Nu het kabinet is gevallen, roepen de gezamenlijke provincies en de gemeenten de Tweede en Eerste Kamer op om het inwerkingstreding-KB niet controversieel te verklaren. Alle noodzakelijke wetgeving is door het parlement aangenomen en ook grotendeels al gepubliceerd in het Staatsblad. Provincies en gemeenten bereiden zich voor op de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2022. Een snelle invoering van de Omgevingswet blijft gewenst.

Op 20 januari vond het door BK – Informatie georganiseerde symposium 'Kunst in de openbare ruimte' plaats. Iedereen die een ticket heeft kan de opnames online terugkijken tot eind februari 2021. Anderen kunnen contact opnemen met BK – Informatie om het terug te zien. Een overzicht van de 6 sprekers en het onderwerp dat ze inbrachten.

Kunst kan de natuurervaring versterken, zorgen voor bewustwording of de weg wijzen. Liesbeth Jans, adviseur Kunst & Sameneving van Kunstloc Brabant, deelt inspirerende voorbeelden hiervan.

De CDA, PVDA, D66, GroenLinks en Partij voor de Dieren roepen in hun verkiezingsprogramma’s op tot meer stadsparken. Maar het ene park is het andere niet. Wat maakt een stadspark aantrekkelijk? Stadszaken sprak met experts in dit vakgebied. Berdie Olthof (Feddes/Olthof Landschapsarchitecten), Kyra Kuitert (Bureau KM en auteur van het handboek ‘Prettige Plekken’) en Egbert Roozen (directeur van Branchevereniging VHG) komen allemaal tot dezelfde conclusie: een stadspark aanleggen is maatwerk. Toch zijn er enkele voorwaarden waar elk stadspark aan zou moeten voldoen.

Wat is de stand van zaken van kunst in de openbare ruimte in Nederland? Wat komen mensen die werken in dit veld tegen in hun dagelijkse beroepspraktijk? Hoe zien opdrachten eruit? Zijn er nog veel opdrachten en wat zijn de problemen die we tegenkomen wanneer het gaat over de realisering van kunst in de openbare ruimte? Deze en vele andere vragen komen aan de orde bij het Symposium Kunst in de openbare ruimte, op 20 januari, dat BK-informatie organiseert ter ere van het veertigjarig bestaan van dit vakblad voor beeldend kunstenaars – dat in 1979 zijn oorsprong vindt in het breed onder de aandacht brengen van nieuwe opdrachten voor beeldende kunst in de openbare ruimte.

Energietransitie, woningbouw, biodiversiteit en klimaatadaptatie zijn ruimtelijke opgaven die vragen om een integrale langetermijnvisie van het Rijk. Maar, zeggen Wageningse onderzoekers, om deze groene weg in te kunnen slaan is de terugkeer van de planologische kernbeslissing, de PKB, noodzakelijk.

De Gezonde Stad Index 2020 laat zien dat Groningen op gezondheid veruit het beste scoort van alle 20 onderzochte grote Nederlandse steden. John Boon, hoofd landschapsarchitectuur en groene stad bij Arcadis, raadt andere steden aan gezondheid centraal te stellen in beleid en vooral actie te nemen om de leefomgeving in hun gemeenten gezonder te maken.

“Werklandschappen in de stad en daarbuiten zijn aan het veranderen, deels door hoe wij het willen, deels door hoe de wereld het mogelijk maakt. “Het succes van steden meten we veel te veel af aan inwonersaantallen en economische groei, en veel te weinig aan hun strategie. Dat stelt TU Delft-onderzoeker Karel Van den Berghe. "Mocht je de circulaire economie niet vanuit de vraag, maar vanuit het aanbod plannen, dan zou in een klap de waarde van bedrijventerreinen de hoogte inschieten."

Het weghalen van het kunstwerk De Stoelen op het Wilbertsplein is een ‘grof schandaal’, zegt kunstenaar Thijs van Kimmenade. Vanwege de herinrichting van een plein in hartje Bakel moet zijn beeld wijken van de gemeente Gemert-Bakel. Van Kimmenade kondigt aan dat hij zich met juridische hulp zal verzetten tegen dat onderdeel van het plan.

Natuurinclusief ontwikkelen wordt steeds gebruikelijker in gebiedsontwikkeling. Toch is het volgens Sabine Boukens tijd voor een volgende stap. In haar onderzoek naar ‘parkinclusief ontwikkelen’ formuleert Boukens negen ontwerpprincipes om de stad als park te ontwikkelen. Centraal daarbij staat het realiseren van betere verbindingen met en tussen andere, bestaande groenstructuren. Niet alleen in de wijk, maar zelfs op stads- en provinciaal niveau.

