Trends & Ontwikkelingen

In Venetië opent dit weekend de Architectuurbiënnale, 's werelds meest toonaangevende tentoonstelling voor architectuur. Het is dé ontmoetingsplek voor architecten, kunstenaars en stedenbouwkundigen, maar dit jaar ook voor ecologen en AI-experts. In deze tweejaarlijkse gigantische manifestatie kunnen bezoekers twee grote terreinen en andere locaties in Venetië bezoeken die in het teken staan van architectuur. Op een van die locaties staan landenpaviljoens, waar ook Nederland zich presenteert.

Met het thema ‘Intelligens. Natural. Artificial. Collective.’ heeft de Italiaanse architect en ingenieur Carlo Ratti, dit jaar artistiek directeur van de biënnale, landen gevraagd om met oplossingen te komen voor klimaatadaptatie. In totaal doen er zo'n 750 kunstenaars, ontwerpers en architecten mee aan de architectuurtentoonstelling. 

Drummer John Engels heeft de eerste Lifetime Achievement Edison ontvangen. De jazzdrummer ontving de speciale prijs tijdens een concert in het Bimhuis in Amsterdam ter ere van zijn 90ste verjaardag, komende week. Engels is sinds 1953 professioneel drummer en speelde met een groot aantal internationale (jazz-)iconen zoals Boy Edgar, Nina Simone, Chet Baker, Stan Getz, Toots Thielemans en Ray Brown.

Met de opening van migratiemuseum Fenix, donderdag door koningin Máxima, wordt duidelijk hoe de Rijnhaven is uitgegroeid tot een culturele hotspot. Van het Nieuwe Luxor tot Theater Walhalla, rondom het water is van alles te beleven. Deze culturele instellingen gaan de handen ineenslaan, want de Rijnhaven moet ‘het tweede centrum van Rotterdam’ worden. Rondom de Rijnhaven is langzamerhand een ‘cultureel cluster’ ontstaan. Kijk maar: het Nieuwe Luxor (met café Dox), Lantaren/Venster, Verhalenhuis Belvédère, Theater Walhalla, Conny Janssen Danst…. en later opent ook eens nog het nieuwe Fotomuseum in pakhuis Santos. Dat is al met al behoorlijk wat cultuur. Met als kers op de taart: Fenix. Donderdag 15 mei wordt het migratiemuseum door koningin Máxima geopend. Het gebouw past in het rijtje van de Markthal en het Depot. Maar deze keer op Zuid, aan de Rijnhaven.

Op 6 mei 2025 tekende minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Eppo Bruins, de toetredingsbrief van Nederland tot het Enlarged Partial Agreement (EPA) van het erfgoedprogramma European Institute of Cultural Routes (ECR) van de Raad van Europa. Na een jaar als waarnemend lid, markeert dit het begin van een actieve rol binnen het Europese netwerk dat cultuur en erfgoedtoerisme over grenzen heen verbindt. 

Het erfgoedprogramma ECR werd in 1987 gelanceerd door de Raad van Europa als een model voor internationale samenwerking op het gebied van cultuur, toerisme en erfgoed. Het programma maakt samenwerking mogelijk tussen nationale, regionale en lokale overheden. Sinds 2010 wordt de uitvoering verzorgd door het EPA. Doel van het programma is om het gedeelde Europese erfgoed zichtbaar te maken en te promoten via thematische routes, en daarbij duurzaam toerisme te stimuleren. 

De Raad voor Cultuur brengt 12 mei advies uit aan minister Eppo Bruins over de herziening van de rijkssubsidies voor cultuur. Het adviesorgaan komt met twee concrete maatregelen. Ten eerste moet de subsidieperiode verlengd worden, van vier naar acht jaar. Het tweede advies is dat de overheden beter moeten samenwerken. Het advies lijkt een soort verwaterde versie van de grote stelselherziening die de Raad voor Cultuur anderhalf jaar geleden voorstelde. Maar voorzitter Kristel Baele ziet het anders: het advies dat nu wordt uitgebracht, kan een tussenstap zijn. „Het zijn bouwblokjes die wel in de geest van dat advies zijn.”

