Trends & ontwikkelingen

Het Mondriaan Fonds kent 75 aanvragen toe voor een bijdrage Erfgoed Starters. Met deze regeling stimuleert het Mondriaan Fonds de inzet van starters binnen de erfgoed- en beeldende kunstsector zodat zij de kans krijgen zich professioneel te ontwikkelen. Publiekstoegankelijke beeldende kunstinstellingen, kunstpodia en andere erfgoedinstellingen, zoals archieven met publieksfunctie, in Nederland en het Caribisch deel van het Koninkrijk konden een aanvraag doen. Het totaal gehonoreerde bedrag is € 3.000.000 (€40.000 per toekenning). Dit bedrag is hoger dan het in de regeling gecommuniceerde budget. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor deze tijdelijke regeling om meer aanvragen te kunnen honoreren. Een bijdrage kon worden aangevraagd voor het in loondienst nemen van een starter die minder dan vijf jaar werkervaring in de erfgoed- en/of beeldende kunstsector heeft. Zowel de organisaties als de functie waarvoor zij een aanvraag deden, zijn uiteenlopend.

In de zomer van 2022 stelde het Nederlands Filmfonds zichzelf de vraag hoe de Nederlandse film presteert. Zeker als je de positie van de nationale film vergelijkt met landen als België, Denemarken, Zweden en Oostenrijk, landen waar door de Nederlandse filmgemeenschap vaak met waardering over wordt gesproken. Het onderzoek zou vooral moeten gaan om speelfilms. Een groot deel van het jaarbudget van het Nederlands Filmfonds - bijna 82 miljoen euro - ging in 2022 namelijk naar speelfilms. En het Filmfonds wilde meer weten over de aantrekkingskracht van speelfilms op het publiek en de internationale zichtbaarheid ervan op artistiek vlak. Om de vraag te beantwoorden werd de opdracht gegeven aan het Britse onderzoeksbureau Olsberg Spi om een en ander uit te zoeken. Daar besloot men eerst de bezoekcijfers van de afgelopen twaalf jaar van de vier landen naast elkaar te leggen. Om vervolgens te kijken of de films die minimaal 250.000 Europese bioscoopbezoekers trokken ook artistieke erkenning hadden gekregen. Daarvoor werd als criterium gebruik een selectie of bekroning tijdens een van de vier internationale filmfestivals Cannes, Berlijn, Venetië en Sundance en/of een nominatie of bekroning met een European Film Award of een Academy Award. De resultaten die 23 september tijdens de conferentie van het Nederlands Film Festival werden gepresenteerd, waren redelijk ontluisterend. Tussen 2010 en 2022 produceerde Nederland de meeste speelfilms van de vier landen, maar die wisten in geen enkel geval zowel het publiek aan te spreken als een zekere artistieke waarde te hebben. Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich Denemarken dat beduidend minder films heeft geproduceerd, maar wel films die zowel publiek wisten te trekken als artistieke waardering kregen. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er in de onderzoeksperiode in Nederland geen goed bezochte speelfilms werden gemaakt. Maar op Europees niveau kwam bijna 88% van al het bezoek aan Nederlandse speelfilms uit ons eigen land. Dat percentage lag in de andere vier landen veel lager. In de tweede fase van het onderzoek werden in de vijf landen expertinterviews gedaan met vertegenwoordigers van fondsen, overheidsinstanties, distributeurs, sales agents en streamers. Ook werd er gesproken met regisseurs, producenten, schrijvers, festivalcuratoren en selectiecommissieleden. Uit die interviews kwamen op basis van de eerste resultaten enkele kernbevindingen naar voren. Een daarvan was de vaststelling dat er in Nederland meer geld naar minder films zou moeten gaan om de succeskansen van individuele films vergroten. Onder meer door makers meer tijd te geven hun project te ontwikkelen. Een ander aspect was dat er aandacht moet zijn voor de levenscyclus van film. In Nederland ligt de focus te zeer op ontwikkeling en productie. Er moet meer aandacht komen voor distributie en vertoning. Aldus de analyse van  Jeroen Huijsdens. 