Nu steeds meer winkels sluiten, zijn steden naarstig op zoek naar een alternatief om leegstand te voorkomen. Transformeren is tijdrovend, kostbaar en risicovol. Rinske Brand pleit er daarom voor te experimenteren met wat het beste past bij een specifieke plek. Zij geeft vijf argumenten voor wat zij ‘placetesting’ noemt en doet dat aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. “Bij deze tijd past een methode die helpt om het uiteindelijke concept voor een gebied gaandeweg te ontwikkelen.”

Werken Nederlanders meer thuis en mogen zij zelf kiezen op welke dag zij dat doen, dan zal er veelal gekozen worden thuis te werken op woensdag en vrijdag, verwacht Colliers International. Ook voordat de crisis uitbrak waren dit de dagen met de minste bezetting op kantoor. De ruimtebehoefte neemt dan slechts beperkt af en de leegstand zal oplopen tot 11 procent in 2024. Dit staat gelijk aan 1,2 miljoen vierkante meter extra leegstand. Werken medewerkers relatief veel thuis en wordt de drukte op kantoor gespreid, bijvoorbeeld via een registratiesysteem, dan loopt de leegstand op tot ruim 16 procent in 2025. Momenteel staat 8,5 procent van de kantoorpanden leeg

De gemeente Boekel heeft voor het buitengebied al enige jaren een omgevingsplan. Iedere bewoner van dat buitengebied kan thuis met één druk op de knop zien wat er voor zijn specifieke locatie wel en niet kan en welke wetten en regels er gelden. Voor de dorpskommen bestaat die mogelijkheid nog niet en daar wil Boekel nu een einde aan gaan maken. Inmiddels is voor 2021 en voor 2022 jaarlijks een budget van 150.000 euro gereserveerd. Een groot deel van dat geld zal opgaan aan het digitaliseren van alle plannen. De gemeente wil eind 2025 één onherroepelijk omgevingsplan hebben voor de gehele gemeente. Alle Nederlandse gemeenten krijgen de komende jaren te maken met de Omgevingswet. Die wet zou eigenlijk in januari 2021 van kracht worden. Dat is inmiddels met een jaar uitgesteld. In die wet is bepaald dat gemeenten tot uiterlijk 31 december 2029 de tijd hebben om een definitief omgevingsplan vast te stellen.

De silo's op de Tramkade in ’s-Hertogenbosch zijn mooi, maar een échte functie hebben ze niet meer. Maar wat nou als je erop kan wonen? En als ze letterlijk voor energie zorgen? Volgens Michael Bol van Buro Kade is dat zeker niet ondenkbaar. ,,Maar we hebben 21 silo's op het terrein", zegt Bol. ,,En met die 21 zouden we in potentie vijfhonderd woningen kunnen voorzien van energie. Soms roepen mensen van 'we stoken niet voor de buren!’, maar wij willen juist wél stoken voor de buren.” Het onderzoek werd door Buro Kade op 11 december gepresenteerd tijdens de ‘Toekomst is Nu-Marathon’ dat het bureau organiseerde. Daarin kwamen experts aan bod over hoe onder andere de toekomst van energie eruit gaat zien. Een ander idee van Bol dat tot de verbeelding spreekt, is de plaatsing van studentenwoningen óp de silo's. Hij bracht de ideeën een aantal weken geleden al ter sprake bij de Bossche gemeenteraad. Ook vanwege de toekomstplannen die de gemeente ’s-Hertogenbosch heeft. Er worden namelijk honderden woningen gebouwd in het gebied die dus zouden kunnen profiteren van de silo’s.

Op 4 december verscheen de publicatie ‘Minitopia, ruimte voor je woonwens’. Het boek gaat over de vrijheid om je eigen woonwens te realiseren en laat zien hoe nieuwe woonvormen in de praktijk tot stand komen. Minitopia experimenteert met nieuwe woonvormen in Poeldonk, ’s-Hertogenbosch. Initiatiefnemers Tessa Peters en Rolf van Boxmeer van de stichting Rezone schreven over hun ervaringen met Minitopia, waar dromers en doeners elkaar ontmoeten. Gerrit van den Hoven sprak met ze. O.m. over de relatie met de gemeente ’s-Hertogenbosch, over de diversiteit van de bewoners, over bouwvoorschriften en de Rezone projecten in Sprang-Capelle, Roosendaal en Eindhoven-Noord.

Het praktijkonderzoek 'Hitte richtlijnen' biedt gemeenten drie concrete ingrepen om de openbare ruimte hittebestendig in te richten. Er moet genoeg groen zijn om verdamping te laten optreden en de gemiddelde luchttemperatuur te beperken, het groen moet voor iedereen op loopafstand liggen, en de looproutes naar stedelijke voorzieningen moeten genoeg schaduw hebben. Het onderzoek is een samenwerking van de Hogeschool van Amsterdam, TAUW, het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie en de gemeenten Breda, Den Haag, Eindhoven, Groningen, Nijmegen en Utrecht. Het is een vervolg op het in mei verschenen onderzoek De Hittebestendige Stad. Met het onderzoek hebben gemeenten een concrete houvast voor de invulling van bomen en groen.

