Trends & Ontwikkelingen

Er komt voorlopig géén Kunst- en Cultuurcommissie in Bladel. De gemeente houdt de hand op de knip vanwege aanstaande bezuinigingen. De Kunst- en Cultuurcommissie zou de gemeente enerzijds gaan adviseren over kunst- en cultuurbeleid en anderzijds ondersteunen bij het opzetten en uitvoeren van projecten. Kunstloc Brabant zou de gemeente begeleiden bij de oprichting, bijvoorbeeld bij het werven van commissieleden en de verdere opstart.

Het benodigde budget bedraagt eenmalig 17.150 euro en structureel 45.000 euro per jaar. Maar: ‘Vanwege de noodzakelijke financiële ombuigingen is besloten de besluitvorming over de oprichting van deze commissie uit te stellen’, laat de gemeente nu weten.

De toekomst van het Amsterdamse muziektheatergezelschap Orkater lijkt voorlopig te zijn gered dankzij de toekenning van een particuliere cultuursubsidie. Het gaat om een totaalbedrag van 3,6 miljoen euro afkomstig van de Hartwig Foundation. Dat budget wordt uitgesmeerd over een periode van vier jaar. Dat heeft Orkater donderdag bekendgemaakt in een persbericht.

In september vorig jaar werd bekend dat het Amsterdamse theatergezelschap buiten de boot viel bij de verdeling van subsidies van het Fonds Podiumkunsten. Volgens het fonds leverde Orkater een „beperkte bijdrage aan de geografische spreiding van de Nederlandse podiumkunsten”, terwijl directeur Wieke ten Cate beklemtoonde dat 90 procent van de bezoekers van buiten Amsterdam komt.

Daarnaast maakte de Hartwig Foundation ook bekend het flink gekorte Internationaal Theater Amsterdam jaarlijks met 1,25 miljoen euro te ondersteunen.

Geldzorgen blijven het Cultuurcentrum plagen. Nu blijkt een forse huurachterstand aan de gemeente de oorzaak van het opstappen van het bestuur. Hoe groot de huurschuld is en hoeveel aflossingen niet zijn betaald, houdt de gemeente Deurne voor zich. Maar voor wethouder Riny van Rinsum is het een heikele kwestie: hij sprak in maart het bestuur van de cultuurtempel aan op die betaalachterstand.

Een maand later besloten de bestuursleden hun taken neer te leggen. Vrijwel direct ging Van Rinsum om tafel met het vertrekkende bestuur, om de toekomst van het Cultuurcentrum te bespreken. Een door de gemeente aangestelde interim-bestuurder moest het schip weer vlottrekken. Intussen runt algemeen manager Wim Strijbosch het centrum. De financiële problemen blijken groter dan alleen een huurachterstand. Het Cultuurcentrum heeft namelijk ook een achterstand in het terugbetalen van een gemeentelijke lening van 110.000 euro

De essaybundel Waar van Wytske Versteeg is bekroond met de Jan Hanlo Essayprijs Groot 2025. De prijs, een geldbedrag van €7.000 en een trofee ontworpen door beeldend kunstenaar Annee Grøtte Viken (i.s.m. de Theo van Doesburg Stichting), werd dit jaar voor de veertiende keer overhandigd tijdens de uitreiking in De Balie in Amsterdam. De Jan Hanlo Essayprijs Klein 2025 voor het beste nog niet eerder gepubliceerde essay ging naar Hannah Boekestijn voor haar essay ‘Het jaar waarin ik beroemd wilde worden’. 

Dit jaar bestaat het Tilburgse jazzpodium Paradox veertig jaar. Wat begon als een stoutmoedig idee  groeide uit tot een van de eigenzinnigste broedplaatsen voor jazz en experimentele muziek in Nederland. Ter ere van dit jubileum portretteert Brabant Cultureel in een korte serie vier mensen die met Paradox zijn verweven: Niko Langenhuijsen, Jasper Staps, Sanne Rambags en Bartho van Straaten.