Op 23 september is tijdens het Nederlands Film Festival een onderzoeksrapport over de internationale prestaties van de Nederlandse speelfilm gepresenteerd. Uit het onderzoek blijkt dat Nederlandse speelfilms minder succes hebben in het buitenland vergeleken met speelfilms uit België, Denemarken, Oostenrijk en Zweden. Nederlandse speelfilms blijken hoofdzakelijk een Nederlands publiek te trekken. Ook valt op dat van de onderzochte landen Nederland de meeste speelfilms produceert. Het rapport laat daarnaast zien dat er talent in ons land is met een groot potentieel en dat er kansen zijn om de internationale positie te versterken. Het Filmfonds ziet het rapport als een vertrekpunt voor een gesprek tussen alle partijen in de sector. Het doel is om gezamenlijk de ambitie scherp te stellen en een plan te maken hoe de positie van de Nederlandse speelfilm te versterken. Het Filmfonds verwelkomt het initiatief van de Dutch Academy For Film (DAFF) om hier het voortouw in te nemen. ““De uitkomsten zijn niet verrassend, maar wel een wake-up call voor de gehele Nederlandse filmsector. Het rapport gaat niet over goed of fout, maar over kansen. Na jaren ingezet te hebben op groei, de plotse stilstand van corona en een inmiddels razendsnel veranderend speelveld, moeten we meer dan ooit in beweging blijven. Het rapport komt daarom op een goed moment. Op een moment van herbezinning zoals nu, is het belangrijk om met elkaar het gesprek te voeren over waar we als filmland heen willen de komende jaren.”, zegt Sandra den Hamer, interim directeur-bestuurder van het Filmfonds. Het rapport en een samenvatting zijn op de site van het Filmfonds beschikbaar. 

Directeur-Bestuurder Bero Beyer vertrekt bij het Filmfonds. Na een periode van ziekte en herstel heeft Bero Beyer in nauw overleg met de Raad van Toezicht besloten om niet terug te keren en per 1 oktober 2023 zijn functie neer te leggen. De komende periode zal Sandra den Hamer in nauwe samenwerking met zakelijk directeur George van Breemen leiding blijven geven aan de interne organisatie, de verdere ontwikkeling van de inhoudelijke koers, de samenwerking met de sector en het opstellen van het beleidsplan 2025-2028.

De nieuwe lichting Ultrakort ging op 24 september in première tijdens het Nederlands Film Festival. Vanaf dit najaar draaien de films in het voorprogramma van grote bioscoopfilms in de Vue bioscopen (19 locaties door Nederland), de Nederlandse Filmtheaters en op Picl. Met een speelduur van maximaal twee minuten worden makers voor Ultrakort aangekondigd om razendsnel een verhaal te vertellen. De geselecteerde films zijn door het Filmfonds bekendgemaakt. Tevens de data wanneer ze vertoond worden.

Jan Pieter Ekker en Dana Linssen namen het initiatief tot het platform voor kijkcultuur another Point of View (aPOV), waar ze over filmkritiek nadenken vanuit ideeën over positionality, inclusie, mediakritiek en het zoeken naar cross-overs tussen oude en nieuwe vormen van filmkritiek, en kunstvormen die gebruikmaken van bewegende beelden. “Wat ons betreft gaat de toekomst van de filmkritiek niet alleen de schrijvers aan. Die is van belang voor de hele sector, de hele filmketen, het hele ecosysteem van bewegende beelden, van sociale media tot filmfestival. Iets waar we nadrukkelijk ook de toeschouwer toe rekenen. Dat is waar een film eindigt en de sociaal-culturele betekenis van een film begint. Een eigenwijsheidje van onze kant: zelfs als recensies overbodig worden verklaard, zullen we ze blijven schrijven. Desnoods met stoepkrijt op pleinen en muren.” Ze spraken voor de Filmkrant met een nieuwe generatie recensenten over de grootste uitdagingen voor de filmkritiek de komende tien jaar. Dat zijn : Roosje van der Kamp,ze schrijft sinds 2019 recensies voor Het Parool, VPRO Cinema en Filmkrant; Boaz van Luijk (sinds 2018 filmrecensent voor het Nederlands Dagblad en columnist voor het blad TussenRuimte), Henriëtte Poelman (die sinds 2009 grotendeels onbezoldigd voor Schokkend Nieuws schrijft) en Sabeth Snijders (sinds 2015 filmredacteur bij NRC).

De winnaar van de auteursfilmcompetitie Forum van de Regisseurs is op 24 september bekendgemaakt. Nafiss Nia heeft met Die middag de VEVAM Fonds Prijs van het Forum van de Regisseurs 2023 in het Louis Hartlooper Complex ontvangen. De jury bestaande uit regisseur en Forum-winnaar 2022 Douwe Dijkstra, regisseur Sherman De Jesus en producent Laurette Schillings kozen de winnende auteursfilm. De negende editie van de competitie Forum van de Regisseurs bestond uit 12 Nederlandse auteursfilms die gecureerd werden door filmjournalist/programmeur Hugo Emmerzael en filmmaker/scenarist Beri Shalmashi. Er is een bedrag van 5.000 euro verbonden aan de prijs.

