen waar de evidente minachting van de kunsten vandaan komt. Haar indruk is dat bij de regering angst heerst. “ Angst voor kunst, zoals er angst is voor het virus. Kunst kan ontregelen, kan lastige vragen stellen. Kunst is een eigenzinnige, subversieve maar ook vormende kracht in de maatschappij. Kunst woelt om, maakt los, zoekt antwoorden, geeft commentaar. Kunst heeft tot doel verwarring te stichten, maar ook te bemoedigen, te troosten, aan het lachen te maken, te onderwijzen met schoonheid of grootse vergezichten.” (…) “Nederland beheerst zijn angsten met overeenkomsten, afspraken, regels. Het karakter van kunst is nu juist dat ze, op zoek naar de unieke ervaring, regels overtreedt, verandert, herschrijft, bespot. De houding ten opzichte van kunst en cultuur is in andere Europese landen misschien evenmin ideaal, maar lang niet zo verkrampt als bij ons. “

Steeds meer kunstenaars willen met hun werk buiten de kunstwereld verandering bewerkstelligen. Hoe verhoudt dit zich tot de eigen waarde van kunst die weer- en belangeloos is? Een essay van Bianca Stigter.

Activistische kunstenaars als Jonas Staal legitimeren hun werk vaak met post-modernistische theorieën waarin het sociale systeem de onderdrukker is – en niet individuen. Een essay van Paul Steenhuis.

De laatste jaren is in het theater weer meer ruimte voor voorstellingen die stelling nemen. Hoe kijken geëngageerde theatermakers zelf naar hun activisme? Marijn Lems sprak met theatermakers Ioana Tudor, Ira Kip en Anoek Nuyens

Beeldende kunst en activisme gaan beter samen dan literatuur en activisme. Waarom is dat? Toef Jaeger sprak met schrijvers en academici.

Dutch Design Foundation, Federatie Creatieve Industrie, CLICKNL en Centre of Expertise for Creative Innovation hebben hun krachten gebundeld in 'De Open Coalitie'. De oprichters willen kennis, kunde en ervaring bundelen over hoe de Nederlandse culturele en creatieve industrie een betere bijdrage kan leveren aan het oplossen van hypercomplexe maatschappelijke uitdagingen.

‘’Hoe we onze verhalen vertellen’’ is een essay van Laurence Herfs, die deze zomer afstudeert aan de KABK. Het is een heftig examenjaar geweest voor Haagse academie en Herfs heeft maanden geworsteld om de contouren helder te krijgen van het systeem, waarbinnen ze binnenkort een formeel diploma gaat behalen. Het zogeheten toegangsbewijs tot de kunstwereld. Voor haar scriptie heeft ze onderzoek gedaan naar de retorische trukendoos waarin de mythologieën over de kunstenaar als kwajongen (‘bad boy’), als genie, als Goede Man verankerd liggen. In het artikel gaat ze in op de verhalen en mythologieën die aan de basis liggen van onze ideeën over kunstenaarschap, hoe ze misbruik mogelijk maken en hoe ze tegenstemmen het zwijgen opleggen, en  wil ze aanscherpen wat dit voor  jonge, afstuderende kunstenaars betekent.

Cultuurparticipatie is een prachtig gegeven. Er gebeuren de mooiste dingen op het snijvlak van cultuur, zorg en welzijn. Maar het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Het organiseren van cultuurparticipatie loopt soms stroef en stroperig. Voor organisatoren van cultuurparticipatie is het moeilijk om door te bouwen op succesvolle activiteiten door de projectencarrousel waar ze in blijven hangen. Er ontstaat een opeenvolging van tijdelijke plannen, terwijl de maatschappelijke vraagstukken langdurig zijn. Hoe zorgen we dat het allemaal soepeler gaat lopen? En blijft lopen? Hoe zorg je als cultureel ondernemer voor duurzame financiering? Warner Werkhoven, adviseur Kunstloc Brabant, in gesprek met Angela van Dijk, specialist cultuur, zorg en welzijn bij het LKCA, en Klaas Burger, artistiek leider bij de Academie voor Beeldvorming, over hoe de cultuurparticipatie kan worden verduurzaamd. Op die manier kunnen namelijk zoveel mogelijk mensen deelnemen aan kunst en cultuur en zo hun levens verrijken.

