Op 20 januari vond het door BK – Informatie georganiseerde symposium 'Kunst in de openbare ruimte' plaats. Iedereen die een ticket heeft kan de opnames online terugkijken tot eind februari 2021. Anderen kunnen contact opnemen met BK – Informatie om het terug te zien. Een overzicht van de 6 sprekers en het onderwerp dat ze inbrachten.

Wat is de stand van zaken van kunst in de openbare ruimte in Nederland? Wat komen mensen die werken in dit veld tegen in hun dagelijkse beroepspraktijk? Hoe zien opdrachten eruit? Zijn er nog veel opdrachten en wat zijn de problemen die we tegenkomen wanneer het gaat over de realisering van kunst in de openbare ruimte? Deze en vele andere vragen komen aan de orde bij het Symposium Kunst in de openbare ruimte, op 20 januari, dat BK-informatie organiseert ter ere van het veertigjarig bestaan van dit vakblad voor beeldend kunstenaars – dat in 1979 zijn oorsprong vindt in het breed onder de aandacht brengen van nieuwe opdrachten voor beeldende kunst in de openbare ruimte.

De brancheorganisatie voor architecten BNA roept op tot extra aandacht voor goed opdrachtgeverschap en solidariteit binnen de bouwketen tijdens de aanhoudende pandemie maar ook daarna. Architectenbureaus geven aan dat niet alle opdrachtgevers en ketenpartners bij contractvorming en -beheer voldoende oog hebben voor de impact van de coronacrisis. Dat leidt helaas geregeld tot een verslechterde betaalmoraal en onwerkbare voorwaarden.

Dutch Choir Music Now ondersteunt componisten met nieuwe compositieopdrachten en voorziet amateurkoren van gratis, nieuw koorrepertoire. Het initiatief is genomen door een mecenas die anoniem wil blijven, in samenwerking met Nieuw Geneco en Dutch Composers NOW. De composities zijn vrij toegankelijk op het online platform Dutch Choir Music NOW. De mecenas achter het initiatief noemt zich Marcia en is in het dagelijks leven koordirigente. Ze besloot een erfenis in te zetten om componisten – die nauwelijks steun krijgen tijdens de coronacrisis – in hun kracht te zetten met nieuwe compositieopdrachten. Bovendien wil ze amateurkoren aan goed zingbare nieuwe composities helpen, afgestemd op de mogelijkheden en verwachtingen van amateurzangers. Op de website staan al 39 composities voor vrouwenkoor (ook geschikt voor mannen). De stukken zijn te downloaden en voorzien van audio en oefenbestanden.

In coronajaar 2020 ontvangt BNA-jurist Michel Geertse opvallend veel klachten van architecten over aanbestedingen. Bottleneck zijn vooral de hoge tenderkosten en de disproportionele voorwaarden die opdrachtgevers stellen. Aan de andere kant mogen architecten zich ook soms ook alerter opstellen, vindt Geertse. “Je wilt niet weten hoeveel architecten ik aan de lijn heb gehad die in de volgende ronde pas ontdekken wat de voorwaarden zijn”, zegt hij in een gesprek met Architectenweb.

De BNA neemt het marktdossier aanbesteden over van PIANOo, het Expertisecentrum Aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken. Aanleiding is het besluit van PIANOo te stoppen met specifieke branchedossiers. Omdat het inkopen van architectendiensten vraagt om specifieke kennis neemt de BNA het marktdossier nu over. Onlangs heeft de BNA samen met PIANOo het marktdossier nog geactualiseerd. Inkopers zijn hiermee beter in staat zijn om hun architectenselectie af te stemmen op de marktomstandigheden in de architectenbranche

Margriet Luyten is dit jaar de laureaat van de Will en Jan van Hoof Kunstprijs Noord-Brabant. De prijs wordt voor de derde keer uitgereikt en is, naast een blijk van waardering, een impuls ter stimulering. Mogelijke winnaars van deze Noord-Brabantse kunstprijs dienen te beschikken over een rijk kunstenaarsparcours en (inter)nationaal succes. De laureaat wordt gekozen door Het Noordbrabants Museum, waarna hij of zij de opdracht krijgt om in een tijdsspanne van maximaal één jaar een kunstwerk voor het museum te vervaardigen. Dit werk wordt vervolgens toegevoegd aan de collectie De prijs is een initiatief van het Will en Jan van Hoof Fonds en Het Noordbrabants Museum. Eerdere laureaten waren Eelco Brand en L.J.A.D. Creyghton.

