Klanten vinden op verschillende manieren hun weg naar een boek. De coronamaatregelen hebben deze verschillende klantreizen beïnvloed. In het najaar van 2020 heeft onderzoeksbureau GfK de ‘coronaklantreis’ van de boekenkoper uitgebreid kwalitatief en kwantitatief onderzocht. Het dashboard visualiseert de resultaten van die onderzoeken. De zes klantreizen worden één voor een behandeld met de belangrijkste kenmerken en de invloed van corona.

Eind In 2020 heeft GfK op meerdere momenten de Nederlandse consument bevraagd over de invloed van corona op hun lees-, koop- en leengedrag. De belangrijkste resultaten uit deze metingen zijn nu samengevat in een overzichtelijk dashboard.

In coronajaar 2020 wisten openbare bibliotheken hun dienstverlening snel aan te passen aan het nieuwe normaal. Zo organiseerden vrijwel alle bibliotheken een afhaalservice, werden er meer activiteiten georganiseerd op het gebied van leesbevordering en was er extra aandacht voor kwetsbare doelgroepen zoals ouderen, niet digi-vaardige burgers en kinderen. Dat bevestigen de kerncijfers van het openbare bibliotheekstelsel die de KB, de nationale bibliotheek, jaarlijks uitbrengt in samenwerking met de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), Stichting Samenwerkende POI’s Nederland (SPN) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Een lezersjury heeft vijf boeken uitgekozen voor de shortlist van de Hebban Debuutprijs 2021. Een professionele eindjury gaat uitmaken wie in september de prijs in ontvangst mag nemen. De Hebban Debuutprijs is de enige juryprijs in Nederland en Vlaanderen (samen met de Hebban Thrillerprijs) die een grote invloed heeft van lezers. Een 120-koppige lezersjury heeft uit de longlist van 15 boeken een shortlist gekozen met deze boeken : De tussenzus – Vincent Kortmann (Atlas Contact); Phineas’ feest – Sophie Tak (Ambo|Anthos); Confrontaties – Simone Atangana Bekono (Lebowski); De achtbaantester – Nancy Olthoff (Orlando); Zwarte vijvers – Amina Laffet (Hamley Books). De Hebban Debuutprijs is een aanmoedigingsprijs voor debutanten die voor het eerst werd uitgereikt in 2016. De Hebban Debuutprijs richt zich op Nederlandstalige literaire fictie, literaire non-fictie, spanning, feelgood en Young Adult.

Hebben corona en de beperkende maatregelen in 2020 impact gehad op het werk en inkomen van freelance journalisten, fotojournalisten, schrijvers en fotografen? Daar lijkt het wel op. Het aantal betaalde uren is in de coronaperiode gekelderd met 24 procent en het bruto jaarinkomen daalde met zo’n 13 procent. Na het veelbelovende jaar 2019 geven de deelnemers die hebben meegewerkt aan het onderzoek Mediafreelancers Corona Monitor 2020 vaker aan dat zij amper van de journalistiek kunnen leven. Zij vroegen net zo vaak de steunmaatregel Tozo aan als sectoren die helemaal stil kwamen te liggen door corona. Ook zijn de deelnemers aan het onderzoek in het coronajaar voor meer dan de helft afhankelijk van niet-journalistieke opdrachtgevers. Het mediabrede onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de NVJ en Auteursbond met steun van de collectieve beheersorganisaties Lira en Pictoright. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek : het inkomensdeel uit journalistieke opdrachten daalt (47% in 2020); 52% van de respondenten komt in 2020 amper of niet rond; 30% heeft steun gekregen uit Tozo1; 15% had steun gewild maar werd afgewezen of kwam er niet voor in aanmerking; het fototarief daalt in de coronaperiode verder tot gemiddeld € 54.

Voor geïllustreerde kinder- en jeugdliteratuur die zich door een bijzondere kwaliteit van tekst en beeld onderscheidt van het reguliere aanbod, is voor uitgevers bij het Letterenfonds een subsidiebijdrage beschikbaar. Bij de bepaling van die kwaliteit is de relatie tussen tekst en beeld van belang. De uitgave moet een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van originele Nederlands- en Friestalige kinder- en jeugdliteratuur. Eerstvolgende deadline is 25 augustus.

Er komt substantiële steun voor de fysieke boekhandel. Het Nederlands Letterenfonds krijgt de opdracht het budget van € 20 miljoen te verdelen. De ministeries van Economische Zaken, Financiën en Sociale zaken en Werkgelegenheid informeerden op 29 juni de Tweede Kamer in een brief over de uitvoering van de motie ‘Financiële ondersteuning boekhandels’, zoals ingediend door Romke de Jong c.s. op 2 juni. In de kamerbrief werd aangekondigd dat het Nederlands Letterenfonds de opdracht krijgt het beschikbaar gestelde budget van € 20 miljoen te verdelen. Dit budget zal bestaan uit een vergoeding van distributiekosten (€ 5 miljoen) en een garantiefonds (€ 15 miljoen). Wel moet de Europese Commissie nog goedkeuring verlenen aan het garantiefonds. Tiziano Perez, directeur Nederlands Letterenfonds: ‘Het herstelplan is niet alleen van belang voor de fysieke boekhandel, maar ook een belangrijke steun voor de schrijvers en vertalers die van de boekhandel afhankelijk zijn. Ik ben vooral ook blij met de erkenning van de essentiële culturele en maatschappelijke rol die de fysieke boekhandel in Nederland vervult.’

In Tilburg wordt elke twee jaar een nieuwe stadsdichter aangewezen. Voor de komende twee jaar zal dit de 32-jarige Rodgairo Dalnoot zijn. Het college van burgemeester en wethouders heeft hem benoemd voor de periode 2021-2023. Op 29 augustus wordt hij feestelijk geïnstalleerd tijdens het evenement ‘Boeken rond Paleis’. In het dagelijks leven is Dalnoot vader, dichter, spoken word-artiest, rapper en jongerenwerker. Hij won in 2019 de aanmoedigingsprijs voor ‘De meest inspirerende ontdekking van de SPOKEN Awards 2019’ tijdens het internationale spoken word-event van SPOKEN.FM in Rotterdam. Ook heeft hij een tijd lang radio gemaakt bij Omroep Tilburg. Wethouder Marcelle Hendrickx is heel blij met de nieuwe stadsdichter. “Woorden geven aan onze stad, aan wat er nu leeft, en aan wie er nu leven; dat doet de stadsdichter. Elke stadsdichter geeft daar zijn of haar eigen kleur aan. Wij koesteren dat en ik ben blij dat we dit talent de komende twee jaar onze Tilburgse stem mogen noemen."

De bibliotheek van Schijndel heeft zich gevestigd in het verbouwde gemeentehuis van de voormalige gemeente Schijndel. Voordeel : kunst tussen de boeken. Ambtenaar Arno van Alebeek (kunst en cultuur) van Meierijstad: ,,Toen het nieuwe bestuurscentrum in Sint-Oedenrode kwam, werden er plannen gesmeed voor het oude gemeentehuis Schijndel. We moesten wat met onze grote kunstcollectie en de bibliotheek wilde uiteindelijk meer naar het hart van het Schijndelse centrum. Daar kwam dit mooie plan uit voort. Een combinatie van bibliotheek en kunst die voor het publiek ontsloten is door de hele bibliotheek heen.” Marike de Kroon (conservator gemeentelijke kunstcollectie en Jan Heestershuis): ,Zo kan het publiek spelenderwijs met alle kunst in aanraking komen. We hebben daarnaast een open depot waar het publiek ook kan komen kijken. Omdat we erg veel kunstwerken hebben, is er ook een gesloten depot. Daar zit de opslag. Wellicht kunnen we op termijn daaruit de collectie soms eens wisselen of aanvullen. Er zijn in de bibliotheek ook ruimten waar we wisselexposities kunnen houden. Alle voorzieningen daarvoor zijn er voor aangelegd.” Behalve de bibliotheek, de kunstcollectie met een open en gesloten depot, is er ook een nieuwe trouwlocatie gemaakt in de oude raadzaal. Bovendien een servicepunt van de gemeente waar mensen ‘gemeentezaken’ kunnen afhandelen. Ook komt er als vervanging voor de vroegere VVV-functie een informatiepunt voor toeristen. Dat zat voorheen in het Museum Jan Heesters. Natasja de Groot van de Schijndelse bibliotheek is enorm verguld met de prachtige ruimten die de bibliotheek nu heeft.

Er zit een gat in het stelsel van leenvergoedingen, en daar zijn kinderboekenauteurs de dupe van. Dat is al jaren zo, maar nu willen de auteurs, nadat eerdere toezeggingen tot niets leidden, dat het gat wordt gedicht. En dat demissionair minister van Engelshoven (OCW) dat bewerkstelligt. Op 1 juli overhandigden makers van jeugdliteratuur – auteurs, illustratoren, uitgevers – een brandbrief aan de minister. Veel bibliotheken sloten vanwege bezuinigingen hun nevenvestigingen in de wijken, en brachten de jeugdcollectie onder bij scholen. Daarmee sloegen ze twee vliegen in één klap; ze konden bezuinigen, én de literatuur werd letterlijk dichter bij de kinderen gebracht. Er is ook een officieel beleidsprogramma voor: De bibliotheek op school. Er wordt per jaar 8 miljoen euro betaald aan leenvergoeding voor boeken door bibliotheken, zegt Arjen Polman, directeur van de stichting Leenrecht. „En auteurs en uitgevers lopen jaarlijks 1,5 miljoen euro mis door de schoolbibliotheken. Dat treft een hele beperkte groep, er zijn maar zo’n 300 kinderboekenschrijvers in Nederland. Klaas Gravesteijn, directeur van de vereniging van Openbare Bibliotheken. „Zolang de schoolbibliotheek volledig onder de verantwoordelijkheid van de openbare bibliotheek valt en ook boeken uitleent, dan wordt er een leenvergoeding betaald. Maar in andere gevallen valt het gebruik van boeken in onderwijs onder de onderwijsvrijstelling in het auteursrecht.” De Stichting Lezen onderschrijft de noodzaak tot goede afspraken te komen.

Eind 2019 riepen enkele boekhandelaren het boekenvak op om na te denken over meer efficiency en kostenbesparingen in de keten. Zij zagen de noodzaak om, bij een stabiele markt en stijgende kosten, samen deze ambitie te omarmen. Dat werd door de GAU, de KBb en CB opgepakt. Zij benaderden KVB Boekwerk om een verkenning uit te voeren in de breedte van het boekenvak. Hieruit is het Deltaplan ontstaan, een agenda met een drietal onderwerpen die het rendement in de keten kunnen verbeteren. 1. Maatregelen voor de korte termijn. 2. Visie op de collectieve infrastructuur. 3. Visie op data infrastructuur. Dit heeft geresulteerd in een zestal vernieuwingsprojecten en een onderzoeksproject.