Binnen de cultuursector heerst grote morele verontwaardiging over het dédain voor cultuur dat op 11 mei sprak uit de persconferentie. Waar komt dat vandaan? NRC vroeg het aan Kees Vuyk, cultuurfilosoof, en Arjo Klamer, hoogleraar economie van de kunst en cultuur aan Erasmus Universiteit Rotterdam.

Hoe zorg je ervoor dat de jongeren goed worden voorbereid op hun volwassen leven? Online technologieën zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij en die bieden ook veel kansen voor het onderwijs. Die actualiteit was voor LKCA reden om samen met Keimpe de Heer van Stichting Infutura drie kennisateliers over creatief makersonderwijs in te richten. Hierin werd vanuit verschillende perspectieven naar kunst en technologie gekeken. De belangrijkste inzichten, conclusies en kansen van de kennisateliers samengevat.

De ‘Handreiking Waarden voor een nieuwe taal’ van Mounir Samuel werd op 10 maart uitgereikt aan Kristel Baele, voorzitter van de Raad voor Cultuur. Het uiteindelijke doel van de handreiking is niet een taalverandering op zichzelf, maar een ‘veilige, inclusieve en toegankelijke kunst- en cultuursector voor iedereen’ en past binnen het diversiteit en inclusie beleid, dat door de Rijksoverheid, de fondsen en de cultuursector wordt uitgedragen. De ‘hetero cisgender, eurocentrisch/koloniale norm’ in de kunst- en cultuursector moet worden doorbroken om ruimte te maken voor ‘meerstemmigheid’. Doel is ‘het samenbrengen van personen met uiteenlopende politieke opvattingen, religies en levensbeschouwingen’. Tijdens de presentatie zei Samuel: ‘U heeft niet het recht om religieuzen te kwetsen.’ Joris Roelofs, klarinettist, componist, conservatoriumdocent, vreest dat hierdoor de artistieke vrijheid het onderspit zal delven. “Het niet-toestaan van mensen kwetsen klinkt nobel, maar daarmee kiest de handreiking, met instemming van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, openlijk voor een vrijheidsopvatting die haaks staat op het recht van vrije meningsuiting.” De handreiking en code Diversiteit & Inclusie reppen met geen woord over vrijheid. De eerste kernwaarde is ‘veiligheid’, waarmee dus wordt bedoeld het vermijden van kwetsen, schrijft Roelofs.

Actuele maatschappelijke thema’s adresseren door de ogen van kunstenaars, dat is wat Nina Folkersma wil. Als directeur van Amsterdam Art bevindt ze zich in een ideale positie om de ontwikkelingen in de Amsterdamse kunstwereld te volgen – én te sturen. “We zitten op een cruciaal moment: het openbreken van de geschiedenis en van dat witte, westerse, mannelijke dominante verhaal. Het interesseert mij enorm hoe dat vorm gaat krijgen.” Dat is een van de redenen dat ze de overstap maakte naar Amsterdam Art.

Participatieve kunstpraktijken zijn in opkomst, maar blijven schuren met het heersende kunstdiscours. Zo krijgen ze vaak het verwijt dat het artistieke ondergeschikt is aan het sociale effect (de impact). Hoe kunnen we komen tot een genuanceerder begrip van participatieve kunst? Sandra Trienekens, sociaal geograaf (MA) en cultuursocioloog (PhD), onderzocht het.

