Trends & Ontwikkelingen

Het voorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zzp’ers is aangepast. Na input van onder andere de Kunstenbond en de Creatieve Coalitie is het plan bijgesteld, met meer aandacht voor de diversiteit onder zelfstandigen – ook binnen de culturele en creatieve sector. De invoering van de verplichte AOV wordt pas rond 2030 verwacht. Peter van den Bunder van de Kunstenbond ziet kansen én aandachtspunten: “Het aangepaste voorstel biedt ruimte voor verbetering, vooral als het gaat om keuzevrijheid en aansluiting bij bestaande alternatieven zoals Broodfondsen.” 

Op woensdag 29 oktober gaan we weer naar de stembus en sinds Prinsjesdag is het politieke seizoen weer op volle kracht van start. De Toonrede stond onder meer in het teken van de democratie. Verder werd er tijdens Prinsjesdag weinig gesproken over de cultuursector: het is aan de nieuwe Tweede Kamer om voor verbetering te gaan zorgen. De komende verkiezingen zijn daarom van groot belang voor de toekomst van cultuurbeleid en de positie van makers. De Kunstenbond, Kunsten '92 en Cultuur Oost zetten de belangrijkste punten uit de verkiezingsprogramma's op een rij. 

De Creatieve Coalitie legt uit wat de Prinsjesdagplannen betekenen voor de portemonnee van een zzp’er of werknemer in de culturele en creatieve sector. De koopkracht van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) laat een gemengd beeld zien. De zelfstandigenaftrek daalt in 2026 verder naar €1.200 (was €1.500). Daarmee wordt het fiscale voordeel voor zzp’ers opnieuw kleiner. Voor werknemers is het beeld rooskleuriger, het kabinet verwacht dat de lonen stijgen. Tot slot schuift de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zelfstandigen verder vooruit.

Het kabinet neemt ook maatregelen voor de culturele en creatieve sector. Voor erfgoed komt extra geld beschikbaar en bibliotheken krijgen een flinke impuls. Instellingen in de basisinfrastructuur ontvangen compensatie voor zowel loon- als prijsstijgingen. De btw-verhoging is definitief van de baan. 

De Kinderboekenweek 2025, van 1 t/m 12 oktober, staat met het thema Vol avontuur! in het teken van avonturen beleven door het lezen van boeken. Maar ook mét een boek beleven kinderen dit jaar extra veel avontuur. Het Kinderboekenweekgeschenk Lexie van Kevin Hassing is namelijk een maand lang geldig als ticket voor Avonturenpark Hellendoorn (Overijssel) of Familiepark Drievliet (Zuid-Holland).

Het Kinderboekenweekgeschenk biedt dit jaar nog iets bijzonders. Met een QR-code in het boek krijgen kinderen toegang tot een verrijkt luisterboek met muziek en geluiden, verzorgd door Studio Popcorn. Auteur van het Kinderboekenweekgeschenk én stemacteur Kevin Hassing sprak het verhaal in. Zo komt het avontuurlijke verhaal over Lexie nog meer tot leven en is het voor nog meer kinderen toegankelijk.

Het Caribisch deel van het Koninkrijk en Europees Nederland hebben een gedeelde (beladen) geschiedenis. De ontwikkelingen van cultuurbeoefening op de beneden- en bovenwindse eilanden zijn onderdeel van ons gezamenlijke heden en toekomst. Er zijn levendige Trans-Atlantische relaties op het vlak van cultuur. 

LKCA vindt het van belang dat in heel het koninkrijk cultuurbeoefening bereikbaar is voor iedereen. Culturele professionals – formeel geschoold en autodidact – spelen daarbij een onmisbare rol. De situatie per eiland – qua voorzieningen, financiën en beschikbaarheid van kunstdocenten – is heel verschillend. Op de kennispagina staat informatie verzameld over beleid, infrastructuur, geldzaken, projecten en organisaties. 

Tijdens de Kinderboekenweek verschijnt Ik Begin, een boek met vijftien inspirerende verhalen van kinderen en bekende Nederlanders. Met Ik Begin willen ABN AMRO en haar partners laten zien wat de kracht van sport, kunst en cultuur is en dat een klein steuntje in de rug het verschil kan maken.​ ​

ABN AMRO is dit jaar partner van de Kinderboekenweek en met de samenwerking onderschrijft de Kinderboekenweek het initiatief en de boodschap van het boek. ​​Scholen kunnen een set van de boeken bestellen via abnamro.com/ikbeginhetboek. Vanaf de start van de Kinderboekenweek, 1 oktober, zijn de verhalen ook te luisteren en online te lezen. 

