Trends & Ontwikkelingen

Het plan om de Zaanse Schans gedeeltelijk aan de openbaarheid te onttrekken om zo betaalde toegang mogelijk te maken, stuit op stevige kritiek. Monumenteigenaren vrezen voor de gevolgen, waaronder mogelijk verlies van de monumentenstatus van hun panden. Op de Zaanse Schans staat onder meer oliemolen De Os, die rond 1634 werd gebouwd. De eigenaar en bewoner van deze molen uit zijn zorgen in een brief aan de gemeenteraad.

Volgens de eigenaar brengt het plan om het gebied af te sluiten risico’s met zich mee. Hij vreest dat zijn molen, evenals andere historische gebouwen op de Schans, de beschermde Rijksmonumentenstatus kan verliezen. Deze status is essentieel, onder andere vanwege de financiële steun voor onderhoud. De zorgen zijn ingegeven door recente ontwikkelingen elders. In openluchtmusea in Arnhem en Enkhuizen hebben gebouwen geen monumentenstatus.

Muziekscholen vallen om, talentontwikkeling wordt verwaarloosd, zzp’ers onderbetaald. Gaan de recent ondertekende ‘Bestuurlijke afspraken cultuurbeoefening 2025-2028’ het tij keren? Jan Jaap Knol heeft zijn twijfels. Bij alle inzet om cultuur toegankelijk te maken raakt steeds makkelijker het belang van talentontwikkeling uit het oog verloren. 

Recent heeft de minister samen met gemeenten en provincies de ‘Bestuurlijke afspraken cultuurbeoefening 2025-2028’ ondertekend. Alle partijen beloven plechtig zich hard te maken voor een ‘sterk ecosysteem’ waarin iedereen de kans krijgt ‘om een leven lang cultuur te beoefenen’.  De aan de biologie ontleende metafoor van ‘ecosysteem’ suggereert effectieve wisselwerking en optimaal evenwicht tussen alle relevante onderdelen. Laat dat alles nou ver te zoeken zijn in de onoverzichtelijke manier waarop cultuureducatie in dit land momenteel geregeld is. Het kost Jan Jaap Knol eerlijk gezegd moeite om even hard mee te juichen. Hij leest in de afspraken veel goede intenties maar ook vrijblijvendheid.

Mara zit in groep 8 en houdt van dansen. Met verve showt ze een ‘baby freeze move’. Die heeft ze geleerd tijdens een breakdanceworkshop tijdens de Rijke Schooldag op haar school, De Parel in Muntendam, Groningen. De Parel is een Flagshipschool: een van de twaalf scholen in Nederland die al succesvol een Rijke Schooldag vol kunst en cultuur aanbieden.

Wat is er nodig voor een succesvolle Rijke Schooldag? Goede cultuuraanbieders zijn cruciaal, stelt schooldirecteur Mariska de Vlugt. Dat brengt zo zijn uitdagingen met zich mee. De Rijke Schooldag zorgt voor welbevinden. Ook draagt de Rijke Schooldag bij aan burgerschap. De continuïteit blijft een punt van zorg. ‘Het is spannend of we dit programma kunnen blijven aanbieden,’ erkent Mariska.

Hoe zorg je als gemeente dat je culturele subsidies écht terechtkomen bij de mensen voor wie ze bedoeld zijn? En hoe kun je lokaal initiatief stimuleren met beperkte middelen? Tijdens de kennissessie Slim Financieren van Cultuur Oost gingen cultuurprofessionals en ambtenaren hierover met elkaar in gesprek. Twee concrete financieringsmodellen werden onder de loep genomen: doelgroepgericht subsidiëren en matchfunding. 

Op vrijdag 4 april kwamen beleidsmakers en wethouders samen in het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht voor de jaarlijkse netwerkbijeenkomst Cultuur en Erfgoed. Deze dag werd georganiseerd door Kunstgebouw, Erfgoedhuis Zuid-Holland en de Provincie Zuid-Holland. 