Drie projecten hebben groen licht gekregen voor de vervolgfase van de Open Oproep Nieuwe woonconcepten voor dak- en thuisloze jongeren van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Lag de focus in de eerste fase bij het opstarten van samenwerkingen en ontwerpend onderzoek, in de tweede fase zullen kansrijke perspectieven verder worden onderzocht, getest en uitgewerkt. Doel van de Open Oproep Nieuwe woonconcepten voor dak- en thuisloze jongeren is samenwerkingen tot stand te brengen tussen ontwerpteams, jongeren, gemeenten en hun lokale partners waardoor zij samen kunnen werken aan integrale oplossingen voor de problematiek waarmee dak- en thuisloze jongeren kampen. Op basis van vooraf gestelde criteria zijn de aanvragen voor de tweede fase van deze open oproep beoordeeld door strateeg en oprichter van And the people Joris Kramer, onderzoeker bij DRIFT Frank van Steenbergen en coördinator van jongerenplatform U 2B heard! Linda Zengerink. Zij waren positief over de doorontwikkeling van de vervolgplannen. De ontwerpteams blijken tijdens de eerste fase aansluiting te hebben gevonden bij een of meerdere gemeenten. Opvallend is dat dit meestal grote steden betrof. Positief is ook dat de teams naast gemeenten andere relevante partners wisten te betrekken zoals jeugdhulporganisaties of woningcoöperaties. De projecten die nu een tweede fase in gaan zijn 'Terug naar eigenwaarde' van Garage 2020, 'Huishonger' van Joes+Manon en 'Volwaardige participatie' van TAAK. De projecten worden in de vervolgfase elk ondersteund met € 25.000.

Op 11 mei en 18 mei organiseert het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie twee online werkbijeenkomsten Prachtige productielandschappen. De bijeenkomsten vinden plaats in het kader van de Open Oproep Prachtige productielandschappen. Met deze open oproep nodigt het Stimuleringsfonds coalities van provincies, gemeenten, gebiedsontwikkelaars, grondeigenaren, energiebedrijven, netwerkbeheerders, voedselproducenten, natuurorganisaties, erfgoedspecialisten en (collectieven van) bewoners uit om samen met ontwerpers te werken aan nieuwe strategische visies of ontwerpvoorstellen voor de transitie van ons productielandschap.

‘Het is de vormentaal van een gedachtengoed dat zichzelf als vanzelfsprekend dominant achtte. In die zin kun je je zelfs afvragen of het standbeeld wel recht doet aan de zachte, zorgzame waarden die Peerke Donders belichaamde. Maar het standbeeld is ook een mooi kunstwerk en kenmerkend voor een periode uit onze geschiedenis. Daarom moet er wel goed voor gezorgd worden. Dit kunstwerk verdient naar mijn idee een museale omgeving waar het rustig bekeken kan worden en waar ruim aandacht geschonken kan worden aan de ontstaansgeschiedenis.’’ Liesbeth Jans blogt over kunst in de openbare ruimte n.a.v. de discussie over het standbeeld van Peerke Donders in het Wilhelminapark in Tilburg. Voor veel mensen is dit standbeeld een verdiend eerbetoon, anderen vinden het een symbool van kolonialisme en racisme. Jans sprak op 6 april jl. in de gesprekkenreeks Meerstemmigheid, die werd georganiseerd door het Tijdlab in de LocHal Tilburg.

De No Waste Challenge van What Design Can Do sloot op 21 april de open oproep met een recordaantal van 1409 inzendingen - meer dan er ooit in een vorige challenge werden geteld. Richard van der Laken (oprichter WDCD) bedankte in een nieuwsbrief alle inzenders voor hun toewijding en creativiteit. "At the beginning of the open call, I asked: haven’t we all been bad designers? Today, I’m filled with optimism as I witness designers from around the world working together to solve the urgent problem of waste." De inzendingen worden beoordeeld en er wordt een shortlist opgemaakt van uitmuntende projecten. Op 27 mei worden de genomineerden bekend gemaakt en begint een internationale jury aan een intensief selectieproces om wereldwijd 16 winnaars te kiezen. Alle projecten zijn te bekijken op de website.

‘De afbreekeconomie’ is een online tentoonstelling over een alternatieve economie die breekt met het fossiele tijdperk. Het verbeeldt de transitie van de fossiele economie naar een bio-based economie gezien door de ogen van twee ontwerpduo's en een kunstenaar: Studio Klarenbeek & Dros, Koehorst in 't Veld en Atelier Van Lieshout. “De Afbreekeconomie is een tentoonstelling over het maken en kapotmaken van dingen. Het gaat hier niet over economische groei of efficiënt produceren. Maar juist over hoe we alles weer kunnen afbreken wat we als mens maken. Het kantelt ons economisch model”, zegt curator Annemartine van Kesteren van Museum Boijmans van Beuningen. De tentoonstelling zoomt in op drie ontwerpcollectieven die alternatieve systemen bedenken; sommigen onderzoeken historische modellen en anderen werken hun ideeën uit tot een werkbare oplossing. In deze mentaliteitsverandering ligt een creatieve revolutie besloten: de veranderkracht van het hedendaags design.