De nieuwste editie van de NMO Kids Monitor biedt een uniek en actueel inzicht in het mediagedrag van kinderen tussen de 6 en 12 jaar. Uit het onderzoek blijkt dat kinderen in 2025 zowel digitale als traditionele media omarmen: televisie en smartphones zijn favoriet, maar ook papieren media blijven onverminderd populair. De NMO Kids Monitor 2025 bestaat uit een grootschalig onderzoek onder 1.025 kinderen, uitgevoerd door onderzoeksbureau Ipsos I&O.

Op 15 september 2025 gaf Bob Vylan een energieke punk-rap-show in een uitverkocht Doornroosje. De schijnwerpers waren vanuit het hele land op de show in Nijmegen gericht, nadat de band zaterdag in Paradiso hun maatschappelijke kritiek in felle woorden had geuit. Doornroosje koos ervoor om in de storm van verontwaardiging en media-aandacht achter de keuze voor het boeken van de show te blijven staan. Deze beslist niet eenvoudige keuze hebben werd in samenspraak met alle direct betrokkenen, binnen en buiten Doornroosje, weloverwogen gemaakt.

Dieven hebben in de nacht van maandag op dinsdag voor 600.000 euro aan goud gestolen uit het Frans natuurhistorisch museum in Parijs. De diefstal werd dinsdagochtend ontdekt door een schoonmaker, meldt Le Parisien. De inbrekers wisten met een slijptol en brander het gebouw binnen te dringen. Volgens het museum is er goud met een "onschatbare historische waarde" buitgemaakt. 

Vijf Brabantse kunstorganisaties hebben woensdag 3 september het vernieuwde Circle of Talent Convenant ondertekend. Met deze samenwerking willen zij samen met partners blijvend investeren in de creatieve talentontwikkeling van alle kinderen en jongeren in Brabant.

Volgens de basisprincipes van de Circle of Talent staat de kracht van kunst bij creatieve talentontwikkeling centraal en wordt het onderwijs en de coaching gegeven door professionele kunstenaars, designers, dansers, musici of theatermakers. De Circle of Talent betreft een totaalprogramma: van breedtekunst in het primair en voortgezet onderwijs, via talentontwikkeling in de vrije tijd, naar een (topkunst)vakopleiding. Dit totaalprogramma is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs, bedrijfsleven, (gemeentelijke) overheid en kunstonderwijs. 

Het Rotterdamse cultuurbestel staat aan de vooravond van grote hervormingen: de cultuurtransitie. Na twee jaar onderzoek liggen er nu verschillende adviezen, waaronder een Cultuurhaven en een Rotterdams Fonds voor Cultuur. Cultuurwethouder Kasmi legt een deel daarvan naast zich neer, tot ontzetting van de culturele sector. In oktober neemt de raad een besluit over het advies. Daarna volgt in 2027 een nieuw beleidskader. 

De kwartiermaker heeft twee jaar lang aan de opdracht gewerkt en hiervoor met honderden mensen gesproken, zegt voormalig cultureel bestuurder Hugo Bongers. “En dan zegt de wethouder in een kort zinnetje: ‘ik vind een onafhankelijk fonds overbodig’. Zo ga je niet met een transitiemanager om. Eigenlijk zegt Kasmi: er is helemaal geen transitie nodig, we kunnen het best zelf. Maar waarom is hij dan twee jaar geleden begonnen aan dit hele traject?”

De beslissing van Festival van Vlaanderen om een concert van de Münchner Philharmoniker onder leiding van de Israëlische dirigent Lahav Shani te annuleren, blijft commotie veroorzaken. Hoe groeide de beslissing van Festival van Vlaanderen uit tot een diplomatieke rel en een nieuwe krachtmeting tussen Vooruit en N-VA? Een reconstructie.

