Trends & Ontwikkelingen

„Een Spotify voor kunst”, zo noemen ze bij Museum Jan Cunen de app Artlib die in juni gelanceerd wordt. Kunst toegankelijker maken, met name voor een jonge generatie. Dat is het doel waarmee vier musea samenwerken in een pilot. Vanaf midden juni is de app te downloaden op smartphones. Bezoekers van Kasteel Heeswijk, Kasteel Helmond, Museum van Bommel van Dam in Venlo en Museum Jan Cunen in Oss richten daarmee hun camera op allerlei objecten, om te zien en horen hoe deze op hun beeldschermen verrijkt worden. 

Theater De Nieuwe Vorst in Tilburg krijgt een nieuwe entree aan de Girostraat. Het gebouw wordt beter toegankelijk voor mindervaliden. De verbouwing begint dit najaar. De monumentale villa uit 1870 blijft behouden, met enkele herstelde elementen. De nieuwe entree komt direct op straatniveau aan de Girostraat. Bezoekers kunnen via deze ingang naar de grote zaal, het café en de binnentuin. Het café wordt opnieuw ingericht en uitgebreid met een transparant gedeelte aan de Girostraat. Dit maakt het theater beter zichtbaar vanaf de straat. De verbouwing is naar verwachting klaar in mei 2026.

Jongeren lezen steeds minder, en de meeste vmbo-scholen hebben niet eens meer een plek waar ze boeken tegenkomen, want het aantal mediatheken daalt gestaag. Nog maar een derde van de scholen heeft zo’n plek, voornamelijk havo/vwo-locaties. Om daar verandering in te brengen riep Stichting Lezen de Nationale Mediatheek Trofee in het leven. Die gaat dit jaar naar Praktiq uit het Zeeuwse Goes. 

Drijvende kracht achter de mediatheek is docent Nederlands Anoek de Gardeijn. Ze is blij dat de leesplek er sinds dit schooljaar is. “Onze leerlingen hebben thuis vaak geen toegang tot boeken, en ik vind het schrijnend dat ze dat op school ook niet hebben”, zegt ze. “Daarom was het zo hard nodig dat Praktiq een eigen mediatheek kreeg.” Een schot in de roos bleek ‘Bookflix’, een zwart vlak op de muur van de mediatheek met plankjes waarop de boeken met kleurrijke kaften frontaal staan uitgestald. Net als bij de startpagina van Netflix. 

De Rembrandts en Vermeers hebben er nooit onder geleden, maar aan het einde van het vorige millennium werd schilderkunst beschouwd als behoorlijk achterhaald. Welke zich respecterende jonge kunstenaar zou nog een kwast pakken, als je ook een performance, installatie, foto of video kon maken? Schilderkunst zou misschien wel helemaal uitsterven, was de verwachting.

Dat is niet gebeurd. Philippe Van Cauteren, directeur van het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (Smak) in Gent, spreekt zelfs van ‘een soort internationale hysterie rond schilderkunst’. Dat is inderdaad te zien op tentoonstellingen, kunstbeurzen en in musea en nu in zijn Gentse museum: de grote tentoonstelling Painting after Painting viert de huidige hype. 

De Vlaamse schrijver en docent Paul Demets (58) wint met zijn bundel De schaamsoort De Grote Poëzieprijs van 2025. De Grote Poëzieprijs is een van de belangrijkste prijzen in het Nederlandse taalgebied, met een geldbedrag van 20.000 euro voor de winnaar. ‘Het voelt als een ongelooflijk cadeau’, aldus Demets. Eerder werk van de dichter won onder meer de Herman de Coninckprijs en de Jan Campertprijs. 

De Grote Poëzieprijs betekent niet alleen een belangrijke impuls voor Demets’ carrière als schrijver, maar raakt hem ook diep op het persoonlijke vlak. In 2015 overleefde hij namelijk een hartstilstand. ‘Sindsdien voelt het alsof mijn tweede leven is begonnen, vol met levensvreugde en nieuwsgierigheid.' Anne Provoost won met Decem de publieksprijs. 