In 2019 heeft het Europees Parlement de European Accessibility Act (EAA) geaccordeerd. Deze wet moet door alle Europese lidstaten uiterlijk in de zomer van 2022 lokaal zijn geïmplementeerd. De wet heeft betrekking op digitale producten en diensten, zoals computers, operating systems, kaartautomaten (trein, metro, vliegtuig, etc.), online banksystemen, pinautomaten, als ook e-commerce diensten, elektronische boeken en de daarbij behorende hard- en software en websites. De wet schrijft voor dat deze vanaf 2025 toegankelijk moeten zijn voor mensen met een leesbeperking; niet alleen blinden en slechtzienden, maar ook ouderen en mensen met dyslexie. De EEA geldt dus zeker ook voor alle uitgevers, van boeken tot kranten en tijdschriften en van educatief tot wetenschappelijk. Daarom het project Inclusief Publiceren. Samen met Dedicon, de Vereniging Onbeperkt lezen, VIVIS en de Oogvereniging hebben de GAU en de GEU de krachten gebundeld en fondsen bij elkaar gebracht voor het project Inclusief Publiceren. Het programma start medio juni 2021 en eindigt in december 2022. Ruim 90 uitgeverijen starten 15 juni met de eerste van een reeks workshops. Samen zorgen we ervoor dat e-books, digitale leermiddelen en websites voor iedereen toegankelijk worden.

Ben jij financieel geraakt door de coronacrisis en wil je hulp om je beroepspraktijk voort te zetten? Je kunt nu terecht bij drie steunregelingen speciaal voor schrijvers, toneel - en scenarioschrijvers, vertalers en journalisten. Vraag een projectsubsidie of inkomenssteun aan tot maximaal 5000 euro. Lidmaatschap van de Auteursbond of aansluiting bij Lira is niet verplicht. Dankzij een extra subsidie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap komt er een vierde aanvraagronde. Vanaf 9 juli 2021 tot en met 31 augustus kunnen er aanvragen worden ingediend. Ze worden in september 2021 beoordeeld. De regelingen worden uitgevoerd door de Stichting Steunfonds Auteurs.

Huis73 wordt de belangrijkste laagdrempelige voorziening voor alle Bosschenaren en dat mag ons wat waard zijn, verwoordde Antoon van Rosmalen (GroenLinks) het gevoel van de raadscommissie Bedrijvigheid op 28 juni. Huis73 komt voort uit een samenvoeging van Muzerije, Bibliotheek ’s-Hertogenbosch e.o. en Bureau Babel. Het is een cultuur-educatief platform voor kennis en talentontwikkeling. Huis73 stimuleert en faciliteert lezen, leren, creativiteit en burgerschap. De Bossche politiek is dus vrijwel unaniem enthousiast over het om Huis73 aan de Hinthamerstraat toekomstbestendig te maken, ook al kost dat bijna 29 miljoen euro. Formeel adviseerde de commissie nog niet over het budget voor de verbouwing, die volgend jaar moet starten. Aan de orde was nu een krediet van 1,2 miljoen euro om het verbouwingsplan verder uit te werken. Wethouder van der Geld was blij met de brede steun. Er werd niet gekozen voor de duurste variant (33,8 miljoen); het risico is groot dat Huis73 dan zelf ook weer meer subsidie nodig heeft. Huis73 zal zeker op zoek moeten naar eigen inkomsten, zegt de wethouder. “”Maar het zal daarbij niet in het vaarwater van andere instellingen kunnen gaan zitten, of concurreren met lokale ondernemers”. Brabants Dagblad sprak met directeur Nan van Schendel over de verbouwing en de toekomstplannen.

Er komt een garantiefonds voor de boekhandel. De motie van Kamerleden de Jong en van Weyenberg (D66) werd breed ondersteund. De overwegingen om het fonds in te stellen zijn het belang van de fysieke boekhandel voor de literatuur en het leesklimaat; financieel gezonde boekhandels hebben een positief effect op de hele keten van het boekenvak (waaronder auteurs, vertalers en uitgevers); fysieke boekhandels vervullen lokaal een belangrijke culturele rol. Fysieke boekwinkels hebben een status aparte door het staande cultuurbeleid (i.c. het letterenbeleid) van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) op het gebied van wetgeving en subsidiëring. De hoofdlijnen voor de uitvoering van onderhavige motie liggen in het verlengde daarvan en zijn als volgt. De middelen zullen door het ministerie van OCW als een projectsubsidie worden beschikt aan het Nederlands Letterenfonds. Het Letterenfonds zal het budget verdelen over een regeling voor vergoeding van distributiekosten ad € 5 miljoen en een garantiefonds ad € 15 miljoen. De laatstgenoemde middelen zullen binnen een termijn van 5 jaar grotendeels terugvloeien naar de overheid. Overleg over de uitvoering van de motie is momenteel nog gaande tussen het ministerie van OCW, het Letterenfonds en het boekenvak. Dit overleg is met name gericht op een rechtmatige, snelle en controleerbare uitvoering van de motie. In verband hiermee zal ook een staatssteuntoets plaatsvinden. Een reactie van Anne Schroën, directeur van de Koninklijke Boekverkopersbond,  over het garantiefonds.

Er is één groep bibliotheken die door de overheid is vrijgesteld van leenrechtgeld en dat zijn de bibliotheken op school (dBos). ‘Neem de regie’ heet de actie waarbij schrijvers van kinderboeken zich tot minister van Engelshoven (OCW) wenden. Deze auteurs worden namelijk vaak uitgeleend via schoolbibliotheken, maar krijgen voor die uitleningen helemaal niets in tegenstelling tot de uitleningen bij gewone bibliotheken. De minister moet daar verandering in aanbrengen.

Op 29 juni heeft juryvoorzitter Manon Uphoff uit de longlist van 20 romans de shortlist van de Europese Literatuurprijs bekendgemaakt. Vijf titels zijn geselecteerd. De prijs wordt dit jaar voor de elfde keer uitgereikt. De vijf romans die nog steeds meedingen naar de bekroning beste Europese roman van afgelopen jaar, en dito vertaling naar het Nederlands, zijn: De jaren van Annie Ernaux, vertaald uit het Frans door Rokus Hofstede (De Arbeiderspers); Meisje, vrouw, anders van Bernardine Evaristo, vertaald uit het Engels door Lette Vos (De Geus); Langs de rivier van Esther Kinsky, vertaald uit het Duits door Josephine Rijnaarts (Pluim); De reparatie van de wereld van Slobodan Šnajder, vertaald uit het Kroatisch door Roel Schuyt (Wereldbibliotheek); Herkomst – Saša Stanišić, vertaald uit het Duits door Annemarie Vlaming (Ambo|Anthos). De vakjury selecteerde romans ‘die verhalen over wat het betekent te leven, te bestaan, te voelen en denken in Europa. Boeken die op een bijzondere manier in ons bleven rondzingen, en die op een onmiskenbare manier iets onvergetelijks zeggen over dit Europa.’ De Europese Literatuurprijs bekroont de beste hedendaagse Europese roman die in het voorgaande jaar in Nederlandse vertaling is verschenen. Zowel de auteur als de vertaler van de winnende roman wordt geëerd; de schrijver ontvangt € 10.000 en de vertaler € 5.000. Leesclubs die één van de romans op de longlist lezen, kunnen tegen een sterk gereduceerd tarief de vertaler van de genomineerde titel uitnodigen om de leesclub in gesprek te gaan over de roman én de vertaling ervan. Op 6 november wordt de winnaar bekendgemaakt.

Turkse Nederlanders breken door als schrijvers, waarom pas nu? Neem bijvoorbeeld de 23-jarige Lale Gül. Van haar boek Ik ga leven zijn 140.000 exemplaren verkocht. Het boek wordt al vertaald in het Duits en twintig producenten willen het verfilmen. Columnist Aylin Bilic : "Er werd vooral geïnvesteerd in je thuis voelen. Geïnvesteerd in muziek, volksdans, religie, televisie. Op zich is dat nobel, maar de vraag is of je daarmee voldoende verantwoordelijkheid geeft aan mensen om zich te kunnen aarden, om zich in Nederland te kunnen wortelen.” Net als veel andere kinderen van gastarbeiders groeide Gül op in de veronderstelling dat ze ooit weer zou terugkeren naar haar vaderland. Niemand drong daarom aan op een goede beheersing van de Nederlandse taal. Hun ouders niet, hun omgeving niet, de Nederlandse overheid niet. Niet vreemd dus dat er lang weinig Turks-Nederlandse schrijvers doorbraken: ze waren er niet. Nog steeds is het voor hen lastig om door te breken, zegt Erdal Balci. Het Nederlandse literaire establishment moet niets van zijn boodschap hebben. Net als Gül is hij zeer kritisch op de gemeenschap waar hij in is opgegroeid. "Ik doe niet mee aan de verbindingshysterie. Van: we moeten praten, we moeten in dialoog. Mijn motto is: bestrijd onderontwikkeling. Bestrijd de enorme invloed van groep en religie." "Ik schrijf nu dertien jaar. Vier romans verder is er nog geen woord aan recensies over verschenen in de kranten."

Begrijpend lezen begint met goede kinderboeken. Maar jonge lezers worden afgescheept met stoffige klassiekers en met de geestdodende methodes ‘veilig leren lezen’. Schrijfster Bibi Dumon Tak breekt in haar Verwey-lezing een lans voor ‘onveilig’ lezen, voor de jongste, actuele jeugdliteratuur, en voor een definitieve afrekening met Wipneus en Pim. Bibi Dumon Tak is in het collegejaar 2020-2021 gastschrijver aan de Universiteit Leiden. Vast onderdeel van het gastschrijverschap is de jaarlijkse Albert Verwey-lezing.  Er wordt een podcast van de lezing gemaakt. Deze is vanaf 26 juni te beluisteren via De Grote Vriendelijke Podcast, de eerste Nederlandse podcast over jeugdliteratuur.

Met Fake trip won Margje Woodrow de prijs van de Jonge Jury. De prijs was enkele dagen daarvoor al in diskrediet gebracht door Yra van Dijk en Marie-José Klaver. Hun tekst op de Nederlandse Boekengids werd veelvuldig bekritiseerd, veelal zonder op de argumentatie in te gaan. Van Dijk en Klaver reageren op hun criticasters en onderwerpen het winnende boek van Woodrow aan een nadere analyse. “Het is een witte jongen, Billy, die iedereen moet ‘redden’, Joshua en ook het meisje Demi dat thuis geslagen wordt. Zij onderneemt daar zelf niets tegen omdat ze in de tekst geen agency krijgt. Deze combinatie van vrouwelijke machteloosheid en mannelijk heroïsme heet het thema van de ‘Damsell in distress’. Billy beklaagt en redt Demi en Demi bewondert Billy: ‘Ik kijk vol bewondering naar Billy. Goed gedaan!’” Van Dijk en Klaver denken dat gezien het feit deze roman in scholen is gepropageerd en verspreid door de Jonge Jury, de Nederlandse les een goede plek kan zijn om leerlingen bewust te maken van het eenzijdige perspectief en de stereotypen. Een samenwerking met Maatschappijleer is een interessante optie, gezien de burgerschapsvaardigheden die er op school getraind moeten worden.

‘Schrijver: kies je eigen podium’ is een nieuwe steunmaatregel voor schrijvers van het Nederlands Letterenfonds en De Schrijverscentrale om in dit lastige jaar schrijversoptredens te stimuleren. Dit keer worden de rollen omgedraaid: schrijvers kiezen een podium voor een eenmalig optreden en ontvangen daarvoor 500 euro. Het optreden wordt in onderling overleg tussen auteur en organisator georganiseerd en vindt plaats tussen 1 juli en 30 september 2021 op een – liefst nieuwe – locatie, zoals een openluchtfestival, theater, AZC, museum, schouwburg of gevangenis. Het Nederlands Letterenfonds stelt een budget beschikbaar waarmee 600 eenmalige auteursoptredens kunnen worden gesubsidieerd. Schrijvers en illustratoren in alle literaire genres komen in aanmerking: van kinder- en jeugdliteratuur tot non-fictie, poëzie en spoken word. Iedere denkbare publiekspresentatie komt in aanmerking: van interviews met een schrijver en online leesclubs tot signeersessies en liveoptredens op zomerfestivals.

