In de derde ronde Projectsubsidies voor publicaties van 2021, de aanvraagronde voor de zogeheten ‘oeuvrebouwers’, is een bedrag van € 1.182.500 besteed. Van de 61 in behandeling genomen aanvragen konden er, na advies van de commissie Projectsubsidies voor publicaties 2021/03, 52 door het Letterenfonds worden gehonoreerd. De verleende projectsubsidies variëren in deze ronde van € 11.000 tot € 49.500. In totaal zijn zes aanvragen voor een kinder- of jeugdboek gehonoreerd; veertien aanvragen voor een non-fictieboek; negen aanvragen voor een dichtbundel en drieëntwintig aanvragen voor proza. Projectsubsidies voor publicaties (voorheen: werkbeurzen voor auteurs) worden door het Nederlands Letterenfonds toegekend als investering in de totstandkoming van literair Nederlands- en Friestalig werk dat bij een reguliere, literaire uitgeverij in een redelijke oplage wordt uitgegeven en dat in de boekhandel verkrijgbaar zal zijn. Op 15 januari aanstaande sluit de jaarlijkse aanvraagmogelijkheid voor de groep schrijvers die al minimaal vijf projectsubsidies c.q. werkbeurzen hebben ontvangen, de ervaren schrijvers.

De 67ste Kinderboekenweek was een ongekend succes. Anne Zeegers, directeur van De Schrijverscentrale: “Maar liefst 200 kinderboekenschrijvers en illustratoren reisden naar alle hoeken van Nederland om hun verhalen te vertellen aan ruim 80.000 kinderen. Dit jaar zijn er via De Schrijverscentrale een recordaantal van 871 bezoeken geboekt, waarmee het record van 690 schrijversbezoeken in Kinderboekenweek 2019 ruimschoots is doorbroken.” De Schrijverscentrale regelde onder meer de tournees van geschenkschrijvers Bette Westera van het Kinderboekenweekgeschenk en Mark Janssen van het Prentenboek van de Kinderboekenweek.

Het e-book is inmiddels niet meer weg te denken uit de boekenwereld. Een op de vier Nederlanders leest wel eens een e-book. Daarnaast zijn er nog veel andere manieren om digitaal een verhaal tot je te nemen. Denk aan luisterboeken of verhalende podcasts en games. Gebruikers van deze digitale verhalen worden digitale lezers genoemd. De eerste themameting van 2021 van het GfK-SMB-kwartaalonderzoek legt de focus op deze groep lezers. Enkele conclusies uit het onderzoek. Meer dan de helft van de spelers van verhalende games en luisteraars van verhalende podcasts leest namelijk ook e-books; voor luisterboekluisteraars is dit zelfs driekwart. Mensen gebruiken deze media ook om vergelijkbare redenen, namelijk voor ontspanning en plezier. De podcast zet daarnaast ook aan tot nadenken en geeft de luisteraar nieuwe kennis. Spelers van verhalende games geven vaker dan andere digitale lezers aan dat games hen nieuwe dingen liet beleven en hen in contact bracht met een nieuwe wereld. Leesplatform leiden tot boekaankopen: ruim acht op de tien gebruikers heeft wel eens een boek gekocht naar aanleiding van een recensie op een leesplatform. Een kwart van hen geeft zelfs aan dit vaak te doen. Ook sociale media spelen tegenwoordig een belangrijke rol bij het opdoen van inspiratie voor boeken. Facebook, YouTube en Instagram worden het meest gebruikt voor informatie over boeken of lezen. Men kijkt daar voornamelijk naar reviews over boeken (34% van de digitale lezers).

De Letterenfonds Vertaalprijs 2021 gaat naar Josephine Rijnaarts, literair vertaalster Duits-Nederlands. Hiermee wordt niet alleen de hoge kwaliteit van haar vertaaloeuvre maar ook haar inzet als literair ambassadeur bekroond. Aan de oeuvreprijs is een bedrag van 15.000 euro verbonden. De uitreiking vindt plaats tijdens de Literaire Vertaaldagen in Amsterdam. Josephine (of José) Rijnaarts heeft in ruim drie decennia een zeer divers vertaaloeuvre opgebouwd, dat zowel literaire fictie als non-fictie uit het Engels, Frans als Duits omvat. In de afgelopen 15 jaar concentreerde ze zich op Duitstalige literatuur. Daarnaast zet Rijnaarts zich al jaren in als docent aan de Vertalersvakschool en mentor voor beginnende collega’s, en deelt haar liefde voor het vak in artikelen die door hun scherpzinnigheid, kennis en humor een uitzonderlijk schrijftalent verraden

Wat is een poëziefilm? Het zijn films die een gedicht als leidraad nemen, de kunst van het gedicht ten gehore brengen en visueel benaderen. In Zutphen vindt op 6 november de eerste editie plaats van een nieuw Nederlands filmfestival. Een festival dat geheel in het teken staat van de poëziefilm. Daarmee krijgt in navolging van Bristol, Seattle, Montreal, Barcelona en tal van andere plaatsen over de hele wereld ook Nederland haar eigen poëziefilmfestival. Tijdens het Nederlands Poeziëfilm Festival worden zeventig films gepresenteerd gebaseerd op gedichten van onder meer Delphine Lecompte, Tsead Bruinja, Ester Naomi Perquin en Remco Campert. Met speciale programma’s waarin aandacht voor componist Tom America, maker van video poems Pat van Boeckel, performer en Spokenwordartieste Sjaan Flikweert en het Rotterdams filmcollectief Rauwkost. Daarnaast presenteert het festival ook een selectie buitenlandse films in samenwerking met het Zebra Poetry Film Festival in Berlijn, de Poetry Society in Londen en het Amerikaanse Motionpoems. En zijn er live optredens van de dichters Iduna Paalman, Ingmar Heytze, Naomi Montroos en Wout Waanders. Met het ontstaan van dit festival is er ook een prijs in het leven geroepen, de Nederlands Poëziefilm Festival-Prijs voor de beste Nederlandse poëziefilm van het afgelopen jaar.

De Vlaamse dichter en schrijver Peter Verhelst krijgt de Constantijn Huygens-prijs 2021 voor zijn oeuvre. ‘We kennen hem als iemand die zich niet graag binnen de omheining van een label of een genre plaatst,’ schrijft de jury. ‘Het is literaire onrust die naar een geheel eigen universum leidt, soms prachtig intuïtief, soms donker, kritisch en pulserend.’ De prijs wordt op 23 januari 2022 uitgereikt op het festival Winternachten.  Dan worden ook de winnaars bekendgemaakt van de andere Haagse Literatuurprijzen: de F. Bordewijk-prijs voor proza, de Jan Campert-prijs voor poëzie en de tweejaarlijkse Nienke van Hichtum-prijs voor jeugdliteratuur. Aan de Constantijn Huygens-prijs is een bedrag van 12.000 euro verbonden.

Duizenden Nederlanders, of misschien nog wel veel meer, dromen ervan om een boek te schrijven en dat vervolgens nog te publiceren ook. En hoewel de mogelijkheden voor het zelf uitgeven van boeken de afgelopen jaren enorm zijn toegenomen, telt het voor veel mensen pas écht als je een uitgever weet te vinden. Hoe val je als debuterend schrijver op tussen alle andere aspirant-auteurs? En hoe pikken uitgeverijen de talentvolle nieuwe stemmen uit de eindeloze stapels manuscripten die ze krijgen toegestuurd? De Balie organiseerde op 11 oktober een gesprek over deze vragen en over het belang van doorstroom en vernieuwing in de literatuur: Nieuwe Schrijvers, Nieuwe Geluiden. Deelnemers aan het gesprek waren Sholeh Rezazadeh, Marijn Hogekamp, Robbert Welagen en Willem Bisseling. Als onderdeel van dit programma reikte Hollands Maandblad, het tijdschrift voor literatuur en politiek, op deze avond beurzen uit aan jonge of debuterende schrijvers van poëzie, proza en essayistiek.

Inmiddels is bekend dat de Nobelprijs voor de Literatuur is toegekend aan de Tanzaniaanse schrijver Abdulrazak Gurnah. Wederom niet naar een Nederlandse schrijver.  ‘Het is lastig om die omissie niet op te vatten als een culturele belediging,’ schrijft Alex Shephard, Nobelprijswatcher en journalist van The New Republic (New York) die op verzoek van het International Literature Festival Utrecht ( ILFU ) zijn licht laat schijnen over de kwestie. Wat hebben we fout gedaan? Wat moeten we doen om het tij te keren? “De beste verklaring voor het feit dat er nog geen Nobelprijzen voor de Literatuur gewonnen zijn door Nederlandse auteurs is misschien nog wel de simpelste: het is gewoon een kwestie van geluk hebben.” ILFU

Op 17 oktober begint de stemperiode voor de Grote Vriendelijke 100. De Grote Vriendelijke 100 is een verkiezing van de “mooiste, beste, meest favoriete kinderboeken aller tijden.” De verkiezing wordt georganiseerd in samenwerking tussen de lezerscommunity Hebban en de Grote Vriendelijke Podcast, de eerste Nederlandse podcast over jeugdliteratuur met volwassenen als doelgroep. De stemperiode  duurt tot aan 7 november. Op de Hebban site kunnen stemmers hun vijf favoriete boeken nomineren, gebaseerd waarop een uiteindelijke lijst van de honderd meest populaire boeken samengesteld wordt.

Voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2021 zijn zes essayisten genomineerd. De prijs, een initiatief van de Van Bijlevelt-stichting en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, is bedoeld voor beginnende essayisten. De prijs, € 7500 groot, is een initiatief van de Van Bijleveltstichting en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. De genomineerde essays zijn te lezen op de websites van de organisatoren. Ook zijn de genomineerden uitgenodigd hun essay te publiceren in De Nederlandse Boekengids. De winnaar wordt bekendgemaakt en de prijs wordt uitgereikt op 18 november. Die avond zal schrijfster Manon Uphoff daar de Joost Zwagerman Lezing houden. Het onderwerp van het essay – één inzending per persoon – was geheel vrij, de aanpak ook.

Worden wat je wil, is het thema van de Kinderboekenweek. Als het meezit begint die ontdekkingsreis met jeugdliteratuur – boeken kneden de tere kinderziel. Jacques Vriens, Sjoerd Kuyper en Bibi Dumon Tak vertellen hoe ze met die zware verantwoordelijkheid omgaan.

‘Is de Kinderboekenweek een sleetse formule?’ vragen Thomas de Veen, Mirjam Noorduijn, Aukelien Weverling zich af in de NRC podcast ‘Tussen de regels’.  Het boekje, geschreven door Bette Westera, is saai en goedkoop vormgegeven, het thema ‘Worden wat je wil’ is redelijk saai en leidt in de praktijk tot een soort beroepskeuzetest. Is het niet vooral een commerciële campagne die draait om naamsbekendheid? Tussen alle speurtochten, klasprogramma’s, lezingen, puzzels en kleurplaten raakt datgene zoek waar het ooit allemaal om begon: de boeken.