Het probleem dat opgelost moet worden: het huidige subsidiestelsel remt vernieuwing en zorgt te weinig voor toegankelijkheid van cultuur, constateerde toenmalig staatssecretaris Gunay Uslu (D66) al in 2023. Vanuit het Rijk wordt jaarlijks 560 miljoen euro verstrekt aan cultuursubsidies. Deels rechtstreeks vanuit het ministerie van OCW, deels via de zes rijkscultuurfondsen, zoals het Mondriaanfonds, Letterenfonds en Fonds Podiumkunsten, en rechtstreeks vanuit OCW. De nieuwe vierjarige cyclus, 2025-2028, is net van start.

De culturele sector in Eindhoven moet veel meer geld krijgen toebedeeld. Dat is niet alleen nodig vanwege de groei van de stad, maar ook om het huidige niveau en de kwaliteit te behouden. Die nadrukkelijke boodschap gaven de culturele en creatieve instellingen in Eindhoven aan de lokale politiek donderdagavond mee tijdens een speciale bijeenkomst in Muziekgebouw Eindhoven. 

Muziekgebouw-directeur Edo Righini en bibliotheek-directeur Albert Kivits benadrukten mede namens hun collega-directeuren het belang van een gezond cultureel klimaat in Eindhoven, met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar. Het belangrijkste is wat hen betreft dat de sector structureel versterkt wordt. Want, zo hielden zij de uitgenodigde politici voor, het culturele budget in Eindhoven per inwoner ligt gemiddeld zo’n 20 procent lager dan in de vijf andere grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Groningen.

Koyo Kouoh, curator van de 61ste Biënnale van Venetië, is op 58-jarige leeftijd overleden. Museum Zeitz Mocaa in Kaapstad, waar zij directeur was, maakte dat zaterdag bekend. Ze zou volgend jaar de eerste Afrikaanse vrouw worden die de Biënnale zou leiden. Kouoh, geboren in Kameroen, was een vooraanstaande figuur in de pan-Afrikaanse kunstwereld. Ze was als eerste Afrikaanse vrouw ooit gekozen om de Biënnale van Venetië te leiden. Het samenstellen van deze internationale tentoonstelling wordt gezien als de meest prestigieuze opdracht in de beeldende kunst.

Kouoh richtte in de Senegalese hoofdstad Dakar het kunstcentrum Raw Material op, dat uitgroeide tot een van de meest gerespecteerde kunstcentra op het continent. Daarvoor maakte Kouoh deel uit van de curatorteams van kunstmanifestaties Documenta 12 (2007) en Documenta 13 (2012).

De miljoenensteun aan het gloednieuwe Theater aan de Parade in Den Bosch komt er. Maar het vertrouwen van de politiek in de directie en raad van commissarissen is zo goed als nul komma nul. Zo wil de gemeenteraad twee keer per jaar op de hoogte gehouden worden over de financiën van het theater. De Bossche politiek had deze week twee avonden nodig om over de problemen bij het theater en de miljoenensteun te praten.

De miljoenen zijn nodig om het vorig jaar door de koning geopende theater van een faillissement te redden: de jaarlijkse subsidie van 3,8 miljoen euro gaat structureel met 530.000 euro omhoog, de komende vier jaar krijgt het theater in totaal bijna een miljoen euro als extra investering. Bovendien hoeft een lening van ruim 2 miljoen euro de komende jaren niet aan de gemeente terugbetaald te worden.

Veilinghuis Sotheby's heeft een veiling afgeblazen van juwelen uit het graf van Boeddha. India had bezwaar aangetekend tegen de verkoop van de religieuze schat. Sotheby's erkent nu dat er verdere discussie nodig is. De grafgiften werden in 1898 gevonden, toen de Britse functionaris William Claxton Peppé in de huidige Indiase deelstaat Uttar Pradesh het graf van de religieus leider ontdekte. Zijn achterkleinzonen willen de stukken nu laten veilen. 

De veiling riep veel protest op. Experts spraken van een vondst van onschatbare waarde, die voor veel gelovigen bovendien ook een grote spirituele betekenis heeft. India dreigde met juridische stappen. Volgens de Indiase minister van Buitenlandse Zaken zijn de juwelen "het onvervreemdbare culturele en religieuze erfgoed van India en de boeddhistische gemeenschap". Verkoop daarvan is volgens hem in strijd met VN-verdragen en Indiase en internationale wetten. Sotheby's maakte zich volgens hem schuldig aan "het voortzetten van koloniaal onrecht en de onethische verkoop van religieuze relikwieën".

