Trends & Ontwikkelingen

De timing van de grote modetentoonstelling in het Metropolitan Museum of Art in New York had niet actueler kunnen zijn. Superfine: Tailoring Black Style is een ‘cultureel en historisch onderzoek naar 300 jaar (mannelijke) zwarte stijl belicht vanuit het oogpunt van het dandyisme’. Het is de eerste modetentoonstelling in het museum waarbij ‘zwarte stijl’ expliciet centraal staat en hoewel het bijna lijkt alsof dit onderwerp expres is uitgekozen om president Donald Trump te ergeren, zat het al vijf jaar in de planning. 

Het is onderdeel van het streven van het Costume Institute van het museum om inclusievere verhalen te vertellen en hun collecties te diversifiëren. Het Costume Institute, nooit bekend om zijn activistische programmering, is daarmee ineens – onbedoeld - politiek relevant geworden. En kan dat zich ook veroorloven, omdat het volledig door private donaties wordt gefinancierd.

Bevrijdingsfestivals krijgen vanaf volgend jaar structurele financiering, heeft staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) aangekondigd. De stichting achter de festivals is blij dat ze niet meer "van ijsschots naar ijsschots moet springen".

Karremans heeft tegen De Telegraaf gezegd dat de structurele financiering er vanaf volgend jaar komt. Een woordvoerder bevestigde dit later aan het ANP. Het precieze bedrag is nog niet bekend. Daarover gaat Karremans nog in gesprek met de stichting achter de festivals. "Ik vraag hier namelijk wel een inhoudelijke link met het vieren van vrijheid voor terug", zei de staatssecretaris.

 Eén Cultuurbedrijf in Veenendaal is binnen een paar jaar haalbaar met een bestuurlijke fusie. Hiermee wil het college voldoen aan de opdracht van de lokale politiek om één culturele partij een subsidie te gaan geven. Dit geld blijft dan zoveel mogelijk beschikbaar voor het culturele aanbod en de gemeente kan invloed houden op de besteding door prestatie-afspraken.

Het cultuuraanbod in wijk-, buurt- en zorgcentra in de gemeente Dronten moet worden uitgebreid. Dat wil het college van burgemeester en wethouders. Zo moet het makkelijker worden voor inwoners om deel te kunnen nemen aan culturele activiteiten. "We willen ervoor zorgen dat iedereen de mogelijkheid heeft om actief deel te nemen aan kunst en cultuur, ongeacht leeftijd of achtergrond", schrijft het college in de Notitie Kunst en Cultuur voor de komende drie jaar.

In 2023 lanceerden de Federatie Cultuur, Kunsten ‘92 en de Taskforce culturele en creatieve sector het kennisplatform ACTIE als Cultuur. Het Platform Duurzame Cultuursector komt voort uit die samenwerking. 

Dit platform maakt de routekaart verduurzaming cultuur. Deze kaart wordt beknopt, inspirerend en biedt concrete handvatten, voortbouwend op bestaande initiatieven. Belangrijke onderdelen zijn het opzetten van een goede structuur voor monitoring en het borgen van kennisdeling, met duidelijke afspraken over dataverzameling en een centrale informatievoorziening. Met de routekaart schetst de culturele en creatieve sector een pad: op welke wijze kunnen we het hoofd bieden aan de grote transities waar we nu voor staan. Op donderdag 20 maart 2025 vond de kick-off van de routekaart verduurzaming cultuur plaats. 

De jubileumeditie van kunstbeurs KunstRAI staat in het teken van de 750ste verjaardag van Amsterdam. De beurs schetst een kleurrijk kunstklimaat, decoratief voor het oog, maar is eerder behoudend dan ruw en verontrustend. Opvallend is dat de ruim honderd deelnemende galeries weinig urbane of grootstedelijke kunst bieden. Landschappen, soms expressionistisch-dynamisch of juist impressionistisch-verstild, figuratief geschilderde vogels, bloemstillevens en abstracte kunst voeren de boventoon. 