Boekhandels in Nederland kunnen vanaf 11 oktober extra kredietruimte aanvragen. Dit Garantiefonds van bijna 15 miljoen euro maakt deel uit van het steunpakket van de overheid voor de Nederlandse fysieke boekhandel. Het Nederlands Letterenfonds is gevraagd de uitvoering van het steunpakket (met een totale waarde van bijna 20 miljoen euro) vorm te geven, in nauwe afstemming met de Koninklijke Boekverkopersbond, de Mediafederatie en het Centraal Boekhuis. Eind september opende het eerste onderdeel, de regeling voor vergoeding van distributiekosten. Via de Koninklijke Boekverkopersbond is inmiddels ruim 3,5 miljoen besteed, meer dan tweederde van het beschikbare subsidiebudget. Met het Garantiefonds is nu ook het tweede en laatste deel van het steunpakket geopend. Aanvragen voor het Garantiefonds dienen uiterlijk op 30 november 2021 te zijn ingediend bij het Centraal Boekhuis.

De Vlaamse Caro van Thuyne heeft met ‘Lijn van wee en wens’ de Bronzen Uil 2021 gewonnen, de prijs voor het beste Nederlandstalige literaire debuut. De prijs werd uitgereikt tijdens de slotceremonie van Het Betere Boek, het literair festival van het Willemsfonds. Van Thuyne woneen bronzen beeldje en een cheque van 10.000 euro.

De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) en McDonald’s Nederland bundelen opnieuw hun krachten om lezen en voorlezen te stimuleren. Tijdens de Kinderboekenweek, van 6 tot en met 17 oktober, krijgen gasten in alle restaurants van McDonald’s een boekje naar keuze mee bij het Happy Meal.

Esther Gerritsen, Wessel te Gussinklo, Peter Terrin, Chris De Stoop en Tobi Lakmaker zijn kanshebbers voor de Boekenbon Literatuurprijs 2021. Zij dingen mee naar de prijs, die op 11 november wordt toegekend. De Boekenbon Literatuurprijs is de bekroning van het beste Nederlandstalige literaire boek waarbij het niet uitmaakt of het fictie of non-fictie is. De Boekenbon Literatuurprijs wordt jaarlijks toegekend door een jury van beroepslezers uit Nederland en Vlaanderen. Deze jury wordt benoemd door de Stichting Jaarlijkse Literatuurprijs. De auteur van het bekroonde boek ontvangt een bedrag van 50.000 euro. Dit bedrag moet de auteur in staat stellen ongestoord te werken aan een volgend boek.

De Nobelprijs voor Literatuur gaat dit jaar naar Abdulrazak Gurnah. De jury roemt de Tanzaniaanse romanschrijver voor zijn "compromisloze en meelevende beschrijving van de gevolgen van kolonialisme en het lot van vluchtelingen in de kloof tussen culturen en continenten". Gurnah werd in 1948 geboren op het eiland Zanzibar. In zijn tienerjaren kwam hij als vluchteling naar Groot-Brittannië, waar hij begon aan een academische carrière, maar ook romanschrijver werd. Hij schreef in het Engels, hoewel zijn eerste taal Swahili was. Het bekendst is zijn historische roman Paradise uit 1994, waarmee hij genomineerd werd voor de Booker Prize. Het is van zijn tien boeken het enige dat in vertaling in Nederland verscheen. Vorig jaar publiceerde hij nog Afterlives over de periode waarin zijn geboorteland door Duitsland was gekoloniseerd.

‘Theaterbolwerk PUNCH’ lanceerde zich op 6 oktober met de leus: New Writers Foward! Meer dan twee jaar werd in stilte gewerkt en vandaag treden ze in hun thuisbasis, de Leidse Schouwburg, in de openbaarheid. PUNCH gaat toneelteksten van nieuwe schrijvers op het grote(re) toneel brengen. 11 regisseurs (waaronder Peter de Baan en Maren E. Bjørseth), bijna 50 gelauwerde acteurs, 4 dramaturgen en 6 schrijfcoaches hebben zich aangesloten. Bijna 30 theaters verspreid door het land hebben hun intentieverklaringen al afgegeven om de voorstellingen te willen programmeren in hun theaters. PUNCH’s eerste ontwikkeltrajecten worden gesteund door Stichting Zabawas en vermogensfonds Dioraphte. Theaterkrant sprak met oprichter actrice Iris Slee en een van de aangesloten auteurs Jibbe Willems.

Schrijver Pieter Koolwijk heeft met zijn boek Gozert de Gouden Griffel gewonnen, de belangrijkste Nederlandse literatuurprijs voor kinderboeken. De prijs voor het best geïllustreerde kinderboek, het Gouden Penseel, gaat naar Ludwig Volbeda. Hij maakte tekeningen voor het boek Hele verhalen voor een halve soldaat, geschreven door Benny Lindelauf. De prijzen zijn uitgereikt aan de vooravond van de Kinderboekenweek. Die gaat op 6 oktober van start. Het thema van dit jaar is 'Worden wat je wil'. Schrijfster Bette Westera, die vorig jaar de Gouden Griffel won, schreef het kinderboekenweekgeschenk: 'Tiril en de toverdrank'.

De Gedichtenwedstrijd bekroont het beste Nederlandstalige gedicht van het jaar en staat open voor zowel professionele dichters als amateurs. De winnaar van De Gedichtenwedstrijd ontvangt €10.000, het hoogste geldbedrag voor één gedicht ter wereld. De tweede prijs bedraagt €3.000 en de derde prijs €1.500. Het prijzengeld wordt beschikbaar gesteld door de Turing Foundation. De wedstrijd biedt meer dan financieel gewin alleen. Wie meedoet aan De Gedichtenwedstrijd maakt kans op brede erkenning, een nieuw publiek of vindt de weg naar een uitgeverij, zoals Dennis Gaens (derde prijs 2009) en Mieke van Zonneveld (hoofdprijs 2014) hebben laten zien. Alle gedichten in de Top 100 worden opgenomen in de wedstrijdbundel. Deze bloemlezing wordt uitgegeven door Poëziecentrum Gent en is vanaf de uitreiking in maart beschikbaar. De 1.000 gedichten die tot de tweede ronde doordringen, krijgen een persoonlijke beoordeling van de medewerkers van de poëzietijdschriften Awater en Poëziekrant. Inzenden kan t/m 31 december.

Het A. Roland Holsthuis in Bergen (Noord-Holland) wordt per kalendermaand verhuurd als werkplek voor dichters, (toneel)schrijvers en vertalers. Van de huurder wordt een eigen bijdrage gevraagd van € 800 per maand. Dit bedrag is inclusief gebruik van gas & licht, internet en de eindschoonmaak. De resterende maandlasten worden gesubsidieerd door het Bert Schierbeekfonds. In 2022 een maand in het Roland Holsthuis verblijven? Stuur dan voor 1 november 2021 een brief of e-mail met de gewenste huurperiode en werkplan & cv naar het Bert Schierbeekfonds.

Het Nationaal Theaterweekend gaat ieder jaar een nieuwe theatertekst laten schrijven, die rechtenvrij ter beschikking wordt gesteld aan alle theatergroepen van Nederland om tijdens het weekend tegelijkertijd op te voeren. Don Duyns is de eerste schrijver van deze ‘Nationale Theatertekst’. Met dit initiatief wil Het Nationaal Theaterweekend niet alleen een impuls geven aan de Nederlandse toneelschrijfkunst, maar ook een sterkere samenwerking tussen amateur- en professionele kunsten en theaters laten opbloeien. Het is de bedoeling dat deelnemende theaters samen met een (lokaal) gezelschap het nieuwe stuk laten opvoeren. Het Nationale Theaterfonds werkt samen met Het Prins Bernhard Cultuurfonds om een opvoeringsbudget beschikbaar te stellen. De NAPK ondersteunt de publicatie van de nieuwe teksten en de VSCD het lokaal coproduceren.

Drie romanciers winnen de Peter van Straaten Psychologieprijs 2021 van de Universiteit Leiden: Oek de Jong, Sander Kollaard en Manon Uphoff. Dit is een prijs voor Nederlandstalige schrijvers die via hun roman een verhelderend licht werpen op psychische problemen en stoornissen. Uitreiking op 11 oktober. De Peter van Straaten Psychologieprijs is een initiatief van de sectie Klinische Psychologie. De shortlist van 8 boeken van de Peter van Straaten Psychologieprijs werd samengesteld aan de hand van nominaties van studenten Psychologie, middels een essay waarin wordt aangetoond hoe fictie wetenschappelijke literatuur kan verhelderen, verrijken of nuanceren. Drie studenten zullen hun bevindingen presenteren in een mini-symposium op 11 oktober 2021. De schrijvers zullen reageren op de presentaties van de studenten. De schrijvers winnen ieder 1.500 euro en een originele tekening van Peter van Straaten. Deze jaarlijkse prijs werd in 2020 voor het eerst uitgereikt.

Op het International Literature Festival Utrecht (ILFU) heeft wethouder Anke Klein de C.C.S. Cronestipendia 2021 uitgereikt aan Mariken Heitman, Lotte Dondorp en Yentl van Stokkum. Het C.C.S. Cronestipendium is een beurs van de gemeente Utrecht voor beloftevolle Utrechtse auteurs. Zij krijgen ieder 3.000 euro om een volgende publicatie mogelijk te maken.

Literatuur en literatuurstudie zijn primaire loci voor wie het koloniale verleden en zijn nawerking ernstig in de ogen wil kijken. Literatuur speelde een faciliterende en soms zelfs een formerende rol in het verspreiden van het imperiale denken. Welk perspectief komt aan bod? Wie zijn de personages? Met welke woorden verbeelden we het koloniale tijdperk? Hoe kan je koloniale literatuur vanuit een hedendaags perspectief lezen? Bovendien beïnvloedt het koloniale verleden ook vandaag nog de manier waarop we aan kenniscreatie en literatuuronderwijs doen, van de canon tot de inrichting van bibliotheken en het opstellen van lectuurlijsten. Van 20 oktober t/m 24 november 2021 organiseert de Universiteit van Gent i.s.m. DeBuren een aantal avonden on de titel Literatuur en Dekolonisatie.

Vanaf 28 september verwelkomt het Nederlands Letterenfonds de Ghanese schrijver Ayesha Harruna Attah als writer in residence. Ze wordt beschouwd als een van de belangrijkste jonge stemmen in de Afrikaanse literatuur. Tot eind oktober woont en werkt Attah in Amsterdam aan haar nieuwe, zesde roman. Ook verzorgt ze enkele optredens in Nederland en Vlaanderen.

WOLK is de Talenthub Letteren van Noord-Brabant, een gezamenlijk talentontwikkelingstraject van literaire organisaties Tilt, Poetry Circle Nowhere en Watershed. Talentvolle schrijvers ontvangen anderhalf jaar lang intensieve begeleiding en een plek om zich te ontwikkelen en te verdiepen. Zo krijgen ze een vaste mentor, redactie op nieuwe teksten en een werkplaats om samen met andere auteurs hun werk te bespreken. Onlangs werden de nieuwe talenten van 21/22 bekendgemaakt: Süheyla Yalçin, Joshua Snijders, Gitka te Poel, Ziya Altmış, Corinne Heyrman en Nur Özkanli-Kasikci.

Het gaat erg goed met vertalingen uit het Nederlands in het Engels. Zo goed zelfs dat het Engels voor vertalingen van Nederlandse literatuur inmiddels bijna even belangrijk is als het Duitse taalgebied, sinds decennia de grootse exportmarkt. De jury van de Vondel Translation Prize 2022, die bestaat uit dichter Jane Draycott, de vorige winnaar Michele Hutchison en vertaler Susan Massotty, kon zich dan ook buigen over een groot aantal vertalingen in vele verschillende genres die in de afgelopen twee jaar zijn verschenen. Uit deze rijke oogst zijn nu negen titels genomineerd. De Vondel Translation Prize wordt eens in de twee jaar uitgereikt voor de beste Engelstalige vertaling van een Nederlandstalig literair of cultuurhistorisch werk. De laureaat ontvangt € 5.000. De nu genomineerde Engelse vertalingen zijn voor het eerst verschenen in 2019 of 2020. De shortlist wordt bekendgemaakt op 16 november en de winnaar in februari 2022.