In de Volkskrant reageert Jeroen Dera, universitair docent Nederlandse Letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, op het artikel van Yra van Dijk en Marie-José Klaver over de beloonde pulp bij de Jonge Jury. Er onderscheiden zich twee kampen in het debat over ontlezing onder jongeren. Het ene vindt pulp verwerpelijk, het andere telt zijn zegeningen. Dit verlamt het onderwijs. Dera vindt dat de literatuurdidactiek wel meer aandacht had mogen krijgen. “Over die didactische kant gaat het in de commotie rond het artikel van Van Dijk en Klaver nauwelijks. Terwijl: juist op het vlak van representatie en stereotypie heeft het Nederlandse literatuuronderwijs een grote slag te maken.” Die vraag wat we ermee doen geldt ook voor de bovenbouw, waarbij Dera naar zijn eigen onderzoek naar racistische en seksistische passages in Het gouden ei van Tim Krabbé verwijst.

Elf kinderboekenschrijvers hebben een Zilveren Griffel gekregen, de prijs voor de beste jeugdboeken van het afgelopen jaar. Een van deze boeken wint in oktober de Gouden Griffel. Dat wordt bekendgemaakt aan het begin van de Kinderboekenweek in oktober. Naast elf Zilveren Griffels maakte de jury ook acht Zilveren Penselen en 27 eervolle vermeldingen, de zogenaamde Vlag en Wimpels, bekend. Deze acht zijn genomineerd voor de Gouden Penseel, de belangrijkste prijs voor kinderboekillustratoren. De jury liet diversiteit en inclusiviteit meewegen bij keuze. De houding van de overheid ten opzichte van boekhandels krijgt in het juryrapport ook nog een veeg uit de pan. Charlotte Dematons weigert een Vlag en Wimpel voor Atlas. “Mijns inziens is de Vlag en Wimpel een blijk van waardering, maar bovenal een aanmoedigingsprijs. Daarom vind ik dat dit eerbetoon mij geheel niet toekomt. Het zou passend zijn deze prijs te geven aan een getalenteerde nieuwkomer in ons beroep.”

Het Charlotte Köhler Stipendium 2021, een aanmoedigingstoelage voor literair talent, is op 16 juni uitgereikt aan vertaler Lisa Thunnissen. In het Van Deysselhuis nam zij een oorkonde en cheque ter waarde van €5.000,- in ontvangst. Thunnissen krijgt het stipendium voor haar vertalingen van het werk van Zuid-Amerikaanse auteurs als Eduarde Halfon, Aura Xilonen en Raúl Zurita. De jury roemt ‘het ogenschijnlijke en dus verbluffende gemak waarmee Thunnissen de vaart van Halfon, de bewogenheid van Zurita en de speelsigheden van Lun en Xilonen weet te evenaren’. Het Charlotte Köhler Stipendium wordt jaarlijks toegekend aan een auteur van wie in de afgelopen vijf jaar titels of vertalingen zijn uitgebracht. Elk jaar komt een ander genre in aanmerking: literaire vertaling (2021), proza (2022), poëzie (2023), of toneel (2024).

Een buitenlandse uitgever kan bij  het Letterenfonds financiële ondersteuning aanvragen voor de uitgave van de vertaling van een Nederlands werk van fictie, non-fictie, poëzie, graphic novel of kinderboek. De Subsidie voor de vertaling van een Nederlands literair werk heeft tot doel een buitenlandse uitgever te stimuleren Nederlandse literatuur in vertaling uit te geven. In de tweede ronde van 2021 zijn 43 subsidies toegekend aan buitenlandse uitgevers van Nederlandse literatuur. In totaal is € 95.042 toegekend.. Er zijn nog 4 deadlines waarop de aanvragen binnen moeten zijn : 21 juni, 22 augustus, 11 oktober en 29 november

De Auteursbond en de LUG/GAU zijn na een periode van constructief onderhandelen een aantal aanpassingen aan het modelcontract voor oorspronkelijk werk overeengekomen. Het herziene contract sluit aan bij de (digitale) ontwikkelingen in het boekenvak, en de aanpassingen aan de Auteurswet. De mogelijkheid tot opzegging van het contract door de auteur bij een zeer ‘gering exploitatieresultaat’ is meer concreet gemaakt, door te noemen bij welk minimum aan inkomsten aan die voorwaarde is voldaan. In het herziene contract is opgenomen dat de uitgever het luisterboek zelf kan publiceren en exploiteren, niet meer uitsluitend als nevenrecht. Daarnaast is nu expliciet omschreven dat exploitatie van het e-book en het luisterboek mag plaatsvinden via alle beschikbare digitale transmissiemogelijkheden, waaronder downloaden en streamen. Voor de royaltyberekening tellen nu ook de mogelijke directe inkomsten uit advertenties mee. De royalty-afrekeningen worden transparanter, waarmee ook vooruit wordt gelopen op de wettelijke transparantieverplichting vanaf juni 2022.

Hoe ziet de toekomst van de Veldhovense bibliotheek eruit? Over een antwoord op die vraag kan de komende tijd in betrekkelijke rust worden nagedacht, nu de gemeente heeft besloten de eerder geplande forse bezuiniging te schrappen. Eindhovens dagblad sprak met Dorine Prinsen, sinds 2010 directeur van Bibliotheek Veldhoven. Op dit moment staat de bibliotheek voor een bedrag van zo'n 950.000 euro op de gemeentelijke begroting. ,,En toen ik hier begon, was dat nog 1,4 miljoen euro", vult Prinsen aan. Sinds haar aantreden onderging de bibliotheek al twee keer eerder een bezuinigingsslag. ,,De eerste, in 2013, viel relatief mee omdat we toen nog best wat vet op de botten hadden. Die hebben we met een aantal maatregelen goed op kunnen vangen.” De tweede bezuiniging, in 2017, deed veel meer pijn. Besloten werd om de huur van de eerste verdieping (jeugdafdeling, lees- en studieruimte en cursuslokaal) op te zeggen. Tot een andere invulling van de vrijgekomen ruimte is het nooit gekomen. Uit het onderzoek door Bureau Aat Vos blijkt dat de nieuwe plek die de gemeente voor de bibliotheek voor ogen had te klein is. Het bureau ziet desondanks zeker wél kansen om iets te doen in de hoek waar de bibliotheek nu al zit. Bijvoorbeeld in combinatie met theater De Schalm en ook expositieruimte De Verdieping van museum 't Oude Slot. Prinsen en haar collega's van De Schalm en het museum zijn in dat verband zeer gecharmeerd van een soortgelijke, al bestaande combinatie van ‘functies’ in de HuB in Kerkrade.

De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft de Elise Mathilde Essayprijs 2021 toegekend aan Adriaan Duiveman voor zijn essay ‘Vloeibare grenzen’. De prijs bestaat uit een oorkonde en een geldbedrag van 10.000 euro. Uit het juryrapport : 'Niet alleen voldeed dit essay aan alle criteria, de jury was vooral lovend over de mooie mix van heden en verleden met als origineel thema dat grenzen niet alleen temporeel en geografisch zijn, maar ook ‘vloeibaar’. Onze vastgeroeste denkpatronen over wat ‘water’ en wat ‘land’ is, zijn nodig aan herziening toe: we moeten meer ruimte durven te geven aan het water, we moeten leren om net als in de Middeleeuwen in een meer ‘amfibische cultuur’ te leven.” Duiveman is sinds 2018 promovendus bij het Radboud Institute for Culture & History (RICH) in Nijmegen. Hij werkt aan een proefschrift over de culturele en sociale impact van (natuur)rampen in de achttiende-eeuwse Republiek.

'Pulp'. Met dat woord omschrijft docent Marie-José Klaver de drie genomineerden van prijs van de Jonge Jury, die op 9 juni wordt uitgereikt. Volgens Klaver wordt ontlezing niet tegengegaan als kinderen – in haar ogen – slechte boeken voorgeschoteld krijgen, zegt ze in Dit is de Dag. Klaver valt vooral over het feit dat de prijs aan het onderwijs is gelieerd. "Dit soort boeken horen niet in het onderwijs thuis", vindt ze. Klaver vergeleek de boeken met fastfood. Daan Beeke van de Stichting Lezen, betrokken bij de Jonge Juryprijs vindt dat je onderscheid moet maken tussen leesonderwijs en literatuuronderwijs. De vergelijking met de Snickers en de broccoli gaan niet op, vindt hij. Kinderen weten namelijk niet dat er een winkel is waar je de Snickers én de broccoli kunt kopen. Dat moet je ze eerst leren, vindt hij. Ook Gerlien van Dalen, directeur-bestuurder Stichting Lezen, en Giel van Strien, directeur Passionate Bulkboek, die de Jonge Jury ondersteunen, reageren op Yra van Dijk en Marie-José Klaver.   

‘De boeken die de Jonge Jury propageert, zijn verhalen die seksistisch en racistisch denken bevestigen, de lezer van kick naar kick jagen en die stilistisch, inhoudelijk, cultureel en moreel armoedig en zelfs schadelijk zijn.’ ‘Een shortlist die wordt opgesteld door specialisten lijkt ons de eenvoudigste oplossing. ‘Als ze maar lezen’ is geen excuus voor pulp.’ Dat schreven Yra van Dijk, hoogleraar Moderne Letterkunde aan de Universiteit Leiden en Marie-José Klaver, docent in het voortgezet onderwijs. Carlie van Tongeren, auteur, twee keer genomineerd voor de Jonge Jury, reageert. Ze verwijt ze neerbuigendheid en vreest voor het leesplezier.   De uitgebreide analyse van de Jonge Jury boeken door Yra van Dijk en Marie-José Klaver  : De Jonge Jury: van leesbevordering tot pulppromotie.

Met haar tweede misdaadroman Bloedsteen heeft auteur en freelancejournalist Bernice Berkleef de Gouden Strop 2021 gewonnen – de belangrijkste Nederlandstalige thrillerprijs, goed voor 10 duizend euro en een sculptuur. De winnaar van de Schaduwprijs, een aanmoediging voor het beste debuut, werd Floris Kleijne voor Klaverblad. Toni Coppers won de tweede editie van de Hebban Thrillerprijs voor 'Val'. Tot het beste korte verhaal werd Handbagage van Hugo Luijten verkozen, die hier de Zilveren Strop voor ontving. Met het uitreiken van de vier belangrijkste thrillerprijzen in het Nederlandse taalgebied, werd het startschot gegeven voor de Week van het Spannende Boek (7 t/m 13 juni).