Vier verhalen over een plek waarin vakmanschap, doorzettingsvermogen en gemeenschapszin samenkomen. Geen sluitende historische vertelling – wél een verzameling stemmen die een blik bieden op een podium dat voor veel muzikanten als thuis voelt. Tezamen tonen de verhalen hoe Paradox zich al veertig jaar staande houdt in een sector waarin zoveel broze plannen ten onder gaan. Duidelijk wordt dat het jazzpodium is gebouwd op volharding, vrijwilligerszin en liefde voor muziek – en op de eenvoudige overtuiging dat kunst begint met ruimte: voor klank, experiment en voor elkaar. 

Regisseur Sven Bressers film Rietland ging woensdagavond in première in Cannes’ prestigieuze parallelprogramma Semaine de la Critique, een vluchtheuvel voor jong talent en grensverleggende cinema waar ooit de loopbanen van grootheden als Bernardo Bertolucci, Ken Loach, Alejandro Iñárritu, Wong Kar Wai, Justine Triet en Guillermo del Toro werden gelanceerd. Het is de eerste Nederlandse film in dit programma sinds 1998, toen De Poolse Bruid werd geselecteerd. 

Critici prijzen het indringende soundscape in hun lovende recensies. Het Amerikaanse Deadline zag een „spookachtig mysteriedrama”, het Britse Screen International een film vol „verbluffende beelden” die met „zelfbewust gebruik van genre-elementen” een „meeslepend gevoel van naderend onheil” wekt. Het Franse Libération prijst het „prachtige geduld” van de „psychotische thriller” met een „zekere noordelijke symboliek” en een „microdosering obsceniteit”.

De verkoop van het voormalige seminarie aan de Beukenlaan is bij de docenten en studenten van de Bredase kunstacademie St. Joost ingeslagen als een bom. Studenten en docenten zijn bang dat ze hun veilige haven, waar ze ongegeneerd kunnen experimenteren zonder bang te zijn voor blikken van buitenaf, verliezen als ze in een ander pand van de hogeschool terecht komen. Donderdag organiseerden ze daarom een manifestatie in hun geliefde pand aan de Beukenlaan. 

„Wij waarderen de passie en betrokkenheid van onze studenten en medewerkers die op een creatieve en krachtige manier hun stem hebben laten horen”, zegt een woordvoerster van Avans. De hogeschool begrijpt de emoties die komen kijken bij de verhuizing, maar benadrukt dat ze de medewerkers en studenten van St. Joost wil betrekken bij het proces. Avans ‘betreurt zeer’ dat zij zich niet gehoord voelen, te meer omdat zij als eerste op de hoogte zijn gebracht van het nieuws. Bovendien wordt er een werkgroep van studenten en medewerkers ingesteld om een nieuwe plek binnen Avans te zoeken.

Aan ambitie ontbreekt het niet om Den Haag in 2033 culturele hoofdstad van Europa te maken. Musea, podia en tal van andere kunstinstellingen in de stad willen dat het gemeentebestuur zich inzet om deze titel binnen te halen. Wat nog ontbreekt, is geld. Van de vier grote steden geeft Den Haag naar verhouding het minst uit aan cultuur. Er lijkt echter verandering op komst, want hoewel de politieke partijen hun programma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 nog moeten schrijven, is het merendeel bereid meer geld uit te trekken voor culturele instellingen.

Met boycots van Europese muziekfestivals en open brieven spreken muzikanten zich uit tegen de Amerikaanse durfinvesteerder KKR. De beruchte investeringsmaatschappij bezit sinds kort tientallen Europese festivals, waaronder Nederlandse. Vorig jaar kocht KKR de Spaanse festivalorganisator Superstruct Entertainment op. Zo kreeg de investeringsmaatschappij in één klap meer dan tachtig Europese en Australische festivals in handen. Het gaat onder meer om de Nederlandse festivals Zwarte Cross, Defcon.1, Mysteryland en Awakenings. Een slimme investering, aldus KKR, want ‘consumentenuitgaven blijven verschuiven van producten naar ervaringen’.