Minister van Engelshoven (OCW) informeert op 24 september de Tweede Kamer over de uitvoering van het steunpakket voor de fysieke boekhandel.

Onderzoek door Stichting Lezen naar Readification toont de potentie van deze pilot om jongeren te stimuleren meer te lezen. Niet eerder werd op deze schaal een experiment gedaan waarin de op het eerste oog onverenigbare werelden van gaming en literatuur worden gecombineerd. Tot nu toe zijn de verhalen via de speciale app ruim 75.000 keer gedownload. Bovendien werden de verhalen opmerkelijk goed beoordeeld: ruim 90% van de lezers was positief. De Leescoalitie, NBD Biblion en gameontwikkelaar Ubisoft zijn trots dat het ingezette offensief om ontlezing onder jongeren tegen te gaan via gaming effect heeft. Partijen onderzoeken samen hoe dit succes een vervolg kan krijgen .Bijna de helft van jongeren tussen de 15 en 18 die twee literaire verhalen lazen rond de game Assassin’s Creed Valhalla wil meer gaan lezen. Soms ook boeken. Volgens tzum is de vreugde van de CPNB overdreven. “Als je het daadwerkelijke onderzoek leest dan is er iets minder reden tot juichen. Slechts 29 % van de jongeren die meededen met het onderzoek lazen de verhalen van Ronald Giphart en Margje Woodrow daadwerkelijk uit. “

Monique Hendriks uit Eindhoven won op 24 september, tijdens het ILFU, de Poetry Slam 2021. Ze mag zich na deze avond Nederlands Kampioen Poetry Slam 2021 mag noemen. Naast de titel, kreeg ze ook de Gouden Vink wisseltrofee, vernoemd naar dichter/schrijver Simon Vinkenoog, en een cheque van duizend euro mee naar huis. De tweede plaats was voor Lucas Kloosterboer, die hiermee een prijs van 250 euro won. De jury, bestaande uit Anne Vegter, Derek Otte en Yousra Benfquih prees Hendriks’ verbeeldingskracht en evenwichtige performance, en sprak de lovende woorden: ‘Monique is een dichter met een stem die zich nog veel verder gaat ontwikkelen en heel groot gaat worden.’

De Gouden Strop, de prijs voor de spannendste Nederlandstalige roman, sluit Vlaamse uitgevers vanaf 2022 uit van deelname. De Gouden Strop, die al 36 jaar bestaat, ziet de media-aandacht tanen. Daarom wil de organisatie er een uitsluitend Nederlandse trofee van maken. Hoofdargument: winnaars van Vlaamse uitgevers genereren in Nederland nauwelijks enige verkoop of media-aandacht . “Dat vinden (…) we ook zonde van de inspanning en de hoeveelheid geld die we jaarlijks in de prijs stoppen”, klinkt het in een brief. De Vereniging van Vlaamse Misdaadauteurs is “zeer teleurgesteld” over dit nieuws, zo schrijven ze op hun Facebookpagina: “Deze maatregel is de zoveelste kaakslag voor de Vlaamse misdaadauteurs die ook in eigen land, zowel in de media als bij literaire organisaties en de Vlaamse overheid, absoluut niet de aandacht krijgen die ze verdienen.” Overigens kunnen Vlaamse thrillerauteurs wel in aanmerking komen voor de Gouden Strop, als ze publiceren bij een Nederlandse uitgeverij. Rudy Vanschoonbeek van uitgeverij Vrijdag vindt dat “niet consequent” en “bijna discriminerend”.

Hoe presenteer je het digitale boek in een fysieke ruimte? Studenten van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag werken dit hele studiejaar samen met de KB aan deze onderzoeksvraag. De collectie alba amicorum is uitgekozen als object voor het onderzoek. Het gedigitaliseerde zeventiende-eeuwse album van Jacob Heyblocq, rector van de Latijnse school van Amsterdam staat in het onderzoek centraal. De vierdejaarsstudenten van de KABK gaan, onder begeleiding van docenten Lada Hršak (architect) en Pawel Pokutycki (interactive designer), aan de slag met onder andere Augmented, Virtual en Mixed Reality om invulling te geven aan hun opdracht.

De gemeente Amsterdam komt met geld over de brug voor een ‘structurele oplossing’ om de stadsdichter te betalen en diens activiteiten te behouden. Dat schrijft wethouder Touria Meliani (Kunst & Cultuur) eind augustus in reactie op een brandbrief van een verzameling van stads- en dorpsdichters. Zij spraken er schande van dat Amsterdam zijn dichter dreigde te verliezen. De gemeenteraad vroeg de wethouder afgelopen januari al om de brief te beantwoorden. In 2018 trok de gemeente haar financiële bijdrage in. In de tussentijd werd de huidige dichter Gershwin Bonevacia tijdelijk betaald door twee particuliere partijen (Het Parool en De Kleine Komedie) en de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam (Slaa). Ook zij vreesden voor het einde van de stadsdichter in Amsterdam. ‘De stadsdichter vindt voortaan organisatorisch onderdak bij de Slaa,’ schrijft Meliani. De Slaa is opgenomen in het Kunstenplan 2021-2024 en ontvangt hieruit subsidie. ‘De gemeente zal extra middelen ter beschikken stellen voor het honorarium van de stadsdichter en de borging van de activiteiten.’ Slaa zal samenwerken met de ‘culturele partners’ van Amsterdam om de gedichten te publiceren en presenteren.

Het RAADhuis in Schijndel is officieel geopend. En dat na een lange aanloop, al op 1 januari 2017 verloor het oude gemeentehuis van Schijndel zijn functie bij de start van de gemeente Meierijstad. Het gemeentehuis van Meierijstad kwam immers in Veghel en het raadhuis in Sint-Oedenrode. Voor het oude raadhuis uit begin jaren zestig werden nieuwe functies gevonden: de bibliotheek, de gemeentelijke kunstcollectie en een servicepunt van de gemeente. ,,En een toeristisch informatiepunt", zie wethouder Coby van der Pas tijdens de openingsceremonie. Met meteen een nieuwtje er achteraan: ,,Vanaf vandaag zijn er ook historische routes te verkrijgen.”

De fysieke boekhandel in Nederland wordt ondersteund met twee tijdelijke steunmaatregelen, een impulsregeling en een garantiefonds, zo werd begin deze zomer bekendgemaakt in een kamerbrief. De eerste steunmaatregel opent 22 september. Fysieke boekhandels kunnen via deze impulsregeling een vergoeding van distributiekosten aanvragen; hiervoor is een budget beschikbaar van bijna € 5 miljoen. De Koninklijke Boekverkopersbond draagt zorg voor de uitvoering van de eerste tijdelijke steunmaatregel. Vanaf 22 september zal het mogelijk zijn om een vergoeding voor in 2021 gemaakte distributiekosten aan te vragen via het portaal van de Boekverkopersbond: portaal.boekbond.nl. Op de site van de Boekverkopersbond staan de voorwaarden om in te kunnen dienen. Later deze maand wordt meer bekend over de tweede tijdelijke steunmaatregel, het garantiefonds.

Onlangs bepleitte Daan Heerma van Voss in de Volkskrant een nieuwe aanpak van literatuuronderwijs. Hij wil er een nieuw vak van maken los van het toch al veelgeplaagde vak Nederlands. “Een apart vaak waar leerlingen zelf kiezen wat ze lezen, op voorwaarde dat ze goed kunnen uitleggen waarom ze dat willen. In de eerste twee klassen blijft het een onderdeel van Nederlands en laten docenten hun leerlingen kennismaken met schrijvers en literatuur; lezen en erover praten, geen tekstverklaringsvragen meer over wat de betekenis is van het thema ‘as’ in het werk van Harry Mulisch.” In een reactie schrijven Joke Brasser en Marie-José Klaver : “We verbaasden ons niet alleen over Heerma van Voss’ ‘oplossing’ voor het literatuuronderwijs, maar ook over zijn analyse van de status quo in de onderbouw. Tekstuele analyses van Harry Mulisch in de brugklas? Mijn hemel, welke scholen heeft Heerma van Voss op zijn rondje Nederland aangedaan?” Brasser en Klaver stellen voor : dat voor het schoolvak Nederlands een minimumaantal lesuren in de wet wordt vastgelegd ; een vast lesuur voor literatuur, dat voorkomt dat docenten in tijdnood komen en belangrijke boeken en perioden uit de literatuurgeschiedenis overslaan ; een bibliotheek op school met een groot en actueel aanbod aan jeugd- en volwassenenliteratuur die aan alle leerlingen toegang tot boeken biedt ; een vast dagelijks leesuur op alle scholen waar alle docenten aan meedoen, dit maakt lezen tot een normale activiteit en verbetert de leesvaardigheid ; een inclusieve literaire canon.

Onlangs werd bekend dat Simone Atangana Bekono de Hebban Debuutprijs 2021 heeft ontvangen voor haar roman Confrontaties. Bij de start van de Boekenweek van Jongeren, op 17 september, is de winnaar in de categorie Vertaald bekendgemaakt. De populaire influencer Nura van Vliet verraste de Amerikaanse auteur Ruta Sepetys en vertaler Aleid van Eekelen-Benders met deze prijs voor het boek Stilte heeft een eigen stem. Beide winnaars ontvangen een cheque ter waarde van 2500 euro.

Jeroen Dera laat in zijn boek ‘’Poëzie als alternatief’’ zien hoe divers de hedendaagse Nederlandstalige poëzie is en hoe ze de maatschappij een kritische spiegel voorhoudt. De poëzie opent met haar eigen middelen van taal en ritme de deur naar een alternatief voor onze politieke werkelijkheid. De kernhoofdstukken van zijn boek gaan over gedichten en bundels over het neoliberalisme, het klimaat en gender. Marc van Oostendorp las het.

In 2022 biedt de Jan van Eyck Academie in Maastricht weer plek voor twee schrijvers om elk drie maanden te komen wonen en werken te midden van een diverse groep internationale kunstenaars, ontwerpers, curatoren en denkers. De residentie staat open voor schrijvers in alle genres, wel gaat de voorkeur uit auteurs die werken aan hun tweede of derde boek. Aanmelden kan tot 15 oktober 2021. De residentie maakt deel uit van Wanderlust, het programma van het Nederlands Letterenfonds dat schrijvers en bemiddelaars ruimte biedt voor talentontwikkeling in een internationale context. Het voorstel moet passen bij de werk- en onderzoeksomgeving die de Jan van Eyck Academie biedt. Ook dient het verblijf aan de Jan van Eyck een duidelijke meerwaarde te hebben boven een verblijf op een andere plek of residentie. Bij de selectie wordt prioriteit gegeven aan jonge talentvolle schrijvers voor wie het verblijf aan de Jan van Eyck een wezenlijke bijdrage kan leveren aan de artistieke en professionele ontwikkeling. Het voorstel bevat verder een kort cv en een voorkeursperiode voor het verblijf. Het verblijf start bij voorkeur in maart/april of na de zomer van 2022, maar in overleg is een andere periode mogelijk. Een residentieperiode duurt bij voorkeur drie maanden.