Het overkoepelende thema was brede welvaart: de waarde van erfgoed en cultuur voor gezondheid, welzijn, milieu en sociale cohesie. Cultuur heeft namelijk een grote maatschappelijke waarde: mensen willen ergens bij horen, gezien worden, samen iets maken of beleven. Meedoen is geen luxe – het is een basisvoorwaarde voor een gezond en gelukkig leven. 

Na een succesvolle eerste editie zijn de inschrijvingen nu geopend voor de tweede editie van de Grote Prijs Breda. De Grote Prijs richt zich op lokaal, muzikaal talent. De Grote Prijs Breda is een muziekwedstrijd voor opkomend talent uit de stad, en vindt dit jaar wederom plaats in samenwerking met MEZZ, POB Breda, Poppodium Phoenix, Pier15, Sound Dog en Breda Barst. In de twee categorieën ‘bands & singer songwriters’ en ‘hiphop’ krijgen artiesten de kans om zich in de kijker te spelen bij het publiek en de vakjury.

Studio Woensel-West in Eindhoven is sinds 2023 een creatieve ontmoetingsplek voor jongeren die een extra zetje in de rug kunnen gebruiken. In workshops gegeven door professionele makers ontdekken zij hun talent, ontwikkelen zij zelfvertrouwen en werken ze aan cultureel ondernemerschap. Studio Woensel-West is een van de initiatieven van Tante Netty: een social-designbureau dat al jaren de wijk Woensel-West versterkt door creativiteit, samenwerking en sociaal ondernemerschap te stimuleren. Een gesprek met zakelijk leider Henriëtte Tomassen.

Een uitslaande brand zette in een donkere oktobernacht het Stroomhuis in vuur en vlam. Het was het einde van het creatieve broeinest. Het gebouw is er niet meer, maar de gebruikers werken met Nieuw Eindhovens Peil aan de toekomst. Nadat duidelijk was dat bijna niets van de onverzekerde inboedel het vuur had overleefd, werd een crowdfunding opgestart, om muzikanten en andere kunstenaars weer aan instrumenten te helpen. Na een half jaar staat het saldo op 135.000 euro. 

Rosalie Braamkolk en Daniëlle Warners hadden onlangs een gesprek met twee wethouders: Mieke Verhees van vastgoed en Saskia Lammers met cultuur in haar portefeuille. „Ze hebben niks concreets toegezegd, maar lieten wel doorschemeren dat de gemeente geld wil besteden aan een nieuw onderkomen.” Bovendien had de gemeente als eigenaar van het oude pand een opstalverzekering. Omdat Braamkolk en Warners graag het tempo erin houden, is de eerste al bezig met een eerste ontwerp. Voorlopig gebruiken ze de naam Nieuw Eindhovens Peil (NEP) en dromen al van een NEP-festival.

De namen zijn bekend: de Jazz Gems 2025 staan klaar om te schitteren. Vier jonge topmusici krijgen volledige artistieke vrijheid om hun droomproject vorm te geven. In samenwerking met de Keep an Eye Foundation presenteert het Grachtenfestival opnieuw een serie die barst van talent, lef en verbeeldingskracht. De Gems zijn Gijs Idema, Sun-Mi Hong, Peter Somuah en Chieko Donker Duyvis. 

Sing & Dance UP! editie 2025 is van start! Op 5 juni komen 5000 kinderen uit heel Nederland samen in Rotterdam Ahoy, om samen met bekende artiesten te zingen en dansen. In aanloop naar het concert volgen de kinderen een intensief lesprogramma door een professionele zang- en dansdocent. Dit jaar schreef artiest en producer Babs het speciale Sing & Dance UP! nummer ‘Als we samen zijn’. Sing & Dance UP! is een nationale campagne van Méér Muziek in de Klas en de ELJA Foundation.

Hongarije is een van de focuslanden binnen het internationale cultuurbeleid van Nederland. Hongarije en Nederland delen een lange geschiedenis van culturele uitwisseling, met sterke banden in verschillende artistieke disciplines. De afgelopen tien jaar heeft de culturele sector in Hongarije grote veranderingen ondergaan. Ondanks de krimpende ruimte voor onafhankelijke culturele initiatieven blijft Hongarije een land waar cultuur hoog in het vaandel staat en het publiek betrokken blijft. 