Jongvolwassenen in Fryslân zijn opvallend actief betrokken bij cultuur. Ze bezoeken vaker festivals, concerten en musea dan andere leeftijdsgroepen én zijn ook zelf creatief bezig, blijkt uit de Cultuurmonitor van Planbureau Fryslân. De monitor is opgesteld in opdracht van de Provincie Fryslân. Toch zijn er ook zorgen: jongvolwassenen zijn minder tevreden over het culturele aanbod en voelen zich slecht geïnformeerd over wat er te doen is.

Eindelijk is het zover. Het Mahler Festival, dat twee keer moest worden uitgesteld in verband met de coronamaatregelen, komt er nu echt. Donderdag 8 mei begint het door het Amsterdamse Concertgebouw georganiseerde feest rondom componist Gustav Mahler (1860-1911), waarbij al zijn tien symfonieën zullen worden uitgevoerd.

Tot en met zondag 18 mei zullen de Berliner Philharmoniker, het Chicago Symphony Orchestra, het Boedapest Festivalorkest, het Nederlands Philharmonisch, het Japanse NHK Symphony Orchestra en natuurlijk het Concertgebouworkest te horen zijn. Daarnaast zijn er lezingen en kamermuziekconcerten en zullen de symfonieën live gestreamd worden op een groot scherm in het Vondelpark in Amsterdam, gratis toegankelijk.

Goede doelen hebben opnieuw een veel hoger bedrag opgehaald uit nalatenschappen dan het jaar ervoor. Dat schrijft Legacy Futures op basis van hun jaarlijkse onderzoek Legacy Monitor Nederland in combinatie met cijfers van toezichthouder CBF. De 200 grootste goede doelen haalden in 2023 liefst 464 miljoen euro op, een stijging van 23 procent ten opzichte van 2022. De groei binnen de sector is opvallend breed, concludeert Legacy Futures. De volledige Legacy Monitor verschijnt in de zomer.

De Golden Globes krijgen een nieuwe categorie. De organisatie achter de prestigieuze Amerikaanse film- en tv-prijzen gaat vanaf 2026 een prijs uitreiken aan de beste podcast. "Nu de entertainmentwereld zich blijft ontwikkelen, zijn we verheugd om nieuwe vormen van verhalen vertellen te erkennen", zegt Helen Hoehne, de voorzitter van de Golden Globes. "Podcasts hebben zich ontpopt als een krachtig medium om verhalen te delen en gemeenschappen op te bouwen die grenzen en generaties overstijgen."

In 2024 organiseerden de poppodia 29.043 activiteiten, waarbij 28.852 optredens door artiesten werden gegeven. Dit waren 0,5% meer activiteiten en 2,8% meer optredens dan in 2023. Opvallend hierbij is een stijging van het aantal concerten (+4,9%) en een daling van het aantal clubavonden (-1,6%). Dit blijkt uit nieuwe cijfers van de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF), die een vergelijking maakte tussen de gegevens van 56 poppodia voor de jaren 2023 en 2024.

Manifesta, ook bekend als de Europese Nomadische Biënnale, gaat in 2026 plaatsvinden in het Ruhrgebied. Kunstenaars is onder andere gevraagd te denken hoe leegstaande kerken weer plekken van gemeenschap kunnen worden. Door zich te richten op de stedelijke buurten rond de nu vaak ongebruikte gebedshuizen wil men antwoorden vinden op de stedelijke problemen waar vooral het Ruhrgebied mee worstelt.

De tentoonstelling heeft zichzelf tot taak gesteld om elke twee jaar te onderzoeken hoe hedendaagse kunst en cultuur burgerbetrokkenheid kunnen bevorderen door participatief aanbod en zo positieve sociale verandering in Europa kunnen initiëren. In de komende maanden worden de burgers van de steden in het Ruhrgebied betrokken bij de ontwikkeling van het concept. Het is, na Frankfurt in 2002, pas de tweede keer dat Manifesta plaatsvindt in Duitsland. In Nederland was Manifesta één keer te gast, in Rotterdam bij de inaugurale editie.