De activiteiten van KKR botsen alleen met de principes van sommige muzikanten. Zij hekelen investeringen van de durfinvesteerder in de wapensector, fossiele projecten en Israëlische bedrijven die actief zouden zijn op de bezette Westelijke Jordaanoever. Nu het festivalseizoen op gang komt, beginnen deze artiesten zich steeds massaler te roeren. KKR, voluit Kohlberg Kravis Roberts, heeft zelf nog niet op de onvrede in de festivalwereld gereageerd.

Makers, artiesten en kunstenaars vormen het hart van de culturele en creatieve sector. Maar zien we dat voldoende terug in het overheidsbeleid en in de plannen voor het toekomstige bestel? Tijdens de tweede editie van het Makerscafé zocht Kunsten '92 naar innovatieve oplossingen in gesprek met circa veertig makers, mogelijkmakers en uitvoerenden. De SWOT-analyses en het volledige verslag zijn nu terug te lezen.

Op donderdag 15 mei ging de Salone Internazionale del Libro Torino, de boekenbeurs van Turijn, van start. Nederland is dit jaar eregast op de grootste boekenbeurs van Italië. De komende dagen wordt de rijkdom van de Nederlanders in de literatuur gepresenteerd onder het motto La Scoperta dell’Olanda (De ontdekking van Nederland). 

Mister Bruins (OCW) informeert de Tweede Kamer over de stappen die hij wil zetten voor het vergroten van de toegankelijkheid van de culturele sector. Hij reageert daarbij op het ongevraagde advies 'Kunst en Cultuur in Nederlandse Gebarentaal (NGT)' van het Adviescollege Nederlandse Gebarentaal. Het advies stuurt hij mee met de Kamerbrief

Sinds een aantal jaar staat het perspectief van de moeder volop in de belangstelling in de beeldende kunst. In musea, op het toneel, in literatuur: overal wordt de klassieke moedermythe doorgeprikt. Wat levert dat op, nu conservatieve momfluencers snel terrein winnen? Sarah van Binsbergen schreef hierover een essay.

Een plek vol live muziek, workshops, horeca en buurtactiviteiten. En dat op termijn vijf dagen per week. Een gloednieuwe cultuurhotspot opent in Park Winkelsteeg: In het Paradijs. „Dit gaat de muzikale brug vormen tussen Dukenburg en het centrum. Als je in Dukenburg woont, hoef je alleen even 200 meter de brug over en je bent er”, zegt Godfried Verstegen, eigenaar van cultureel podium Brebl en kartrekker van het nieuwe initiatief. Vijf bekende culturele ondernemers uit Nijmegen starten dit nieuwe initiatief: Elysio. Brebl, De Markies, Wereldkoks, Podium 1390 en De Basis. 

De meerderheid van de raad in Veenendaal nam op 9 juli 2024 een amendement aan waarbij het college de opdracht kreeg om te komen tot één cultuurbedrijf. Na een onderzoek van Dé Creatie Krachtcentrale ligt er een rapport voor met drie scenario’s. Het college geeft de voorkeur voor het realiseren van scenario 2 ‘bestuurlijke fusie’ met als eerste stap op de korte termijn scenario 1 ‘samenwerking in de backoffice’. De derde optie is een juridische fusie. 

Het doel van het onderzoek was om in lijn met het amendement ‘de basis te leggen voor een duidelijk en uitvoerbaar traject waarmee de gemeente Veenendaal samen met haar culturele partners kan stimuleren dat een bundeling van krachten plaatsvindt, die meerwaarde heeft voor de inwoners en culturele organisaties in Veenendaal’. 

Onderwijsinstellingen mogen voorlopig doorgaan met hun steun aan cultuurcentra voor studenten. Dat zegt het ministerie van Onderwijs tegen het Hoger Onderwijs Persbureau. Eerder deze week werd studentensport al gered.

Woensdag verloste onderwijsminister Eppo Bruins de studentensport van een financieel probleem. Universiteiten en hogescholen mogen nog even geld blijven steken in sportfaciliteiten op de campus. Hij zet zijn strengere financiële toezicht in de ijskast. Nu doet hij hetzelfde voor cultuurcentra. 