Op zondag 18 mei vindt BuurThuisFestival plaats in Valkenswaard. Zes locaties openen hun deuren voor kunst en cultuur uit de wijken. Theater De Hofnar wil kunst en cultuur dichter bij inwoners brengen en drempels verlagen naar het theater. De gemeente Valkenswaard ondersteunt dit initiatief. Het doel is om mensen samen te brengen en de mogelijkheden van buurthuizen te laten zien.

De financiële bijdrage van de rijksoverheid voor het stimuleren van jongerencultuur heeft flink wat vruchten afgeworpen in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Sinds 2022 heeft de zogenoemde ‘Impuls Jongerencultuur’ gezorgd voor meer dan 250 initiatieven in de regio, met een totale subsidie van ruim € 7 miljoen. Van festivals tot een mode-event en van workshops tot een reizend poppodium: de regeling maakte uiteenlopende culturele activiteiten mogelijk. Na de coronaperiode was de subsidie bedoeld voor tijdelijke projecten, voor en door jongeren.

Woensdag 30 april opent de 40ste editie van de KunstRAI. Het is de laatste met Erik Hermida als directeur. Hij geeft het stokje door aan Lisa van de Weerthof. ‘Voor veel jonge mensen zijn kunstbeurzen doodeng.’ Onder Hermida’s vleugels veranderde de KunstRAI van een evenement voor de incrowd in een breed en toegankelijk verkooppodium.

Marieke van Diemen fotografeert al jaren reflecties in musea: in een ruit, of in een kunstwerk. Die foto’s komen nu in de nieuwe intercity’s van de NS. Van Diemen liet op de witte wanden en glazen tussenwanden van de coupés foto’s afdrukken van schaduwen en reflecties in musea. ‘Het kan best zijn dat het een tijd duurt voordat iemand het ziet. Of ze zien het nooit, ook niet erg.’

‘Kunst in de trein is een traditie die heel lang teruggaat’, zegt Roeland Reitsema, interieurdesigner van de NS. ‘En het heeft ook praktisch nut: de deur tussen coupés mag bijvoorbeeld niet helemaal doorzichtig zijn, dan lopen slechtziende mensen er tegenaan. Maar het moet wel een béétje doorzichtig zijn, zodat je de andere kant kunt zien.’ En waar kunst kleur geeft aan de witte muren, is er minder ruimte voor verliefde stelletjes om hun initialen te vereeuwigen.

Defne Ayas (49) wordt per 15 september de nieuwe directeur van het Van Abbemuseum in Eindhoven. Ze woont nu nog in Berlijn, maar zal naar Eindhoven verhuizen. Ayas is de opvolger van Charles Esche die het museum in Eindhoven twintig jaar leidde. Esche (62) nam eind vorig jaar afscheid om een promotieonderzoek te gaan doen en een cultureel project in Roemenië te beginnen. Net als Esche heeft Ayas, een Nederlandse die is geboren in Istanbul en momenteel in Berlijn woont, een stevig internationaal profiel. Zo stelde zij grote tentoonstellingen samen in Zuid-Korea, Rusland en Litouwen. In 2015 was zij verantwoordelijk voor de presentatie van Turkije op de Biënnale van Venetië. In Nederland is Ayas vooral bekend vanwege haar directeurschap bij het Rotterdamse kunstcentrum Melly, dat destijds Witte de With heette. 

Het kabinet dreigt cultuur en sport duurder te maken voor studenten en medewerkers. CREA-directeur Dennis van Galen maakt zich grote zorgen over deze politieke koers én mogelijke bezuinigingen binnen de HvA. In een opinie artikel doet hij een oproep aan het College van Bestuur van de Hogeschool van Amsterdam: ‘Spreek je uit voor cultuur en sport als wezenlijk onderdeel van het studentenleven.’

De regel bestaat al langer: met publiek geld mag je geen ‘private activiteiten’ subsidiëren. Dus als iets niet rechtstreeks met onderwijs of onderzoek te maken heeft, zoals een sportschool, theatercursus of warme maaltijd in de kantine, dan mag het niet langer met overheidsgeld goedkoper worden gemaakt. De overheid wil daar nu alleen veel strenger op gaan handhaven.