Stichting Letterbekken, die zich inzet voor literatuur in ’s-Hertogenbosch , en stichting Interactive Culture hebben samen een app ontwikkeld waarmee je verschillende routes kunt lopen (of varen) in ‘s-Hertogenbosch. „Dan kun je stukken van straat rapen door bij bepaalde punten te komen”, zegt Renk van Oyen van Stichting Letterbekken. „De teksten kunnen poëzie zijn of proza, maar we trekken het breder. Stadschroniqueur Eric Alink heeft bijvoorbeeld ook een route samengesteld met als startpunt Begraafplaats Orthen.” Vanaf 2 juli kunnen de routes gedaan worden. Op dit moment zijn er vier. „Dit jaar hopen we nog twee routes toe te voegen aan het programma”, zegt Van Oyen. Ideeën zijn er genoeg. Een gedicht midden in de raadszaal, bijvoorbeeld. „Daar kun je niet zomaar naar binnen, dus dan zou je een keer bij een raadsvergadering moeten zijn om vervolgens de vloer op te gaan”, zegt Van Ooyen.

Een meerderheid van de gemeenteraad van Veldhoven stemde afgelopen najaar in met een haalbaarheidsonderzoek naar een verhuizing van de bibliotheek,  die was voorgesteld door burgemeester en wethouders. Aan die compactere behuizing zou dan een bezuiniging worden gekoppeld die in de loop der jaren steeds verder oploopt. De bibliotheek zou volgend jaar 100.000 euro minder subsidie krijgen, oplopend tot een korting van 300.000 euro in 2024. Voor de verhuizing en herinrichting werd 1 miljoen euro beschikbaar gesteld. Uit het onderzoek van Bureau Aat Vos, blijkt dat de nieuwe plek die de gemeente voor de bibliotheek voor ogen had, de begane grond van het gemeentehuis aan de zijde van het Meiveld, te klein is om daarin alle functies onder te brengen. Het bureau heeft ook bekeken of de bestaande burgerhal (deels) bij de bibliotheek betrokken kan worden. Omdat de burgerhal voor meerdere activiteiten gebruikt moet kunnen worden, wordt een permanente uitbreiding op die plek lastig. Een ander struikelblok vormt het niet-openbare deel van de burgerhal, dat in combinatie met de bibliotheek een sta-in-de-weg zou zijn. Het onderzoek doet de suggestie om de bibliotheek te koppelen aan de publieke ruimten van het gemeentehuis en - een stap verder - zelfs ook aan de foyer van theater De Schalm. Daardoor zou in potentie een ‘centrale culturele hotspot’ ontstaan, denkt het bureau. Uit een tweede onderzoek, dat is verricht in opdracht van de bibliotheek zelf, komt naar voren dat Veldhoven een ‘verdiepende visie’ op de bibliotheek als geheel ontbeert. Die visie wil de gemeente nu laten opstellen en moet in 2023 gereed zijn. De bezuinigingen op en de verhuizing van de bibliotheek gaan dus voorlopig niet door.

De bibliotheek van Best gaat mogelijk samen met die van Eindhoven. Dat zou zorgen voor meer middelen, meer menskracht en grotere beschikbare boekencollectie voor Bestenaren, denkt de gemeente Best, die 35.300 euro uittrekt voor een ‘integratieonderzoek’. Daaruit moet blijken of samenwerking wenselijk is en zo ja, in welke vorm. In Best valt de bibliotheek nu onder verantwoordelijkheid van CultuurSpoor. Die organisatie biedt daarnaast ook dans- en muziekles en volwasseneneducatie aan. Wat er met die ‘poten’ gebeurt bij een fusie, is nog onduidelijk. ,,Al het is wel de bedoeling dat ons aanbod in stand blijft”, stelt directeur Ingrid van Beek. ,,De bibliotheekfunctie staat in ieder geval niet ter discussie.” De gemeente betaalt het onderzoek omdat de financiële positie van CultuurSpoor ‘het niet toelaat toe dat zij zelf dit onderzoek financiert’. Zo trok de organisatie eerder dit jaar aan de noodklok vanwege veranderingen in het subsidiebeleid voor muziek- en dansonderwijs. CultuurSpoor is nu jaarlijks tienduizenden euro’s kwijt aan de huur van lesruimtes , die het grootste deel van de tijd niet worden gebruikt. Een pleidooi om CultuurSpoor in een ‘overgangsjaar’ financieel tegemoet te komen, kon destijds niet rekenen op steun van de gemeenteraad.

Er komt snel meer duidelijkheid over de voorgenomen forse bezuiniging op en verhuizing van de bibliotheek in Veldhoven. Volgens directeur Dorine Prinsen onderschrijven twee recente onafhankelijke onderzoeken ‘klip en klaar’ dat de bezuiniging niet meer haalbaar is. Burgemeester en wethouders van Veldhoven hebben deze week met elkaar én met de bibliotheek-directie over de stand van zaken gesproken, zo liet wethouder Hans van de Looij (GBV) de gemeenteraad deze week weten. Op korte termijn wordt ook de raad over de huidige staat van de plannen geïnformeerd.

Tijdens het debat in de Tweede Kamer over het steun- en herstelplan voor het derde kwartaal is een breed gesteunde motie ingediend om aanvullend 20 miljoen vrij te maken voor het Nederlands Letterenfonds ten behoeve van een garantiefonds voor boekhandel. Door de langdurige coronasluitingen verkeren de fysieke boekhandels in een penibele liquiditeitspositie waardoor velen onvoldoende in staat zijn om nieuwe boektitels in te kopen. De sector reageert verheugd. In het eerste kwartaal van 2021 beleefden die een omzetdaling van 69 procent vergeleken met de eerste drie maanden van vorig jaar. ‘’Die financiële steun is vooral belangrijk’’, schrijft Michel Krielaars, ‘’omdat boekhandels een aantoonbare beschavende functie hebben. Als ze verdwijnen wordt er nog minder serieuze fictie en non-fictie gelezen.’’

Meer dan 400 werkgevers, scholen, bibliotheken en andere organisaties gaan dit jaar aan de slag met het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid. In totaal krijgen zij hiervoor ruim 7,5 miljoen euro vanuit de subsidieregeling Tel mee met Taal 2021-2024. De toekenning van de subsidies is eind mei bekend gemaakt. De organisaties die een subsidie vanuit Tel mee met Taal ontvangen gaan hier de komende anderhalf jaar mee aan de slag.

Docent Jacques Brooijmans geeft poëzie-essaylessen aan bovenbouw leerlingen VWO in Nederland en België. Hoe pakt hij dit aan?

De James Brockway Prize - een oeuvreprijs voor poëzievertalers uit het Nederlands - is toegekend aan David Colmer. Deze onderscheiding, ingesteld en georganiseerd door het Nederlands Letterenfonds, is gedoteerd met een bedrag van 5.000 euro en zal online worden uitgereikt op de komende editie van het Poetry International Festival in Rotterdam, op 12 juni.

Met de tijdelijke steunregeling Van maker tot lezer 2021 steunt het Letterenfonds literaire schrijvers, performers, graphic novelists, illustratoren en vertalers in het Nederlands. Tot en met mei zijn 79 beurzen toegekend. Door het grote aantal aanvragen dat wordt ingediend, ligt de gemiddelde behandeltijd nu op vier weken. Aanvragen dienen uiterlijk 7 juni binnen te zijn en worden behandeld op volgorde van binnenkomst zo lang het budget strekt. Rekening houdend met de aanvragen die nu in behandeling zijn, is er nog iets meer dan 10% van het budget over, dus wacht niet te lang met uw aanvraag.

Een primeur in het Verenigd Koninkrijk : de regeling, AuthorSHARE, gaat ervoor zorgen dat auteurs ook gaan verdienen aan het tweede leven van hun boeken. Momenteel kunnen royalty's voor tweedehands boeken alleen worden betaald voor aankopen die rechtstreeks op de websites van World of Books en Bookbarn International worden gedaan, maar beide detailhandelaren hopen dat andere bedrijven in de sector zich bij de regeling zullen aansluiten, zodat meer auteurs ervan kunnen profiteren. Alleen schrijvers die lid zijn van de Authors 'Licensing and Collecting Society ( ALCS ) zullen een vergoeding ontvangen uit de Author Share-regeling.

‘’Er is werk aan de winkel. Laaggeletterden zijn vaker werkeloos dan niet-laaggeletterden. Volgens de Algemene Rekenkamer (2016) telt Nederland in totaal 2.5 miljoen laaggeletterden – d.w.z. mensen met een zeer gebrekkige leesvaardigheid. En dat aantal is groeiende. Niet alle laaggeletterden ervaren dit als een obstakel: 80% van de werkenden geeft aan zonder enige training te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt. (Buisman et al. 2013) Of je dan kan uitleggen waar je woont is een ander verhaal. Zo gymde ik op mijn fitnessclubje in Zutphen met een jongeman die bekende nooit een boek of zelfs maar een krant te lezen – ook geen nieuwsberichten op zijn smartphone. Hij woonde op de Paul Rodekoollaan. Op de plattegrond ook wel aangegeven als Paul Rodenkolaan.” “Volgens de statistieken wordt er in Nederland steeds minder gelezen. Foutloos schrijven onder kansarme jongeren is een zeldzaamheid. Is dat erg? Laten we er eens met een economische blik naar kijken. Want zodra het over geld gaat, zitten onze politieke besluitnemers rechtop.” Aldus Adriaan van Dis, lid van de Akademie van Kunsten.

‘Als je kijkt naar het ledenbestand van alle bibliotheken in Nederland, zie je dat veel kinderen afhaken rond de middelbareschooltijd. Dan wordt lezen van iets leuks plots een verplichting en zijn er andere activiteiten die lonken, zoals games, series en sociale media. Velen van hen keren pas weer terug wanneer ze via hun eigen kinderen opnieuw kennismaken met de bibliotheek.’ Aldus onderzoeker Marjolein Oomes van de KB, nationale bibliotheek. Waar 87 procent van de basisscholen samenwerkt met de bibliotheek, gebeurt dat maar op 40 procent van de middelbare scholen. Uit vergelijkend internationaal onderzoek onder 600 duizend 15-jarigen uit 79 landen blijkt dat Nederlandse jongeren het minste leesplezier beleven. 44 procent van de jongeren zegt zelfs amper of nooit een boek open te slaan. De slechte lees- en leencijfers baren onderzoeker Marjolein Oomes zorgen, maar ze maken niet dat de bibliotheek geen bestaansrecht meer heeft. Daar zorgen nieuwe taken als leesbevordering, persoonlijke ontwikkeling en digitale inclusie voor.

Op 31 mei is de winnaar van De Grote Poëzieprijs 2021 bekendgemaakt. Liesbeth Lagemaat wint met haar bundel Vissenschild de derde editie van De Grote Poëzieprijs. “Het is een adembenemend werk waarin een zinderend poëtisch spel wordt gespeeld. Met deze poëzie toont de dichter grote ambitie en lef, maar ook het vermogen om een grote belezenheid te koppelen aan de huidige tijdsgeest.”, aldus de jury. De jury van De Grote Poëzieprijs 2021 kreeg 107 dichtbundels ter beoordeling binnen en wees Lagemaats bundel Vissenschild aan als beste gedichtenbundel van 2020. De auteur ontvangt een geldbedrag van € 25.000. Van dit geldbedrag is € 5.000 bestemd voor een project ter stimulering van de Nederlandstalige poëzie naar keuze van de winnende auteur. De Grote Poëzieprijs maakt deel uit van de activiteiten van Prijs de Poëzie, een initiatief van de Poëzieclub. Prijs de Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door het Elise Mathilde Fonds, de Maatschappij der Nederlandse Letteren, de Turing Foundation, het Nederlands Letterenfonds, Literatuur Vlaanderen, LIRA, School der Poëzie, Stichting Van Beuningen/Peterich-fonds en de Openbare Bibliotheek Amsterdam.