De Nederlandse ambassade in Boedapest speelt een cruciale rol in het bevorderen van culturele samenwerking tussen het koninkrijk en Hongarije. De aanpak van de ambassade richt zich op drie belangrijke prioriteiten: het ondersteunen van onafhankelijke en kritische stemmen, het versterken van culturele samenwerking in lijn met Europese waarden, en het bevorderen van duurzame creatieve industrieën.

De culturele banden tussen Nederland en Oekraïne hebben zich de afgelopen jaren snel ontwikkeld. Vanaf het begin van de grootschalige invasie organiseerde DutchCulture vijf bezoekersprogramma’s voor Oekraïense professionals.

De Nederlandse ambassade in Kiev speelt een cruciale rol in het bevorderen van de culturele samenwerking tussen Nederland en Oekraïne. Sinds Oekraïne in december 2022 een focusland werd in het Nederlandse internationale beleid, heeft de ambassade actief bijgedragen aan de bescherming van de Oekraïense culturele sector tijdens de oorlog en de wederopbouw na de oorlog. De Nederlandse aanpak richt zich op drie hoofdprioriteiten: het beschermen en versterken van de Oekraïense identiteit en het Oekraïense erfgoed, het aansluiten bij de prioriteiten van de Oekraïense regering en het ondersteunen van de Oekraïense diaspora in Nederland bij het onderhouden van de culturele banden met hun thuisland.

Het Museumkwartier in Tilburg Oud-Noord heeft een eigen podcast. In een 5-delige serie wordt uit de doeken gedaan hoe deze plek, die groot werd door de (textiel)industrie, nu een zone is die bekend staat om kunst, cultuur en creativiteit. De podcast is een initiatief van de gemeente in samenwerking met MAE Heritage.

Het Museumkwartier is in ontwikkeling. Dat moet gebeuren met aandacht voor de identiteit van het gebied. Daarom is er een gebiedsbiografie gemaakt, waarin duidelijk het verleden en erfgoed van dit deel van Tilburg Oud-Noord wordt belicht. Met de podcast voegen we daar immaterieel erfgoed aan toe; de verhalen van de plek. 

Hoe ga jij om met technologie die steeds meer invloed heeft op je leven, zoals AI? Wat denk je over klimaatverandering? En weet jij wat er in je eten zit, waar je afval belandt, of hoe schoon de lucht is die je inademt? Het zijn grote vragen waar we dagelijks mee te maken hebben. Ze vragen om kritisch denken en bewust handelen. 

In het eerste nummer van Kunstzone in 2025, die op 25 april uitkomt, onderzoeken we hoe kunstonderwijs kan bijdragen aan het begrijpen én aanpakken van deze complexe thema’s. Voor dit themanummer werkt Kunstzone samen met CASE – Centre for Arts & Sciences Education, een landelijk netwerk dat zich richt op onderwijsvernieuwing op het snijvlak van kunst, wetenschap en technologie.

Brabant C presenteert het Impact Report van het eerste jaar van hun unieke publiek-private samenwerking. Sinds februari 2024 biedt de regeling ASML x Brabant C financiële ondersteuning aan vernieuwende cultuurprojecten in de provincie Noord-Brabant. Het doel: cultuur toegankelijk maken voor een breed publiek en bijdragen aan sociale cohesie in de Brainportregio.

In het eerste jaar zijn 14 projecten gefinancierd, waarvan er 4 succesvol zijn afgerond. Samen trokken deze culturele initiatieven ruim 50.000 bezoekers naar 29 evenementen, van het Storioni Festival tot GLOW in de regio en het Silent Film Festival. De regeling blijkt een vliegwiel voor cultureel ondernemerschap. De impactcommissie onder leiding van architect Bert Dirrix benadrukt het belang van verbreding in publieksgroepen en blijft inzetten op meer representativiteit en diversiteit in jaar twee. 