De NPO en NPO-fonds, het Nederlands Filmfonds en CoBO kondigen een talentregeling aan die de weg vrijmaakt voor opkomende filmmakers om hun talenten te ontplooien. Zappdoc Campus creëert nieuwe kansen voor documentaire-talent om de Nederlandse filmindustrie te verrijken met frisse, onconventionele verhalen en visuele meesterwerken voor vertoning op de NPO. De regeling is een aanvulling op het totaalpakket aan talentregelingen dat de publieke omroep en het Nederlands Filmfonds aanbieden. Met deze regeling kunnen nieuwe makers hun talent op verschillende vlakken en disciplines verder ontwikkelen en tot uitvoer brengen. Deze regeling biedt beginnende regisseurs en producenten de kans om kwaliteits-jeugddocumentaires met een cinematografisch en onconventioneel karakter te ontwikkelen en te realiseren. Eerste deadline is 18 december.

De winnaars van de NFF Debuutcompetitie en de Studentencompetitie 2023 zijn op 25 september tijdens de Talent Award Ceremonie bekendgemaakt. De winnaar van de Debuutcompetitie is Joey Benistant, hij ontving de Filmprijs van de Stad Utrecht 2023 voor zijn debuutfilm Het leven is niet kort genoeg. In de Studentencompetitie gingen de awards naar Brent Bosker, Khattar Shaheen, Bașak Kirici, Hugo Drechsler, Renee Schräder en Joey Jansen, Thijmen Knook en Floor de Wolf. Met deze talentcompetities steunt het Nederlands Film Festival de ontwikkeling en carrières van een nieuwe lichting makers. Films van St.Joost School of Art & Design die in de prijzen vielen waren : No Risk Talent Prijs – meest uitspringende crewlid voor Khattar Shaheen met de animatie Dreams of Yesterday. VPRO-documentaireprijs – beste afstudeerdocumentaire voor Oaia Neagră (Renee Schräder). Naast de juryprijzen zijn door het Filmfonds zeven Wildcards uitgereikt aan regisseurs voor het realiseren van een nieuwe digitale cultuurproductie, documentaire, animatie- of fictiefilm. De winnaars van de Wildcard ontvangen €53.000 om zonder restricties een nieuwe documentaire, fictie- of animatiefilm en immersief/experimenteel project te maken onder begeleiding van een producent en een coach. Hiermee wil het Fonds de ontwikkeling van nieuw talent stimuleren om hun eerste stappen te zetten in het professionele werkveld.

De VPRO-documentaireprijs 2023 is 25 september op het Nederlands Film Festival (NFF) uitgereikt aan Oaia Neagra van regisseur Renee Schräder (St. Joost School of Art & Design). De documentaire gaat over de benauwdheid van een orthodox-christelijk milieu op het Roemeense platteland. De prijs is voor de zestiende keer door de VPRO uitgereikt aan de beste eindexamendocumentaire. Het oordeel van de jury : ‘De maker slaagt er middels een dagboekachtige manier van werken in een verhaal te vertellen dat de kijker bij de strot grijpt. De benauwdheid van een orthodox-christelijk milieu op het Roemeense platteland wordt invoelbaar gemaakt door op cruciale momenten de camera deelgenoot te laten zijn van pijnlijke momenten, hoop en twijfel.’ Met de VPRO-documentaireprijs zoekt de VPRO naar de beste afstudeer-documentaire van het jaar. Vanaf dit jaar komen alle studenten die met een documentaire afstuderen aan een (kunst-)academie of audiovisuele opleiding in aanmerking voor de prijs. De bijbehorende prijs is 5000 euro voor de regisseur.

Joey Jansen, Thijmen Knook en Floor de Wolf winnen de NAPA Award 2023. Samen met regisseur Hugo Drechsler zijn zij voornemens om een eigen productiebedrijf op te richten onder de naam Mooie Nel. Hun eerste project is een lange versie van de afstudeerdocumentaire Paul en Paul, in samenwerking met BNNVARA. Het doel van de NAPA Award is om jong producenten talent te stimuleren en de rol van de producent als creatief ondernemer verder te ontwikkelen. Naast het aantonen dat het vak meer is dan het regelen van zaken en het financieren van de film aan de hand van het afstudeerproject, is de jury met name geïnteresseerd in de manier waarop de afgestudeerde producent zich verder professioneel wil gaan bekwamen. Welke kennis of vaardigheden moeten hiervoor nog verder ontwikkeld worden, en hoe kan dat worden bereikt? De prijs bedraagt  € 5.000,- 

CFAP reikt dit jaar opnieuw een prijs van € 20.000, – uit aan een bijzonder project of aan een producent die een uitzonderlijke prestatie heeft geleverd. Producenten Eefje Blankevoort en Arnold van Bruggen (Prospektor), Iris Otten en Laurette Schillings (Film For Future) en Corine Meijers (Studio Biarritz) zijn genomineerd. De winnaar wordt bekendgemaakt op 13 oktober. Tevens ontvangt producent Hans de Weers op 13 oktober de speciale juryprijs voor zijn hele oeuvre. Met de CFAP prijs wil het Cultureel Fonds Audiovisuele Producenten de aandacht vestigen op de veelzijdigheid van het vak en kwaliteit bevorderen door bijzondere prestaties van producenten voor het voetlicht te brengen.