Uitgevers en agenten zijn steeds minder bereid om ongevraagde manuscripten aan te nemen, omdat het te veel tijd zou kosten en weinig zou opleveren. Onzin, vindt Emma Laura Schouten. Wie zich wil inzetten voor een inclusief literair beleid moet tijd en ruimte maken voor de slush pile.

Stichting Brabants is samen met Erfgoed Brabant het online project 'Brabanders en hun Taal' begonnen om het imago van het Brabants dialect te verbeteren. Iedereen die de Brabantse taal en cultuur een warm hart toedraagt, kan meedoen: "Streektaal is niet dom, niet ordinair en niet minderwaardig. Dialect is een wezenlijk onderdeel van onze cultuur. Een dialect verbindt mensen."

Beeldende kunst en activisme gaan beter samen dan literatuur en activisme. Waarom is dat? Toef Jaeger sprak met schrijvers en academici.

In de huidige digitale samenleving is het niet verrassend dat de consumptie van digitale media stijgt. De coronamaatregelen doen daar nog een schepje bovenop. Het videobellen is daar een goed voorbeeld van. Ook het gebruik van de smartphone is verder geïntensiveerd, niet alleen voor (video)bellen, foto’s maken en chatten, maar ook voor het lezen van boeken, magazines en het nieuws. Het jaarlijkse GfK-onderzoek Trends in Digitale Media inventariseert het bezit en gebruik van digitale media-apparaten onder alle Nederlanders. Op verzoek van KVB Boekwerk heeft GfK extra data opgeleverd die gaan over het digitale mediagebruik van boeklezers. Enkele conclusies : de helft van de lezers leest van papier én digitaal, de groep mensen die alleen digitaal leest is vrij klein – slechts 6% van alle lezers ; het positieve effect van een hoge opleiding en sociale klasse op het lezen van boeken is groter voor e-books en luisterboeken dan voor papieren boeken, het luisterboek slaat vooral aan bij jongere Nederlanders, jongeren onder de 35, die dus bovengemiddeld luisterboeken luisteren, lezen weer minder dan gemiddeld e-books ; de grootste groep gebruikt pc, laptop en smartphone voor boeken lezen, ook luisteren iets meer mensen luisterboeken op cd dan op de smartphone.

Twaalf jonge, talentvolle makers krijgen de kans zich te ontwikkelen in de urban culture. EMOVES in Eindhoven heeft daartoe een ontwikkelingsprogramma opgezet onder de noemer UC Masters. De deelnemers zijn actief in een van de disciplines Art, Dance, Music en Spoken Word. In het ontwikkeltraject, dat achttien tot vierentwintig maanden duurt, krijgen de makers de gelegenheid om vaardigheden verder te professionaliseren en hun profiel uit te bouwen. Zij worden daarbij ondersteund door ervaren coaches. De start van het programma is voorzien in het weekend van 18 juni 2021. In 2020 werd EMOVES opgenomen in de Basis Infrastructuur (BIS). Het talentontwikkelingstraject wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van het Ministerie van OCW, Provincie Noord-Brabant en Stichting Cultuur Eindhoven.

Tommy Wieringa verblijft van september 2021 tot februari 2022 als writer in residence aan het Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS) in Amsterdam. In februari wordt hij opgevolgd door de Braziliaanse dichter Ricardo Domeneck. Wieringa gaat op het NIAS werken aan een nieuwe roman die zich tegen de achtergrond van een eeuw afspeelt; het boek zal naar verwachting voorjaar 2023 bij De Bezige Bij verschijnen. Dit wordt Wieringa’s tweede verblijf op het instituut; in 2011 werkte hij er aan de roman Dit zijn de namen. Domeneck zal zich van februari tot en met juni 2022 op het NIAS verdiepen in de Braziliaans-Nederlandse geschiedenis. Daarbij zal hij zich laten inspireren door objecten uit de koloniale tijd die nu nog in Nederlandse musea te vinden zijn. Beide auteurs zijn gekandideerd door hun uitgevers, en op basis van de voordrachten en hun (onderzoeks)voorstellen door het Nederlands Letterenfonds en NIAS gezamenlijk geselecteerd als writer in residence.

Vanaf 26 mei 2021 zendt de NTR onder de titel “The Ballroom” op NPO 2 extra een nieuw televisieprogramma uit met aandacht voor popmuzikanten en makers van kunstvormen als theater, dans, zang, poëzie en spoken word. In dit programma van 2 Meter Sessies, in samenwerking met Fonds Podiumkunsten, ontvangt presentator Jan Douwe Kroeske deze podiumkunstenaars voor een goed gesprek en een livesessie / impressie van hun voorstelling (“theatersessie”). “The Ballroom” wordt gemaakt door de makers van recente cultuurprogramma’s “Studio 2020” en “Theater 2020”. Net als nu bij “The Ballroom”, was het Fonds Podiumkunsten ook bij die programma’s vanaf de start betrokken. ‘Het fonds is blij met deze samenwerking, die artiesten een prachtig podium geeft. Bovendien krijgen alle artiesten een redelijk honorarium, waarmee het programma tegelijk een goed voorbeeld wil geven,’ aldus Dennis Stam, waarnemend directeur/bestuurder van Fonds Podiumkunsten.

De Nederlandse boekensector wordt stevig door de coronacrisis geraakt. Hoewel een economische ramp tot nu toe uitbleef, hebben relatief zwakke spelers als auteurs en kleinere boekhandels duidelijk te lijden onder de situatie. De machtsbalans is het afgelopen jaar sterk in het voordeel van online boekverkopers uitgevallen, concluderen onderzoekers van de Universiteit Utrecht in hun rapport 'Naar een versterking van de veerkracht van de boekenwereld na COVID-19'. De onderzoekers adviseren onder meer om lezers actiever bij de sector te betrekken in een vrienden- of coöperatiestructuur, om de culturele functie van boekhandels te subsidiëren en om productiesubsidies structureler in te zetten. Het Letterenfonds zette de afgelopen maanden tijdelijke regelingen op om juist deze aspecten te ondersteunen, maar volgens het onderzoeksteam dienen zulke regelingen ook op de lange termijn de veerkracht van de sector te versterken.

Het gaat slecht met de leesvaardigheid in Nederland. Dat is de laatste jaren gedaald onder het Europees gemiddelde. Om het tij te keren in de provincie Noord-Brabant, is het Leesoffensief Brabant van start gegaan. Lezen kan je veel plezier geven en zorgen dat er een wereld voor je opengaat. Dat is de belangrijkste boodschap van bijna tweehonderd directeuren, bestuurders en managers van Brabantse bibliotheken, kinderopvang, basisscholen, middelbare scholen, middelbaar en hoger beroepsonderwijs, wethouders en ambtenaren van de provincie Noord-Brabant. Onlangs waren ze aanwezig bij de online start van het Leesoffensief Brabant.

In de eerste subsidieronde van 2021 van de regeling Projectsubsidies voor publicaties van het Letterenfonds, de aanvraagronde voor de zogeheten ‘ervaren schrijvers’, is een bedrag van € 1.166.000 besteed; 45 projectsubsidieaanvragen van 43 auteurs konden worden gehonoreerd. De verleende projectsubsidies variëren in deze ronde van € 11.000 tot € 33.000. Deze bedragen zijn inclusief 10% indexatie als compensatie voor gestegen kosten van levensonderhoud. Over de 47 in behandeling genomen projectsubsidieaanvragen van 45 auteurs zijn, na advies van de commissie Projectsubsidies voor publicaties 2021/01, conform de regeling besluiten genomen: 45 aanvragen van 43 auteurs konden worden gehonoreerd; 2 projectaanvragen van 2 auteurs werden afgewezen. In totaal konden elf aanvragen voor een kinder- of jeugdboek worden gehonoreerd; vijf aanvragen voor een non-fictieboek; tien aanvragen voor een dichtbundel; negentien aanvragen voor proza.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant en Tilt schenken dit jaar het Brabants Boek Present aan Brabantse boekhandelaren. Vanwege de aanhoudende coronamaatregelen hebben zij een zwaar jaar achter de rug. Daarom worden 15.000 exemplaren van Tijdelijk Verblijf van Vrouwkje Tuinman verdeeld over zeventig boekwinkels. Sinds 2019 krijgt elk jaar een andere Brabantse literaire topauteur de opdracht een novelle te schrijven. Dit Brabants Boek Present krijgen lezers van 4 september t/m 3 oktober 2021 cadeau bij besteding van €12,50 in Brabantse boekhandels. Boekhandelaren kopen dit geschenk normaliter tegen gunstige voorwaarden in.

Op 11 mei zetten de Leescoalitie en gameontwikkelaar Ubisoft gezamenlijk een nieuwe stap in het offensief tegen ontlezing onder jongeren: Readification. Auteurs Ronald Giphart en Margje Woodrow hebben speciale Verborgen Verhalen geschreven die zich afspelen in de wereld van de populaire game Assassin’s Creed Valhalla. Samen met extra visuals, videobeelden en geluidseffecten krijgen lezers een unieke ervaring aangeboden in een al bestaande gameomgeving. Het is een eerste stap om jongeren binnen de gamewereld te enthousiasmeren om te gaan lezen. Via deze unieke pilot wordt ook onderzocht wat het effect is op zowel het lezen zelf als het imago van lezen onder de gamers. De Leescoalitie bestaat uit Stichting Lezen (voorzitter), de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), Stichting Lezen & Schrijven, het Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum, de bibliotheken (de Koninklijke Bibliotheek en Vereniging van Openbare Bibliotheken) en het Nederlands Letterenfonds.

De Belgische schrijver en dichter Moya de Feyter heeft de tweejaarlijkse Mr. J.C. Bloem-Poëzieprijs 2021 gewonnen. Zij krijgt de prijs, groot € 2500,- en beschikbaar gesteld door de gemeente Steenwijkerland, voor haar bundel Massastrandingen uit 2019. De andere genomineerden voor de prijs waren Marieke Lukas Rijneveld met ‘Fantoommerrie’ en Johannes van der Sluis met ‘Ik ben de Verlosser niet.’

Nu de boekhandels weer open zijn en de Boekenweek in aantocht is, komt het Nederlands Letterenfonds in samenwerking met De Schrijverscentrale en de Koninklijke Boekverkopersbond met een vervolg op de steunmaatregel om schrijversoptredens in boekhandels te stimuleren. Boekhandels kunnen tot 1 juli 2021 met korting een of meer auteurs boeken, waarmee de drempel wordt verlaagd voor het organiseren van optredens van schrijvers die – afhankelijk van de dan geldende mogelijkheden – op locatie, online of hybride zijn. Boekhandels kunnen via De Schrijverscentrale een of meer schrijversoptredens boeken, waarbij het Letterenfonds het honorarium voor de schrijvers subsidieert tot maximaal € 500 per optreden. Daarnaast ontvangt de boekhandel via de Boekverkopersbond een extra bijdrage van € 500 voor de organisatiekosten. Boekhandels kunnen tot 1 juli 2021 auteurs boeken, maar de schrijversactiviteiten kunnen eventueel later in het jaar plaatsvinden. Er is budget voor minimaal 150 schrijversoptredens in 100 boekhandels.