In de eerste week van het nieuwe jaar wordt begonnen met de bouw van De Nieuwe Herdgang, de uitkijktoren in de Moerenburg, bij knooppunt De Baars. Eind april moet het opvallende, 25 meter hoge bouwwerk langs de A58 klaar zijn. Als de toren klaar is, worden rondom het kunstwerk twaalf bomen gepland en wordt het omliggende terrein ingezaaid met een bloemenmengsel. Er wordt ook een wandelpad aangelegd naar de toren, die straks toegankelijk wordt via een tourniquet. De landschappelijke inrichting is bedacht in samenspraak met het Waterschap en Rijkswaterstaat, vanwege de plannen voor de verbreding van de A58. De uitkijktoren is een ontwerp van kunstenares Nina Aalbers. Zij reageerde in 2017 op een oproep aan beginnende architecten, ontwerpers en kunstenaars om een ontwerp te maken voor een uitkijktoren bij De Baars. Aanvankelijk werd gekozen voor een ander ontwerp, maar die constructie bleek later onuitvoerbaar. Daarop kwam de gemeente Tilburg uit bij het ontwerp van Nina Aalbers. Er is een bedrag van 275.000 euro beschikbaar.

Mathijs Leeuwis is de komende twee jaar de nieuwe stadscomponist van Tilburg, als opvolger van Anthony Fiumara. ‘’Het is een grote eer om Anthony, van wie ik veel geleerd heb, te mogen opvolgen. Op dit nog vrij prille punt in mijn carrière hoop ik een platform als stadscomponist te kunnen benutten om samen te werken met andere kunstenaars en enkele van mijn artistieke en sociale doelen te verwezenlijken. Hoewel de tijd van volle concertzalen vermoedelijk nog even op zich laat wachten, sta ik te popelen om aan de slag te gaan.’’ ,,Na de ‘tempel’ in De Nieuwe Vorst wil ik in de stad zulke plekken laten landen waar mensen zich even kunnen terugtrekken, en op een andere manier naar muziek luisteren. Daarnaast ben ik als liedjesschrijver geïnteresseerd in verhalen, en ik heb belangstelling voor de geschiedenis van de stad”, zegt Leeuwis. Dit project van De Link komt mede tot stand met steun van de provincie Noord-Brabant en de gemeente Tilburg. Op 12 december nam Anthony Fiumara afscheid als stadscomponist met een avond vol nieuwe muziek in de Concertzaal in Tilburg.

De coronatijd valt voor de kunstliefhebber zwaar. Gelukkig is er ook veel kunst in de openbare ruimte te beleven. Kunst waar je al wandelend of fietsend naar toe kunt, of die zomaar ineens je pad kruist. Kunst waardoor je je kunt laten inspireren, waarover je kritische vragen kunt stellen of die je verbaast omdat je niet begrijpt wat het kunstwerk daar doet. Liesbeth Jans, adviseur kunst & samenleving Kunstloc Brabant, blogt over kunst in de openbare ruimte.