Ruimtelijke professionals moeten zich fundamenteel herpositioneren als gevolg van de immense opgaves die de klimaatcrisis en de transitie naar post-fossiele steden stellen. Het recent verschenen boek Neighbourhoods for the Future – A Plea for a Social and Ecological Urbanism van Maarten Hajer, Peter Pelzer, Martijn van den Hurk, Chris ten Dam, en Edwin Buitelaar wil professionals op weg helpen. De publicatie, schrijft Tim Devos, is in eerste instantie een pleidooi voor het herontdekken van de buurtschaal als hefboom om de duurzaamheidsopgave te linken aan een expliciete sociale agenda. Er wordt gepleit voor een interdisciplinair ‘urbanisme’ om het nodige tegengewicht te bieden tegen al te sectorale en technocratische ruimtelijke ontwikkelingen van de duurzaamheidstransitie. Het boek schept de contouren van een ‘ecologisch urbanisme’ door opnieuw de menselijke laag te introduceren, die vaak ondergesneeuwd dreigt te raken door de schaal en complexiteit van de duurzaamheidstransitie

Door corona staan de plannen voor een nieuw Vlijmens Spektakel al een jaar stil. Een live openluchtvoorstelling op ’t Plein in Vlijmen zoals in 2018 zit er voorlopig niet in. ,,Maar het thema eenzaamheid is het afgelopen jaar alleen maar belangrijker geworden”, stelt Jeroen van den Bosch, voorzitter van organisator Stichting Evenementen Vlijmen. ,,De eenzaamheid is mede door corona verder toegenomen, vooral ook onder jongeren.” Het doel, een missie bijna, blijft onveranderd: mensen bewust maken dat eenzaamheid bestaat. Proberen te zorgen dat mensen eenzaamheid herkennen; leren hoe je iets aan eenzaamheid kunt doen. Die zaken staan centraal. Daarbij wordt gebruikgemaakt van educatie, onderzoek en een voorstelling. ,,De voorstelling hebben we, gezien de coronamaatregelen, omgevormd tot de speelfilm ‘Herman’. De opnames vinden plaats in de gemeente Heusden en de film zal in alle kernen worden getoond; van een drive-in locatie tot bij mensen thuis in de woonkamer.” Voor het onderzoek wordt samengewerkt met Eric Schoenmakers, onderzoeker en docent van Fontys Hogescholen. Om in beeld te krijgen welke impact de speelfilm heeft, krijgen de toeschouwers vooraf en achteraf vragen voorgelegd. Om de problematiek ook bij kinderen onder de aandacht te brengen is een educatief programma samengesteld voor basisscholen. Afhankelijk van de maatregelen en mogelijkheden wil de stichting dit in het najaar uitrollen bij de scholen.

Wanneer begint de toekomst? Of is de toekomst al begonnen? Maar vooral: hoe kunnen we de toekomst begrijpen? Het is niet eenvoudig om vast te stellen wanneer de toekomst begint. Laat staan hoe die toekomst eruit zal zien. Voor de meeste mensen is het ver weg, iets vaag, iets onbekends, vaak iets onzekers. Daarom roept het idee van de toekomst bij veel mensen angst op. Dat hoeft niet. De toekomst is maakbaar. Design kan ons daarbij helpen. Aldus de Indiaas-Nederlandse ontwerper Satyendra Pakhalé.