IJzerkop van Jean-Claude van Rijckeghem heeft de Thea Beckmanprijs 2021 gekregen. Deze prijs voor het beste historische jeugdboek wordt sinds 2002 jaarlijks uitgereikt in het Archeon in Alphen aan den Rijn. In de even jaren wordt de Thea Beckmanprijs uitgereikt aan boeken van de leeftijdscategorie tot 12 jaar en in de oneven jaren aan boeken voor 12 jaar en ouder. De winnaar van de Archeon Thea Beckmanprijs ontvangt € 1.000,- van Museumpark Archeon. De jury van de Archeon Thea Beckmanprijs bestond uit Hubert Slings (voorzitter), Liselotte Dessauvagie, Inge Mooiman, Monique Veldman en Moniek Warmer. Het boek kreeg ook de Jonge Beckmanprijs, de prijs voor het beste historische jeugdboek volgens de lezers zelf. De winnaar van de Jonge Beckmanprijs ontvangt € 500,- In dit geval bestond die kinderjury uit twaalf lezers onder begeleiding van schrijfster Marte Jongbloed.

De Schrijverscentrale en de Taalunie lanceren in samenwerking met Literatuur Vlaanderen en het Nederlands Letterenfonds 'Schrijver op je scherm wereldwijd'. Scholen en universiteiten buiten Nederland en Vlaanderen met het vak Nederlands als Vreemde Taal kunnen hun programma verrijken met een online bezoek van een Nederlandse of Vlaamse schrijver of illustrator. Schrijver op je scherm wereldwijd is onderdeel van de vernieuwde financieringsregeling Schrijversbezoek wereldwijd van de Taalunie, in samenwerking met De Schrijverscentrale, het Nederlands Letterenfonds en Literatuur Vlaanderen. Via die financieringsregeling stimuleren en ondersteunen we bezoeken van schrijvers en illustratoren aan de naar schatting 400.000 leerlingen en studenten die Nederlands als Vreemde Taal leren. Zo worden Nederlandstalige verhalen de wereld in gestuurd. Naast het bestaande aanbod waarbij de schrijver fysiek op bezoek komt, behoort nu ook een online schrijversactiviteit tot de mogelijkheden.

Margot Dijkgraaf ontvangt op 20 september 2021 de Gouden Ganzenveer ‘vanwege haar grote rol als een sensibele en erudiete ambassadeur van de letteren’. In een artikel beschrijft de tussen Amsterdam en Parijs pendelende literatuurcriticus en auteur hoe de Nederlandstalige en de Franstalige literaire wereld naar elkaar kijken. Daarbij belicht ze ook de essentiële rol van vertalers: zij zijn de passeurs de culture bij uitstek.

Literair festival ILFU voegt een nieuwe festivaldag toe. Hier vindt op 25 september de eerste editie van Exploring Stories plaats. Deze dag is speciaal gewijd aan de ‘hete hangijzers’ oftewel actuele thema’s van onze tijd. Onderwerpen zoals ongelijkheid, klimaat, feminisme en de kracht van fictie. Verschillende Nederlandse en buitenlandse schrijvers gaan hierover, zowel live als online, met elkaar en het publiek in gesprek.

Op 7 september sprak Abdelkader Benali de ‘Letterenlezing’ uit ter opening van het academisch jaar 2021-2022 van de Letterenfaculteit van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). De titel van zijn lezing is: 'Jij’ in de nieuwe letteren - Waarom het verhaal over jezelf altijd over een ander gaat. De lezing ging vooral in op de ontmoeting van de ander.

De rol van de vertaler staat ter discussie. Dat werd duidelijk met het debat dat ontstond rondom de Nederlandse vertaling van het werk van Amanda Gorman, maar het speelt al veel langer. Gek genoeg hoor je in de publieke discussie weinig vertalers en redacteuren die dagelijks met het vertaalvak bezig zijn. Tegen welke dilemma’s lopen zij aan in hun huidige werkpraktijk? Wat is er nodig om deze meer inclusief te maken? Op 6 september vond in De Balie in Amsterdam een discussie plaats over het vertalen, met name het vertalen van gevoelige onderwerpen.

Dit voorjaar opende het Nederlands Letterenfonds opnieuw de steunmaatregel Van maker tot lezer 2021, die literaire makers helpt om ook in tijden van social distancing een brug te blijven slaan naar potentiële lezers of om te investeren in cultureel ondernemerschap. De regeling sloot afgelopen 30 juni. De regeling Van maker tot lezer 2021 stond open voor een brede groep van makers, die recent direct of indirect in binnen- of buitenland door het Letterenfonds waren ondersteund (bijvoorbeeld via een ondersteund literair tijdschrift of festival, of via een Translation grant aan een buitenlandse uitgever). De makers in kwestie vroegen middels een persoonlijk ontwikkelplan een beurs van €2.500 aan. Het bedrag kon worden ingezet voor de promotie van eigen werk: zo werden er aanvragen ingediend voor het maken van boektrailers, podcasts, lesmateriaal of (het uitbreiden van) een eigen website. Een groot deel van de makers die dit jaar een beurs aanvroegen, ontvingen nog niet eerder subsidie van het Letterenfonds. Zeventig makers, ruim een derde van het totaal, ontvingen voor het eerst een ondersteuning. Circa vijftig van deze aanvragers kwamen in aanmerking via een publicatie in een literair tijdschrift, de overige twintig via een optreden op een literaire manifestatie of bijvoorbeeld via de Werkbijdrage theatertekst. 94 makers ontvingen in 2020 ook een subsidie via de toenmalige Van maker tot lezer-regelingen. Meer dan vorig jaar werd in de aanvragen nu het wegvallen van inkomsten benadrukt. De gehonoreerde aanvragen zijn divers. Het totale budget voor de regeling Van maker tot lezer 2021 bedroeg € 550.000, waarvan €537.500 werd besteed. Ook vorig jaar werd deze regeling uitgevoerd: in 2020 zijn er 435 makers ondersteund. Dat brengt het totaal aantal honoreringen van beide jaren op 650.

De genomineerden voor De Johnny 2021 zijn bekend. De jury heeft voor drie podiumdichters gekozen die momenteel midden in de spotlights staan. “Bij dit debuut kijken we behalve achterom dus nadrukkelijk ook vooruit: alle drie de genomineerden hebben veel gedaan, maar gaan naar we hopen en verwachten nog veel méér doen voor de podiumpoëzie in Nederland”, aldus de jury. Uiteindelijk kwamen de leden van de jury tot de volgende drie nominaties: Ellen Deckwitz, Rodaan Al Galidi en Babs Gons. De Johnny is een oeuvreprijs voor podiumpoëzie. De prijs is voor een dichter, woordkunstenaar of podiumkunstenaar in de breedste zin van het woord, die op uitzonderlijke wijze bijdraagt of heeft bijgedragen aan de receptie van poëzie in het Nederlandse taalgebied. Dit kan zowel eigen werk zijn als een vertolking van werk van derden. De prijs bestaat uit een geldprijs van € 10.000, waarvan € 2.000 door de winnaar wordt besteed aan een opkomend talent naar keuze. Naast de geldprijs ontvangt de winnaar uit handen van de Stichting voor Poëzie en het gesproken Woord de Johnny van Doorntrofee. Op 12 november 2021 wordt de prijs uitgereikt in Arnhem.

Literatuurhistoricus Sander Bax ontwikkelde een lesmethode om leerlingen enthousiast te maken voor literatuurgeschiedenis. Op Radio 1 legt hij uit hoe zijn lesmethode werkt die leerlingen op de middelbare school aan het denken wil zetten over literatuur en literatuurgeschiedenis. Stimuleer leerlingen op de middelbare school om zelf na te denken over literaire werken door middel van dwarsverbanden met andere literatuur te leggen en de kunstzinnige werkwijze van de schrijver te analyseren. En maak ze zo enthousiast over literatuurgeschiedenis.

Het Nationaal Theaterweekend (HNT) heeft het initiatief genomen om ieder jaar een toneelschrijver een nieuwe theatertekst te laten schrijven. De tekst wordt kosteloos aan alle theatergroepen, amateur en professioneel, in Nederland ter beschikking gesteld. Alle deelnemende theaters aan het weekend kunnen in samenwerking met een (lokaal) gezelschap het nieuw geschreven stuk laten opvoeren. Zo gaat hetzelfde toneelstuk, overal in Nederland, tegelijkertijd in première. Het eerstvolgende Theaterweekend vindt plaats op 28, 29 en 30 januari 2022. De naam van de eerste schrijver zal bekend worden gemaakt tijdens het Theaterfestival 2021. Tevens zal dan een geënsceneerde lezing te horen zijn door professionele acteurs van een eerste fragment. Met dit initiatief wil HNT niet alleen een impuls geven aan de Nederlandse toneelschrijfkunst, maar ook de samenwerking stimuleren tussen amateur- en professionele kunsten en theaters. Daarom worden nadrukkelijk àlle gezelschappen uitgenodigd de tekst op te voeren in hun theater in de buurt. Het Nationale Theaterfonds en Het Prins Bernard Cultuurfonds stellen een opvoeringsbudget beschikbaar om de samenwerking tussen de gezelschappen en het theater te stimuleren.

In een college vertelt Maaike Meijer, emeritus hoogleraar genderstudies van de Universiteit van Maastricht, hoe de literaire canon functioneert en hoe belangrijk het is dat die representatief is. Vrouwen schrijven alweer honderdvijftig jaar, in groten getale en volop, maar uitsluitingsmechanismen bestaan nog altijd. In steeds subtielere vormen. Ze laat zien hoe ze werken en wat we eraan kunnen doen. Als voorbeeld kiest zij voor de carrières van twee dichteressen: M. Vasalis en Frederike Harmsen van Beek. Van beiden schreef zij een biografie. Beiden haalden de Canon, maar hoe lang duurt dat nog? Gender speelt altijd een rol in de diskwalificatie van vrouwen.

De 39ste Van der Leeuw-lezing zal op 19 november 2021 worden uitgesproken door schrijver Stefan Hertmans. 'Van wie is de verbeelding?’ is de centrale vraag die Hertmans hierin stelt. In een samenleving waarin iedereen meer en meer de eigen identiteit opeist, kun je je afvragen: is het aan ons om te bepalen hoe anderen over ons denken? Dat raakt volgens Hertmans het hart van de literatuur, wier bestaansrecht zo ongeveer de inleving in de ander is. De Van der Leeuw-lezing is een initiatief van de stad Groningen, de provincie Groningen, de Hanzehogeschool, de Rijksuniversiteit en het Universitair Medisch Centrum Groningen, de Stichting Martinikerk en de Volkskrant.

39Graden is een podium voor talentvolle jongeren tussen 15 en 21 jaar. Alle disciplines zijn te bewonderen: zang, dans, spoken word, muziek en toneel. ,,In februari hopen we weer op een normale, grote editie’’, zegt Bent van Hassel van de organisatie na afloop van het festival bij Podium Bloos in Breda. ,,Deze kick-off was vooral bedoeld om te laten zien dat we er nog zijn, en als steun aan het talent dat we in Nederland hebben.’’ Deze coronaversie van het festival werd gewonnen door de Groningse Marit Nygård. De 18-jarige singer/songwriter maakte de meeste indruk op de jury met haar voorstelling. Volgens de juryvoorzitter ‘zong en speelde ze prachtig, en was de zoektocht naar erkenning invoelbaar’. Van Hassel is tevreden : ,Toch hadden we deze drie dagen 17 voorstellingen, waaronder van een aantal groepen. Door de beperkingen konden er maar zo’n 160 bezoekers van genieten, maar daar zijn we best tevreden over.’’