De percentageregeling voor beeldende kunst bij Rijksgebouwen bestaat bijna 70 jaar. Sinds 1951 zorgt de regeling ervoor dat een percentage van bouwkosten aan Rijksgebouwen wordt gebruikt om opdrachten uit te schrijven aan beeldend kunstenaars. Hoewel deze lange staat van dienst waardering oogst, bestaat er ook onduidelijkheid over de rol die de Rijksoverheid via deze regeling speelt als opdrachtgever. Om op goede wijze de positie in het opdrachtgeverschap te kunnen bepalen, vroeg het Atelier Rijksbouwmeester de Boekmanstichting wat ervaringen met de percentageregeling uit het nabije verleden ons leren over haar functioneren. Ook wilde het Atelier weten hoe de regeling vanuit deze inzichten in de toekomst kan worden verstevigd als vorm van opdrachtgeverschap in de Nederlandse beeldende kunst. Het doel van dit onderzoek is om het functioneren van de regeling in kaart te brengen en inzicht te krijgen in de toekomstbestendigheid ervan. Voor die toekomstbestendigheid is het belangrijk om ook andere vormen van opdrachtgeverschap te inventariseren en parallellen te trekken met de percentageregeling. Wat leren ervaringen met de percentageregeling uit het nabije verleden over haar functioneren en hoe kan de regeling vanuit deze inzichten in de toekomst worden verstevigd als vorm van opdrachtgeverschap in de Nederlandse beeldende kunst?

Het water van de Aa en de Dommel, de orgels in de dorpskerken, verkeersstromen op de A50. Zó klinkt Meierijstad. Maar, Angela de Weijer hoort meer in de dertien kernen van de gemeente Meierijstad. Daarom komt de eerste stadscomponist van de gemeente vanuit haar woonplaats Eindhoven op woensdag en donderdag naar Veghel toe. Ze werkt dan vanuit Phoenix Cultuureducatie op de Noordkade. Angela de Weijer heeft als componist de opdracht: een muzikaal kunstwerk maken voor en over Meierijstad. De 33-jarige Eindhovense is geluidskunstenaar, componist en dj en heeft deze opdracht gekregen van de provincie Noord-Brabant. In Noord-Brabant zijn vier ‘stadscomponisten’ actief: Tilburg, ‘s-Hertogenbosch, Heukelom en Meierijstad. Een gesprek.

Het Radio Filharmonisch Orkest start met ingang van 2021 met een jaarlijks stipendium voor jonge, talentvolle componisten. Het eerste stipendium zal worden toegekend aan de Nederlands-Israëlische Karmit Fadael. Het stipendium kwam tot stand dankzij financiële steun van de Vrienden van het RFO en de gemeente Hilversum in samenwerking met het televisieprogramma Podium Witteman. Karmit Fadael krijgt opdracht voor het componeren van vier nieuwe werken, waarvan er één op de Nieuwjaarsbijeenkomst van de gemeente Hilversum in première zal gaan. De andere composities zullen door het jaar heen in première gaan bij het televisieprogramma Podium Witteman, uitgevoerd door leden uit het Radio Filharmonisch Orkest en het huisensemble van Podium Witteman, Fuse. Het laten klinken van nieuw gecomponeerde muziek en de ontwikkeling van talent behoren tot de kerntaken van het Radio Filharmonisch Orkest. Juist nu is het belangrijker dan ooit Nederlandse componisten te steunen met opdrachten. Met het 'Stipendium Radio Filharmonisch Orkest' ondersteunt het orkest een jong talent en krijgt deze de kans om een jaar lang met een professioneel orkest te werken.

Afgelopen jaar hebben een groot aantal publieke en private organisaties zich samen met de culturele en creatieve sector gebogen over 10 grote maatschappelijke uitdagingen. De belangrijkste leeropbrengsten van het project IDOLS zijn gebundeld in een gelijknamig boekje dat op 11 november werd aangeboden aan minister van Engelshoven (OCW) die het programma mogelijk maakte. De problemen van morgen vragen om nieuwe inzichten en denkwijzen. Van biodiversiteit en obesitas tot inclusie en mantelzorg. De oplossingsgerichte denkkracht van de culturele en creatieve sector draagt nu al bij. Maar hoe die denkkracht beter kan worden gemobiliseerd, verdient meer aandacht. Juist daarover ging Project IDOLS* (Increasing Demand by Offering LearningS). Vooral de manier die meer recht aan de gecreëerde waarde doet stond centraal. Want dat was het doel van dit praktijkonderzoek: het vergroten van de taartpunt voor de culturele en creatieve sector door het organiseren en professionaliseren van opdrachtgeverschap. En een jaar na de start, blijkt dat relevanter dan ooit.