Na Limburg heeft nu ook Friesland een eigen filmfonds. De Gedeputeerde Staten van Friesland leggen jaarlijks €341.642 opzij om audiovisuele producties van eigen bodem te ondersteunen. De provincie heeft zich gecommitteerd tot en met 2028. De hoop is niet alleen de filmindustrie een boost te geven maar de lokale culturele sector in de breedte.

De lobby voor investeringen in de Friese audiovisuele sector is al jaren actief en weet in toenemende mate beleidsmakers te overtuigen. Volgens ingewijden gaan er al sinds de jaren negentig stemmen op voor een eigen filmfonds. In de beleidsperiode 2021-2024 trok de provincie €2 miljoen uit om het filmecosysteem in de provincie te verbeteren. Dat kon gezien worden als een voorbereidende fase voor de feitelijke oprichting van een filmfonds, zoals dat vorig jaar november werd aangekondigd door Joris Hoebe van New Noardic Wave.

Veghel krijgt maar liefst tien beelden van de inmiddels wereldberoemde kunstenaar Florentijn Hofman. Woensdag onthulde hij de eerste. ‘Lonneke’ is de eerste van een reeks fietsbeelden langs het nieuwe snelfietspad F50 in Veghel. Later volgen nog onder anderen het schoolmeisje, de zakelijke rijder en het ANWB-stelletje. Allemaal beelden die ogen als sterk vergrote modelbouwpoppetjes. ‘Half nul’ heet dit kunstproject. De naam is ontleend aan H0 (uit te spreken als half nul), de meest gebruikte schaal voor modelspoorbouw. Hofman kwam hierop omdat de F50 in Veghel pal naast de voormalige spoorlijn Duits Lijntje ligt.

Modeontwerper Duran Lantink heeft het veertiende Cultuurfonds Mode Stipendium gewonnen. Hij kreeg de prestigieuze prijs vanmiddag uitgereikt in de kerk van kunstenaarsdorp Ruigoord aan de rand van Amsterdam. Het Mode Stipendium is de grootste prijs voor Nederlandse modeontwerpers.

De Kunst van Brabant stuurde gedeputeerde Maes een brief inzake de afhandeling van de bezwaarschriftenprocedure Regeling professionele kunsten 2025-2028 / adviezen HAC. dKvB roept daarbij dringend op tot een integrale afweging en generieke reparatie. dKvB wil hierover spoedig met hem om de tafel. Wanneer de besluiten van GS er zullen zijn is nog niet bekend. De 29 bezwaarmakers verkeren nog steeds in onzekerheid. Dit terwijl de betreffende subsidieperiode al enkele maanden loopt. De provincie Noord-Brabant schendt haar eigen procedures en reactietermijnen voor de afhandeling van de bezwaren in ernstige mate.

Bij Cultuur+Ondernemen breed merken we dat veel creatieve ondernemers – van kunstenaars tot ontwerpers – vragen hebben over financiën. Angelie Habraken (AHAA Advies), extern financieel adviseur bij Cultuur+Ondernemen deelt haar inzichten en ervaringen. Het is het allerbelangrijkste dat je jezelf als ondernemer serieus neemt. Vervolgens worden drie begrotingen die je kunt gebruiken om financieel inzicht te krijgen uitgelegd: investeringsbegroting, financieringsbegroting en liquiditeitsbegroting. 

Meta (eigenaar van Facebook, Instagram en WhatsApp) wil alle openbare data van volwassen gebruikers gaan inzetten voor het trainen van zijn AI. Wil je zorgen dat Meta jouw gegevens niet zomaar kan gebruiken? Dan kun je bezwaar maken via de Facebook- en Instagram-apps. Vanaf 27 mei gaat het nieuwe beleid in, dus jouw bezwaar moet vóór die dag binnen zijn. De Kunstenbond legt uit hoe je bezwaar maakt. 

Steeds meer organisaties willen hun online communicatie verbeteren – en terecht. Door je social media posts toegankelijk te maken, bereik je ook mensen met een visuele, auditieve of cognitieve beperking. Bovendien sluit dit goed aan bij een toegankelijke website, iets wat vanaf 28 juni 2025 verplicht is volgens de European Accessibility Act. DEN geeft vier praktische tips om jouw social media content toegankelijk te maken.