Om de Nederlandse traditie van internationale culturele samenwerking een slinger te geven, verenigen vier fonds- en netwerkorganisaties hun krachten op één adres, onder de naam Domo. Samen bevorderen ze wereldwijde uitwisseling tussen kunstenaars en cultuurmakers op een moment dat machtsblokken hun grenzen verder sluiten. Domo is gevestigd in een vleugel van het H’art Museum – de voormalige Hermitage – in Amsterdam. Drie organisaties hebben hun kantoor daar al naartoe verhuisd: DutchCulture, European Cultural Foundation (ECF) en Cultural Emergency Response (CER). Aan het eind van het jaar voegt het Prins Claus Fonds zich bij hen en opent er op de begane grond een publieke ruimte voor exposities, lezingen en kleine voorstellingen. 

De vier organisaties werken veelal in de schaduw van het Nederlandse culturele leven, maar samen bestrijken ze het brede palet van activiteiten waar de kunst- en erfgoedwereld bij betrokken is. Van advies over buitenlandse tournees of werkplaatsen (residences) van Nederlandse kunstenaars tot hulp bij het beschermen van erfgoed dat van Oekraïne tot Ecuador verloren dreigt te gaan als gevolg van oorlog of natuurgeweld. Maar ook gaat het om kunstprijzen voor culturele figuren van China tot Brazilië of het met elkaar verbinden van alle bibliotheken in Europa. ‘We beleven een Europees moment, maar niet alleen in militair opzicht’, zegt André Wilkens, directeur van European Cultural Foundation. ‘We moeten goed weten wat we verdedigen aan waarden, cultuur en manier van leven. Wat delen we? In Domo zoeken onze organisaties elkaar nu op terwijl buiten een storm raast, maar heel Europa staat voor die vraag.'

Als culturele instellingen op de gevolgen wijzen van bezuinigingen door de overheid, krijgen zij geregeld een verwijtend klinkend advies als reactie. ‘Zoek een sponsor in plaats van altijd naar de overheid te kijken.’ Maar als culturele instellingen aankloppen bij bedrijven, doen die niet altijd open. Sterker: de deur blijft de laatste jaren steeds vaker dicht, zo laten nieuwe gegevens zien in de Cultuurmonitor van de Boekmanstichting. 

In de financiele stroom van private financiers is een verandering gaande. De private bijdragen worden niet groter, maar kleiner. Bedrijven geven minder uit aan cultuur. De Boekmanstichting gaat uit van cijfers van een eerder onderzoek, Geven in Nederland. Volgens dat onderzoek geven bedrijven jaarlijks 150 miljoen euro aan cultuur. “Maar op langere termijn nemen de bedragen af”, stelt Verwey. In 2001 gaven bedrijven nog 274 miljoen. In 2015 was dat nog 219 miljoen en in 2022 is daar nog 150 miljoen van over.

Houten is de afgelopen decennia flink gegroeid, van ruim 30.000 inwoners in 1995 tot ongeveer 51.000 in 2025. Cultuurmakelaar Bea Nederhoff zet cultuur in als verbindende factor. Nieuwe inwoners hebben vaak nog weinig binding met Houten. De invulling van Bea’s functie is anders dan bij de meeste andere cultuurmakelaars of cultuurcoaches. Het is onderdeel van haar werk bij Theater Aan de Slinger, waar ze ook leidinggevende is van de afdeling ‘Buitenspelen’. ,,We wilden vanaf begin af aan juist een huiskamer van de stad zijn." Bea geeft aan dat ze allerlei verenigingen helpen bij producties, op een professionele manier door verschillende collega’s. 

De Libanees-Franse operaregisseur Pierre Audi is op vrijdagavond 2 mei op 67-jarige leeftijd overleden. Audi werkte jarenlang in Nederland en is hier onderscheiden. Hij was artistiek directeur van het Holland Festival en De Nationale Opera (voorheen De Nederlandse Opera).  Hij overleed tijdens een bezoek aan Peking. "Pierre Audi wijdde zijn leven aan artistieke creatie", schrijft de Franse minister van Cultuur Rachida Dati op X. "Hij laat een enorm oeuvre na, een levende erfenis en een onuitwisbare stempel op de theatrale scene." 