Digi-PACCT wordt een digitaal platform dat onder meer inzicht moet gaan geven in de geldende arbeidsvoorwaarden in de culturele en creatieve sector, waaronder cao’s en honorariumrichtlijnen. Inmiddels is de cao-kaart gelanceerd die een uitgebreid inzicht geeft in alle cao’s in de sector. Daarnaast zal een kennisbank worden opgebouwd (en blijvend worden geactualiseerd) met informatie over (de toepassing van) bestaande maar ook toekomstige wet- en regelgeving omtrent arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht en fiscaalrechtelijke onderwerpen. Een derde en tevens zeer belangrijk onderdeel van Digi-PACCT is het stimuleren van kennisdeling tussen (met name) kleine werkgevers en HR-professionals in de sector om goed werk- en opdrachtgeverschap te bevorderen.

Geluidskunstenaar, componist en DJ Angela de Weijer gaat dit culturele seizoen, in opdracht van de Provincie Noord-Brabant, aan de slag als Stadcomponist in de gemeente Meierijstad. Het doel: het stimuleren van een bloeiende en levendige muzieksector die midden in de gemeenschap staat, waarin ‘muziekmakers’ en componisten het voortouw nemen. De kersverse Stadscomponist wordt hierbij ondersteund en gefaciliteerd door Phoenix Cultuur. De Stadscomponist gaat de komende maanden verbindingen leggen met inwoners in de verschillende dorpskernen van de gemeente en laat zich inspireren door de verhalen en gebeurtenissen die leven in de gemeenschap. Op basis van deze informatie en inspiratie maakt ze een compositie of een klankkunstwerk. De presentatie van haar werk vindt plaats bij een bestaand evenement of concert, maar kan ook een op zichzelf staande activiteit worden. Anthony Fiumara, Piet-Jan van Rossum, Bart de Vrees en Angela de Weijer zijn de vier kunstenaars die in het seizoen 2020-2021 stadscomponist zijn in respectievelijk Tilburg, ’s-Hertogenbosch, Heukelom en Meierijstad.

Kunstenaars uit Midden-West-Brabant die in aanmerking willen komen voor de plaatsing van hun kunstwerk op het Raadhuisplein in Rijen, kunnen daarvoor een ontwerp insturen. De winnaar krijgt bovendien een bedrag van 3.000 euro. De gemeente Gilze en Rijen is twee jaar geleden ingestapt in het project Kunst in de Gemeente van de Stichting Kunstweek uit Raamsdonksveer. Het wisselkunstproject maakt het mogelijk dat een kunstenaar zijn kunstwerk een jaar lang exposeert op een betonnen sokkel van één bij één meter in de hoek van het Raadhuisplein. Daarna krijgt hij of zij het weer terug. Het doel is om mensen meer bewust te maken van de waarde van kunst en kunst zichtbaarder te maken in het straatbeeld. En de kunstenaars kunnen er een opdracht mee binnenhalen.

Er komen nog twee kunstwerken aan, daarmee staat de teller van het Tilburgse muurschilderingenexperiment eind dit jaar op tien stuks. Het bevalt zo goed - van online reacties tot bijval van alle politieke partijen - dat er in ieder geval nog twee jaar een vervolg moet komen. Dat vindt het Tilburgse college. Er wordt 60.000 euro uitgetrokken om nog twee jaar door te gaan. Het voorstel wordt volgende maand tijdens de begrotingsbehandeling besproken. Er moet wel worden geëvalueerd wat er goed ging, en wat minder goed, aldus wethouder Jacobs. Meer diversiteit bijvoorbeeld: tussen de schilderingen die tot dusver werden gemaakt, zat nog geen werk van vrouwen. Daar komt binnenkort verandering in.