Na de voordrachten van Amanda Gorman, bij de inauguratie van president Biden, en Amara van der Elst, tijdens de Dodenherdenking, was spoken word het gesprek van de dag. Maar wat is het precies? Vier vragen over een lastig te definiëren genre

In de expositie ‘Oorlog in mijn Buurt’ worden vele verhalen over e oorlog verteld. De expositie verbeeld de verhalen die leerlingen van twaalf Eindhovense scholen de afgelopen twee jaar hebben opgehaald bij bewoners van locaties van Vitalis Woonzorggroep en bewoners uit hun buurten vanuit het landelijke project ‘Oorlog in mijn buurt’ van Stichting In mijn Buurt. In Eindhoven is het project uitgerold door projectleider Ingrid van Zummeren. Zij is ook verantwoordelijke voor de foto’s bij de exposities op vijf locaties van Vitalis. Doel van het project is de geschiedenis levend te houden door ontmoetingen met ouderen en jongeren op te tekenen en te zorgen dat de jongeren de verhalen doorvertellen.

Uitgeverijen worden sinds het begin van de coronacrisis bestookt met ongevraagde manuscripten van amateurschrijvers. Veel daarvan worden wellicht slechts diagonaal gelezen. Is schrijven zonder publiek een zinloze daad? Een reflectie van Mart Willekens, doctor-assistent aan de vakgroep sociologie, UGent.

In de eerste ronde van 2021 van de regeling Subsidie voor de vertaling van een Nederlands literair werk van het Letterenfonds zijn 78 subsidies zijn toegekend aan buitenlandse uitgevers van Nederlandse literatuur. De zogenoemde ‘translation grants’ zijn bestemd voor de vertaling van Nederlandse fictie, kinder- en jeugdliteratuur, non-fictie en poëzie. In totaal is € 263.838 toegekend voor deze vertalingen.

Luisteren naar een verhaal tijdens een lange autorit, een wandeling of terwijl je de was strijkt. Steeds meer mensen ontdekken hoe ontspannend en makkelijk een luisterboek kan zijn. Webwinkels en platforms melden een groei in het aantal consumenten dat luisterboeken koopt, beluistert of leent. Uitgeverij De Bezige Bij bijvoorbeeld zag de luisterboekenomzet vorig jaar verdubbelen. Of het door corona komt? Productmanager audio Noora Lamers : “Het is zeker waar dat we tijdens de lockdowns meer zijn gaan wandelen, terwijl we luisteren naar boeken en podcasts. Maar we zijn ook minder gaan forenzen en mensen luisteren ook graag in de auto of de trein.” Het luisterboek past vooral goed in de manier waarop we tegenwoordig met audio omgaan, zegt Lamers. De markt voor luisterboeken begint echt te groeien vanaf 2000, met dank aan de Harry Potter boeken. Handicap is het relatief kleine taalgebied, vertelt Mascha de Vries, uitgever bij Rubinstein. Inmiddels eist zo ongeveer elke zichzelf respecterende schrijver dat er van zijn of haar nieuwste publicatie naast een e-book ook een luisterboek wordt gemaakt. Ook dat heeft een vlucht genomen: in 2018 werden er duizend boeken voorgelezen, voor dit jaar zijn de schattingen dat er 4500 nieuwe titels bijkomen. Steeds vaker gebeurt het dat het voorlezen gebeurt door een bekende stem of een professionele voorlezer. Inmiddels zijn er voor elk genre, ook non -fictie, wel luisteraars te vinden. “Luisterboeken houden het midden tussen Netflixen en lezen. Je hoeft er minder inspanning voor te leveren dan bij een boek, waar je echt voor moet gaan zitten, maar je kunt ook niet achteloos achterover leunen zoals bij een serie.”

Omdat de Taalunie wil bijdragen aan een betere houdbaarheid, bruikbaarheid en zichtbaarheid van belangrijk Nederlandstalig muzikaal erfgoed, is aan Muziekweb en Cemper gevraagd om bij privéverzamelaars en archiefinstellingen in het taalgebied Nederlandstalig muzikaal erfgoed te inventariseren. Het onlangs opgerichte netwerk van de podiumkunsten, Podiumkunst.net, wil een breed netwerk van muziek- en theatercollecties opbouwen en ziet in de geïnventariseerde collecties met Nederlandstalig erfgoed een belangrijke inspiratiebron voor makers, onderzoekers en liefhebbers. De toekomst van deze rijkdom zou gewaarborgd moeten blijven. In een webinar op 10 juni lichten de Taalunie en Podiumkunst.net dit verder toe.

Friesland koos tijdens de afgelopen periode van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit voor een verbinding tussen taal, kunst en cultuur. De focus ligt daarbij op taal als expressie en bron van plezier. Want je kunt ook buiten het boekje werken aan geletterdheid. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 22 april.

Schrijver Anton Dautzenberg hekelde onlangs het lage honorarium dat hij als stadsdichter van Tilburg kreeg. Hoe gaan andere gemeenten in Noord-Brabant om met hun stadsdichter, als ze er al een hebben? Conclusie van Brabant Cultureel na een inventarisatie: het is toch veel ‘liefdewerk oud papier’, de uitverkorene moet het vooral om de eer doen. Michel Nierop is de nieuwe stadsdichter van Oss.

Anne van den Dool over drie handleidingen in het lezen van poëzie: Van kop tot teen van Jeroen Dera en Charlotte Van den Broeck, Dit gaat niet over grasmaaien van Ellen Deckwitz en Zelf gedichten lezen van Gerbert Faure, Jan de Jong en Bas Jongenelen.

Op 15 juni sluit de aanvraagronde van de Projectsubsidies voor publicaties van het Letterenfonds voor de groep schrijvers die al minimaal drie literaire titels hebben gepubliceerd en nog geen vijf projectsubsidies c.q. werkbeurzen hebben ontvangen, de oeuvrebouwers. Doe dag is tevens de deadline voor die categorie auteurs wat betreft de regeling Ontwikkelbeurzen. Met deze deelregeling stelt het Letterenfonds een ontwikkelbeurs ter beschikking voor auteurs die een projectsubsidie ontvangen in het kader van de Regeling projectsubsidies voor publicaties voor het creëren van nieuw literair werk. Indien een aanvraag voor een projectsubsidie wordt afgewezen, kan de aanvrager evenmin aanspraak maken op een ontwikkelbeurs.

De gemeente Loon op Zand maakt bijna 32.000 euro over naar Bibliotheek Midden-Brabant. Het geld is bedoeld voor de bibliotheken in Kaatsheuvel en Loon op Zand, die door de coronacrisis in de rode cijfers zijn beland. De bibliotheken hebben extra personeel moeten inzetten en hebben extra uitgaven gedaan om de bibliotheken coronaproof te krijgen. Daarnaast liepen de biebs geld mis vanwege de gedwongen sluiting. De gemeente springt nu bij omdat bibliotheken geen beroep kunnen doen op landelijke steunregelingen. Wel heeft het Rijk extra geld beschikbaar gesteld voor lokale cultuur. Loon op Zand betaalt de steun uit die Rijksbijdrage. De gemeente gaat er overigens vanuit dat de bibliotheken per 1 september weer open mogen. Wanneer de bibliotheken eerder open mogen, dan moet de organisatie een deel van het geld terugbetalen.

Jongeren tot 18 jaar leenden in 2020 ruim twee keer meer e-books dan het jaar ervoor, zo blijkt uit een tussentijdse analyse van de KB, de nationale bibliotheek. Waar zij in 2019 gezamenlijk circa 309 duizend e-books leenden, waren dat er vorig jaar bijna 662 duizend. Betekent de toename in het aantal e-bookuitleningen ook dat jongeren daadwerkelijk meer zijn gaan lezen? Eric Daamen, teamleider Lezen van de KB: ‘Dat is moeilijk te zeggen. We weten wel uit onderzoek dat meisjes tijdens de lockdown significant meer zijn gaan lezen, en dat geldt ook voor jongeren die het leuk vinden om te lezen. Dat blijkt eveneens uit onze cijfers: vanaf maart, tijdens de eerste lockdown, schoten de uitleencijfers van digitale boeken omhoog, met name in de leeftijdscategorieën 13 tot 15 en 16 en 17. De overgang naar digitaal lezen en de interesse in luisterboeken lenen is hopelijk een trend die vorig jaar onder jongeren definitief is ingezet.’

Op de persconferentie van 20 april van demissionair premier Rutte en demissionair minister de Jonge is door Mark Rutte aangekondigd dat de boekhandels vanaf 28 april weer zonder afspraak toegankelijk zijn. Dat geeft boekhandelaren de ruimte om de komende weken te openen en de nodige voorbereidingen te treffen voor de Boekenweek 2021, die van 29 mei tot en met zondag 6 juni plaatsvindt. Het Boekenweekgeschenk van Hanna Bervoets en het Boekenweekessay van Roxane van Iperen zijn dan eindelijk door heel Nederland te lezen. Om de drukte te spreiden en winkel- en bibliotheekbezoek voor iedereen veilig te houden, zijn deze uitgaven de hele maand juni beschikbaar.

De Bibliotheek Zuid-Kennemerland heeft verschillende vestigingen. In één daarvan, in de Haarlemse wijk Schalkwijk, bevindt zich MeeMaakPodium Schalkrijk. Dat is organisch zo gegroeid. De bibliotheek ontdekte wat er gebeurt als je je faciliteiten meer afstemt op verschillende, ook onverwachte, wensen, ambities en talenten in de wijk. Al snel werd duidelijk dat die werkwijze past in een internationale beweging en dat er ook subsidie voor is. Namelijk de regeling MeeMaakPodia van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Projectleider Inge Thoes : 'De essentie van de transitie van 'traditionele' bibliotheek tot MeeMaakPodium kun je zien als die van een supermarkt waar je alleen ingrediënten komt halen, naar een supermarkt-plus-keuken. Daar voeg je je eigen talent en kennis aan de producten toe, om meerwaarde te creëren. En liefst deel je wat je maakt ter plekke met anderen. Die metafoor komt van dé kennispionier op het gebied van de community library, David Lankes.'

Op 15 april is voor de eerste maal een ‘Brandsalarm’ uitgereikt. Een nieuwe prijs die het avontuurlijk lezen wil bevorderen. Een aanmoedigingsprijs voor mensen die een schakel zijn tussen letters en lezers. De eerste prijswinnaar is zelfstandig redacteur en literair scout Stefanie Liebreks. “Stefanie is iemand die enthousiast en enthousiasmerend is vanuit de inhoud, een uitstekende lezer die literatuur als redacteur beter maakt en als podcastmaker toegankelijker. Haar betrokkenheid bij het ontstaan van boeken en literaire tijdschriften is veelbelovend, en we geloven dat ze à la Wim Brands de stap naar het grote publiek met deskundigheid en vertrouwen kan maken.” Aldus de jury. De winnaar krijgt een ‘strippenkaart’ waarmee hij/zij activiteiten, een interview houden, een etalage inrichten, een boekje maken of een literaire avond programmeren,   kan opzetten bij de partners van Brandsalarm: Afdeling Online, VPRO, HUMAN, de Volkskrant, Uitgeverij Atlas / Contact, Uitgeverij Podium, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Jan van Eyck Academie, Athenaeum Boekhandels, Studio Boot, Festival Crossing Border en Theater MIMIK.