Audi zou het Nederlandse operagezelschap zo’n drie decennia lang leiden – ongekend lang, een operadirecteur blijft gewoonlijk vier jaar. In die dertig jaar maakte hij een smaakmakend, toonaangevend huis, concludeerde NRC bij zijn vertrek in 2018. Met zijn eigen regies demonstreerde hij de rituele kracht van opera – ensceneringen van Monteverdi en Wagner voorop.

Werk jij in de creatieve of culturele sector? Dan is lobbyen waarschijnlijk niet je dagelijkse werk. Maar juist jij bent onmisbaar als het gaat om het beschermen van jouw vak, collega’s en werkruimte in de gemeente. Wist je dat gemeenten maar liefst 60% van het cultuurbudget verdelen? En dat zij beslissen over zaken die jouw werk direct raken, zoals Fair Pay en betaalbare ateliers? Daarom is het tijd om in actie te komen. Niet morgen, maar vandaag. De gemeenteraadsverkiezingen van 2026 staan al om de hoek.

Om jou alle tools te geven om te kunnen lobbyen in jouw gemeente, hebben wij de Creatieve Lobbykit ontwikkeld. Hierin vind je precies wat je nodig hebt om jouw stem te laten horen – van inspirerende voorbeelden tot praktische tools en tips. De Creatieve Lobbykit is in boekvorm te bestellen en gratis digitaal beschikbaar.

De MBO Cultuurkaart krijgt vanaf dit jaar voor de komende vier jaren een vervolg. Dat heeft minister Bruins aan de Tweede Kamer bekendgemaakt. Hiermee kunnen studenten met korting bijvoorbeeld musea, theatervoorstellingen of concerten bezoeken. Dit besluit is genomen nadat het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de MBO Cultuurkaartpilot van 2023-2024 uitvoerig heeft laten onderzoeken door onafhankelijk onderzoeksbureau ResearchNed.

Nederland is sterk vertegenwoordigd op de komende editie van het Tribeca Festival. Aan de line-up zijn nu ook de Nederlandse korte films Beyond Silence*, Sunny* en de korte documentaire Ask Me Anything toegevoegd. Eerder werd al de selectie van de speelfilm The Wolf, the Fox & the Leopard** van schrijver/regisseur David Verbeek aangekondigd.

Sinds 2017 biedt de Backstage Academy een platform aan recent afgestudeerde kunstenaars. Voorgaande jaren werd de Backstage Academy ingericht met werk van alumni van verschillende nationale kunstacademies. Deze editie zijn alle deelnemers afkomstig van de Gerrit Rietveld Academie, in het kader van 750 jaar Amsterdam. Op de KunstRAI krijgen zij de kans om verzamelaars te ontmoeten, te ervaren hoe publiek op hun werk reageert – en hun werk misschien zelfs te verkopen.

In november vorig jaar ontdekte de gemeente Maashorst dat het zo’n vijftig kunstwerken was kwijtgeraakt tijdens de ingrijpende verbouwing van het gemeentehuis. Daar zat onder andere een bijzondere zeefdruk bij van Andy Warhol bij die koningin Beatrix vereeuwigde. Alles bij elkaar waren de 46 kunstwerken volgens de gemeente zo’n 22.000 euro waard.

Omdat de gemeente Maashorst geen idee had waar de kunstwerken waren gebleven, werd aangifte gedaan bij de politie. Ook schakelenden burgemeester en wethouders een extern onderzoeksbureau in om uit te vlooien wat er precies gebeurd is. Dat onderzoek is klaar maar de gemeente is er niet veel wijzer van geworden. Het meest aannemelijke scenario is dat de kunst per ongeluk in de afvalcontainer is gegooid tijdens de verbouwing van het gemeentehuis in Uden.

De plannen voor woningbouw op Sectie-C in het Eindhovense stadsdeel Tongelre, het voormalige fabrieksterrein dat nu vooral een rauwe, creatieve broedplaats is, krijgen steeds meer vorm. Nu nog zijn het dus vooral bedrijven en bedrijfjes die op Sectie-C actief zijn. In oktober vorig jaar sprak de Eindhovense gemeenteraad uit dat dat ‘creatieve ecosysteem’ per se behouden moet blijven. Woensdagavond werd dat meermalen herhaald, onder meer door wethouder Mieke Verhees. „Dat is ook een van de uitgangspunten in de samenwerkingsovereenkomst die de gemeente vorige week heeft gesloten met de stichting waar alle creatieve ondernemers deel van uitmaken. 