De Nachtbus: een rit door nachtelijk Eindhoven terwijl vier schrijvers en muzikanten de reizigers onderhouden met performances, optredens en voordrachten. Het is een idee van het Eindhovense literair platform Watershed, dat met allerhande activiteiten de literatuur - in de meeste brede zin - over het voetlicht brengt. Een busrit van bijna twee uur waar de literatuur wordt gevierd, past daar naadloos in. Rob Schoonen doet verslag van de rit op 28 augustus.

In een opinieartikel in de Volkskrant noemt jeugdboekenauteur Jacques Vriens tien manieren om kinderen aan het lezen te krijgen. Leesplezier kweken bij kinderen begint bij veel leesonderwijs, dat met enthousiasme wordt gegeven. Van ouders kun en mag je hierbij niet te veel verwachten, vindt hij. Aanbeveling 8 : ‘’Op pabo’s en lerarenopleidingen wordt ‘Kennis van de kinder- en jeugdliteratuur en leesbevordering’ een vak dat gedurende de hele opleiding wordt gegeven. Studenten lezen minimaal zestig kinder- en jeugdboeken: klassiekers, pulp. literatuur, graphic novels, prentenboeken etcetera.”

De Manuscriptenbank heeft een nieuw platform gelanceerd dat inspeelt op de behoefte van schrijvers, namelijk het vinden van een geschikte uitgever voor hun boeken. De schrijver krijgt zo de kans om een uitgever te vinden die gericht interesse heeft in het aangeboden manuscript. De oprichter, zelf uitgever, zag naar eigen zeggen door de bomen het bos niet meer en nu kan hij, net als andere uitgevers, selectief op zoek naar een manuscript. Inmiddels hebben de eerste uitgevers zich gemeld en is een eerste uitgeversovereenkomst tot stand gekomen.

Na de basisschool gaan Nederlandse kinderen snel minder lezen, zeggen de onderzoeken. Dat is zonder meer een probleem, maar, weet Geertjan de Vugt uit eigen ervaring: het afscheid van de literatuur hoeft niet definitief te zijn. De Vugt is als coördinator Wetenschap & Kunst werkzaam bij de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Met een e-book én gesproken boek willen Cultuurfonds Noord-Brabant en Tilt het Brabants Boek Present nog toegankelijker maken. Vanaf  4 september verspreiden 89 Brabantse boekwinkels het literaire cadeau van schrijfster Vrouwkje Tuinman aan lezers in de provincie. Haar novelle Tijdelijk verblijf is vanaf dat moment als e-book beschikbaar voor leesliefhebbers. Cultuurfonds Noord-Brabant en Tilt maken voor de derde keer deze literaire actie in de provincie mogelijk.

Wat lees je het liefst op het strand en wat lees je het liefst op de bank als het sneeuwt? Bungalowparkoverzicht.nl, een site vol informatie over vakanties, zocht uit wat het verschil is in de boekverkoop tussen de seizoenen door. In dit onderzoek verzamelden ze van 2005 tot en met 2020 boeken van de wekelijkse lijst Bestseller 60. De Bestseller 60 is gebaseerd op de boekverkoop van 1.500 verkooppunten, waaronder zo’n 900 Nederlandse boekwinkels. Met deze informatie zijn de populairste boeken, genres en auteurs van deze jaren op een rijtje gezet. Ze keken hierbij vooral naar het verschil tussen de zomer- en wintermaanden. Het hele jaar door worden romans het meest verkocht, in de zomer is dat 38,8 procent van de gekochte boeken en in de winter 44,4 procent. Andere genres verschillen echter meer van seizoen tot seizoen. Uit dit leesonderzoek kwam dat we het liefst met een thriller in de hand de zomer doorbrengen. Het aandeel verkochte thrillers is in de zomer dubbel zo hoog. Zo zijn ze in de winter 17,5 procent van de verkochte boeken en in de zomer maar liefst 37,9 procent. Genres zoals gezondheid/psychologie en kookboeken worden echter minder gelezen in de zomer. Zo gaat het aandeel van gezondheid boeken van 7,5 naar 1,3 procent en halveert ook de kookboekverkoop in de zomer.

Creative Europe, het zevenjarige ondersteuningsprogramma van de Europese Commissie voor de culturele en audiovisuele sector, stelt onder de noemer Circulation of European literary works een budget van € 5.000.000,- beschikbaar voor het versterken van de transnationale circulatie en diversiteit van Europese literaire werken. Nederlandse uitgevers worden uitgenodigd aanvragen in te dienen voor vertaalsubsidies vanuit het Nederlands, en voor initiatieven die Europese literaire werken promoten. De aanmeldingsdeadline sluit op 30 september 2021. Met het programma Circulation of European literary works wil de Europese Commissie de verspreiding van Europese literaire werken aanmoedigen, vooral door vertalingen vanuit ‘kleinere talen’ naar het Engels, Duits, Frans en Italiaans te ondersteunen. Onder kleinere talen worden alle Europese talen verstaan die niet onder deze eerdergenoemde vijf vallen. Initiatieven die zijn gericht op het bereiken van een nieuw publiek voor Europese literatuur kunnen worden ondersteund. Verder wordt aangemoedigd voor verschillende genres aan te vragen. Denk aan jeugdliteratuur, poëzie, korte verhalen en graphic novels.

In 2020 was de gemiddelde afstand van een woonadres in Nederland tot de dichtstbijzijnde openbare bibliotheek 2,0 kilometer. Dit is een lichte toename ten opzichte van 2014. Bewoners van Schiermonnikoog woonden met 0,6 kilometer het dichtst bij een bibliotheekvestiging of -servicepunt, en in het Zeeuwse Noord-Beveland was die afstand met 14,4 kilometer het grootst. Dit blijkt uit nieuwe analyses van het CBS met data van de Koninklijke Bibliotheek. Tussen 2014 en 2020 is de gemiddelde afstand van een woonadres tot de dichtstbijzijnde openbare bibliotheekvestiging of -servicepunt met 0,1 kilometer toegenomen. De grootste stijging vond plaats in de Utrechtse gemeente Montfoort, waar de dichtstbijzijnde bibliotheek in 2020 gemiddeld 5,6 kilometer verder lag dan in 2014, dat is bijna vijf keer zo ver. In Lopik (eveneens Utrecht) nam deze afstand met 4,6 kilometer toe, en in het Brabantse Zundert met 4,1 kilometer. In de Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon daalde de gemiddelde afstand tot een bibliotheek in deze periode met 4,5 kilometer, in het Brabantse Waalre was de daling 3,5 kilometer.

Bosbranden, grote droogte en overstromingen. De klimaatcrisis beheerst ons dagelijkse nieuws. Ook in de literatuur lijkt het thema niet meer weg te denken. Veel romanschrijvers zien de opwarming van de aarde als onderwerp of decor voor hun boek. Waar in het Angelsaksische taalgebied de zogenaamde climate fiction al jarenlang een feit is, komt in Nederland het genre druppelsgewijs op gang. Dit najaar rollen er in Nederland tientallen titels van de persen. Een nieuw genre is aan een opmars begonnen: de klimaatroman. Dat bevestigt hoogleraar Nederlandse Moderne Letterkunde Geert Buelens. Hij geeft dit najaar voor de tweede keer een goed bezochte reeks colleges over klimaat en literatuur. "Ik denk dat zowel uitgevers, auteurs als dichters het gevoel hebben dat zij met dit belangrijkste onderwerp van deze tijd aan de slag moeten."

Terwijl grote uitgeverijen samenklonteren in concerns om overeind te blijven in een kwetsbare sector, neemt het aantal kleine uitgeverijen, met een relatief lage omzet, sinds een paar jaar weer toe. De Volkskrant sprak met enkele kleine uitgevers. Ze zijn van groot belang voor het literair-culturele boekenaanbod in Nederland

Het Fonds Podiumkunsten kent aan negen projecten subsidie toe binnen de regeling Urban on stage. Urban on Stage is een nieuwe, tijdelijke regeling, waarmee urban evenementen, programma’s of series alsnog door kunnen gaan binnen de huidige coronamaatregelen. Het loket opende in maart 2021. In totaal zijn er negen initiatieven die aan de slag gaan met hun project. De regeling is gericht op professionele podiumkunsten die zijn ontstaan vanuit de urban scene, zoals muziek, theater, dans, performance, spoken word en comedy. De initiatieven presenteren hun programma op een vaste of wisselende locatie aan het publiek. Het programma bestaat uit (korte) live optredens, voorstellingen, concerten en uitvoeringen.

“Schrijvers de mogelijkheid geven zichzelf te ontwikkelen en de ruimte bieden om te onderzoeken wat zíj willen maken. Dat wilden we onder meer in de afgelopen twee jaar met WOLK bereiken”, vertelt Juliet Gagnon, artistiek leider van Watershed. Ze stuurde samen met Poetry Circle en Tilt het talentontwikkelingsprogramma WOLK aan. Hoe heeft ze deze twee jaar ervaren? En wat zijn de lessen voor de toekomst?

Steeds meer Nederlanders schrijven en hopen ooit een roman te publiceren. Desondanks neemt het aantal actieve auteurs (die elke vijf jaar ten minste één nieuw oorspronkelijk Nederlandstalig boek publiceren) al jaren af, zo blijkt uit de KVB Boekwerk Makersmonitor.. Mede door de pandemie krijgen uitgevers zo veel werk aangeboden dat sommige een manuscriptenstop hebben ingesteld. Hoe krijg je als aspirant-schrijver dan nog je eerste boek gepubliceerd? Bo van Houwelingen sprak met het literair agentschap Sebes & Bisseling en redacteuren van uitgeverijen.

Het lhbti-thema lijkt steeds vaker centraal te staan in boeken voor volwassenen, maar hoe zit dat eigenlijk bij kinderboeken? Kenners zien het aanbod zeker groeien, maar denken ook dat veel auteurs het nog wat spannend vinden om erover te schrijven. NU.nl sprak o.m. met Pim Lammers, auteur van diverse (kinder)boeken waarin lhbti-personages een grote rol spelen, en Freek Janssens, COC. Een thema voor de Kinderboekenweek waarbij diversiteit of gender centraal staat, is echter nog niet door organisator CPNB gekozen. "Het diversiteitsthema is zeker iets waar we het regelmatig over hebben, maar het thema van de Kinderboekenweek moet eigenlijk zoveel mogelijk boeken beslaan", legt CPNB-woordvoerder Job Jan Altena uit. "Als het thema te vernauwend wordt, sluit het veel boeken uit. Daarom zijn de gekozen thema's altijd breed, zodat veel schrijvers en uitgeverijen het publiek kunnen inspireren met hun boeken." Bij de Kinderboekenweek is dat nog wat lastiger dan bij de 'volwassen' editie. "Je wil dat het op alle scholen groots gevierd wordt. Met een lhbti-thema zijn er wellicht scholen die niet mee willen doen. Dat merkten we bijvoorbeeld ook bij het thema 'Griezelen'. Om een kind te laten lezen over lhbti: een boekenlijst op basis van adviezen van kenners.