Nederland telt rond de vijfduizend leesclubs. Je hebt georganiseerde leesclubs en zogenaamde ‘wilde’. De eerste categorie bestaat grofweg uit mensen die graag in groepsverband gestructureerd leren over literatuur, de tweede uit individueler ingestelde lezers die in een vriendschappelijke sfeer hun leeservaringen uitwisselen. Leesclubs bestaan gemiddeld dertien jaar. De clubleden zijn vaak hoogopgeleid, gemiddeld boven de zeventig en veelal vrouw. In de coronatijd hebben ze het moeilijk, zoals ook de ‘wilde’ leesclub van ED-verslaggeefster Marjolein Sengers. “We hebben het afgelopen jaar gewandeld (twee aan twee) en gemaild maar streamen was toch van alle oplossingen de meest praktische. “ Diverse leesclubplatforms denken mee en geven advies: doe een app-estafette, schrijf scenario’s; zoek een foto bij het boek of een stuk muziek; maak een emotiepoll, een cijferpoll, een mind-map of een online quiz … schema’s voor alle varianten zijn voorhanden. Ondanks dat hebben veel leesclubs zichzelf opgeheven, of zijn toch minstens opgeschort.

Acht kinderboeken komen zondag 13 juni tot leven tijdens de tweede editie van het Mooie Kinderboekenfestival in de Verkadefabriek in ‘s-Hertogenbosch. Op het festival word je, net als altijd, ondergedompeld in de fantasiewerelden uit mooie kinderboeken. Dit jaar kan je kiezen uit twee verschillende ontdekkingsreizen: eentje voor kinderen van 4 t/m 6 jaar, en eentje voor kinderen van 7 t/m 10 jaar. Op 4 juli 2021 vindt het feest plaats in de Tolhuistuin, Amsterdam.

De online versie van het Jaarverslag 2020 van het Nederlands Letterenfonds biedt niet alleen een overzicht van de activiteiten van het fonds in binnen- en buitenland in het coronajaar 2020, maar ook zijn hierin alle subsidiebesluiten opgenomen. Naast de besluiten in de reguliere subsidieregelingen voor schrijvers, vertalers, uitgevers en literaire evenementen vindt men er ook de besluiten in de meerjarige subsidieregelingen voor 2021-2024 (literaire tijdschriften en literaire organisaties: educatie en festivals), én de tijdelijke steunmaatregelen waarmee deze doelgroepen en de boekensector konden worden ondersteund vanuit het eerste steunpakket voor de cultuursector. Voorts is een terugblik op de beleidsperiode 2017-2020 opgenomen. Vanuit de pdf kan worden geklikt op links naar blogs, video’s, publicaties en andere achtergrondinformatie.

De jury van het Cross-Over Lab heeft 1 Nederlandse en 5 Belgische kandidaten geselecteerd die deelnemen aan het Cross-OverLab 2021. Dat zijn : Lisette Ma Neza, slam poet ; Michael van Peel, standup comedian ; Amira Daoudi, grafisch designer/art director; Domien Huyghe, regisseur fictie en Gudrun Wylleman, mode- en kostuumontwerpster ; Willemiek Kluijfhout, regiseeur documentaire; Yamina Takkatz, theatermaker en actrice. Van april tot en met november 2021 zullen de deelnemers met behulp van coachingssessies, workshops en masterclasses geholpen worden om over te schakelen naar een discipline waarin zij nog niet eerder gewerkt hebben. Aan het einde van het traject ontvangt het meest veelbelovende project een geldprijs van 5000 Euro om het project verder te ontwikkelen. Het Cross-overLab is een initiatief van het VAF, het Nederlandse Filmfonds en deAuteurs en wordt mede mogelijk gemaakt door Literatuur Vlaanderen, de Buren, Lira Fonds, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Creative Europe Mediadesk Nederland en Vlaanderen. De oproep van het lab richtte zich op Belgische en Nederlandse professionals uit de wereld van fictie, documentaire, animatie, theater, literatuur, poëzie en games.

De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden heeft de Dr. Wijnaendts Franckenprijs 2021 toegekend aan Charlotte van den Broeck voor haar boek Waagstukken. De prijs bestaat uit een oorkonde en 3.000 euro. Deze in 1935 ingestelde prijs is in de taal van het reglement een ‘prijs voor het meest waardig gekeurde, in druk verschenen, in Nederlands proza geschreven werk, beurtelings zich bewegend op het gebied van : a. essays en literaire kritiek; b. cultuurgeschiedenis. Dit jaar is cultuurgeschiedenis aan de beurt. “Het handelt over een wereldreis langs dertien bouwwerken waarvan de makers een einde aan hun leven hebben gemaakt, meestal omdat ze de schande van een door hen gemaakte fout niet wilden overleven. Daarmee snijdt het een tot nu toe door kunst- en architectuurhistorici veronachtzaamde kwestie aan.”

Het onderwijsprogramma ‘In mijn buurt’ benut de kracht van dat verhaal én de ontmoeting tussen jong en oud. Inmiddels werken veel meer buurten met het onderwijsprogramma. Landelijk zijn 25 buurtteams actief. De kern vormt de intergenerationele ontmoeting waarbij leerlingen ouderen thuis interviewen over de Tweede Wereldoorlog, het koloniale verleden of migratie. Er zijn al zo’n 1.400 verhalen verzameld met deze interviews. Bea Ros met de Inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 8 april.

Jongeren krijgen vaak te horen dat ze meer moeten lezen. Maar wat wil je nu écht lezen als je tussen de 15 en 18 jaar bent? Dat kunnen jongeren goed zelf beslissen. Dit jaar bepalen jongeren daarom hoe hun Boekenweek eruit ziet. Via sociale media, een online panel en school helpen ze beslissingen te nemen. Zodat zij straks tegen andere jongeren kunnen zeggen: dit boek wil jij lezen. Boekwinkels, bibliotheken en scholen geven tijdens de Boekenweek van Jongeren ruim honderdduizend exemplaren van 3PAK gratis weg aan leerlingen in de bovenbouw, van (v)mbo tot vwo. De Boekenweek van Jongeren is dit jaar van 17 t/m 26 september. Literatour, de tournee van verschillende auteurs langs scholen, vindt plaats van 14 t/m 18 februari 2022. Splinter Chabot, Khalid Boudou en graphic novelmaker Aimée de Jongh schrijven voor 3PAK, het geschenk van de Boekenweek van Jongeren, drie korte verhalen die jongeren aanspreken

Boekhandels hebben het al jaren zwaar te verduren. De coronacrisis betekent voor een aantal eigenaren de genadeslag. In Roosendaal sluit Het Verboden Rijk – genoemd naar een boek van Slauerhoff – definitief de deuren. Eigenaar Ruud Verstraaten is somber over de toekomst: ‘Over tien jaar hebben alleen de grote steden nog een boekwinkel’.

Omdat de coronacijfers de verkeerde kant opgingen, besloot het kabinet af te zien van verdere versoepelingen. Boekwinkels moesten hun deuren langer gesloten houden. Het eerste kwartaal van 2021 was geen gemakkelijke periode. Als gevolg van de sluiting van boekwinkels was het omzetverlies ten opzichte van 2020 voor de hele boekenmarkt 10%. De stijgende verkopen via e-commerce konden de verliezen door sluiting van de fysieke boekwinkels niet compenseren. De belangrijkste conclusies. In het eerste kwartaal van 2021 zijn er 16% minder boeken verkocht dan in dezelfde periode in 2020. De omzet daalde minder hard: consumenten gaven 10% minder geld uit aan nieuwe boeken. Het omzetaandeel van het e-commercekanaal is voor het eerste kwartaal gestegen van 44% vorig jaar naar ruim 80% in 2021. Sinds week 6 zijn fysieke boekenwinkels open als afhaalloket en sinds week 9 is winkelen op afspraak mogelijk. Deze versoepelingen van de maatregelen zorgden ervoor dat voor fysieke winkels de omzetverliezen terugliepen. De omzetdaling ten opzichte van 2020 is voor de week 6 tot en met week 13 geen 81% maar 63%. Fysieke boekwinkels zijn voor een aanzienlijk deel afhankelijk van de verkoop van fictieboeken. Door de sluiting van de fysieke boekwinkels is de omzet van fictieboeken in de totale boekenmarkt gedaald met 26% ten opzichte van 2020. Voor non-fictie vrije tijd geldt een omzetdaling van 7%.

Onlangs is de derde lichting schrijvers gestart met #NieuweStukken, een regeling van het Fonds Podiumkunsten in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds. Na twee succesvolle edities, krijgen nu wederom tien talenten ruimte om nieuwe verhalen voor het theater te schrijven. Voor de derde editie van dit talentontwikkelingstraject zijn Lev Avitan, Lisette Ma Neza, Ramy El Dardiry, Yasmina Ahamiane, Gemale Bofunda, Raymond Muller, Jasper Albinus, Rachel Rumai Diaz, Marieke Stam en Patrick Ribeiro geselecteerd. Op 12 april kwamen zij (online) bij elkaar voor de eerste workshop, die tevens de aftrap van het traject vormde. De beginnende schrijvers volgen een traject van acht maanden waarin ze werken aan nieuwe teksten en hun schrijverschap verder ontwikkelen in samenwerking met een ervaren coach. Daarnaast volgen ze workshops; Timen Jan Veenstra begeleidt het traject. Later dit jaar volgt een eindpresentatie van de resultaten aan het veld.DE fondsen werkten bij de selectie van de schrijvers voor deze derde editie samen met El Hizjra, Explore the North, Filling the Gap, Mensen Zeggen Dingen en Nowhere. Naast deze partners zijn ook Bijlmer Parktheater, Theater Zuidplein en ROSE stories betrokken bij #NieuweStukken.

In de Staat van het Onderwijs 2021 pleit de Inspectie van het Onderwijs voor meer aandacht voor basisvaardigheden in het onderwijs en het verkleinen van de kansenongelijkheid. Dit pleidooi sluit naadloos aan op wat Stichting Lezen en de Leescoalitie in hun Oproep tot een ambitieus leesoffensief stellen: goed kunnen lezen is van wezenlijk belang voor schoolsucces, persoonlijke ontwikkeling en de samenleving in het algemeen

“Negen jaar geleden had Nederland ruim vijftienhonderd bibliotheeklocaties, inclusief alle mini-vestigingen en afhaalpunten. Twee jaar geleden waren dat er al een kleine vijfhonderd minder. In diezelfde periode zijn er wel meer bibliotheekvestigingen op scholen geopend. Maar die hebben als nadeel dat ze in de weekenden en vakanties vaak dicht zijn. En als nadeel voor de makers van de kinderboeken dat veel van die schoolbibliotheken geen leengeld afdragen.” De helft van de scholen in Nederland heeft geen schoolbibliotheek. En in sommige gemeentes is ook geen gewone bibliotheek. Als je kinderen aan het lezen wil krijgen, is ruime toegang tot boeken wel de eerste vereiste, betoogt Manon Sikkel, kinderboekenambassadeur.

Paulien Loerts, directeur van Singel Uitgeverijen, wordt ook de nieuwe directeur van Athenaeum Boekhandel. Het is géén overname door Singel Uitgeverijen, benadrukt Loerts. Maar feit is dat Athenaeum Boekhandel het merendeel van zijn aandelen heeft verkocht aan Paulien Loerts en aan Derk Haank, haar medeaandeelhouder bij Singel, en dat beiden nu naast een aantal uitgeverijen ook een aantal boekhandels (vier in Amsterdam en een in Haarlem) bezitten. Loerts heeft er vertrouwen in dat het goed komt met de boekhandel. De boekhandel heeft het zwaar vanwege de lockdown. Is hier sprake van een nieuwe trend? ‘Je ziet internationaal ook dit soort bewegingen’, zegt Loerts. ‘Maar vroeger vormden uitgeverij, boekhandel en drukker altijd één bedrijf. Dus eigenlijk is dit eerder oud dan nieuw.’