Voor tweehonderd Brabantse cultuurinstellingen en kunstenaars is de maat vol. Ze weten nog steeds niet of de subsidie die ze van de provincie krijgen wel wordt toegekend. Daardoor verkeren velen in grote onzekerheid over hun financiële toekomst. Bij een aantal instellingen is de subsidie-aanvraag afgewezen. Maar liefst 29 instellingen hebben bezwaar daartegen aangetekend. Volgens hen is de kwaliteit van de beoordelingen slecht en hebben zij wél recht op subsidie.

De bezwaren zijn meer dan een half jaar geleden ingediend, maar de provincie heeft tot nu toe niet inhoudelijk gereageerd. De instellingen zijn verenigd in De Kunst van Brabant. Die organisatie riep de provincie woensdag op het vertrouwen te herstellen met een ruimhartige compensatie.

In mei 2025 verwelkomen vier festivals internationale gasten uit de podiumkunsten. Zij nemen deel aan bezoekersprogramma’s die worden ondersteund door Fonds Podiumkunsten, met financiering vanuit het Internationaal Cultuurbeleid van de ministeries van OCW en Buitenlandse Zaken. Met deze bezoekersprogramma’s versterken we de zichtbaarheid van de Nederlandse podiumkunsten op internationaal niveau. Buitenlandse programmeurs, producenten en andere professionals krijgen een meerdaags programma aangeboden met voorstellingen, netwerkbijeenkomsten en ontmoetingen met Nederlandse artiesten en gezelschappen. De nadruk ligt op artistieke verdieping én het leggen van duurzame contacten.

Via de Open Oproep Wegen naar welzijn wordt in 15 projecten op basis van ontwerpend onderzoek gewerkt aan de mobiliteitstransitie waar Nederland voor staat. Het doel van de oproep is te komen tot fundamenteel nieuwe denk- en oplossingsrichtingen die de kwaliteit van leven van íedereen te verbeteren. Lab of Thought begeleidde de projecten met het proces, nieuwe narratieven en het organiseren van intervisie. Via een serie artikelen op LinkedIn deelt Lab of Thought de uitkomsten van een tiental projecten uit de open oproep. Daarin komen ontwerpers, beleidsmakers en experts samen om de toekomst van onze straten te verkennen. De ontwerpteams onderzoeken hoe mobiliteit als hefboom kan werken voor bredere maatschappelijke transities. Het Stimuleringsfonds creatieve industrie publiceert een vijftal artikelen over dit onderwerp en een podcast. 

De afgelopen maanden circuleerden op sociale media veel video's van mensen in het uitgaansleven, vaak gefilmd zonder dat degenen die te zien zijn daar goedkeuring voor hebben gegeven. Een zorgwekkende trend, vindt het Amsterdamse festival DGTL. Afgelopen weken plaatsten ze een statement op hun Instagram-account waarin ze de bezoekers oproepen om hun telefoon komend weekend opgeborgen te houden. In de post roepen ze op om onze dansvloeren "vrolijk, respectvol en vrij te houden".

DGTL neemt hiermee het voortouw binnen de festivalsector. De Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals staat achter de actie. Hoewel ze vanuit de sector nog geen roep hebben gehoord om een collectief standpunt, laten ze weten het een mooi initiatief te vinden.

Traditiegetrouw opent Paaspop het buitenfestivalseizoen voor zo’n 35 duizend bezoekers per dag: divers en groots. In de line-up voert Nederlandse pop wel de boventoon: Roxy Dekker, Flemming, Goldband en Claude trekken een jong Gen Z-publiek. Voor de bandliefhebbers staan onder meer Kensington en Son Mieux op het hoofdpodium. Maar er is ook ruimte voor opkomende artiesten en voor enkele grote internationale acts, zoals danceband Faithless en dj-duo Bicep. En ieder optreden heeft een eigen sfeer. 