In de oude watertoren in Delft wordt gebouwd aan een ambitieus internationaal kunstcentrum : Radius. Met vijfhonderd vierkante meter aan ondergrondse tentoonstellingsruimte richt het programma van Radius zich op sociaal-maatschappelijke vraagstukken, aan de hand van hedendaagse beeldende kunst en wetenschap, op het snijvlak van natuur, ecologie en (leef)klimaat. De oprichtingsdirecteur is Niekolaas Johannes Lekkerkerk. Wat kan kunst eigenlijk betekenen in de klimaatproblematiek? „We zijn in de eerste plaats niet uit op gedragsverandering bij het publiek, de problemen zijn sowieso zo groot dat je eerder politieke of systeemverandering nodig hebt”, zegt Lekkerkerk. „Maar kunst kan wel helpen om problemen die zo groot of abstract zijn invoelbaar te maken.”

Voor een podcast, serie of Instapost word je steeds vaker gewezen op gevoelige thema’s die eraan komen met een trigger warning, om je schrap te kunnen zetten of om door te zappen. Trigger warnings zijn al jaren controversieel. Zijn het nuttige meldingen om onnodig psychologisch leed te voorkomen, of bieden ze een vals gevoel van veiligheid aan een hypergevoelige generatie? Deze discussie wordt vaak langs politiek-ideologische lijnen gevoerd. Los daarvan kun je ook de pragmatische vraag stellen: werken trigger warnings? Verschillende onderzoeken zetten daar vraagtekens bij. Soms lijkt de trigger warning zelfs averechts te werken.

De Akademie van Kunsten publiceerde haar ‘’Strategische doelen en Werkplan” voor komend jaar. De prioriteiten behelzen het blijvend aandacht vragen voor de waarde van autonome kunsten, de Fair Practice Code (waaronder: solidariteit, duurzaamheid, diversiteit, vertrouwen en transparantie), samenwerking met wetenschappers van de KNAW en De Jonge Akademie, bundeling van krachten met Europese academies voor een open samenleving en het versterken van de onderlinge uitwisseling van gedachten, plannen, praktijken tussen de leden onderling en met anderen. In het Werkplan staat beschreven hoe de Akademie deze prioriteiten zal uitvoeren.

Beeldend kunstenaar Liesbeth Bik is vanaf 1 april 2021 de nieuwe voorzitter van de Akademie van Kunsten. Bik volgt de Nederlandse dichteres, proza-, toneel- en kinderboekenschrijfster Anne Vegter op. Sinds 2019 is Liesbeth Bik vicevoorzitter van het bestuur van de Akademie van Kunsten. Vanaf dat moment heeft zij zich ingezet om de betekenis en zichtbaarheid van de Akademie te vergroten. Zij ziet een belangrijke maatschappelijke taak voor de Akademie van Kunsten weggelegd. ‘Kunst ligt ten grondslag aan maatschappelijke veranderingen’, zegt Bik. ‘En dan bedoel ik niet dat kunstenaars de samenleving moeten veranderen. Ze schetsen vergezichten: beelden die tonen hoe de samenleving eruit zou kunnen zien. De taak van de Akademie van Kunsten is om uit te dragen waarom dit zo belangrijk is.'

Foodlab werkt aan creatieve oplossingen voor teeltondersteuning. De deelnemers van FoodLab zijn in maart voor de derde en laatste keer samengekomen. Maar dat betekent zeker niet dat er een einde komt aan de mooie samenwerkingen die er tussen de deelnemers zijn ontstaan. Door de gekozen opzet was het FoodLab een soort ideeëngenerator, bedoeld om te inspireren om met andere ogen naar de sector te kijken en discussie aan te gaan hoe we met ons landschap omgaan. Het eindresultaat is een reeks uiteenlopende concepten, met stuk voor stuk een grote potentie voor impact; ze vormen een startpunt voor verdere samenwerking. Foodlab is een initiatief van telers, ZLTO, Fruitport West-Brabant, Kunstloc Brabant, Rewin en diverse projectpartners.

'Kunstenaars kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan onze samenleving. Creativiteit is broodnodig om aan onze toekomst te werken', blogt Kunstloc Brabant-adviseur Atty Bax.