In 2024 hielp het Jeudfonds Sport & Cultuur duizenden kinderen en jongeren in Breda om mee te doen aan sport, cultuur en zwemles. Dat doen ze samen met een groot netwerk van professionele en betrokken mensen. In het jaaroverzicht laat het Jeugdfonds in woorden én cijfers zien welke impact ze maken, hoe ze dat doen en wat de ambities voor de toekomst zijn. Ook laten ze de mensen aan het woord die het mogelijk maken: Meerkrachten die zich dagelijks inzetten, een ambassadeur die inspireert en een ouder die deelt wat meedoen betekent voor haar kind.

SponsorReport sprak met Kristel van der Linden (Hoofd Business Development Mauritshuis), en Marco Dorigo (General Manager Benelux Haleon) over hun opvallende en innovatieve samenwerking. Het ligt namelijk niet direct voor de hand dat een gerenommeerd cultureel instituut en een merk uit de tandverzorgingsindustrie – Sensodyne - samenwerken. Wat begon als een gedurfde zet is echter uitgegroeid tot een partnership die nieuwe wegen opent in merkpositionering voor Haleon en voor storytelling voor het Mauritshuis. 

Met deze samenwerking wilden we een verrassend en betekenisvol verhaal vertellen. Dat is gelukt door onze wetenschappers te koppelen aan de restauratie-expertise van het Mauritshuis. We hebben een parallel gemaakt tussen het behoud van gevoelige tanden en restauratie. 

Het muziekfestival The Flying Dutch, dat op 31 mei 2025 zou plaatsvinden in Breda, Groningen en Hengelo, gaat dit jaar niet door. De organisatie heeft aangekondigd dat het evenement is geannuleerd vanwege gestegen productiekosten, aanhoudende inflatie en de druk op de overvolle festivalmarkt. De afgelasting is een nieuwe illustratie van de uitdagingen waarmee de festival- en evenementenbranche momenteel te maken heeft.

In een tijdperk waarin consumenten dagelijks honderden reclameprikkels te verwerken krijgen volstaat het niet meer om simpelweg op te vallen. Merken die echt het verschil willen maken, moeten op een andere manier verbinding zoeken met hun publiek. In haar nieuwste whitepaper laat marketingbureau Playground zien hoe experiential marketing – marketing die draait om beleving – kan zorgen voor langdurige merkvoorkeur, vooral bij jongere doelgroepen zoals Gen Z en Young Millennials.

Niet harder roepen, maar slimmer verbinden, luidt de kernboodschap. Aan de hand van praktijkvoorbeelden – denk aan pop-up events, activaties op festivals en interactieve installaties – laat Playground zien hoe merken beleving kunnen inzetten om merkvoorkeur op te bouwen.

Als erkenning voor zijn grote bijdrage aan het Brabantse culturele erfgoed ontving Arnoud-Jan Bijsterveld vrijdag 2 mei 2025 de provinciale onderscheiding Hertog Jan. Gedeputeerde Wilma Dirken reikte de onderscheiding uit tijdens zijn afscheidssymposium aan Tilburg University. Bijsterveld was sinds 1999 bijzonder hoogleraar ‘Cultuur in Brabant’ en speelde een sleutelrol in het zichtbaar en beleefbaar maken van de rijke Brabantse historie en erfgoed. 

"Bekogeld met passers of uitgescholden: makers van jeugdtheater ervaren de verruwing op scholen." Met die kop opende de Volkskrant in januari een artikel over hoe theatergezelschappen worstelen met het maken van voorstellingen voor jongeren. De makers willen maatschappelijke thema’s bespreekbaar maken, maar stuiten steeds vaker op weerstand van leerlingen, scholen en ouders. Is dat herkenbaar voor Brabantse gezelschappen?

Kunstloc Brabant en Erfgoed Brabant doken dieper op deze actualiteit in tijdens een bijeenkomst op 8 april voor intermediairs voortgezet onderwijs. Te gast waren theatergroep PlayBack, Signatuur Onbekend, Artemis en Het Zuidelijk Toneel. Vier gezelschappen die jaarlijks honderden jongerenvoorstellingen spelen, op school of in een theater, vaak over onderwerpen die schuren: van stress en seksualiteit tot identiteit en maatschappelijke druk. 