Van de BBC tot CNN. Het nieuws over de beschadigde Rothko in Rotterdam gaat de wereld over. Een peuter die een schilderij van wel 50 miljoen euro bekrast – het is de nachtmerrie van iedere ouder. En het herstellen van een Rothko blijkt niet zo makkelijk. Na vragen van het AD bevestigde het museum vorige week dat het kostbare werk van de Amerikaanse schilder Mark Rothko (1903 - 1970) ‘oppervlakkige’ beschadigingen heeft opgelopen. „In een onbewaakt moment kraste een kind in de ongeverniste verflaag aan de onderzijde.’’ 

Met de afspraak om de huisvesting in De Witte Dame de komende jaren stapsgewijs in te krimpen, heeft de Design Academy Eindhoven (DAE) een nieuwe stap gezet richting de nieuwbouw aan de Kanaaldijk-Zuid. Daar komen ook woningen voor 250 studenten. Die krimp in vierkante meters levert de designopleiding geen praktische problemen op, verwacht onderwijsdirecteur Raf de Keninck. „Dat verwacht ik niet. Onze studenten en docenten zijn flexibel genoeg om daar creatieve oplossingen voor te bedenken.” 

De DAE krijgt een nieuwe plek aan de Kanaaldijk-Zuid. Samen met het Koelhuis op het voormalige Campina-terrein en de nieuwe DAE moet de nieuwe ontwikkeling - Hugo genaamd - volgens de gemeente een nieuw cultureel district gaan vormen. 

De provincie Utrecht stelt dit jaar bijna 2,6 miljoen euro beschikbaar voor de restauratie van twaalf bijzondere rijksmonumenten. De subsidie wordt verstrekt via het Fonds Erfgoedparels, waarmee de provincie zich inzet om waardevol erfgoed duurzaam te behouden én toegankelijk te maken voor publiek. Onder de projecten bevinden zich onder andere het raadhuiscomplex in Zeist en het park bij het Plantagehuis in Vreeland. 

Het college van burgemeester en wethouders zet een belangrijke stap richting een toekomstbestendig Cuypershuis. In de nieuwe toekomstvisie ‘Vooruit met Cuypers’ kiest het college voor een inhoudelijk sterk en zakelijk stevig fundament voor het museum. Door te kiezen voor interne verzelfstandiging van het Cuypershuis verwacht het college een goede balans te krijgen tussen cultureel ondernemerschap en behoud van Roermonds erfgoed.

Literair vertalers zijn volgens het Letterenfonds en de Schrijverscentrale niet alleen de brug tussen talen, maar ook lezers en schrijvers tegelijk. Iedere zin, iedere alinea van een verhaal of gedicht gaat door hun handen met de vraag: hoe maak ik hier net zo mooi, net zo muzikaal of net zo kaal Nederlands van? Het Nederlands Letterenfonds en de Schrijverscentrale slaan de handen ineen om de zichtbaarheid van literair vertalers te vergroten. Met het gezamenlijke initiatief ‘De vertaler vertelt’ zetten beide organisaties de komende jaren in op een actieve rol voor vertalers als ambassadeurs van het boek.

Op 13 mei aanstaande vergadert de  OJCS-Raad (Onderwijs-, Jeugd-, Cultuur en Sportraad) van de Europese Unie. Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Eppo Bruins neemt hieraan deel. In aanloop naar die vergadering heeft het Europaplatform van Kunsten ’92 een brief gestuurd aan de minister.

Hierin onderstreept Kunsten '92 het belang van cultuur in onderwerpen als concurrentievermogen, democratie en veiligheid. In het bijzonder vraagt de organisatie om ten minste 2% van het aankomende Meerjarig Financieel Kader 2028-2034 (MFF) te oormerken voor de culturele en creatieve sector, en om een sterk en zelfstandig Creative Europe programma te behouden. Ook wordt de minister gewezen op de principes die de Europese culturele sector samen met Culture Action Europe – het Europese netwerk van culturele organisaties waar Kunsten ‘92 actief lid van is – heeft opgesteld: ‘Vraag, Betaal en Vertrouw de kunstenaar’. 