In de internationale filmwereld worden af en toe ‘sensivity readers’ of ‘diversity readers’ ingeschakeld. Wie googelt vindt deskundigen die hun diensten aanbieden op dit gebied, met uiteenlopende specialismen: ze maken deel uit van een minderheidsgroep, hebben een niet-binaire genderidentiteit of lijden aan een chronische ziekte. In de Nederlandse filmwereld lijkt het inschakelen van dit soort deskundigen alleen informeel te gebeuren. Houden Nederlandse scenarioschrijvers rekening met opmerkingen over representatie en stereotypering? NRC sprak met Ashar Medina, scenarist van misdaadserie Mocro Maffia, Sem de Jong, regisseur van Prins, Steffen Haars, van de New Kids films, en scenarist Aliefka Bijlsma,Zwanger & Co.

Kunstloc Brabant ondersteunt de realisatie van een monument in Tilburg om het slavernijverleden te herdenken. Het voortouw voor dit monument is genomen door de Stichting Gedeeld Verleden, Gezamenlijke Toekomst Tilburg en de Stichting Comité 30 juni-1 juli Tilburg. Zij vertegenwoordigen Tilburgers met roots in Suriname of de (voormalig) Nederlandse Antillen en Aruba. Velen van deze grote groep Tilburgers zijn nazaten van mensen die slachtoffer waren van de Nederlandse slavenhandel. Aan drie kunstenaars wordt een schetsopdracht verleend. Kunstloc adviseur Liesbeth Jans schreef een blog over kunst en herinneren.

Het boek Rewriting Architecture van Floris Alkemade, Michiel van Iersel, Jarrik Ouburg en Mark Minkjan is een ambitieuze poging om de koers van de architectuur te verleggen. De auteurs stellen dat de positie van de architect is geërodeerd en tandeloos is geworden om relevante, ‘echte’ bijdrage aan maatschappelijke opgaven van nu te leveren. De architect moet zijn verloren staturs weer terugwinnen. Veel architecten beschouwen een bouwplaats als een tabula rasa. Maar elke plek, ook buiten de steden, is onvermijdelijk een tabula scripta, een beschreven blad, met tal van historische ‘lagen’ en ‘kwaliteiten’. Door die te negeren of, erger nog, helemaal niet op te merken zorgen architecten en stedenbouwers voor steeds meer eenvormige steden en landschappen waarin alle sporen van een lang en rijk verleden zijn uitgewist. Nieuw kan het pleidooi voor een contextuele architectuur niet worden genoemd, volgens Bernard Hulsman.

Stijgende zeespiegel, smeltende gletsjers: de gevolgen van de klimaatverandering worden overal ter wereld steeds zichtbaarder. In het afgelopen decennium heeft EcoShape verschillende Building with Nature projecten in Europa (vooral in Nederland) en Zuid-Oost Azië ontworpen, gerealiseerd, gemonitord en onderzocht. Deze projecten laten zien dat het mogelijk is om Nature Based Solutions op grotere schaal te realiseren. Deze oplossingen bieden naast duurzame en veilige kustverdediging ook ecologisch rijke en veerkrachtige landschappen, waarin het prettig leven, werken en verblijven is. Deze eigenschappen maken Building with Nature dé methode voor klimaatadaptatie en -mitigatie. In het boek Building with Nature : creating, implementing and upscaling Nature-based Solutions brengt EcoShape de auteurs in gesprek met experts en stakeholders om verschillende methodes en lessons learned over Building with Nature te bespreken. Ook mogelijke barrières die toepassing in de weg staan en oplossingen komen aan de orde. Het illustreert aan de hand van verschillende landschappen welke concepten mogelijk zijn en verbindt deze met de aanwezige ecologische, economische en sociale systemen. Leonardo Marchese, (landschaps) architect bespreekt het boek.

Met de omstreden vertaling van Amanda Gormans gedicht The Hill We Climb maakt de sensitivityreader binnenkort zijn entree in Nederland. Wat doet zo iemand precies en waarom? En zitten we erop te wachten? En hoe denken schrijvers over de sensitivityreader? Literair vertaler Harm Damsma ziet weinig in de sensitivityreader als morele waakhond. Vertalers moeten recht doen aan de keuzes en intenties van de auteur, niet aan wat bepaalde lezers welgevallig is.