Op 23 september is tijdens het Nederlands Film Festival de jaarlijkse Louis Hartlooper Prijs voor de Beste Filmpublicatie uitgereikt aan Bart van der Put voor ‘Beeldspraak’ – filmartikelen in het Parool. De Louis Hartlooper Prijs voor de Beste Filmpublicatie is voor de negentiende keer uitgereikt aan een persoon die zich met een publicatie verdienstelijk heeft gemaakt voor de geschreven filmcultuur. Naast een eervolle plek, middels een fotografische afbeelding in de eregalerij van het LHC, bestaat de prijs uit een bedrag van 1.000 euro, een penning met oorkonde en daarnaast een Zwarte Spiegel. Bovendien krijgt de winnaar de uitnodiging om het jaar daarop tijdens de uitreiking een korte voordracht te houden over het belang van goede filmjournalistiek (doelstelling van de prijs indachtig). Dit jaar heeft Vanja Kaludjercic (IFFR), winnares van 2022, de lezing verzorgd.

Op 24 september werden de nominaties voor de Gouden Kalveren 2023 bekend gemaakt in de stadsschouwburg in Utrecht. Op de slotavond van het festival, 29 september, worden de belangrijkste filmprijzen van Nederland uitgereikt tijdens het EY Gouden Kalveren Gala in de Stadsschouwburg Utrecht.

In een nieuw rapport dat werd uitgebracht door PEN America is te lezen dat er 3.362 gevallen zijn van boeken die in het schooljaar 2022-2023 op openbare scholen waren verboden. Dat is een stijging van 33% ten opzichte van het jaar ervoor. Door deze verboden hebben leerlingen geen toegang meer tot 1.557 unieke boektitels, het werk van meer dan 1.480 auteurs, illustratoren, en vertalers. Auteurs van wie de boeken het doelwit zijn, zijn meestal vrouwen, gekleurde mensen en/of LGBTQ+ personen. 61% van de verbannen boeken behoort tot het genre van de Young Adult. Te midden van een groeiend klimaat van censuur, blijven boekverboden op scholen zich verspreiden via gecoördineerde campagnes van groepen en individuele actoren en, in toenemende mate, onder druk van staatswetgeving. Verreweg de meeste verboden waren in de staat Florida gevolgd door Texas.

De start van een nieuw schooljaar, betekent ook een start van een nieuwe editie van De Nationale Voorleeswedstrijd. Stichting Lezen organiseert deze leesbevorderingscampagne dit jaar voor de 31e keer voor de groepen 7 en 8 van de basisschool en werkt daarbij samen met de Bibliotheken. Het doel van de campagne: bovenbouwleerlingen enthousiast maken voor (voor)lezen en hen in aanraking laten komen met jeugdliteratuur.

De Filter Vertaalprijzen worden op 3 oktober a.s. uitgereikt tijdens het ILFU. De jury bestaat uit Elma Drayer, Eline Jongsma, Maartje Kroonen, Marcel van den Boogert en Cees Koster. Voor de Vertaalprijs voor kinder- en jeugdboeken 2023 zijn vijf boeken genomineerd. Dat geldt ook voor de Vertaalprijs 2023. Het prijzengeld bedraagt 10.000 euro, ter beschikking gesteld door de CPNB (Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek). De CPNB geeft hiermee uitdrukking aan het belang dat zij hecht aan goede vertalingen en vertalers van kinder- en jeugdboeken voor lezers tot 15 jaar. De prijs wordt in samenwerking met het ILFU uitgereikt door Stichting Filter en is een bekroning voor de creativiteit van de vertaler bij het oplossen van vertaalproblemen die voortvloeien uit de eigen, bijzondere aard van het te vertalen werk.

Op 11 september vond de eerste editie plaats van Indie Uitgevers Festival. De locatie was de Tolhuistuin te Amsterdam. Hier kwamen 25 onafhankelijke, veelal kleine uitgevers samen om hun najaar titels te presenteren aan boekverkopers, pers en bibliotheekmedewerkers. Bazarow sprak met een aantal van deze uitgeverijen over wat de kracht van kleine uitgeverijen is.