Avans Hogeschool heeft besloten het pand aan de Beukenlaan in Breda op termijn te verkopen. Dat betekent dat St. Joost School of Art & Design daar zal verdwijnen. “Met medewerkers en studenten gaan we de komende weken in gesprek om samen een nieuwe plek voor St. Joost te zoeken, op een andere Avanslocatie in Breda”, aldus de directie van St. Joost School of Art & Design en het College van Bestuur van Avans. Studenten en docenten rouwen om het vertrek uit het oud klooster. Naast de verhuizing gaat Avans ook bezuinigen op het aantal docenten.

“In de zoektocht naar een nieuwe plek in Breda houden we rekening met de bijzondere positie van het kunstonderwijs. We begrijpen dat er letterlijk en figuurlijk ruimte nodig is voor creativiteit. We gaan samen met een groep medewerkers en studenten van de kunstacademie een locatie kiezen waar de ziel van St. Joost behouden blijft”, laten directie en het College van Bestuur weten.

Films waarin kunstmatige intelligentie (AI) is gebruikt, blijven in aanmerking komen voor een Oscar. Dat blijkt uit nieuwe regels van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences, de organisatie achter de prestigieuze Amerikaanse filmprijzen. Volgens de Academy beïnvloedt het gebruik van AI of andere digitale hulpmiddelen de kans op een nominatie niet. "Het zal de kans op een nominatie niet groter of kleiner maken", meldt BBC News op basis van het maandag gepubliceerde reglement.

Het dagboek van de Tilburgse Helga Deen werd op 17 april 2025 in de Gasfabriek in Deventer toegevoegd aan het Nederlands Memory of the World Register van Unesco. Helga was tijdens de Tweede Wereldoorlog een jonge vrouw, verliefd, ze ging naar school, maar ze was ook joods. Op dinsdag 1 juni 1943 werden de nog in Tilburg overgebleven Joden – onder wie de familie Deen – op transport gesteld naar Kamp Vught. Daar begint Helga een dagboek. Langer dan een maand heeft ze niet in haar dagboek kunnen schrijven.

Binnen ons adviesorgaan de Cultuurraad mogen we maar liefst zes nieuwe leden verwelkomen. De Cultuurraad brengt over alle subsidieaanvragen die in het kader van de Subsidieregeling en Subsidieverordening worden ingediend, advies uit. Per 16 april 2025 is de Cultuurraad uitgebreid met de volgende leden: Anne Helsen, Beppie Remmits, Manon Bastiaans, Ruth Giebels, Stephanie Hermes en Tom Loois.

Het kabinet stelt € 15 miljoen beschikbaar voor de renovatieplannen van Nationaal Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit staat in de Voorjaarsnota die naar de Tweede Kamer is gestuurd. Met de bijdrage kunnen de vernieuwingsplannen die het herinneringscentrum vorig jaar presenteerde gefaseerd van start gaan. 

Het verhaal van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust en de lessen die we daaruit kunnen leren zijn actueler dan ooit. Daarom stelt het kabinet structureel extra geld beschikbaar voor de versterking voor de algehele Tweede Wereldoorlogsector oplopend tot een bedrag van € 6,5 miljoen in 2029. 

Met haar solo Dat wat ontembaar is heeft performer en choreograaf Melisa Diktaş de BNG Dansprijs 2025 gewonnen. De prijs bestaat uit een tournee langs acht theaters en een geldbedrag van 50 duizend euro. Diktaş ontwikkelde haar solovoorstelling als artist in residence bij Rightaboutnow Inc., onder begeleiding van Marjorie Boston en Maarten van Hinte. Vorig jaar won Diktaş met deze solo ook al de Fringe at Best Award tijdens het Amsterdam Fringe Festival. De BNG Dansprijs wordt door het BNG Cultuurfonds jaarlijks uitgereikt met als doel jong Nederlands danstalent te stimuleren bij het realiseren van hun producties. 

In mei staat Billie Eilish drie avonden in de Ziggo Dome. Daarbij staat niet alleen haar album Hit Me Hard and Soft centraal, maar ook een nog groter thema: het klimaat. In ieder land waar de Amerikaanse popster optreedt, werkt ze samen met een lokale organisatie die strijdt voor de toekomst van het klimaat. In Nederland viel de keuze op de Jonge Klimaatbeweging, een koepelorganisatie waaronder meer dan vijftig kleinere organisaties vallen. Die kunnen rekenen op een flinke donatie.