Sebes en Bisseling, het grootste literaire agentschap van Nederland, neemt geen manuscripten meer in ontvangst van mensen die denken een bestseller te hebben geschreven. Normaal ontvangt het bureau tussen de achthonderd en duizend manuscripten per jaar van onbekende en nieuwe auteurs. Maar in coronatijd is dit aantal toegenomen tot "soms vier of vijf per uur". Ook uitgevers beamen dat ze overstelpt worden door manuscripten. En dat terwijl veel uitgevers de presentatie van nieuwe boeken doorschuiven tot na de lockdown.

De Auteursbond, de belangenvereniging voor schrijvers en vertalers,  reageert op de oproep zich uit te spreken over diversiteit en inclusiviteit naar aanleiding van de zaak Gorman-Rijneveld. In een nog te publiceren interview met Boekblad, het vakblad voor de uitgeverij en boekenwereld, spreekt Maria Vlaar, voorzitter van de Auteursbond, zich uit over de kwestie. Eén van de zorgen van de Auteursbond betreft de kwaliteit van de vertaling. ‘Vertalers zijn altijd dienstbaar aan de oorspronkelijke tekst en de auteur. Vertalen vereist allereerst vakmensen,’ benadrukt Vlaar. De Auteursbond probeert het onderwerp breed te benaderen en niet aan een specifiek voorval te koppelen. Belangrijker dan wie de vertaling uiteindelijk maakt, is de noodzaak meer vertalers van kleur op te leiden en een platform in het boekenvak te geven. De Auteursbond zal nieuw beleid ontwikkelen om meer schrijvers en vertalers van kleur te bereiken en kansen en zichtbaarheid te geven.

In de eerste ronde van 2021 van de regeling Projectsubsidies voor literaire vertalingen van het Letterenfonds konden 72 aanvragen (waarvan 7 afkomstig van beginnende vertalers) worden gehonoreerd, 5 aanvragen zijn afgewezen. Eén aanvraag is doorgeschoven naar de volgende ronde. Van de 18 aanvragen voor een moeilijkheidstoeslag zijn er 16 gehonoreerd. Vier aanvragen voor een selectie- en editietoeslag zijn toegekend. Daarnaast ontvangen 8 vertalers een aanvullend subsidiebedrag voor het schrijven van een voor- of nawoord. Het honorarium van de uitgever voor dit extra werk varieert van 100 tot 750 euro. In deze ronde werd in totaal 607.207 euro besteed.

Niet Harry Mulisch maar vlogger Enzo Knol doet het leeshart van jongeren sneller kloppen. Hoewel bijna de helft van de jongeren lezen ‘saai’ en ‘inspannend’ vindt, is tegelijkertijd driekwart van alle jongeren enthousiast over het idee een boek te lezen van een beroemdheid zoals een topsporter, influencer, acteur of muzikant. 57% van de jongeren leest daarnaast weleens een boek waar ook een film, serie of game van bestaat. Nieuwe media spelen een steeds grotere rol in de leefwereld van jongeren, en dus ook in hun leesgedrag. Dit blijkt uit een recent verschenen onderzoek dat Qrius in opdracht van Stichting Lezen uitvoerde onder 525 jongeren tussen de 12 en 20 jaar. Qrius liet de jongeren in het middelbaar onderwijs en het mbo een uitgebreide vragenlijst invullen over hun lees- en mediagedrag. Het onderzoeksbureau organiseerde daarnaast ook aantal verdiepende groepsinterviews met jongeren, waarbij zowel ongemotiveerde als gemotiveerde lezers betrokken werden. Qrius bracht zo de ‘leescultuur’ onder de huidige generatie jongeren in kaart en deed aanbevelingen voor leesbevordering bij deze doelgroep.

Benny Lindelauf en Ludwig Volbeda zijn de winnaars van de 34e Woutertje Pieterse Prijs, voor het mooiste kinderboek van het afgelopen jaar. Zij ontvingen de prijs voor het boek Hele verhalen voor een halve soldaat (Em. Querido’s Uitgeverij). Aan de prijs is een bedrag van €15.000,- verbonden. De genomineerden ontvangen naast een oorkonde een bedrag van €1.000,- per boek.

Een onafhankelijke werkgroep presenteerde op 6 april een visie op de toekomst van de Bibliotheek Eindhoven.   Directeur Kivits is blij met het rapport. De afgelopen jaren stonden vooral in het teken van bezuinigen. De Eindhovense gemeenteraad gaf de opdracht voor het onderzoek. Vanuit de vraag of er de afgelopen jaren niet teveel is bezuinigd en of de bibliotheek wellicht een rol kan spelen bij de aanpak van maatschappelijke problemen zoals laaggeletterdheid. De onderzoekers zien de stadsdeelbibliotheken als een soort platform waar de bibliotheek samen met tal van andere organisaties samenwerkt. De onderzoekers pleiten voor laagdrempelige locaties voor alle Eindhovenaren. Een van de conclusies van het rapport is dat de bibliotheek nu eigenlijk alleen kinderen tot 12 jaar goed bereikt. Een investering van bijna twee miljoen euro is er jaarlijks nodig om zes stadsdeelbibliotheken te openen. Als de gemeente Eindhoven daarmee instemt, gaat de subsidie weer richting het bedrag dat er voor de grote bezuiniging jaarlijks naar de bibliotheek ging. Volgende week wordt het rapport over de toekomst van de bibliotheek voor het eerst besproken door de gemeenteraad. Over het proces daarna is nog niks bekend.

Het Nederlands Letterenfonds heeft twee tijdelijke steunmaatregelen geopend voor makers van Nederlandse of Friese literatuur. De regeling Van maker tot lezer 2021 staat open voor een zeer brede groep van schrijvers, vertalers, illustratoren, spoken word-artiesten en graphic novelists. Hiermee kunnen zij een subsidie van €2.500 aanvragen om een brug te slaan naar het (potentiële) publiek voor hun werk. Deadline 8 juni. Voor literair vertalers in (en uit) het Nederlands is er de mogelijkheid om een opdracht voor een fragmentvertaling aan te vragen. Deadline 15 juni. Aanvragen worden op volgorde van binnenkomst afgehandeld totdat het budget op is.

Om Nederlandse uitgevers van vertaalde literatuur een steun in de rug te bieden, heeft het Nederlands Letterenfonds een tijdelijke steunmaatregel ingericht voor aankoop- en productiekosten. Hiermee kunnen literaire uitgeverijen een budget aanvragen tot € 7.500. De subsidie is bedoeld voor vertalingen van buitenlandse titels die zijn aangekocht na 1 januari 2021, zodat het aantal literaire vertalingen in het Nederlands op peil blijft en literair vertalers aan het werk kunnen blijven. Aanvragen worden in behandeling genomen tot uiterlijk 14 juni 2021 of zoveel eerder als het budget op is

Onder meer aangezwengeld door de discussie rondom de Amanda Gorman-vertaling door Marieke-Lucas Rijneveld heeft de Translators Association in het Verenigd Koninkrijk zich uitgesproken over een aantal zaken rondom diversiteit en inclusiviteit. Eén van de standpunten is: 'iedereen moet iedereen kunnen vertalen'

De Federation of European Publishers (FEP) heeft onlangs een rapport uitgebracht over het effect van de pandemie op de Europese boekenmarkt over het hele jaar 2020. Conclusie: in alle landen een jaar met verliezen, maar die verliezen zijn minder groot dan in de zomer van 2020 werd verwacht.

De tijdelijke Steunmaatregel voor Schrijvers is een groot succes: binnen twee maanden bemiddelde De Schrijverscentrale voor 1.400 live (of online) activiteiten van zo’n 400 schrijvers, dichters, spoken word artiesten en illustratoren. De subsidie heeft veel organisaties over de streep getrokken om online activiteiten uit te proberen. Bovendien gaan kinderen die nooit eerder een schrijver in de klas kregen, zoals kleinere basisscholen, dat nu wel meemaken. In de periode van 1 maart tot 1 juli komen er 170 kinderboekenauteurs online of op locatie langs op scholen. Voor het volwassen publiek gaan zo’n 225 schrijvers (virtueel) op pad. Vooralsnog is 40% van alle schrijversbezoeken online gepland. Voor ongeveer 450 organisaties, waaronder 350 basisscholen, was het voor het eerst dat ze een schrijver uitnodigden. De ervaring leert dat een eerste ontmoeting met een schrijver in de klas smaakt naar meer. In de afgelopen weken hebben al vele soorten publiekspresentaties plaatsgevonden. Van interviews met een schrijver, online leesclubs en signeersessies in de etalage tot zoomsessies vanuit de werkkamer van de auteur. Vanwege de enorme toestroom van aanvragen is het subsidiebedrag van € 500.000 veel eerder dan verwacht besteed. Het Nederlands Letterenfonds subsidieerde het honorarium voor de schrijvers; ook ontvangt de boekhandel een extra bijdrage voor de organisatiekosten. In vervolg op dit succes komen De Schrijverscentrale en de Koninklijke Boekverkopersbond, met steun van het Letterenfonds, later dit voorjaar met een aanvullende regeling voor schrijversoptredens in boekhandels in Nederland. Ook opent het Nederlands Letterenfonds op 6 april drie nieuwe tijdelijke steunmaatregelen voor (werk voor) makers. Alle tijdelijke regelingen zijn financieel mogelijk gemaakt door het tweede steunpakket voor cultuur van het ministerie van OCW, dat primair gericht is op makers.

Welke invloed heeft corona op je werk en inkomen als kinderboekenauteur? Wat heeft de coronasteun betekend? En hoe kijk je naar de toekomst? Het Nederlands Letterenfonds vroeg Hans Hagen deze effecten te beschrijven in een digitaal overleg met demissionair minister van Engelshoven (OCW) op 18 maart jl. Hij vroeg een aantal collega’s en uitgevers naar hun ervaringen om een breder beeld te kunnen schetsen van de stand in kinderboekenland. Hieronder een kort overzicht van de invloed van de pandemie op het inkomen.

De lees-app Immer is verkozen tot winnaar van de 3e editie van Renew The Book – Innovation Award die op 30 maart is uitgereikt tijdens een Livestream-event vanuit Pakhuis de Zwijger. Immer ontvangt 50.000 euro om de lees-app verder te ontwikkelen en in de markt te zetten. Immer is een lees-app die het lezen via telefoons en tablets veel prettiger maakt. Het team van Immer, Niels ’t Hooft en Lennart de Meij, heeft de app gebaseerd op ervaringen en ontwikkelingen in gaming, machine learning en gedragspsychologie. Innovaties op gebied van vormgeving en interface, interactie en techniek die het digitaal lezen en het deep-reading verbeteren. De jury heeft uit de shortlist van 3 finalisten uiteindelijk voor Immer gekozen omdat deze app in hun ogen op de meest originele en vernieuwende manier mensen (en vooral jongeren) weer aan het lezen krijgt, en daarnaast vanwege de grote impact die deze innovatie op het lezen én op het hele boekenvak kan hebben.