In de eerste aanvraagronde van 2021 van de regeling Projectsubsidies literaire en literatuur-educatieve activiteiten van het Letterenfonds zijn 19 aanvragen ingediend. Acht aanvragen zijn gehonoreerd. Eén aanvraag is op budgettaire gronden afgewezen (bereiken subsidieplafond), twee aanvragen op formele gronden. Aanvragers hebben in hun aanvraag rekening gehouden met (mogelijke) aangepaste programmering vanwege Covid-19.

In de tweede ronde van 2021 van de Projectsubsidies voor publicaties van het Letterenfonds, de zogeheten ‘startersronde’, konden aanvragen worden ingediend voor het schrijven van een tweede of derde literair werk. 41 schrijvers (in alle literaire genres) maakten gebruik van deze mogelijkheid, 39 aanvragen werden daadwerkelijk in behandeling genomen. Zeventien aanvragen werden gehonoreerd, waarmee in totaal in deze ronde een bedrag van € 220.000 werd besteed. De verleende beurzen variëren van € 11.000 tot € 27.500. Deze bedragen zijn inclusief de verhoging die in 2020 werd ingevoerd ter compensatie van gestegen kosten voor levensonderhoud. Voorafgaand aan de vergadering werd in verband met de uitbraak van Covid-19 het budget vanuit de middelen van het Steunpakket Covid-19 verhoogd. Hierdoor konden er tien in plaats van acht debutantenbeurzen worden verleend. Schrijvers kunnen eenmaal per jaar een beurs aanvragen voor een nog te schrijven boek(en). Het moment van aanvragen wordt bepaald door het aantal reeds gepubliceerde literaire titels. De regeling staat open voor alle literaire genres (poëzie, kinder- en jeugdliteratuur, korte verhalen, romans, literaire non-fictie). De eerstvolgende deadline is 15 januari 2022, dit is de ronde voor de zogeheten ervaren schrijvers. Schrijvers die willen aanvragen voor een tweede of derde literair werk dienen dit voor 15 maart 2022 te doen.

De Nederlandse boekwinkels hebben door de noodgedwongen sluiting tijdens de tweede lockdown een zware periode achter de rug. In het eerste kwartaal van dit jaar zagen ze hun omzet met liefst 69 procent slinken ten opzichte van de vergelijkbare periode in 2019. Met twee nieuwe steunmaatregelen komt het Letterenfonds de boekwinkels binnenkort te hulp in de hoop daarmee ook het aanbod een impuls te geven. Directeur van het fonds Tiziano Perez geeft een toelichting. ‘Het garantiefonds moet nog worden goedgekeurd door de Europese Commissie, maar ik heb goede hoop dat we na de zomer beide maatregelen in uitvoering kunnen nemen. Zodat de boekhandels straks in het najaar en zéker voor de feestdagen weer vol liggen met een breed en divers nieuw aanbod.’

„Maakt het gebrek aan diversiteit een boek slechter? Kan een (bij)personage dat mogelijk kwetsend is het leesplezier vergallen? Hoe bepalend is een onbedachtzame formulering of een sfeer die te veel leunt op stereotypen?” Naar aanleiding van deze opmerking in het juryrapport van de Griffeljury, pleit auteur Ted van Lieshout voor meer kinderboekenmakers van kleur en een aanmoedigingsfonds om een betere kwaliteit te garanderen.

85% van de Nederlandse consumenten heeft het afgelopen jaar minstens één boek gelezen. Sinds de coronapandemie zijn het lees-, koop- en leengedrag van Nederlandse lezers veranderd: men is meer boeken gaan lezen en kopen, maar minder gaan lenen. Dit is te zien in de eerste reguliere meting van 2021 van het GfK-SMB-kwartaalonderzoek.

Klanten vinden op verschillende manieren hun weg naar een boek. De coronamaatregelen hebben deze verschillende klantreizen beïnvloed. In het najaar van 2020 heeft onderzoeksbureau GfK de ‘coronaklantreis’ van de boekenkoper uitgebreid kwalitatief en kwantitatief onderzocht. Het dashboard visualiseert de resultaten van die onderzoeken. De zes klantreizen worden één voor een behandeld met de belangrijkste kenmerken en de invloed van corona.

Eind In 2020 heeft GfK op meerdere momenten de Nederlandse consument bevraagd over de invloed van corona op hun lees-, koop- en leengedrag. De belangrijkste resultaten uit deze metingen zijn nu samengevat in een overzichtelijk dashboard.

Hebben corona en de beperkende maatregelen in 2020 impact gehad op het werk en inkomen van freelance journalisten, fotojournalisten, schrijvers en fotografen? Daar lijkt het wel op. Het aantal betaalde uren is in de coronaperiode gekelderd met 24 procent en het bruto jaarinkomen daalde met zo’n 13 procent. Na het veelbelovende jaar 2019 geven de deelnemers die hebben meegewerkt aan het onderzoek Mediafreelancers Corona Monitor 2020 vaker aan dat zij amper van de journalistiek kunnen leven. Zij vroegen net zo vaak de steunmaatregel Tozo aan als sectoren die helemaal stil kwamen te liggen door corona. Ook zijn de deelnemers aan het onderzoek in het coronajaar voor meer dan de helft afhankelijk van niet-journalistieke opdrachtgevers. Het mediabrede onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de NVJ en Auteursbond met steun van de collectieve beheersorganisaties Lira en Pictoright. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek : het inkomensdeel uit journalistieke opdrachten daalt (47% in 2020); 52% van de respondenten komt in 2020 amper of niet rond; 30% heeft steun gekregen uit Tozo1; 15% had steun gewild maar werd afgewezen of kwam er niet voor in aanmerking; het fototarief daalt in de coronaperiode verder tot gemiddeld € 54.

Er komt substantiële steun voor de fysieke boekhandel. Het Nederlands Letterenfonds krijgt de opdracht het budget van € 20 miljoen te verdelen. De ministeries van Economische Zaken, Financiën en Sociale zaken en Werkgelegenheid informeerden op 29 juni de Tweede Kamer in een brief over de uitvoering van de motie ‘Financiële ondersteuning boekhandels’, zoals ingediend door Romke de Jong c.s. op 2 juni. In de kamerbrief werd aangekondigd dat het Nederlands Letterenfonds de opdracht krijgt het beschikbaar gestelde budget van € 20 miljoen te verdelen. Dit budget zal bestaan uit een vergoeding van distributiekosten (€ 5 miljoen) en een garantiefonds (€ 15 miljoen). Wel moet de Europese Commissie nog goedkeuring verlenen aan het garantiefonds. Tiziano Perez, directeur Nederlands Letterenfonds: ‘Het herstelplan is niet alleen van belang voor de fysieke boekhandel, maar ook een belangrijke steun voor de schrijvers en vertalers die van de boekhandel afhankelijk zijn. Ik ben vooral ook blij met de erkenning van de essentiële culturele en maatschappelijke rol die de fysieke boekhandel in Nederland vervult.’

In Tilburg wordt elke twee jaar een nieuwe stadsdichter aangewezen. Voor de komende twee jaar zal dit de 32-jarige Rodgairo Dalnoot zijn. Het college van burgemeester en wethouders heeft hem benoemd voor de periode 2021-2023. Op 29 augustus wordt hij feestelijk geïnstalleerd tijdens het evenement ‘Boeken rond Paleis’. In het dagelijks leven is Dalnoot vader, dichter, spoken word-artiest, rapper en jongerenwerker. Hij won in 2019 de aanmoedigingsprijs voor ‘De meest inspirerende ontdekking van de SPOKEN Awards 2019’ tijdens het internationale spoken word-event van SPOKEN.FM in Rotterdam. Ook heeft hij een tijd lang radio gemaakt bij Omroep Tilburg. Wethouder Marcelle Hendrickx is heel blij met de nieuwe stadsdichter. “Woorden geven aan onze stad, aan wat er nu leeft, en aan wie er nu leven; dat doet de stadsdichter. Elke stadsdichter geeft daar zijn of haar eigen kleur aan. Wij koesteren dat en ik ben blij dat we dit talent de komende twee jaar onze Tilburgse stem mogen noemen."

De bibliotheek van Schijndel heeft zich gevestigd in het verbouwde gemeentehuis van de voormalige gemeente Schijndel. Voordeel : kunst tussen de boeken. Ambtenaar Arno van Alebeek (kunst en cultuur) van Meierijstad: ,,Toen het nieuwe bestuurscentrum in Sint-Oedenrode kwam, werden er plannen gesmeed voor het oude gemeentehuis Schijndel. We moesten wat met onze grote kunstcollectie en de bibliotheek wilde uiteindelijk meer naar het hart van het Schijndelse centrum. Daar kwam dit mooie plan uit voort. Een combinatie van bibliotheek en kunst die voor het publiek ontsloten is door de hele bibliotheek heen.” Marike de Kroon (conservator gemeentelijke kunstcollectie en Jan Heestershuis): ,Zo kan het publiek spelenderwijs met alle kunst in aanraking komen. We hebben daarnaast een open depot waar het publiek ook kan komen kijken. Omdat we erg veel kunstwerken hebben, is er ook een gesloten depot. Daar zit de opslag. Wellicht kunnen we op termijn daaruit de collectie soms eens wisselen of aanvullen. Er zijn in de bibliotheek ook ruimten waar we wisselexposities kunnen houden. Alle voorzieningen daarvoor zijn er voor aangelegd.” Behalve de bibliotheek, de kunstcollectie met een open en gesloten depot, is er ook een nieuwe trouwlocatie gemaakt in de oude raadzaal. Bovendien een servicepunt van de gemeente waar mensen ‘gemeentezaken’ kunnen afhandelen. Ook komt er als vervanging voor de vroegere VVV-functie een informatiepunt voor toeristen. Dat zat voorheen in het Museum Jan Heesters. Natasja de Groot van de Schijndelse bibliotheek is enorm verguld met de prachtige ruimten die de bibliotheek nu heeft.

Er zit een gat in het stelsel van leenvergoedingen, en daar zijn kinderboekenauteurs de dupe van. Dat is al jaren zo, maar nu willen de auteurs, nadat eerdere toezeggingen tot niets leidden, dat het gat wordt gedicht. En dat demissionair minister van Engelshoven (OCW) dat bewerkstelligt. Op 1 juli overhandigden makers van jeugdliteratuur – auteurs, illustratoren, uitgevers – een brandbrief aan de minister. Veel bibliotheken sloten vanwege bezuinigingen hun nevenvestigingen in de wijken, en brachten de jeugdcollectie onder bij scholen. Daarmee sloegen ze twee vliegen in één klap; ze konden bezuinigen, én de literatuur werd letterlijk dichter bij de kinderen gebracht. Er is ook een officieel beleidsprogramma voor: De bibliotheek op school. Er wordt per jaar 8 miljoen euro betaald aan leenvergoeding voor boeken door bibliotheken, zegt Arjen Polman, directeur van de stichting Leenrecht. „En auteurs en uitgevers lopen jaarlijks 1,5 miljoen euro mis door de schoolbibliotheken. Dat treft een hele beperkte groep, er zijn maar zo’n 300 kinderboekenschrijvers in Nederland. Klaas Gravesteijn, directeur van de vereniging van Openbare Bibliotheken. „Zolang de schoolbibliotheek volledig onder de verantwoordelijkheid van de openbare bibliotheek valt en ook boeken uitleent, dan wordt er een leenvergoeding betaald. Maar in andere gevallen valt het gebruik van boeken in onderwijs onder de onderwijsvrijstelling in het auteursrecht.” De Stichting Lezen onderschrijft de noodzaak tot goede afspraken te komen.