Het particuliere bedrijf Kunstwacht beheert en herstelt openbare kunst voor gemeenten. In maart en april zorgen ze dat monumenten er netjes uitzien voor de herdenkingen van 4 en 5 mei. De Volkskrant ging mee naar vijf locaties.

Onlangs maakte het Nederlands Letterenfonds bekend welke literaire organisaties projectsubsidies voor literaire en literair-educatieve activiteiten ontvangen. In de eerste ronde van 2025 dienden 25 literaire organisaties een aanvraag in. Uiteindelijk kende het Letterenfonds aan zeventien projecten subsidie toe. De gehonoreerde projecten ontvangen samen € 334.217. De regeling is bedoeld om publieksactiviteiten op het gebied van literatuur en literaire educatie te stimuleren, met speciale aandacht voor een eerlijke beloning van schrijvers en makers.  

Velen zijn het er al langer over eens dat het cultuurbeleid aan een flinke revisie toe is. Veel voorstellen daartoe zijn al voorbij gekomen. Door steeds nieuwe rondes subsidiebeoordelingen worden overheden en culturele organisaties het hier en nu ingetrokken en is de renovatie nog niet ingezet. Kunsten ’92 heeft een rondgang langs makers, organisaties en overheden gemaakt. Daaruit blijkt dat knelpunten op het gebied van toegankelijkheid, cultuureducatie, financiële weerstand, positie van makers en intensieve procedures een vernieuwing van het cultuurbestel meer dan ooit noodzakelijk maken. 

Kunsten '92 komt tot vijf concrete voorstellen voor stelselverbetering. 1. Leg de doelstellingen van cultuurbeleid wettelijk vast. 2. Werk als één overheid samen en verleng daartoe de beleidscyclus naar een periode van 8 jaar. 3. Verdeel subsidies met meer vertrouwen en minder bureaucratie. 4. Ontwikkel een samenhangend makersbeleid. 5. Verbreed de financieringsbasis van cultuur. 

Het is jammer dat er verschillend wordt gedacht over de uren die culturele freelancers kunnen werken. Onderzoek naar declarabele uren zou standaard moeten zijn binnen de sectoren waarvoor een Fair Pay-tarief voor wordt bepaald. Nu bepaalt een kleine groep mensen of zulk onderzoek al dan niet plaatsvindt. Dat is gunstig voor opdrachtgevers die vooral proberen om de tarieven laag te houden, maar het is voor geen meter eerlijk richting freelancers. Dat schrijft Wilmar Dik op het Cultureel Persbureau. 

Twee Nederlandse VR-werken zijn geselecteerd voor de Immersive Competition van het festival van Cannes – van in totaal slechts negen producties. Het mag gezien worden als een erkenning van het hoge artistieke niveau van de Nederlandse XR-scene. De VR-documentaire Lacuna van Maartje Wegdam en Nienke Huitenga-Broeren was eerder dit jaar een uitschieter op het IFFR. De interactieve VR-opera From Dust van Michel van der Aa, die ook de muziek componeerde, ging in december 2024 in première tijdens de Rotterdamse Immersive Tech Week en zal ook te zien zijn op het aankomende Holland Festival.

Beide werken zijn geselecteerd voor de tweede Immersive Competition van het filmfestival van Cannes, waarin in totaal slechts negen werken zijn opgenomen. Een opmerkelijke erkenning van het hoge artistieke niveau van de Nederlandse XR-productie.

Op 18 maart 2026 gaan we naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Op dit moment worden de verkiezingsprogramma’s geschreven. Wat kun jij zelf doen? Wat is je boodschap? Hoe en wanneer stap je op de kandidaten in jouw gemeente af?