Na 25 jaar Osse theaterproducties maken waarin talent de kans krijgt zich te ontwikkelen, kiest Stichting Oss Cultureel in het jubileumjaar voor een nieuwe naam. De stichting heet voortaan Osse Cultuurmakers. De nieuwe naam past volgens de organisatie beter bij de weg die ze een aantal jaren geleden al is ingeslagen. De missie en visie bleven hetzelfde, maar ieder jaar werd de samenwerking gezocht met andere Osse cultuurmakers.

De Gelderse Cultuur- en Erfgoedmonitor helpt bij het maken en evalueren van cultuurbeleid op provinciaal en lokaal niveau. Ook kan de monitor gebruikt worden om de waarde van cultuur te laten zien. De tweede editie van de Cultuur- en Erfgoedmonitor is op 16 mei gelanceerd in de Mauritskazerne in Ede. Nieuw dit jaar is dat je per regio kan zien hoe het culturele leven zich ontwikkelt. Zo worden de verschillen én overeenkomsten tussen regio’s in Gelderland zichtbaar. 

Dronten is volgens De Meerpaal op de goede weg met de nieuwe cultuurnota ‘De kunst van het verbinden’. De culturele instelling prijst de extra aandacht voor cultuureducatie en is erg verheugd met de verhoging van de gemeentelijke bijdrage aan cultuureducatie van 50 naar 75 procent. Meer kinderen zouden hierdoor toegang krijgen tot culturele lessen en cursussen. Volgens Janita Tabak, directeur-bestuurder De Meerpaal en Pieter Jaap Idema, teammanager Kunstwerkplaats, laat de gemeente hiermee zien cultuur niet als luxe te behandelen, maar als essentieel onderdeel voor een gezonde samenleving.

We leven in een verandering van tijdperk, maar dat is niet iets dat je kunt zien als je er middenin staat. Wat we wel zien: een tijdperk van verandering. Met chaos, onzekerheid, complexiteit die leidt tot gevoeligheid in onderlinge relaties en onbegrip tussen groepen. Botsende verhalen en ontbrekende fundamenten. We kantelen. Het oude houdt op, zonder dat het nieuwe er al is.

Hierin kunnen kunstenaars en cultuurmakers ons houvast geven. Dit voorjaar zoeken wij, Kunsten ’92 en The Turn Club, naar manieren om aan en in deze kanteling te werken. Merlijn Twaalfhoven beschrijft deze zoektocht in een aantal artikelen, gaat op zoek naar kunstenaars en initiatieven die ons helpen in transitietijd en kijkt hoe ieder van ons hierbij een rol van betekenis kan spelen.

Met de start van Filmfestival Cannes publiceert het Filmfonds de voorlopige cijfers van de Nederlandse film en av-industrie over 2024. De filmsector blijft veel groei laten zien. Er werden meer films dan ooit uitgebracht in de Nederlandse bioscoop. En ondanks de stevige buitenlandse concurrentie, steeg het marktaandeel van de Nederlandse film. Het totale productievolume van films en series is opnieuw toegenomen. De totale sectoromzet blijft stijgen, dankzij de voortdurende, substantiële groei van Video On Demand.

Nooit eerder werd er op een veiling zo hoog geboden op een schilderij van Marlene Dumas. Bovendien is haar schilderij Miss January nu recordhouder ‘duurst geveilde kunstwerk van een levende vrouwelijke kunstenaar’. Het doek van 2,80 meter komt uit de collectie van de Amerikaanse verzamelaars Mera en Don Rubell. Zij kochten het in 2000 van Dumas’ toenmalige Amsterdamse galerie Paul Andriesse.

De Rubells hebben een gigantische verzameling hedendaagse beeldende kunst die ze voor een deel laten zien in hun eigen Rubell Museum, dat vestigingen heeft in Miami en Washington DC. Tot voor kort werd Miss January ook tentoongesteld in een Rubell Museum. Waarom ze het schilderij nu op de markt hebben gebracht, is niet bekend. 