Eind 2019 riepen enkele boekhandelaren het boekenvak op om na te denken over meer efficiency en kostenbesparingen in de keten. Zij zagen de noodzaak om, bij een stabiele markt en stijgende kosten, samen deze ambitie te omarmen. Dat werd door de GAU, de KBb en CB opgepakt. Zij benaderden KVB Boekwerk om een verkenning uit te voeren in de breedte van het boekenvak. Hieruit is het Deltaplan ontstaan, een agenda met een drietal onderwerpen die het rendement in de keten kunnen verbeteren. 1. Maatregelen voor de korte termijn. 2. Visie op de collectieve infrastructuur. 3. Visie op data infrastructuur. Dit heeft geresulteerd in een zestal vernieuwingsprojecten en een onderzoeksproject.

In 2019 heeft het Europees Parlement de European Accessibility Act (EAA) geaccordeerd. Deze wet moet door alle Europese lidstaten uiterlijk in de zomer van 2022 lokaal zijn geïmplementeerd. De wet heeft betrekking op digitale producten en diensten, zoals computers, operating systems, kaartautomaten (trein, metro, vliegtuig, etc.), online banksystemen, pinautomaten, als ook e-commerce diensten, elektronische boeken en de daarbij behorende hard- en software en websites. De wet schrijft voor dat deze vanaf 2025 toegankelijk moeten zijn voor mensen met een leesbeperking; niet alleen blinden en slechtzienden, maar ook ouderen en mensen met dyslexie. De EEA geldt dus zeker ook voor alle uitgevers, van boeken tot kranten en tijdschriften en van educatief tot wetenschappelijk. Daarom het project Inclusief Publiceren. Samen met Dedicon, de Vereniging Onbeperkt lezen, VIVIS en de Oogvereniging hebben de GAU en de GEU de krachten gebundeld en fondsen bij elkaar gebracht voor het project Inclusief Publiceren. Het programma start medio juni 2021 en eindigt in december 2022. Ruim 90 uitgeverijen starten 15 juni met de eerste van een reeks workshops. Samen zorgen we ervoor dat e-books, digitale leermiddelen en websites voor iedereen toegankelijk worden.

Ben jij financieel geraakt door de coronacrisis en wil je hulp om je beroepspraktijk voort te zetten? Je kunt nu terecht bij drie steunregelingen speciaal voor schrijvers, toneel - en scenarioschrijvers, vertalers en journalisten. Vraag een projectsubsidie of inkomenssteun aan tot maximaal 5000 euro. Lidmaatschap van de Auteursbond of aansluiting bij Lira is niet verplicht. Dankzij een extra subsidie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap komt er een vierde aanvraagronde. Vanaf 9 juli 2021 tot en met 31 augustus kunnen er aanvragen worden ingediend. Ze worden in september 2021 beoordeeld. De regelingen worden uitgevoerd door de Stichting Steunfonds Auteurs.

Huis73 wordt de belangrijkste laagdrempelige voorziening voor alle Bosschenaren en dat mag ons wat waard zijn, verwoordde Antoon van Rosmalen (GroenLinks) het gevoel van de raadscommissie Bedrijvigheid op 28 juni. Huis73 komt voort uit een samenvoeging van Muzerije, Bibliotheek ’s-Hertogenbosch e.o. en Bureau Babel. Het is een cultuur-educatief platform voor kennis en talentontwikkeling. Huis73 stimuleert en faciliteert lezen, leren, creativiteit en burgerschap. De Bossche politiek is dus vrijwel unaniem enthousiast over het om Huis73 aan de Hinthamerstraat toekomstbestendig te maken, ook al kost dat bijna 29 miljoen euro. Formeel adviseerde de commissie nog niet over het budget voor de verbouwing, die volgend jaar moet starten. Aan de orde was nu een krediet van 1,2 miljoen euro om het verbouwingsplan verder uit te werken. Wethouder van der Geld was blij met de brede steun. Er werd niet gekozen voor de duurste variant (33,8 miljoen); het risico is groot dat Huis73 dan zelf ook weer meer subsidie nodig heeft. Huis73 zal zeker op zoek moeten naar eigen inkomsten, zegt de wethouder. “”Maar het zal daarbij niet in het vaarwater van andere instellingen kunnen gaan zitten, of concurreren met lokale ondernemers”. Brabants Dagblad sprak met directeur Nan van Schendel over de verbouwing en de toekomstplannen.

Er komt een garantiefonds voor de boekhandel. De motie van Kamerleden de Jong en van Weyenberg (D66) werd breed ondersteund. De overwegingen om het fonds in te stellen zijn het belang van de fysieke boekhandel voor de literatuur en het leesklimaat; financieel gezonde boekhandels hebben een positief effect op de hele keten van het boekenvak (waaronder auteurs, vertalers en uitgevers); fysieke boekhandels vervullen lokaal een belangrijke culturele rol. Fysieke boekwinkels hebben een status aparte door het staande cultuurbeleid (i.c. het letterenbeleid) van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) op het gebied van wetgeving en subsidiëring. De hoofdlijnen voor de uitvoering van onderhavige motie liggen in het verlengde daarvan en zijn als volgt. De middelen zullen door het ministerie van OCW als een projectsubsidie worden beschikt aan het Nederlands Letterenfonds. Het Letterenfonds zal het budget verdelen over een regeling voor vergoeding van distributiekosten ad € 5 miljoen en een garantiefonds ad € 15 miljoen. De laatstgenoemde middelen zullen binnen een termijn van 5 jaar grotendeels terugvloeien naar de overheid. Overleg over de uitvoering van de motie is momenteel nog gaande tussen het ministerie van OCW, het Letterenfonds en het boekenvak. Dit overleg is met name gericht op een rechtmatige, snelle en controleerbare uitvoering van de motie. In verband hiermee zal ook een staatssteuntoets plaatsvinden. Een reactie van Anne Schroën, directeur van de Koninklijke Boekverkopersbond,  over het garantiefonds.

Er is één groep bibliotheken die door de overheid is vrijgesteld van leenrechtgeld en dat zijn de bibliotheken op school (dBos). ‘Neem de regie’ heet de actie waarbij schrijvers van kinderboeken zich tot minister van Engelshoven (OCW) wenden. Deze auteurs worden namelijk vaak uitgeleend via schoolbibliotheken, maar krijgen voor die uitleningen helemaal niets in tegenstelling tot de uitleningen bij gewone bibliotheken. De minister moet daar verandering in aanbrengen.

Op 29 juni heeft juryvoorzitter Manon Uphoff uit de longlist van 20 romans de shortlist van de Europese Literatuurprijs bekendgemaakt. Vijf titels zijn geselecteerd. De prijs wordt dit jaar voor de elfde keer uitgereikt. De vijf romans die nog steeds meedingen naar de bekroning beste Europese roman van afgelopen jaar, en dito vertaling naar het Nederlands, zijn: De jaren van Annie Ernaux, vertaald uit het Frans door Rokus Hofstede (De Arbeiderspers); Meisje, vrouw, anders van Bernardine Evaristo, vertaald uit het Engels door Lette Vos (De Geus); Langs de rivier van Esther Kinsky, vertaald uit het Duits door Josephine Rijnaarts (Pluim); De reparatie van de wereld van Slobodan Šnajder, vertaald uit het Kroatisch door Roel Schuyt (Wereldbibliotheek); Herkomst – Saša Stanišić, vertaald uit het Duits door Annemarie Vlaming (Ambo|Anthos). De vakjury selecteerde romans ‘die verhalen over wat het betekent te leven, te bestaan, te voelen en denken in Europa. Boeken die op een bijzondere manier in ons bleven rondzingen, en die op een onmiskenbare manier iets onvergetelijks zeggen over dit Europa.’ De Europese Literatuurprijs bekroont de beste hedendaagse Europese roman die in het voorgaande jaar in Nederlandse vertaling is verschenen. Zowel de auteur als de vertaler van de winnende roman wordt geëerd; de schrijver ontvangt € 10.000 en de vertaler € 5.000. Leesclubs die één van de romans op de longlist lezen, kunnen tegen een sterk gereduceerd tarief de vertaler van de genomineerde titel uitnodigen om de leesclub in gesprek te gaan over de roman én de vertaling ervan. Op 6 november wordt de winnaar bekendgemaakt.

Turkse Nederlanders breken door als schrijvers, waarom pas nu? Neem bijvoorbeeld de 23-jarige Lale Gül. Van haar boek Ik ga leven zijn 140.000 exemplaren verkocht. Het boek wordt al vertaald in het Duits en twintig producenten willen het verfilmen. Columnist Aylin Bilic : "Er werd vooral geïnvesteerd in je thuis voelen. Geïnvesteerd in muziek, volksdans, religie, televisie. Op zich is dat nobel, maar de vraag is of je daarmee voldoende verantwoordelijkheid geeft aan mensen om zich te kunnen aarden, om zich in Nederland te kunnen wortelen.” Net als veel andere kinderen van gastarbeiders groeide Gül op in de veronderstelling dat ze ooit weer zou terugkeren naar haar vaderland. Niemand drong daarom aan op een goede beheersing van de Nederlandse taal. Hun ouders niet, hun omgeving niet, de Nederlandse overheid niet. Niet vreemd dus dat er lang weinig Turks-Nederlandse schrijvers doorbraken: ze waren er niet. Nog steeds is het voor hen lastig om door te breken, zegt Erdal Balci. Het Nederlandse literaire establishment moet niets van zijn boodschap hebben. Net als Gül is hij zeer kritisch op de gemeenschap waar hij in is opgegroeid. "Ik doe niet mee aan de verbindingshysterie. Van: we moeten praten, we moeten in dialoog. Mijn motto is: bestrijd onderontwikkeling. Bestrijd de enorme invloed van groep en religie." "Ik schrijf nu dertien jaar. Vier romans verder is er nog geen woord aan recensies over verschenen in de kranten."

Begrijpend lezen begint met goede kinderboeken. Maar jonge lezers worden afgescheept met stoffige klassiekers en met de geestdodende methodes ‘veilig leren lezen’. Schrijfster Bibi Dumon Tak breekt in haar Verwey-lezing een lans voor ‘onveilig’ lezen, voor de jongste, actuele jeugdliteratuur, en voor een definitieve afrekening met Wipneus en Pim. Bibi Dumon Tak is in het collegejaar 2020-2021 gastschrijver aan de Universiteit Leiden. Vast onderdeel van het gastschrijverschap is de jaarlijkse Albert Verwey-lezing.  Er wordt een podcast van de lezing gemaakt. Deze is vanaf 26 juni te beluisteren via De Grote Vriendelijke Podcast, de eerste Nederlandse podcast over jeugdliteratuur.

Met Fake trip won Margje Woodrow de prijs van de Jonge Jury. De prijs was enkele dagen daarvoor al in diskrediet gebracht door Yra van Dijk en Marie-José Klaver. Hun tekst op de Nederlandse Boekengids werd veelvuldig bekritiseerd, veelal zonder op de argumentatie in te gaan. Van Dijk en Klaver reageren op hun criticasters en onderwerpen het winnende boek van Woodrow aan een nadere analyse. “Het is een witte jongen, Billy, die iedereen moet ‘redden’, Joshua en ook het meisje Demi dat thuis geslagen wordt. Zij onderneemt daar zelf niets tegen omdat ze in de tekst geen agency krijgt. Deze combinatie van vrouwelijke machteloosheid en mannelijk heroïsme heet het thema van de ‘Damsell in distress’. Billy beklaagt en redt Demi en Demi bewondert Billy: ‘Ik kijk vol bewondering naar Billy. Goed gedaan!’” Van Dijk en Klaver denken dat gezien het feit deze roman in scholen is gepropageerd en verspreid door de Jonge Jury, de Nederlandse les een goede plek kan zijn om leerlingen bewust te maken van het eenzijdige perspectief en de stereotypen. Een samenwerking met Maatschappijleer is een interessante optie, gezien de burgerschapsvaardigheden die er op school getraind moeten worden.