Besluit op een verzoek tot wijziging van verlening van de 4-jaarlijkse instellingssubsidie voor de Stichting International Filmfestival Rotterdam. Op grond van Europese staatssteunregels wordt dit besluit openbaar gemaakt.

Op 19 juni 2024 heeft de Raad voor Cultuur een positief advies uitgebracht met de voorwaarde dat de Stichting International Filmfestival Rotterdam een aanvullend plan indient. Het aanvullende strategische plan is door de Raad voor Cultuur positief beoordeeld. In het kader van het gelijkheidsbeginsel en goed bestuur is het onwenselijk middelen voor fair pay niet alsnog toe te kennen. Daarom worden deze middelen, met toepassing van de hardheidsclausule van artikel 6.1 van de Rsc, alsnog toegekend.

Op 17 april heeft het lid Stultiens (GroenLinks-PvdA) schriftelijke vragen ingediend onder de titel: ‘Doorgeslagen marktwerking van studentfaciliteiten’. Het beleid is volgens de minister ongewijzigd, sinds 2004 worden sportfaciliteiten gezien als private activiteiten. Het doel van de beleidsregel is om investeringen van publieke middelen in private activiteiten op rechtmatige wijze mogelijk te maken, terwijl tegelijkertijd wordt voorkomen dat deze investeringen leiden tot het weglekken van publieke middelen of tot marktverstoring.

De minister erkent dat studentvoorzieningen zoals sportfaciliteiten en universiteitsmusea positief kunnen bijdragen aan het welzijn van studenten, en daarmee ook aan hun persoonlijke ontplooiing en studieresultaten. Tegelijkertijd is het zijn verantwoordelijkheid om de grenzen van publieke bekostiging te bewaken.

Minister Bruins (OCW) stuurt de Eerste en Tweede Kamer een brief met het verslag van de informele Onderwijs-, Jeugd-, Cultuur en Sportraad (OJCS-Raad) met cultuurministers van de Europese Unie (EU) van 7 en 8 april 2025. Tijdens de informele bijeenkomst stonden drie onderwerpen op de agenda: 1. Debat over de bescherming van cultureel erfgoed tegen natuurlijke en door mensen veroorzaakte rampen. 2. Werkontbijt Europees Cultuur Kompas. 3. Debat over het ondersteunen van jonge kunstenaars en culturele en creatieve professionals bij de start van hun carrière.

Zijne Majesteit de Koning brengt woensdag 21 en donderdag 22 mei een bezoek aan Japan tijdens World Expo 2025 in Osaka. De Koning is aanwezig tijdens de Nederlandse nationale dag op 21 mei en houdt een toespraak. Ook bezoekt hij het Nederlands paviljoen. 

Expo 2025 Osaka is de 36e wereldtentoonstelling en heeft als thema ‘Designing Future Society for Our Lives’. Het Nederlandse paviljoen is tevens een ontmoetingsplek voor bedrijven, kennisinstellingen en (culturele) organisaties, met name gericht op kansrijke sectoren zoals de energietransitie, agrofood, life sciences en health, digitalisering en cultuur.

Het cultuurbeleid van de regering-Trump zorgt voor schokgolven die tot in de Nederlandse musea te voelen zijn. “Er zijn intensieve contacten”, zegt Martine Gosselink, directeur van het Haagse Mauritshuis. “Bevriende conservatoren in Amerikaanse musea vrezen voor hun baan of zijn bang dat ze een propagandistische boodschap moeten gaan vertolken.” Alle kunsthistorici die werken met Nederlandse kunst van de veertiende tot de achttiende eeuw werken internationaal samen in het netwerk Codart. De gesprekken gaan tegenwoordig vaak over politiek, zegt Gosselink. 

Ze twijfelt er niet aan dat maatregelen die de Amerikaanse president afkondigt effect gaan hebben op die samenwerking. “Die wordt problematisch. Veel mensen spreken al niet meer vrijuit." Ze maakt ze zich al langer zorgen over de museumwereld, en niet alleen die in de VS. Ook in Nederland spelen discussies die een bedreiging kunnen zijn voor de vrijheid om te laten zien wat je belangrijk vindt.