Op de pagina Gemeenteraadsverkiezingen 2026 tref je korte pamfletten voor Cultuur en Erfgoed, onder de noemer Investeren in kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector is investeren in een sterke gemeente. Ook staan er handige toolkits en handleidingen op om effectief te lobbyen bij jouw gemeente. En je kunt bekijken welke argumenten, methoden en momenten je het best kunt gebruiken.

Bijna één op de vijf orkestmusici voelt zich onveilig op de werkvloer. Dat blijkt uit nieuw onderzoek in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Orkesten (VvNO). Karin Boelhouwer van de Kunstenbond is gesprokken van de resultaten. Intimidatie, pesterijen en angst om je uit te spreken blijken geen uitzondering. 

Het onderzoek volgde op eerdere onthullingen van het KRO-NCRV-programma Pointer en is uitgevoerd onder leden van de tien grootste symfonieorkesten en één koor. Hoewel er al langer signalen waren van misstanden in de sector, komt de uitkomst alsnog als schok. "We wisten dat er wat mis was", zegt Boelhouwer, "maar we hadden gehoopt dat het inmiddels was aangepakt. Helaas blijkt dat ook vorig jaar nog steeds 17 procent zich niet veilig voelt op de werkvloer."

De laatste tijd grijpen popsterren zó onsubtiel terug naar gloriedagen, dat muziekliefhebbers de trend een naam hebben gegeven: reheating nachos. Inderdaad: het opwarmen van de bekende tortillachips uit de Mexicaanse keuken. Over die metafoor is goed nagedacht. Het probleem met nacho’s die een tweede keer worden opgediend is namelijk dat ze niet altijd even lekker smaken als de eerste keer. De term is dus niet altijd positief. En hoezeer het publiek smult van de kliekjes die artiesten uit de oven halen, wisselt nogal. 

Het hoeven overigens niet per se hun eigen kliekjes te zijn. De term wordt ook gebruikt als artiesten andermans successen kopiëren. TikTok zou zomaar kunnen verklaren waarom dat teruggrijpen op oude sounds momenteel populair is. Via het sociale medium worden geregeld oude hits opnieuw, of alsnog, een succes.

De Amerikaanse president Trump heeft aangekondigd dat er een importheffing van 100 procent komt op alle films die buiten de Verenigde Staten zijn geproduceerd. Trump zegt daarmee de Amerikaanse filmindustrie te willen redden van "een snelle dood". De president geeft de schuld aan buitenlandse overheden, die stimuleringsmaatregelen aanbieden om Amerikaanse filmmakers en studio's aan te trekken. "Andere landen bieden allerlei prikkels om onze filmmakers en studio's uit de Verenigde Staten weg te lokken", schrijft Trump op Truth Social. Volgens hem wordt Hollywood verwoest. De Amerikaanse filmwereld is niet te spreken over het aangekondigde plan van president Trump voor de Amerikaanse filmindustrie.

Ook Stichting het Cuypersgenootschap heeft de gemeente Vught verzocht Theater de Speeldoos aan te wijzen als een gemeentelijk monument. Eerder deed Erfgoedvereniging Heemschut dat ook. Zoals Heemschut eerder al aangaf, vindt ook het Cuypersgenootschap Theater de Speeldoos een waardevol voorbeeld van jong erfgoed uit de periode na 1965.

Het ontwerp van Theo Mickers heeft volgens secretaris Leo Dubbelaar vanwege zijn geslaagde opzet en vormgeving, het beeldbepalende karakter voor Vught en de gaafheid en zeldzaamheid duidelijk monumentwaarde. ‘Het is dan ook van groot belang om het gebouw te beschermen’, laat hij weten in een brief aan het college van burgemeester en wethouders van Vught. Vught wil het verouderde theatergebouw kopen van Stichting Theater de Speeldoos om het vervolgens te slopen en op dezelfde locatie een nieuw sociaal cultureel centrum te bouwen, met woningen.