‘Schrijver: kies je eigen podium’ is een nieuwe steunmaatregel voor schrijvers van het Nederlands Letterenfonds en De Schrijverscentrale om in dit lastige jaar schrijversoptredens te stimuleren. Dit keer worden de rollen omgedraaid: schrijvers kiezen een podium voor een eenmalig optreden en ontvangen daarvoor 500 euro. Het optreden wordt in onderling overleg tussen auteur en organisator georganiseerd en vindt plaats tussen 1 juli en 30 september 2021 op een – liefst nieuwe – locatie, zoals een openluchtfestival, theater, AZC, museum, schouwburg of gevangenis. Het Nederlands Letterenfonds stelt een budget beschikbaar waarmee 600 eenmalige auteursoptredens kunnen worden gesubsidieerd. Schrijvers en illustratoren in alle literaire genres komen in aanmerking: van kinder- en jeugdliteratuur tot non-fictie, poëzie en spoken word. Iedere denkbare publiekspresentatie komt in aanmerking: van interviews met een schrijver en online leesclubs tot signeersessies en liveoptredens op zomerfestivals.

In de Volkskrant reageert Jeroen Dera, universitair docent Nederlandse Letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, op het artikel van Yra van Dijk en Marie-José Klaver over de beloonde pulp bij de Jonge Jury. Er onderscheiden zich twee kampen in het debat over ontlezing onder jongeren. Het ene vindt pulp verwerpelijk, het andere telt zijn zegeningen. Dit verlamt het onderwijs. Dera vindt dat de literatuurdidactiek wel meer aandacht had mogen krijgen. “Over die didactische kant gaat het in de commotie rond het artikel van Van Dijk en Klaver nauwelijks. Terwijl: juist op het vlak van representatie en stereotypie heeft het Nederlandse literatuuronderwijs een grote slag te maken.” Die vraag wat we ermee doen geldt ook voor de bovenbouw, waarbij Dera naar zijn eigen onderzoek naar racistische en seksistische passages in Het gouden ei van Tim Krabbé verwijst.

Elf kinderboekenschrijvers hebben een Zilveren Griffel gekregen, de prijs voor de beste jeugdboeken van het afgelopen jaar. Een van deze boeken wint in oktober de Gouden Griffel. Dat wordt bekendgemaakt aan het begin van de Kinderboekenweek in oktober. Naast elf Zilveren Griffels maakte de jury ook acht Zilveren Penselen en 27 eervolle vermeldingen, de zogenaamde Vlag en Wimpels, bekend. Deze acht zijn genomineerd voor de Gouden Penseel, de belangrijkste prijs voor kinderboekillustratoren. De jury liet diversiteit en inclusiviteit meewegen bij keuze. De houding van de overheid ten opzichte van boekhandels krijgt in het juryrapport ook nog een veeg uit de pan. Charlotte Dematons weigert een Vlag en Wimpel voor Atlas. “Mijns inziens is de Vlag en Wimpel een blijk van waardering, maar bovenal een aanmoedigingsprijs. Daarom vind ik dat dit eerbetoon mij geheel niet toekomt. Het zou passend zijn deze prijs te geven aan een getalenteerde nieuwkomer in ons beroep.”

Het Charlotte Köhler Stipendium 2021, een aanmoedigingstoelage voor literair talent, is op 16 juni uitgereikt aan vertaler Lisa Thunnissen. In het Van Deysselhuis nam zij een oorkonde en cheque ter waarde van €5.000,- in ontvangst. Thunnissen krijgt het stipendium voor haar vertalingen van het werk van Zuid-Amerikaanse auteurs als Eduarde Halfon, Aura Xilonen en Raúl Zurita. De jury roemt ‘het ogenschijnlijke en dus verbluffende gemak waarmee Thunnissen de vaart van Halfon, de bewogenheid van Zurita en de speelsigheden van Lun en Xilonen weet te evenaren’. Het Charlotte Köhler Stipendium wordt jaarlijks toegekend aan een auteur van wie in de afgelopen vijf jaar titels of vertalingen zijn uitgebracht. Elk jaar komt een ander genre in aanmerking: literaire vertaling (2021), proza (2022), poëzie (2023), of toneel (2024).

Een buitenlandse uitgever kan bij  het Letterenfonds financiële ondersteuning aanvragen voor de uitgave van de vertaling van een Nederlands werk van fictie, non-fictie, poëzie, graphic novel of kinderboek. De Subsidie voor de vertaling van een Nederlands literair werk heeft tot doel een buitenlandse uitgever te stimuleren Nederlandse literatuur in vertaling uit te geven. In de tweede ronde van 2021 zijn 43 subsidies toegekend aan buitenlandse uitgevers van Nederlandse literatuur. In totaal is € 95.042 toegekend.. Er zijn nog 4 deadlines waarop de aanvragen binnen moeten zijn : 21 juni, 22 augustus, 11 oktober en 29 november

De Auteursbond en de LUG/GAU zijn na een periode van constructief onderhandelen een aantal aanpassingen aan het modelcontract voor oorspronkelijk werk overeengekomen. Het herziene contract sluit aan bij de (digitale) ontwikkelingen in het boekenvak, en de aanpassingen aan de Auteurswet. De mogelijkheid tot opzegging van het contract door de auteur bij een zeer ‘gering exploitatieresultaat’ is meer concreet gemaakt, door te noemen bij welk minimum aan inkomsten aan die voorwaarde is voldaan. In het herziene contract is opgenomen dat de uitgever het luisterboek zelf kan publiceren en exploiteren, niet meer uitsluitend als nevenrecht. Daarnaast is nu expliciet omschreven dat exploitatie van het e-book en het luisterboek mag plaatsvinden via alle beschikbare digitale transmissiemogelijkheden, waaronder downloaden en streamen. Voor de royaltyberekening tellen nu ook de mogelijke directe inkomsten uit advertenties mee. De royalty-afrekeningen worden transparanter, waarmee ook vooruit wordt gelopen op de wettelijke transparantieverplichting vanaf juni 2022.

Hoe ziet de toekomst van de Veldhovense bibliotheek eruit? Over een antwoord op die vraag kan de komende tijd in betrekkelijke rust worden nagedacht, nu de gemeente heeft besloten de eerder geplande forse bezuiniging te schrappen. Eindhovens dagblad sprak met Dorine Prinsen, sinds 2010 directeur van Bibliotheek Veldhoven. Op dit moment staat de bibliotheek voor een bedrag van zo'n 950.000 euro op de gemeentelijke begroting. ,,En toen ik hier begon, was dat nog 1,4 miljoen euro", vult Prinsen aan. Sinds haar aantreden onderging de bibliotheek al twee keer eerder een bezuinigingsslag. ,,De eerste, in 2013, viel relatief mee omdat we toen nog best wat vet op de botten hadden. Die hebben we met een aantal maatregelen goed op kunnen vangen.” De tweede bezuiniging, in 2017, deed veel meer pijn. Besloten werd om de huur van de eerste verdieping (jeugdafdeling, lees- en studieruimte en cursuslokaal) op te zeggen. Tot een andere invulling van de vrijgekomen ruimte is het nooit gekomen. Uit het onderzoek door Bureau Aat Vos blijkt dat de nieuwe plek die de gemeente voor de bibliotheek voor ogen had te klein is. Het bureau ziet desondanks zeker wél kansen om iets te doen in de hoek waar de bibliotheek nu al zit. Bijvoorbeeld in combinatie met theater De Schalm en ook expositieruimte De Verdieping van museum 't Oude Slot. Prinsen en haar collega's van De Schalm en het museum zijn in dat verband zeer gecharmeerd van een soortgelijke, al bestaande combinatie van ‘functies’ in de HuB in Kerkrade.

De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft de Elise Mathilde Essayprijs 2021 toegekend aan Adriaan Duiveman voor zijn essay ‘Vloeibare grenzen’. De prijs bestaat uit een oorkonde en een geldbedrag van 10.000 euro. Uit het juryrapport : 'Niet alleen voldeed dit essay aan alle criteria, de jury was vooral lovend over de mooie mix van heden en verleden met als origineel thema dat grenzen niet alleen temporeel en geografisch zijn, maar ook ‘vloeibaar’. Onze vastgeroeste denkpatronen over wat ‘water’ en wat ‘land’ is, zijn nodig aan herziening toe: we moeten meer ruimte durven te geven aan het water, we moeten leren om net als in de Middeleeuwen in een meer ‘amfibische cultuur’ te leven.” Duiveman is sinds 2018 promovendus bij het Radboud Institute for Culture & History (RICH) in Nijmegen. Hij werkt aan een proefschrift over de culturele en sociale impact van (natuur)rampen in de achttiende-eeuwse Republiek.

'Pulp'. Met dat woord omschrijft docent Marie-José Klaver de drie genomineerden van prijs van de Jonge Jury, die op 9 juni wordt uitgereikt. Volgens Klaver wordt ontlezing niet tegengegaan als kinderen – in haar ogen – slechte boeken voorgeschoteld krijgen, zegt ze in Dit is de Dag. Klaver valt vooral over het feit dat de prijs aan het onderwijs is gelieerd. "Dit soort boeken horen niet in het onderwijs thuis", vindt ze. Klaver vergeleek de boeken met fastfood. Daan Beeke van de Stichting Lezen, betrokken bij de Jonge Juryprijs vindt dat je onderscheid moet maken tussen leesonderwijs en literatuuronderwijs. De vergelijking met de Snickers en de broccoli gaan niet op, vindt hij. Kinderen weten namelijk niet dat er een winkel is waar je de Snickers én de broccoli kunt kopen. Dat moet je ze eerst leren, vindt hij. Ook Gerlien van Dalen, directeur-bestuurder Stichting Lezen, en Giel van Strien, directeur Passionate Bulkboek, die de Jonge Jury ondersteunen, reageren op Yra van Dijk en Marie-José Klaver.   

‘De boeken die de Jonge Jury propageert, zijn verhalen die seksistisch en racistisch denken bevestigen, de lezer van kick naar kick jagen en die stilistisch, inhoudelijk, cultureel en moreel armoedig en zelfs schadelijk zijn.’ ‘Een shortlist die wordt opgesteld door specialisten lijkt ons de eenvoudigste oplossing. ‘Als ze maar lezen’ is geen excuus voor pulp.’ Dat schreven Yra van Dijk, hoogleraar Moderne Letterkunde aan de Universiteit Leiden en Marie-José Klaver, docent in het voortgezet onderwijs. Carlie van Tongeren, auteur, twee keer genomineerd voor de Jonge Jury, reageert. Ze verwijt ze neerbuigendheid en vreest voor het leesplezier.   De uitgebreide analyse van de Jonge Jury boeken door Yra van Dijk en Marie-José Klaver  : De Jonge Jury: van leesbevordering tot pulppromotie.