Dansbeleid moet de hele keten meenemen, van educatie bij kinderen en amateurs tot de internationale top. En er is een betere afstemming nodig tussen de verschillende overheden. Dit zijn enkele van de voorstellen voor verbetering van het dansbeleid die de sector per brief aanbiedt aan minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Aanleiding zijn de subsidiebesluiten van afgelopen zomer die de danssector niet bracht wat zij ‘nodig achten voor een vitaal danslandschap’.

De brief is namens de sector opgesteld door De Nederlandse Dansdagen, in samenwerking met branchevereniging NAPK, diverse gezelschappen, instellingen, festivals, producenten, educatieve organisaties en makers uit het hele land. De samenstellers menen dat er veel verbeteringen mogelijk zijn die leiden tot een ‘gezonder en toekomstbestendiger danslandschap in Nederland’ en doen daartoe een aantal concrete voorstellen. Ze hopen dat de minister ze betrekt in zijn overwegingen bij het opstellen van zijn uitgangspunten voor de volgende subsidieperiode 2029-2032.

Live DMA, het Europese netwerk van ruim 3.200 podia, clubs en festivals, hield op 23 en 24 april haar jaarlijkse ledenvergadering in Keulen. Tijdens deze bijeenkomst werd een ambitieuze routekaart uitgestippeld voor de toekomst van livemuziek in Europa. Deze routekaart weerspiegelt de  behoeften en ervaringen van podia, festivals en culturele werkers in Europa. De routekaart zal de komende vier jaar richting geven aan de belangenbehartiging van Live DMA bij Europese en nationale beleidsmakers, met als doel een veerkrachtiger, eerlijker, inclusiever en duurzamer ecosysteem voor livemuziek te bouwen.

De belangrijkste uitdagingen zijn: 1) Aanpakken van inflatie en financiële instabiliteit in de livemuzieksector. 2) Versterken van culturele erkenning en financiering voor livemuziek. 3) Beschermen van livemuzieklocaties tegen stedelijke druk. 4) Bevorderen van eerlijke concurrentie en beperken van marktconcentratie. 5) Verbeteren van arbeidsomstandigheden en sociale bescherming voor cultuurprofessionals. 6) Bevorderen van inclusie en diversiteit in de livemuzieksector. 7) Inspelen op veranderend publieksgedrag en betrokkenheid. 8) Duurzaamheid integreren in cultuurbeleid en livemuziekpraktijken. 

Als het aan een betrokken groep inwoners uit Best ligt, verhuist de gemeentelijke organisatie op termijn naar het Stationsplein. Hier zouden de ambtenaren dan in één gebouw moeten komen met een nieuw cultureel centrum en een uitgebreide versie van bioscoop Biobest. Harrie van Vroenhoven is een van de initiatiefnemers van de plannen. “We denken graag mee”, zegt het erelid van erfgoedvereniging Dye van Best. “Door de plannen van de gemeente om zo’n zeshonderd woningen te bouwen in het gebied Spoorzone Oost, dreigt Theater Biobest te verdwijnen. En dit zou zonde zijn.”

Rien Fraanje start per 1 augustus 2025 als algemeen secretaris/directeur bij de Raad voor Cultuur binnen het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Rien Fraanje brengt een rijke ervaring mee op het gebied van publiek leiderschap, organisatieontwikkeling en communicatie. Sinds januari 2023 is hij algemeen directeur van het Interprovinciaal Overleg, waar hij een organisatie van ruim 250 mensen aanstuurt en de relaties met ministeries onderhoudt. Daarvoor was hij onder meer secretaris-directeur bij de Raad voor het Openbaar Bestuur. 

De gemeente Wageningen maakt werk van de komst van een nieuwe culturele broedplaats in de stad. Het project heeft prioriteit gekregen en mag 1 miljoen euro kosten. Dat bedrag komt uit de Reserve Investeringsagenda, een soort spaarpot van de gemeente waarin geld apart wordt gezet voor grote projecten. De vulling van die pot wordt in dit geval mogelijk gemaakt door de verkoop van gemeentelijke panden aan de Wilhelminaweg 1 en 3, waar eerder muziek-, dans- en theaterschool ’t Venster was gevestigd. Dat centrum ging in 2017 failliet.