Een Nederlandse toneelvoorstelling volgen in een andere taal? Het Nationale Theater maakt het mogelijk. Via AI verschijnt de uitgesproken tekst van de acteurs live vertaald in een speciale bril. Monique Rutten, manager marketing & development van het Het Nationale Theater, heeft de bril bedacht. Toen ze zes jaar geleden bij Het Nationale Theater in Den Haag aan de slag ging, viel haar op hoeveel verschillende talen er in de stad werden gesproken. ‘Ik vond het zonde dat al die mensen niet van Nederlandstalig theater konden genieten’, zegt ze. ‘Met de technologie van nu moest daar een oplossing voor zijn.’

Volgens Rutten is deze innovatie een ‘wereldprimeur’. Met straks 223 mogelijke vertalingen, bijvoorbeeld van Nederlands naar het Arabisch, is het product ook nuttig voor internationale doeleinden. ‘Denk bijvoorbeeld aan congressen en conferenties’, zegt Rutten.

Het bestuur van het Cultuurcentrum Deurne heeft aangekondigd collectief ontslag te nemen na een langdurig geschil met de gemeente. Na bijna acht jaar dienstverband hebben de bestuursleden besloten om een einde te maken aan hun betrokkenheid bij de culturele instelling. De spanningen tussen het bestuur van het Cultuurcentrum Deurne en de gemeente zijn geëscaleerd door onoverkomelijke meningsverschillen over toekomstige plannen. De bestuursleden kunnen zich niet vinden in de visie van de gemeente en hebben daarom unaniem besloten om af te treden.

Met het vertrek van het voltallige bestuur werpt dit besluit een schaduw over de culturele scene van Deurne. Het Cultuurcentrum speelt een essentiële rol in het culturele leven van de stad, en de onenigheid tussen het bestuur en de gemeente kan verstrekkende gevolgen hebben voor de toekomstige evenementen en activiteiten die daar worden georganiseerd.

Studentensport blijft goedkoop voor studenten. Dat maakte onderwijsminister Bruins woensdagmiddag duidelijk in een debat in de Tweede Kamer. Voor culturele instellingen blijft de situatie onduidelijk.  

Bruins wil dat er een expliciete uitzondering komt voor studentensport, die dan wel uit het onderwijsbudget betaald mogen worden. Hij zegt dat dan wel duidelijk moet zijn dat sport de enige uitzondering wordt. "Want waarom mag het onderwijsgeld wel naar goedkopere sport en niet naar goedkoper eten of een culturele activiteit?"

Op het gebied van sponsoring is hightechbedrijf ASML vooral bekend als een van de zes premium partners achter het Brainport-partnership van PSV, de hoofdsponsor van PSV. Maar ook op maatschappelijk, educatief en cultureel gebied zet ASML grote stappen. Een interview met Carl Leen, programma manager bij de afdeling maatschappelijke betrokkenheid van ASML. 

'Binnen het aandachtsgebied 'een aantrekkelijke leefomgeving' heb je onder andere een programma dat zich richt op kunst en cultuur, dat is een van de programma’s waar ik me op focus. Cultuur zien we als een verbindende factor en moet toegankelijk zijn voor iedereen.' Een aantal voorbeelden van de samenwerkingen van ASML op cultuurgebied zijn de partnerships met Brabant C, lichtfestival GLOW, Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven, Poppodium Effenaar, het Van Gogh Museum in Amsterdam en in Nuenen maar ook heel lokaal met theater De Schalm en Art4U.

Poppodium Burgerweeshuis en de Deventer Schouwburg hebben elkaar gevonden. De afgelopen maanden onderzochten de twee partijen of zij heil zien in een toekomst waarbij de cultuurinstellingen zelfstandig, maar onder één dak verder gaan. Wethouder Ilse Duursma: „De partijen hebben commitment gegeven.’’

Het bestuur van het Cultuurcentrum Deurne heeft aangekondigd collectief ontslag te nemen na een langdurig geschil met de gemeente. Na bijna acht jaar dienstverband hebben de bestuursleden besloten om een einde te maken aan hun betrokkenheid bij de culturele instelling.