Op 23 september, de eerste dag van het twee week durende International Literature Festival Utrecht (ILFU), ging auteur Nicole Kaandorp ervandoor met de winst van de NK Poetry Slam 2023. Tijdens de finale van evenement in TivoliVredenburg nam Kaandorp het op tegen Eelco Couvreur. Kaandorp ontving de meeste stemmen van de publieksjury en won daarmee 1000 euro en de Gouden Vink wisseltrofee. De andere 6 finalisten waren Kylie Lyandra, Yanaika Zomer, SorayaSpeaking, Sven Vek, Hava Güveli, en Sander Ausems. De dichters moesten niet alleen de jury overtuigen maar ook het publiek voor zich zien te winnen. Het publiek bracht hun stem uit door zo hard mogelijk te applaudisseren voor de favoriete poetry slammer. De jury bestond dit jaar uit Eva van Manen, Iduna Paalman en Seckou Ouologuem.

Voor het eerst in de geschiedenis van de Boekenweek wordt het Boekenweekgeschenk niet door één maar door zes personen geschreven. Stichting CPNB heeft de complete familie Chabot gevraagd voor de bijzondere opdracht, die past bij het Boekenweekthema ‘Bij ons in de familie’.  Het Boekenweekgeschenk krijgt de titel Gezinsverpakking. Voor deze bijzondere gelegenheid heeft de organisatie van de Boekenweek besloten dit jaar als thema-uitgave een poëziebundel te maken. Familie en gezinsleven zijn namelijk een onontkoombaar en centraal thema in de gedichten van Bart Chabot. Deze speciale uitgave krijgt de titel Ooievaarsblues en bevat zowel oud als nieuw werk van de Haagse schrijver-dichter. In voorgaande jaren was de thema-uitgave in de regel een essay, dit jaar is voor de gelegenheid gekozen voor een poëziebundel. Kort voor de start van de Boekenweek wordt het bijbehorende Boekenweekgedicht onthuld.

De Archeon Thea Beckmanprijs 2023 voor het beste historische jeugdboek is gewonnen door ‘Schaduw van Toet’ van Lida Dijkstra. De prijs is een geldbedrag van € 1.500,-. Naast Dijkstra waren genomineerd : Els Beerten met De rest van ons leven (Querido), Jean-Claude van Rijckeghem met Onheilsdochter (Querido), Astrid Sy met Noem geen namen (Luitingh Sijthoff), Anna Woltz met De Tunnel (Querido). Sy werd met haar boek bekroond tot winnaar van de Archeon Jonge Beckmanprijs 2023. De winnaar van de Jonge Beckman ontvangt € 1.000,-.

De Maand van de Geschiedenis en de Schrijverscentrale lanceren een gezamenlijke campagne om de bezoeken van geschiedenisschrijvers in het voortgezet onderwijs te stimuleren. De auteurs geven met hun verhalen de leerlingen meer inzicht in de geschiedenis en laten zien hoe het verleden doorwerkt in het heden. Schrijvers worden al bij de Schrijverscentrale geboekt om te vertellen over hun werk tijdens het vak Nederlands, maar nu zullen zij ook langskomen voor de vakken Geschiedenis en Mens en Maatschappij, of voor een vakoverstijgend bezoek. De schoolbezoeken vinden het hele jaar door plaats, maar in het bijzonder tijdens de Maand van de Geschiedenis in oktober. Een diverse groep van ruim twintig schrijvers, zowel jeugdauteurs als schrijvers voor volwassenen, heeft zich aan de campagne verbonden, onder wie Karin Amatmoekrim, Martine Letterie en Astrid Sy.

De Auteursbond heeft zich aangesloten bij de Human Artistry Campaign, een internationale beweging die benadrukt dat bezielde creativiteit essentieel is voor onze culturele identiteit, menselijke waarden en wereldbeeld. De campagne biedt tegenwicht aan het toenemende gebruik van Artificiële Intelligentie voor producties in de creatieve sector. Alleen menselijk vernuft is in staat de eindeloze nuances van ons bestaan weer te geven in bestaande en nieuwe kunstvormen. Nieuwe technologie kan daarbij een hulpmiddel zijn, maar is niet zelfstandig in staat een waardevolle culturele uiting te scheppen. Vele creatieve organisaties onderschrijven deze campagne, waaronder de European Writer’s Council waar de Auteursbond bij is aangesloten.