Volgens de wethouder is er in Wageningen een duidelijke behoefte aan een nieuwe plek voor kunst en cultuur. „Een locatie waar cultuureducatie kan plaatsvinden en waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en versterken. Zo’n plek hebben we sinds het verdwijnen van ’t Venster eigenlijk niet meer.”

De Bossche commissie sociaal toonde zich dinsdagavond verdeeld over de structurele subsidie voor Theater aan de Parade (TADP). De voorgestelde verhoging van 530.000 euro per jaar moet het theater financieel stabiliseren, maar binnen de commissie klonk herhaaldelijk twijfel: is dit bedrag wel genoeg, of zitten we over twee jaar opnieuw met dezelfde vragen en geldzorgen? In een extra commissievergadering werd pijnlijk duidelijk dat het vertrouwen in de financiële onderbouwing van Theater aan de Parade wankel is. 

Een definitief besluit over de subsidie volgt in de raadvergadering van 7 mei die een uitloop heeft op 8 mei. Gezien de agenda wordt het besluit waarschijnlijk op de 8e genomen. Maar één ding is duidelijk: de politiek wil harde afspraken. De commissie is het erover eens dat het theater belangrijk is voor de stad, maar zonder financiële helderheid is steun geen vanzelfsprekendheid.

Met de toezegging door de coalitie van substantieel extra middelen komt het rijk tegemoet aan de zorgen van gemeenten over het ravijnjaar 2026. Nog niet alle wensen zijn ingewilligd, klinkt het bij de VNG. ‘maar we voelen ons zeer serieus genomen.’ Een ‘groot conflict met verstrekkende gevolgen’ is op het nippertje voorkomen nu het kabinet in de Voorjaarsnota de tekorten in de jeugdzorg voor de komende jaren voor een groot deel dicht. Gemeenten krijgen er structureel miljarden euro’s bij. 

Minister Bruins (OCW) stuurt de Tweede Kamer het rapport 'Resultaten van 10 jaar cultuureducatiebeleid - periodieke rapportage Cultuureducatiebeleid 2013-2022'. Hij geeft zijn beleidsreactie. Ook stuurt hij enkele andere rapporten. 

De minister heeft besloten om de MBO Cultuurkaart met budget ook de komende vier jaar voort te zetten, gezamenlijk met de Cultuurkaart in het voortgezet onderwijs. De drie hoofdlijnen waar de minister zich de komende periode voor wil gaan inzetten zijn: 1. Het aansluiten bij ontwikkelingen in het onderwijsveld (onder andere curriculumherziening en focus op de basisvaardigheden). 2. Het vergroten van de samenhang van de verschillende (stimulerings)programma’s en tegengaan van versnippering. 3. Het onderzoeken van een structurele aanpak voor Cultuureducatie met Kwaliteit na 2028.

De rechtbank Amsterdam heeft op 16 april 2025 een aanvullend tussentijds vonnis gewezen in de zaak tussen Pictoright en Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram. In deze zaak oordeelde de rechtbank eerder al dat Meta per juni 2021 een passende vergoeding zal moeten betalen aan de beeldmakers die Pictoright vertegenwoordigt. In het nieuwe tussenvonnis bevestigt de rechtbank het belangrijkste uitgangspunt van het vorige vonnis: op Meta rust een voortdurende verplichting om zich in te spannen om een licentie te krijgen van Pictoright. De wijze waarop de aan deze licentie gekoppelde vergoeding dient te worden vastgesteld moet volgens de rechtbank betrouwbaar en voldoende controleerbaar zijn.

De gemeente Gorinchem werkt door aan Cultuurhuis De Nieuwe Doelen. Sinds het positieve besluit van de gemeenteraad in november 2024 zijn er veel nieuwe stappen gezet. Kwartiermaker Mirjam Flik: "Het Cultuurhuis moet een plek worden waar alle Gorcumers zich welkom voelen. We bouwen aan een huis voor cultuur, ontmoeting en verbinding."