In opdracht van de provincie Noord-Brabant ontwikkelde C-mone in samenwerking met Kunstloc Brabant de ontwerpopdracht ‘Brabantse Kloostericonen’. Dit naar aanleiding van het Jaar van het Brabants Kloosterleven, dat door de provincie Noord-Brabant wordt georganiseerd . Ontwerpers en beeldend kunstenaars werden uitgenodigd een product te ontwerpen om de kloosterverhalen op een nieuwe manier te vertellen. Vijf makers gaan nu aan de slag.

Twintig eindexamenleerlingen van de opleiding decoratie- en restauratieschilder van het SintLucas in Boxtel hebben van het parochiebestuur van de Sint-Lambertuskerk in Helmond de opdracht gekregen om de wandschilderingen op de zijpanelen in het dwarsschip van de kerk te restaureren. De afgelopen zes weken hebben ze onderzoek verricht. Historisch, bouwkundig, materiaaltechnisch en zelfs iconografisch. Oftewel: wat speelt zich op de afbeelding af? De komende twee weken formuleren de studenten een restauratieadvies en dan kan, na goedkeuring van het parochiebestuur, het echte werk beginnen. Docent Joep Dirckx is blij dat de studenten in deze tijd van online onderwijs in de kerk fysiek aan de slag kunnen.

In Werkendam is het standbeeld onthuld ter herinnering aan het lot van de Merwedegijzelaars. Het beeld, gemaakt door Richard van der Koppel, vormt samen met de standbeelden in Sliedrecht en Hardinxveld een drieluik. Uit deze drie dorpen en de Biesbosch zijn op 16 mei 1944 zo'n zeshonderd jonge mannen opgepakt, als wraakactie van de Duitse bezetter en afgevoerd naar Kamp Amersfoort en later naar Duitse werkkampen.

De graffitikunst in de twee fietstunnels in Geldrop is op 27 september officieel geopend. Bart van Eshof en Emil van der Wijst vormen het kunstenaarsduo dat verantwoordelijk is voor het werk dat duidelijk verwijst naar het textielverleden van Geldrop. Gebiedsregisseur Karen Denton heeft met de koffiedames Wanda Wormser en Ellen Schoumacher verhalen van inwoners van Geldrop verzameld om te verwerken in het ontwerp. De graffitikunstwerken in de twee fietstunnels langs de Dommel zijn een onderdeel van een kunstroute door de regio, maar ook bedoeld om mensen zich meer op hun gemak te laten voelen in de donkere tunnels. ,,Door het kleurrijke geheel voelen mensen zich veiliger’’, zegt wethouder Rob van Otterdijk

De Eindhovense gemeenteraad komt sinds kort bijeen in een raadzaal die compleet is vernieuwd en waaruit kunst is gesloopt. De raad heeft nooit besloten dat dit moest, en hier is nooit in openbaarheid over gesproken. Raadslid Mary-Ann Schreurs wil nu snel van het college weten hoeveel deze operatie heeft gekost en vooral: wie zo nodig een nieuwe raadzaal wilde en waarom. Voor de raadzaal is opnieuw speciaal meubilair ontworpen en zijn grote nieuwe lampen opgehangen. Het lichtkunstwerk van Bert Staal en Matty Christensen, een deel ervan, fijn geweven matten van roestvrij staal, kostte alleen al 270.000 euro - is weggegooid. Dat het lichtkunstwerk van Bert Staal en Matty Christensen in de raadzaal van Eindhoven is gesloopt zonder dat de makers zijn gewaarschuwd is de schuld van de architect, zegt het college van B&W. Die zou 'verzuimd' hebben hen te informeren. Architect Rudy Uytenhaak zegt dat buiten hem tot sloop is besloten. Lida Calis en Ed Verstappen zijn twee van de 22 Eindhovense burgers die 19 jaar geleden hun handtekening beschikbaar stelden voor een kunstwerk van Matty Christensen in het stadhuis. ,,Wij stonden symbool voor alle Eindhovenaren in de stad. En dat symbool is nu gesloopt en weggegooid.”