DJ Monitor gaat zijn dataregistratiesysteem uitrollen in clubs. Het bedrijf levert al sinds 2005 data aan auteursrechtenorganisaties als Buma/Stemra over wat dj’s draaien op festivals, maar de muziek in clubs als Paradiso, AIR en Shelter was jarenlang een groot vraagteken. Toch moesten clubs een bepaald percentage van hun omzet afdragen aan rechtenorganisaties. Die werd vervolgens met hulp van referentiemateriaal uitgekeerd aan artiesten. Dat betekent dus: niet aan artiesten wiens muziek die avond daadwerkelijk gedraaid is. Volgens Yuri Dokter van DJ Monitor is jarenlang getouwtrek om de data nu doorbroken dankzij een deal die zijn bedrijf een jaar terug sloot met Pioneer, hofleverancier van dj-apparatuur. In hun CDJ-3000 is nu standaard software ingebouwd die DJ Monitor kan aflezen. Het betekent ook dat het monopolie op de informatie nu weggenomen wordt bij de rechtenorganisaties, iets dat artiesten en ook clubs en festivals als muziek in de oren zal klinken. Achter de schermen wordt al jaren een juridische strijd gevoerd over de tarieven en voor meer transparantie. Yuri Dokter: ‘Essentieel is dat de data in eerste instantie altijd van de collectief beheersorganisaties was, zij waren onze opdrachtgever. Dat hebben we nu omgedraaid. Het zit standaard ingebouwd in de CDJ, de data is van ons, wie interesse heeft kan het afnemen. Dat betekent dus dat ook rechthebbenden en bijvoorbeeld buitenlandse CBO’s er toegang toe kunnen krijgen. Dat kon eerder niet vanwege non-disclosure-agreements. Het resultaat was een grote black box: wij leverden de data af en niemand kon precies zien wat ermee gebeurde.’

Dertig jazzacts die in mei op het Breda Jazz Festival hebben opgetreden, zijn nog steeds niet betaald vanwege de financiële problemen bij evenementenbureau Festiventures. Het gaat in totaal om 42.000 euro aan gage. De Bredase gitarist Ferry Smans, die optrad met de band Fernando Lewis’ Super Session heeft Festiventures gedagvaard voor de 2500 euro, die de band nog moet ontvangen. Smans : ,,Ik vind de gang van zaken teleurstellend. Zeker omdat het festival druk bezocht was en er bij het optreden, dat niet betaald is, zelfs een rij buiten de deur stond.” Anderen zijn wel betaald. Ed Landman van The Original Victoria Band uit Breda. ,,We hebben ons geld gekregen, maar dat heeft maanden geduurd.” Zanger John Boutté uit New Orleans, de topact van het jazzfestival, heeft gewoon betaald gekregen, maar schrikt van de affaire. ,,Dit is niet goed. Iedereen werkte zich drie keer in de rondte voor ons op het festival. Vanaf het moment dat we in Holland landden tot onze terugreis.” Voorzitter van het Breda Jazz Festival (BJF), Hanneke Griffioen, is not amused. ,,Dit is heel erg zuur voor de muzikanten, maar ook voor ons. Wij hebben ieder jaar een budget om de acts te betalen. Dat volledige budget is aan Festiventures overgemaakt. Het evenementenbureau Festiventures regelt vervolgens de contracten en de betalingen aan de muzikanten.” Griffioen: ,,Festiventures bleek financiële problemen te hebben. Daarom hebben we de samenwerking beëindigd. Dit is niet de manier waarop wij samenwerken. Muzikanten zijn voor ons heel belangrijk. Wij zijn al 52 jaar een betrouwbare partner en dat hopen we te blijven.” Eelco van Velzen van Festiventures, die dit jaar voor het eerst de programmering van BJF deed, en inmiddels weg is, legt de schuld bij zichzelf. ,,We zijn met andere posten zoals het filmen van alle concerten op het podium Grote Markt over de begroting heen geschoten. Daarvoor was niet Breda Jazz Festival verantwoordelijk, maar ik. En ook zijn er, alweer door ons, fouten gemaakt tijdens het monitoren van de begroting waardoor er voor een hoger bedrag dan beschikbaar bands zijn ingekocht. Vooral dat laatste is een stomme fout en terecht dat die rekening bij Festiventures werd neergelegd.” Om tot een oplossing te komen, neemt het BJF de helft van de vorderingen van de jazzacts over. De bands krijgen als ze akkoord gaan 50 procent van de gage uitbetaald. ,,Met in totaal 21.000 euro is dat een flinke hap uit onze reserves”, aldus Griffioen. ,,We willen muzikanten tegemoet komen. We bieden ze ook een optreden aan op de editie van 2024.” In een brief aan de benadeelde muzikanten schrijft secretaris Bart Baan van BJF: ‘Wij snappen dat het geduld met Festiventures op is. Verschillende artiesten dreigen Festiventures met een faillissement. Dat is heel begrijpelijk, maar bij een dergelijk traject is de kans groot dat er voor alle schuldeisers bijna niets overblijft.” BJF probeert om de ontbrekende gage voor 100 procent binnen te halen bij Festiventures. Van Velzen is deels optimistisch over het betalen van de rekening: ,,Maar eerlijk is eerlijk, het zijn spannende tijden en ik moet heel erg mijn best doen om een en ander weer goed op koers te krijgen.”