Na maanden van onduidelijkheid over het wel of niet krijgen van subsidie reageert de provincie Noord-Brabant op de felle kritiek uit de cultuursector. Kunstinstellingen die bezwaar aantekenden tegen het mislopen van subsidie, moeten nog even geduld hebben. Extra financiële compensatie voor uitgestelde projecten of personeel dat is vertrokken, zit er niet in. De provincie laat nu weten dat ze de zorgen van de culturele sector serieus neemt, maar benadrukt het belang van zorgvuldigheid. “We hebben de bezwaren voorgelegd aan een onafhankelijke commissie, gevolgd door hoorzittingen met de Hoor- en Adviescommissie”, zegt een woordvoerder. “De laatste zitting was op 17 april. We verwachten binnen enkele weken het advies te ontvangen.”

Tot dan blijft het afwachten. De instellingen zitten inmiddels al een half jaar in het ongewisse. “Vervelend”, erkent de provincie. “Maar het tijdspad is steeds helder gecommuniceerd.” De oproep van belangenorganisatie De Kunst van Brabant voor ‘ruimhartige compensatie’ lijkt daarmee van tafel. En waar culturele instellingen strikte deadlines kregen opgelegd, vindt de provincie dat ze zelf binnen een ‘redelijk en zorgvuldig traject’ blijft opereren.

In de korte tijd dat hij in Etten-Leur woonde, besloot Vincent van Gogh (1853-1890) kunstenaar te worden. Dit verhaal komt straks tot leven in de Van Goghkerk, in beeld en geluid. „De Van Gogh Experience laat zien hoe Vincent in elkaar zat als mens”, vertelt Lex Besselink. De Van Gogh Experience toont gedurende een minuut of twintig het begin van de schilderscarrière van Van Gogh door middel van projecties op rolgordijnen voor de negen grote ramen van de kerk. „Met muziek en tekst, of het krassen van een pen bijvoorbeeld”, licht Besselink toe. Hij is voorzitter van de stichting Van Gogh Etten-Leur, die namens provinciale Van Gogh Sites N.V. de kerk gaat beheren met vrijwilligers.

De Stichting Van Gogh Etten-Leur hoopt met de Van Gogh Experience jaarlijks zo’n 15.000 bezoekers te trekken. „De kerk had er jaarlijks tweeduizend en ’t Paulushofje duizend”, vertelt Ankie de Hoon, parttime directeur van de twee musea. „In vergelijking met het nieuwe museum Van Gogh Village in Nuenen dat 45.000 bezoekers trekt, is dit volgens ons wel een reëel getal.”

Prikkels verminderen tijdens een concert? Poppodium 013 in Tilburg opent een nieuwe ruimte genaamd ‘Pause’. Met gedimd licht, gedempt geluid en rustige zitplekken biedt deze ruimte bezoekers een veilige plek tijdens drukke evenementen. ‘Pause’ is een prikkelarme ruimte met gedimd licht, gedempt geluid en verschillende zitplekken. „Om de ruimte rustig te houden en zijn doel niet voorbij te schieten, kunnen maximaal vijf mensen, eventueel met een extra persoon, tegelijkertijd gebruikmaken van de ruimte”. 

Een projectgroep heeft ongeveer twee jaar gewerkt aan de ontwikkeling van de prikkelarme ruimte. Daarbij is samengewerkt met Poppodium Bibelot in Dordrecht, dat ook een soortgelijke ruimte heeft. Aan het begin van 2025 hebben bezoekers, samen met de organisaties Toegankelijk Tilburg en Stichting Accessibility, de ruimte tijdens enkele concerten beoordeeld. De reacties waren positief.

„Een Spotify voor kunst”, zo noemen ze bij Museum Jan Cunen de app Artlib die in juni gelanceerd wordt. Kunst toegankelijker maken, met name voor een jonge generatie. Dat is het doel waarmee vier musea samenwerken in een pilot. Vanaf midden juni is de app te downloaden op smartphones. Bezoekers van Kasteel Heeswijk, Kasteel Helmond, Museum van Bommel van Dam in Venlo en Museum Jan Cunen in Oss richten daarmee hun camera op allerlei objecten, om te zien en horen hoe deze op hun beeldschermen verrijkt worden.