Met Ik ga naar de schapen heeft Marieke De Maré de Confituur Boekhandelsprijs 2025 gewonnen. Deze prijs is een initiatief van Confituur: een verbond van onafhankelijke boekhandels. Aan de winst is een geldbedrag van 2.500 euro verbonden. De Confituur Boekhandelsprijs is bedoeld voor het meest verrassende boek van het afgelopen jaar dat het verdient om 'een extra steuntje in de rug' te krijgen.

Minister-president Dick Schoof opende op 20 april officieel het Nederlands paviljoen op Expo 2025 Osaka in Japan. Het gebouw is volledig volgens circulaire principes ontworpen en gebouwd door een Nederlands-Japans consortium met onder andere architectenbureau RAU. Het paviljoen, met een gevel van golfende lamellen en een lichtgevende bol in het hart, heeft ‘common ground’ als thema.

Nog een maand en dan is Nederland gastland op de 37e editie van de Salone Internazionale del Libro Torino. Onder de noemer La Scoperta dell’Olanda (De ontdekking van Nederland) wordt hier van 15 tot en met 19 mei de Nederlandse literatuur in volle breedte gepresenteerd. Een delegatie van 18 Nederlandse auteurs reist af naar de boekenbeurs, die met ruim 200 duizend bezoekers de grootste van Italië is. De auteurs representeren een brede afspiegeling van de Nederlandse literatuur, van poëzie tot thrillers, van non-fictie tot jeugdliteratuur. 

De 15e jubileumeditie van de Keep an Eye International Jazz Award bracht jazzliefhebbers drie avonden lang in vervoering. Wat ooit begon als een bescheiden competitie voor studenten van het Conservatorium van Amsterdam, is inmiddels uitgegroeid tot een toonaangevend internationaal podium voor veelbelovend jazztalent uit alle windstreken. En dit jaar – met een bijzonder thema én een indrukwekkende line-up – voelde als een waardige bekroning van vijftien jaar muzikale ontwikkeling en groei. Zoals altijd werden er tijdens de finale diverse prijzen uitgereikt: voor het beste arrangement, voor de meest opvallende solisten – zowel uit Amsterdam als daarbuiten – en uiteraard voor de top drie ensembles van de avond.

Nederland mist een sterk distributienetwerk en een financieel businessmodel voor culturele immersieve mediaproducties. Sinds 2019 werken het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en het Nederlands Filmfonds samen om het immersieve, interactieve mediaklimaat te versterken. De focus van deze samenwerking ligt op de ontwikkeling en realisatie van culturele mediaproducties, zoals VR, AR, 360-graden film en interactieve installaties. 

Immersieve mediaproducties zijn door het gebruik van complexe technologieën vaak kostbaar om te ontwikkelen en te presenteren. In een serie video-interviews vertellen makers en culturele organisaties die subsidie hebben gekregen via de regeling 'Pilot Vouchers Culturele immersieve producties' hoe de vouchers hebben bijgedragen aan de zichtbaarheid van hun projecten. 

In het nieuwsbericht over De Staat van het Onderwijs 2025 schrijft de Onderwijsinspectie: De achterstanden op het gebied van taal die waren ontstaan door de coronapandemie zijn inmiddels vrijwel hersteld in het basisonderwijs. Desalniettemin blijven de basisvaardigheden taal en rekenen onverminderd aandacht vragen.

Het is van groot belang van leesbevordering de aandacht krijgt die het verdient. Leesvaardigheid is meer dan een op zichzelf staand schoolvak. Het is onderdeel van alle vakken en het curriculum, het is een levensvoorwaarde. Zonder goede leesbasis haken jongeren af op school, op werk én in de samenleving. De huidige trends vergroten kansenongelijkheid en ondermijnen burgerschap. In een tijd van toenemende schermtijd, sociale media en afnemende concentratie is een rijk leesaanbod – op school en thuis – belangrijker dan ooit. Dat begint met een cultuur waarin lezen wordt gewaardeerd en de ruimte krijgt.