Koning Willem Alexander nam de woorden kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector niet in de mond. Zeker voor cultuur was Prinsjesdag 2025 een beleidsarme dag. Opvallend was de aandacht die de koning vroeg voor het belang van een veerkrachtige samenleving en voor het gevaar van polarisatie. Precies de reden voor Kunsten '92 en andere partijen, als ‘Maatschappelijke Bondgenoten’, om de politiek aan te sporen om te investeren in wat ons verbindt, in wat ons gezond houdt, en in wat ons informeert. Dus steun voor cultuur, sport, nieuwsmedia, boeken en evenementen, de pijlers die onze samenleving veerkrachtig en toekomstbestendig maken. Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis droeg de Eerste Hulp Bij Samenleven-koffer tijdens Prinsjesdag als onderdeel van zijn outfit 

De Nederlandse tour van het Britse punkrapduo Bob Vylan zit erop. Uitspraken tijdens hun optreden in Paradiso zorgden voor grote politieke ophef, een geannuleerde show en tientallen aangiften. Poppodia worstelen met de botsing tussen artistieke vrijheid en maatschappelijke onrust. NRC vraagt in de podcast NRC vandaag aan muziekredacteur Peter van der Ploeg: hoe ver kan en mag een artiest gaan?

“Ieder vertrouwen begint met samen dansen, spelen en voelen.” Het is de laatste gedachte op een presentatiedia van Pascal Gielen, maar hij dreunt een dag later nog stevig na. Gielen was één van de tientallen sprekers op het Congres Podia, Festivals en Evenementen, dat maandag 15 september in en rond TivoliVredenburg in Utrecht plaatsvond. 

De Antwerpse hoogleraar cultuursociologie sloot met zijn pleidooi voor herwaardering van de ‘commons’, het gelijkwaardig delen van middelen, naadloos aan op een andere presentatie, het uur daarvoor, van de Brit Mark Davyd. Davyd presenteerde een Brits initiatief om met een vrijwillige toeslag van 1 pond per concertkaartje geld vrij te spelen voor de ‘grassroots’ muziekscene in het VK. Met een wettelijke verplichting ontstaat de plicht tot verregaande verantwoording, vastgelegde protocollen en regels en controle. Dan sluipt wantrouwen het systeem binnen en dat is funest voor de creatieve sector.

Op 16 september is het Werkprogramma 2025-2026 van de Raad voor Cultuur gepubliceerd. De Raad voor Cultuur is het wettelijke onafhankelijk adviesorgaan van regering en parlement op het terrein van cultuur, erfgoed, de creatieve sector en media. Met zijn adviezen bewaakt en bevordert de raad een rijk cultureel leven en een veelzijdig media-aanbod. 

De raad brengt dit jaar nog adviezen uit over toezicht in de culturele sector en financiering van cultuur. In 2026 heeft de raad onder meer adviezen geagendeerd over: artistieke en journalistieke vrijheid; de gevolgen van artificiële intelligentie voor de culturele sector; bescherming van monumenten in oorlogstijd en inkomens uit rechten in de muzieksector. 

De verkiezingen voor de Tweede Kamer staan voor de deur. Voor iedereen die zich inzet voor kunst- en cultuureducatie is dit hét moment om te kijken hoe politieke partijen zich uitspreken over de rol van onze sector. Cultuurconnectie heeft de programma’s van de grootste partijen geanalyseerd en zet de belangrijkste zaken op een rij.

In meerdere programma’s wordt cultuureducatie nadrukkelijk genoemd als onderdeel van goed onderwijs. Tot op heden is PvdD de enige partij die in het partijprogramma kenbaar maakt cultuureducatie en -participatie wettelijk te willen verankeren, al zijn er partijen die wel mogelijkheden verkennen of steun aanbieden aan het idee. Veel partijen zijn er echter wel van doordrongen dat de subsidieperiodes moeten worden verlengd. Het is echter niet duidelijk of ze hiermee ook op gemeentelijke subsidies doelen. In verschillende partijprogramma’s komt de verbinding tussen cultuurbeoefening en andere domeinen aan de orde. 

De gisteren gepresenteerde Miljoenennota bevestigt het beeld dat onze sector al langer vreest: het beleid op cultuur wordt voortgezet in de lijn van vorig jaar, zonder grote verschuivingen of extra middelen. Toegang tot cultuur, en vooral cultuurbeoefening, blijft daardoor onder druk staan. Mooie woorden over toegankelijkheid worden niet ondersteund door structurele investeringen. Dat schrijft Cultuurconnectie in een reactie op de Miljoenennota. 

In 2024 werden festivals en concerten met meer dan 3.000 bezoekers in Nederland samen 29,9 miljoen keer bezocht. Dat is een lichte daling ten opzichte van 2023 (30,6 miljoen). Deze terugloop komt volledig door de festivalmarkt. De concertmarkt liet juist een sterke groei zien en lijkt zich daarmee definitief te hebben hersteld van de coronajaren.