Cultureel Centrum Jan van Besouw levert een sterke maatschappelijke bijdrage aan in de gemeenschap. Voor jongeren bieden zij een gevarieerd programma dat aansluit bij hun behoeften en zorgt dat jongeren zich gezien en gehoord voelen. Dankzij de financiële en inhoudelijke steun van Rabobank kan Jan van Besouw extra uren inzetten voor het organiseren van diverse jeugdactiviteiten.

In een tijd waarin zorgvragen toenemen en de samenleving vergrijst, wordt het steeds belangrijker dat mensen naar elkaar omkijken. Sociaal-culturele centra spelen daarin een sleutelrol. Ze zijn meer dan alleen gebouwen: het zijn plekken waar mensen elkaar ontmoeten, samen iets organiseren of gewoon even binnenlopen voor een praatje. 

Daarom wil de gemeente Gilze en Rijen De Boodschap in Rijen en De Schakel in Gilze ontwikkelen tot echte huiskamers van de gemeenschap. Samen met stichting CCGR, verenigingen, stichtingen en andere betrokkenen heeft de gemeente vastgelegd hoe we deze centra in de toekomst zien. 

Een renovatieklus van 5,8 miljoen euro moet er aan te pas komen om Theater De Storm in Winterswijk weer mimimaal tien jaar toekomstperspectief te geven. De gemeente subsidieert hier een kleine 4 miljoen van.  De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland draagt 1,5 miljoen bij en De Storm heeft zelf een half miljoen bij elkaar gespaard. Wethouder Sandra Metaal: „Een voorziening als De Storm laten omvallen, is voor ons geen optie.” 

Zonder een miljoenenrenovatie is De Storm simpelweg geen vijf jaar meer open te houden. Theaterdirecteur Van Geffen is opgelucht dat De Storm eindelijk - naast een jaarlijkse subsidie van zo’n zes ton - een beroep kan doen op een speciale gemeentelijke geldpot. Hij kijkt ernaar uit om in de toekomst de twee zalen tegelijkertijd te gebruiken zonder dat er geluidsoverlast ontstaat.

Het fonds kijkt terug op een rijk en beweeglijk literair jaar. We zijn trots op de vele mooie initiatieven en literaire projecten die we mogelijk hebben gemaakt en waaraan we hebben bijgedragen. Het Letterenfonds bracht in 2024 de Nederlandstalige literatuur naar de grootste publieksboekenbeurs van Duitsland. Met vierjarige subsidies steunde het fonds de literaire infastructuur in Nederland voor de komende periode. Via de pilotregelingen Leesbevordering en Literatuur Caribe bereikte het fonds nieuwe literaire domeinen. En aan het eind van het jaar schitterde de Leescoalitie-commercial Wie leest heeft een goed verhaal op tv en in de bioscoop.

Het nieuwe cultuurbeleid voor de gemeente Eemsdelta is voor de periode 2025 – 2028 vastgesteld. Bij de totstandkoming van de visie ‘Cultuur Verrijkt!’ zijn door gesprekken en bijeenkomsten met talloze makers, verenigingen en culturele organisaties vele aanbevelingen voor het nieuwe beleid opgehaald. Na de fusie van de gemeenten Delfzijl, Loppersum en Appingedam is er hard gewerkt om het brede culturele veld te leren kennen en meer eenheid te creëren.

Op 1 juli 2016 begon Ramakers aan wat hij nu, terugkijkend, ‘een fantastische klus’ noemt. Ondanks het plezier dat hij heeft in het organiseren van het lichtkunstfestival heeft hij besloten om eind dit jaar, na de twintigste editie van Glow, te stoppen als directeur. „Ik wil dat het festival zich steeds vernieuwt. Dan zou het vreemd zijn als je als directeur meer dan tien jaar aanblijft. Ik wil voorkomen dat ik mezelf ga herhalen. Daarom maak ik ruimte voor een opvolger.” Die opvolger moet nog komen, de vacature wordt binnenkort opengesteld.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed geeft vier maal per jaar een tijdschrift uit. Met dit blad houden wij u op de hoogte van wat er zoal speelt op het brede terrein van het erfgoed. In de nieuwste editie onder andere aandacht voor de bouwwerken van de Nederlandse Cement Industrie, Museum Veere en Romeinse munten.