De Johannes Vermeerprijs 2023 is toegekend aan mezzosopraan Tania Kross. De jury, onder voorzitterschap van Marise Voskens, heeft haar unaniem voorgedragen. Kross ontvangt de prijs vanwege haar toonaangevende internationale zangcarrière en de vernieuwende wijze waarop zij opera breed toegankelijk maakt en een uiteenlopend publiek aanspreekt, verbindt en inspireert. De Nederlandse staatsprijs voor de kunsten, ingesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, wordt op 20 november 2023 in Felix Meritis in Amsterdam uitgereikt door Gunay Uslu, staatssecretaris van Cultuur en Media.

Het ene na het andere werk van Breughel wordt afgeleverd bij het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch. Het is het laatste stukje logistiek van een proces dat alles bij elkaar twee jaar duurde. Annemiek Steenbekkers sprak erover met Ingrid Sonderen, teamhoofd collectiebeheer bij het museum. Het gaat om tachtig schilderijen en prenten van vijf generaties Brueghel, afkomstig van musea en particuliere bezitters uit elf landen, die vanaf 30 september te zien zijn. Anderhalve week wordt er uitgetrokken om de tentoonstelling in te richten, 1,5 uur per schilderij. ,,Ik hecht aan rust op zaal”, zegt Sonderen. ,,Haast is risicovol. Vandaar dat we ruim de tijd nemen.” Rust is ook geen getimmer en geschilder meer vanaf het moment dat het eerste schilderij naar binnen wordt gereden. Nadat de bouwploeg is verdwenen, komt het leukste: uitpakken! ,,Het is net Sinterklaas. We werken met twee teams die zes tot acht werken per dag verwerken. Ik laat af en toe een gaatje in de planning vallen om eventuele vertraging op te vangen. We kunnen altijd tijdelijk een derde team aan het werk zetten.” Het is conservator Nadia Baadj die in overleg met de vormgever bepaalt welk werk waar komt te hangen. Het tentoonstellingsontwerp, digitaal in 3D, wordt nog wel voorgelegd aan alle uitlenende partijen die hierom vragen. ,,Zij hebben elke hun eigen wensen en eisen zoals een bepaalde maximale lichtsterkte, het dragen van katoenen handschoenen of een camera die op het werk is gericht. We mogen bij deze expo niet mopperen, want ze hebben zich allemaal gevoegd naar ons voorstel.” Eenmaal op zaal is het heel gebruikelijk dat er wordt meegekeken bij het ophangen van een werk. ,,Ik vind dat geen teken van controle of wantrouwen, maar van zorg voor dat schilderij. Wij doen het zelf ook. Sinds corona gebeurt het ook digitaal, via de laptop. Het Fitzwilliam Museum in Cambridge leent ons drie werken voor de Breughel-expo en kijkt dus drie keer 1,5 uur via een scherm met ons mee.’’

In 2023 zijn er maar liefst 13 musea die een Conservatoren Stipendium van het Prins Bernhard Cultuurfonds ontvangen. Dit is meer dan het dubbele van de afgelopen jaren. Naast beeldende kunst musea ontvingen nu ook musea met een focus op geschiedenis & letteren of monumentenzorg & erfgoed een conservatoren stipendium. Dit werd mede mogelijk gemaakt door de gulle schenking van Friend of CODART Foundation. Tot de gehonoreerde musea behoren: Museum Slager, ’s-Hertogenbosch, Museum Krona, Uden. Met een bijdrage van € 25.000 kan een aankomend junior conservator worden aangesteld om de dagelijkse taken van de conservator over te nemen. De eigen conservator krijgt hierdoor 6 maanden de tijd zich te richten op museaal onderzoek. Het onderzoek moet gerelateerd zijn aan de collectie die bestaat uit beeldende kunst, kunstnijverheid, toegepaste kunst, design of architectuur.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant draagt in het 3e kwartaal van 2023 voor € 301.877 bij aan 61 bijzondere cultuur- en natuurprojecten in Brabant. Elk kwartaal is het mogelijk om een financiële bijdrage aan te vragen voor een project.