Het aantal grote concerten (meer dan 3.000 bezoekers) steeg in 2024 met 17% naar 385. Het aantal bezoeken groeide met 11% tot 5,2 miljoen – het hoogste sinds de start van de metingen in 2017. In tegenstelling tot de concertmarkt stond de festivalmarkt in 2024 onder druk. Het aantal festivals daalde van 1.252 naar 1.225 (-2%), terwijl het bezoek met 5% terugliep. 

Aanstaande zaterdag 16 september organiseert het ILFU een lezersmars naar aanleiding van toenemende censuur op boeken en literatuur wereldwijd. Boekenkrant onderzocht de schrikbarende stijging van book bans in de VS, waar inmiddels duizenden titels van de planken verdwijnen.

Sinds Donald Trump in januari aan zijn tweede presidentstermijn begon, is er een hele reeks maatregelen doorgevoerd in het educatie- en boekenveld. Onderzoek van schrijversvereniging PEN America wijst uit dat in het academisch jaar 2023-2024 meer dan 10.000 boeken op openbare scholen in de VS in de ban zijn gedaan. Deze boeken worden uit zowel openbare- als schoolbibliotheken gehaald, of worden bijvoorbeeld geschrapt uit curricula op scholen.

Maartje de Lint is een van de hoofdpersonen in de documentaire Het Muziekmedicijn, geregisseerd door journalist Frénk van der Linden. Als muziektherapeut zingt en danst ze met mensen met dementie, van wie Van der Linden er een paar volgt. Muziek kan bij mensen met dementie onverwachte reacties oproepen: herinneringen komen boven, gezichten lichten op. Hoe dat precies werkt in het brein, en waarom het muzikale geheugen vaak zo lang behouden blijft wordt onderzocht in de documentaire. 

De internationale gemeenschap schoot Nederland te hulp na de Watersnoodramp van 1953. Scandinavische landen en Oostenrijk leverden honderden zogenoemde Geschenkwoningen aan gezinnen die hun huis kwijt waren geraakt.  De Raad voor Cultuur heeft 43 Geschenkwoningen genomineerd om rijksmonument te worden. Als de eigenaren er geen bezwaar tegen hebben, is Nederland binnen een jaar in één klap ruim veertig rijksmonumenten rijker. Ze zijn bedoeld als tastbare herinneringen aan ’s lands grootste naoorlogse ramp én aan de uitingen van Europese solidariteit die daarop volgden.

Met uitzondering van coronajaar 2020 toont het Nederlands Film Festival al sinds 2015 de beste Nederlandse videoclips van het afgelopen jaar. Ter gelegenheid van de tiende jubileum wordt tijdens de komende festivaleditie een prijs uitgereikt. De Fullscreen x XITE Oeuvreprijs gaat naar rapper, zanger en regisseur Yousef Gnaoui, beter bekend als Sef.

De zoektocht naar een nieuwe directeur-bestuurder voor het Theater aan de Parade verloopt niet eenvoudig. Er is met kandidaten gesproken, maar die zijn te licht bevonden. Er komt een nieuwe wervingsactie en interim-directeur Rob Almering blijft het net begonnen seizoen aan. Volgens Carin van Berkel-van Kastel, voorzitter van de raad van commissarissen, is er wel een verklaring voor om een nieuwe zoektocht te beginnen: „De zoektocht is complex vanwege de verantwoordelijkheid die de rol van directeur- bestuurder met zich meebrengt. Op cultureel gebied, ondernemerschap en bedrijfsvoering." 

Het kabinet schiet het Haagse museum Panorama Mesdag te hulp. Het wordt een rijksmuseum en krijgt 1,8 miljoen euro per jaar. Die plannen werden vandaag bekendgemaakt in de Miljoenennota. In het museum hangt het gelijknamige schilderij Panorama Mesdag, een cilindervormig schilderij van 14 meter hoog en met een omtrek van 120 meter. Op het schilderij staat een panorama van de Noordzee, Den Haag, Scheveningen en de duinen. Het werd in 1881 geschilderd door Hendrik Willem Mesdag.

Eerst waren vooral musea in Washington aan de beurt, maar het herschrijven van de geschiedenis gebeurt nu in het hele land. De beroemde slavernijfoto De gegeselde rug verdwijnt uit een Amerikaans nationaal park. De censuur is het gevolg van het half jaar oude decreet van president Donald Trump om ‘waarheid en verstand terug te brengen in de Amerikaanse geschiedschrijving’. 