Een relatie begint niet bij de opdrachtgever, maar bij het bureau. Deel #4 in de serie ‘Ontwerper zoekt opdrachtgever’ van Roel Stavorinus over de samenwerking tussen bedrijven en hun bureaus. Plus het interview met Creative digital agency GRRR. Dat bureau werkt voor een betere wereld, en koos een positionering die bepaalt hoe en voor wie ze werken.

West 8 heeft een grote ontwerpopdracht tot herinrichting van de haven van Baltimore teruggegeven vanwege een aantijging met een oude foto van een Sinterklaasfeest op het Rotterdamse hoofdkantoor. Aan de opdrachtgever is anoniem een foto gestuurd, waarop drie als Zwarte Piet verklede en geschminkte kinderen te zien zijn. Voor Adriaan Geuze, oprichter van het bureau, was er geen twijfel mogelijk; hij trok zijn bureau terug uit het project. “We konden en wilden de rest van het team er niet mee belasten.” Op de website van West 8 staat sinds kort een statement over Black Lives Matter. Het bureau zegt hierin onder meer toe concrete acties te gaan ondernemen om de carrières van gekleurde mensen te stimuleren, onder meer door het instellen van speciale mentorschappen. Toch heeft dit initiatief niets te maken met de geschrapte opdracht in Baltimore, vertelt Geuze.

In maart 2018 begon Geert van Boxtel op verzoek van de toenmalige Gedeputeerde Henri Swinkels van Noord-Brabant aan zijn taak als arrangeur. Bij wijze van experiment voor twee jaar. De arrangeur werkt samen met makers, componisten, musici, gezelschappen en podia in Noord-Brabant aan het verbinden van een breed publiek aan klassieke en hedendaagse gecomponeerde muziek. Partners in dit project zijn onder meer musici, ensembles, orkesten, koren en gezelschappen uit en buiten de muziekwereld, uit zowel de professionele als de amateurkunst. In december 2019 werd zijn taak door interim-cultuurgedeputeerde Annemarie Spierings met nog een jaar verlengd. Wat hij doet is hard nodig, zegt van Boxtel. ,,Er komt minder publiek. Je ziet er de vergrijzing. Ik ben 52 en van middelbare leeftijd, maar bij concerten ben ik altijd een van de jongeren.” Naast een breder en andere publiek, wilde Van Boxtel ook een denkomslag bij de makers bereiken. ,,In de wereld van klassiek is autonomie van de muziek belangrijk. Dat is prima hoor, ik weet zeker dat ook ‘moeilijke’ muziek een publiek vindt. Maar soms moet je er wat meer moeite voor doen.” Of de aanpak geslaagd is, vindt hij een lastig te beantwoorden vraag. “Het is een bijzonder beleidsinstrument dat ook door veel mensen is gevolgd, ook buiten de provincie. Je zou dit ook op andere beleidsterreinen kunnen doen met iemand voor de dans bijvoorbeeld. Je brengt inhoud en financiën bij elkaar en dat zorgt voor flexibiliteit en snelheid.”

De kunst- en interieurtoepassingen die buro Staal/Christensen in 2002 in het stadhuis van Eindhoven heeft gemaakt, zijn vernietigd tijdens de recente verbouwing. Het architectenduo is ‘verbijsterd’ en wil van het college  van B&W van de gemeente Eindhoven weten wie verantwoordelijk is.

Kunstenaar Collin van der Sluijs maakt op uitnodiging van de gemeente Tilburg schilderingen op de twee muren van wooncomplex Kedentsche Hoek. De kunstenaar schildert al sinds zijn elfde, maakte muurschilderingen in verschillende steden. Distels lijken op te stijgen uit zijn muurschildering. Die distels horen bij het textielverleden van de stad. Vroeger werden ze gebruikt voor het ruwen, een aanpak die bijvoorbeeld dekens hun donzigheid geeft. En zijn schildering verwijst naar museum De Pont, iets verderop. De gemeente Tilburg wil meer muurschilderingen in de stad.