De spanningen tussen het bestuur van het Cultuurcentrum Deurne en de gemeente zijn geëscaleerd door onoverkomelijke meningsverschillen over toekomstige plannen. De bestuursleden kunnen zich niet vinden in de visie van de gemeente en hebben daarom unaniem besloten om af te treden. De financiële situatie van het Cultuurcentrum is al een tijd een zorgenkind bij een deel van de Deurnese politiek. 

De provincie Fryslân stelt in 2025 een subsidiebedrag van €2.662.000 beschikbaar voor het herstel van diverse monumenten, waaronder karakteristieke panden, molens, gemeentelijke en groene rijksmonumenten.

Twintig jaar na de laatste uitzending heeft het absurdistische programma Jiskefet de Ere Zilveren Nipkowschijf ontvangen. Dat is woensdagavond bekendgemaakt in het televisieprogramma Eva. ‘Jiskefet’, Fries voor ‘vuilnisemmer’, zat vol humoristische sketches en werd tussen 1990 en 2005 uitgezonden door de VPRO. Het feit dat de serie nog geen prijs had ontvangen was onverteerbaar, schrijft de jury in haar rapport. Woensdag werden ook de drie genomineerden voor de jaarlijkse Zilveren Nipkowschijf bekendgemaakt. 

De laatste jaren is kunstmatige intelligentie uitgegroeid tot een populair schrijfhulpmiddel. In Nederland is al ruim een kwart van de bevolking gebruiker van ChatGPT. Deze snelle opkomst roept vragen op over eigenaarschap: wanneer is iets nog je eigen werk, en wat doet het auteursrecht ermee?

Tot nu toe rust er alleen auteursrecht op het oorspronkelijke werk dat door een mens is geschapen. De eindverantwoordelijkheid lig bij de auteur: of je nu met AI werkt of niet, je moet zorgen voor een uniek, inhoudelijk correct manuscript. De EU werkt aan een nieuwe AI-verordening (AI Act) die generatieve AI-systemen verder reguleert. Schrijversorganisaties als de Auteursbond wijzen erop dat het huidige voorstel nog onvoldoende bescherming biedt voor makers​. Wel komt er vanaf 2026 een nieuwe verplichting om output van generatieve AI duidelijk als zodanig te labelen. 

Voor de allerlaatste keer is literair tijdschrift De Titaan in elkaar gezet. Speciaal voor het Tilt Festival, een literair festival in Tilburg, maakte de redactie nog één keer een editie. Die verschijnt op 17 mei onder de titel Lang leve de shredder. In elk nummer stonden onder meer proza, poëzie, zin en onzin, illustraties van huistekenaar Jeroen de Leijer en een verhaal van Robert Schuit. In De Titaan publiceerden niet de minste namen: van Connie Palmen tot Ilja Pfeijffer, Lucas Rijneveld, Lize Spit, Jaap Robben en Thomas Heerma van Voss.

Speciaal voor Tilt Festival kwam de redactie van De Titaan nog één keer samen. De abonnees van toen kregen het tijdschrift al in de bus. De presentatie van de nieuwe, laatste Titaan is op dezelfde plek als waar ze hun eerste presentatie hielden: in de laad- en losruimte van Club Smederij.

In een motie op de Hoofdlijnen voor het Kunstenplan 2025-2028 drongen raadsleden van de gemeente Amsterdam destijds erop aan de kunstensector te betrekken bij het oplossen van de maatschappelijke opgaven van de stad. Deze motie was voor de gemeente Amsterdam aanleiding Berenschot te vragen een brede verkenning uit te voeren naar culturele bijdragen voor maatschappelijke vraagstukken. 

De verkenning 'Creatief perspectief voor Amsterdam' biedt de gemeente inzicht in de mogelijke inzet van kunst en cultuur en daarnaast handelingsperspectief om met behulp van culturele bijdragen aan de slag te gaan met actuele maatschappelijke vraagstukken. Het rapport bevat praktische handvatten om de inzet van culturele bijdragen aan Amsterdamse vraagstukken in alle beleidsdomeinen aan te jagen.