De Amerikaanse regering heeft meerdere nationale parken opdracht gegeven uitlegbordjes en tentoonstellingen weg te halen die over de slavernijgeschiedenis gaan, heeft The Washington Post gemeld. Nationale parken omvatten naast beschermde natuur ook plekken waar zich belangrijke momenten in de Amerikaanse geschiedenis hebben afgespeeld.

Knap, blond, jongensachtig: Robert Redford was een van de meest geliefde filmsterren van zijn generatie. Hij was ook maatschappelijk geëngageerd en gaf met het Sundance Film Festival een stevige impuls aan de onafhankelijke cinema. Redford is thuis in de Amerikaanse staat Utah overleden, laat zijn publicist weten. Hij was 89 jaar oud.

De Maagd startte op haar 35-ste verjaardag een crowdfundingsactie, waarbij bezoekers wordt gevraagd te investeren in het Bergse theater. De stoelen in de foyer zijn versleten en de muren moeten een lik verf. Het theater riep daarom Bergenaren op om als verjaardagscadeau een donatie te doen. Onder de noemer ‘Weer verliefd op De Maagd’, hebben bijna 150 Bergenaren gehoor gegeven aan de oproep. „Toch is er nog werk aan de winkel”, zegt Charlotte Verbeek, „We zijn op de helft van het benodigde bedrag. Er is 35.000 euro nodig in totaal.”

Vijfentwintig jaar lang is er gepast, gesloopt en gemeten, maar nu is het culturele hart van Veenendaal af. De Brouwersgracht is geopend, het project Brouwerspoort is klaar. Afgelopen vrijdag werd het project feestelijk geopend bij het stadsstrand. Met de bibliotheek, het filmhuis, het stadsmuseum en de muziekschool op het Kees Stipplein vormt Brouwerspoort het nieuwe culturele centrum van Veenendaal. „Er gebeurt van alles: activiteiten, horeca, wonen, winkelen. Een echte ontmoetingsplek, ook voor jongeren.’’

In de NRC staan reacties van zeven reacties van lezers naar aanleiding van de AvroTros en het Songfestival en op het controversiële concert van Bob Vylan in Paradiso. Velen steunen het besluit van AvroTros om het Songfestival te boycotten vanwege Israël’s optreden in Gaza, en benadrukken de politieke kracht van cultuur. Sommigen vinden dat kunst en sport niet politiek beoordeeld moeten worden. Over het Bob Vylan-concert zijn reacties fel: sommigen noemen zijn uitspraken gevaarlijk en haatdragend, anderen pleiten voor kalmte en juridische beoordeling in plaats van politieke ophef.

Na een reeks beschuldigingen door vrouwen over seksueel wangedrag lijkt de Turkse cultuurwereld wakker te worden. Theatergroepen en sommige filmproducenten stellen manifesten op tegen seksuele intimidatie. Meer dan honderd personen (uitsluitend mannen) uit de werelden van tv, theater, mode, muziek en film in Turkije zijn de afgelopen weken op sociale media beschuldigd van seksuele intimidatie of aanranding.

Anna Ol, eerste solist bij Het Nationale Ballet, is de winnaar van de Alexandra Radius Prijs 2025. Radius reikte de prijs gisteren persoonlijk uit bij de première van de voorstelling Monument van Het Nationale Ballet. Ol blinkt volgens de jury uit door een grote technische zuiverheid en esthetische perfectie. De Vrienden van Het Nationale Ballet reiken de Alexandra Radius Prijs jaarlijks uit aan de danser zich in het voorbije dansseizoen het meest opvallend heeft onderscheiden bij het gezelschap. De prijs bestaat uit een bedrag van 5.000 euro en een kunstwerk.

De regering moet onderzoeken of Opera Zuid 1,6 miljoen extra subsidie kan ontvangen vanuit het Fonds Podiumkunsten. Daartoe dienden PVV’ers Geert Wilders en Martine van der Velde dinsdag een motie in tijdens het Tweeminutendebat Cultuur.

De huidige rijkssubsidie voor Opera Zuid, 1,9 miljoen euro per jaar, is volgens de partij te laag om haar operafunctie in de regio Zuid te vervullen. Als het bedrag niet verhoogd wordt, leidt dat volgens Wilders en Van der Velde ’tot een aanzienlijke vermindering van het operabereik’ en een ‘verschraling van het aanbod in die regio’. De partij sprong bij eerdere cultuurdebatten ook al in de bres voor het operahuis.