Hoogleraar Musical Millie Taylor sprak op het Nederlands Theater Festival over de positie van de musical binnen de podiumkunstensector. “Ik ga niet zo provocerend zijn door te beweren dat hij (Shakespeare, redactie) musicals schreef, maar ik wil enkel benadrukken dat muziek bestaat in vele vormen van theater, en dat het gebruik van muziek, geluid en beweging in theater niet vreemd is voor iedereen die werkt in het genre. Wat is dan het verschil tussen Romeo and Juliet en West Side Story? En waarom moeten we dit overwegen?” Ze gaat in op de wordingsgeschiedenis van musicals als West Side Story en Les Misérables. Musicals zijn zeer geschikt als instrument voor politiek en sociaal welzijn, en als middel om tegelijkertijd diverse stemmen en standpunten te promoten, maar ook als eenvoudig, vreugdevol en escapistisch vermaak. Ze noemt nog meer voorbeelden van interactie tussen de gesubsidieerde en commerciële wereld, met name in de Angelsaksische wereld. Haar punt is dat het punt is een samenwerking tussen gesubsidieerde/non-profit regionale theaters en commerciële producenten van musicals voordelen oplevert voor beide partijen. “De non-profit theaters bieden tijd, ruimte, lezingen, workshopmogelijkheden en try-outs die kunnen leiden tot innovatie in vorm, diversiteit en inhoud. Het resultaat voor hen is een reputatievoordeel door successen en prijzen, naast financieel rendement als doorlopende royalty’s van succesvolle optredens, en een jonger en diverser publiek dat naar hun locaties wordt getrokken. Het andere voordeel dat in veel van deze samenwerkingen of coproducties is opgemerkt, is de mogelijkheid om nieuwe onderwerpen te verkennen in shows die verder gaan dan traditionele dramaturgieën of formats, en een meer diverse representatie in creatieve teams en onder schrijvers.” Op het einde gaat ze in op de mogelijkheden in Nederland. Nederland met een beperkt aantal regionale productiehuizen en met een gebrek aan investeerders die creatieve risico’s van producenten durven te financieren. Het aantal kijkers dat nodig is om voldoende winst te genereren om de royalty’s terug te betalen, moet zoveel groter zijn wanneer de reiskosten meegerekend moeten worden. Er is ook de vraag hoe publiek geld kan worden gebruikt in een samenwerkingsmodel.

Samen met de Vereniging van Podiumtechnologie (VPT) en de VSCD werkt de NAPK aan een Nederlandse versie van het Theatre Green Book. Als startpunt is een eerste vertaling gemaakt van de korte versie die is gepresenteerd tijdens het voorbije Nederlands Theater Festival in Amsterdam. Op 30 oktober is er een gezamenlijke bijeenkomst in de Stadsschouwburg Utrecht. Hiervoor wordt podiumkunstenbreed de sector uitgenodigd om in werksessies feedback te geven op de vertaling (deel 1: duurzame producties, deel 2: duurzame gebouwen, deel 3: duurzame operaties), suggesties voor verbetering aan te dragen en knelpunten te identificeren.

Het afgelopen decennium maakt vooral één theatervorm een enorme opmars: de regionale productie. Producties waarbij veelal amateurs, professionals in wording en professionals binnen een hybride theatervorm op locatie onderwerpen, verhalen en gebeurtenissen uit de regio vertellen. Producties die vaak gemaakt worden met subsidies die afkomstig zijn van de gemeente, regio en provincie, binnengehaald met de belofte van talent- en cultuurontwikkeling binnen de regio. Maar worden die beloftes ingelost? Wat brengen deze producties voor de bezoeker en het talent uit de regio? En hoe regionaal zijn die producties echt? Martijn Boer over deze vragen.

Recent verscheen het onderzoek van Cedric Stalpers en Mia Stokmans (verbonden aan de Tilburg University) dat zich richt zich op het beeld dat het publiek heeft van zowel het klassieke circus als het hedendaagse circus (nouveau cirque). Dit onderzoek is een vervolg op een eerdere studie die tien jaar geleden werd uitgevoerd. De focus is nu verbreed naar hedendaags circus, vanwege veranderingen in het circusaanbod, zoals het verbod op dierenacts en het verdwijnen van klassieke circussen. De studie beoogt te begrijpen welk type circus domineert in de perceptie van het publiek, welke beelden mensen hebben van beide typen circus, welke publieksgroepen te onderscheiden zijn en wat het publiek zou willen veranderen aan het hedendaagse circus. Het onderzoek is beschikbaar voor iedereen op een website.