Op 1 december heeft de Tweede Kamer over een aantal moties rondom de Omgevingswet gestemd. Eén van de aangenomen moties roept op tot het indienen van het Koninklijk Besluit (KB), de laatste stap waarmee de voorgenomen datum van inwerkingtreding definitief wordt. De afgelopen jaren zijn alle onderdelen van de Omgevingswet behandeld in beide Kamers. Het sluitstuk van de behandeling van het wettelijk stelsel is de voorhang van het KB. Het KB stelt de definitieve inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet vast. De motie Regterschot riep de regering op het KB nog deze maand voor de hangen, zodat de Tweede Kamer op korte termijn kan instemmen met de voorgenomen datum op 1 januari 2022. Dit geeft gemeenten duidelijkheid bij hun laatste voorbereidingen voor de inwerkingtreding. Op dit moment is nog niet bekend wanneer de minister het KB daadwerkelijk gaat voorhangen in de Kamer. Ook de Eerste Kamer moet instemmen met het inwerkingtredings-KB. Twee andere moties die zijn aangenomen gingen over de kosten die de invoering van de Omgevingswet met zich meebrengt. De motie Smeulders verzoekt de regering om de wet budgetneutraal in te voeren en de motie Van Eijs roept op om zorg te dragen voor voldoende middelen voor de invoering van de wet. Deze beide moties van de Tweede Kamer onderschrijven de motie die door de leden van de VNG is aangenomen tijdens de ALV van 25 september. Het uitgangspunt van deze motie is dat de VNG het Rijk oproept extra middelen beschikbaar te stellen als blijkt dat de Omgevingswet niet budgetneutraal ingevoerd kan worden. Hieraan ligt een lopend onderzoek ten grondslag.

De coronatijd valt voor de kunstliefhebber zwaar. Gelukkig is er ook veel kunst in de openbare ruimte te beleven. Kunst waar je al wandelend of fietsend naar toe kunt, of die zomaar ineens je pad kruist. Kunst waardoor je je kunt laten inspireren, waarover je kritische vragen kunt stellen of die je verbaast omdat je niet begrijpt wat het kunstwerk daar doet. Liesbeth Jans, adviseur kunst & samenleving Kunstloc Brabant, blogt over kunst in de openbare ruimte.

Bij het vormgeven van de leefomgeving gaat het volgens Machiel van Dorst, sinds november hoogleraar Environmental Behaviour and Design aan de TU Delft, om de wisselwerking tussen omgeving, gedrag en ontwerp. "De beleving van stad, park en straat op ooghoogte. Dat perspectief lijkt gaandeweg aan belang te hebben ingeboet."

De Nederlandse landbouw staat op een keerpunt. Steeds meer mensen beseffen dat het echt anders moet: duurzamer, met meer aandacht voor biodiversiteit, dierenwelzijn en het landschap. Op initiatief van Berno Strootman, Rijksadviseur voor het Landschap, verschijnt het boek Boer Doet Leven, Portretten van landschapsboeren. In het boek tonen twintig landschapsboeren dat het mogelijk is om tegelijkertijd voedsel en een aantrekkelijk landschap te produceren.

Op 118 plekken in Breda maakten kunstenaars uit binnen- en buitenland afgelopen vijf jaar grote muurschilderingen. En ze zijn nog niet klaar. Een boek dat deze week uitkomt laat in dik 300 bladzijden de muurschilderingen zien die zijn geïnspireerd op verhalen uit de stad. Stichting Graphic Matters coördineert de muurschilderingen van de Blind Walls Gallery. Directeur Dennis Elbers : "Sommige muurschilderingen waren aangebracht op panden die later zijn gesloopt." "Een bezoek aan dit ‘openluchtmuseum' is één van de weinige uitjes die je wel kunt doen tijdens deze lockdown. Met een handige app kun je lopend of fietsend de street-art bekijken", aldus Stichting Graphic Matters.

Achterstandswijken ontstaan mede als de ruimte niet goed is geordend. Dus is het ook een taak voor de ruimtelijke ordening om een einde te maken aan achterstandswijken. Is er in deze redenering sprake van ruimtelijk determinisme? Welnee, schrijft planoloog Jos Gadet. Het kan beter.

Natuurinclusieve gebiedsontwikkeling moet niet alleen zorgen voor een goede leefomgeving voor mens en dier, het is ook een manier om gebieden klimaatbestendig te maken. Projectontwikkelaar Synchroon heeft biodiversiteit tot speerpunt van haar werkwijze gemaakt. Een gesprek met directeur Tobias Verhoeven en ontwikkelmanager Rosalie de Boer. “In gebiedsontwikkeling vormen voor ons het landschap en de natuur niet de invulling na stedenbouw, maar het startpunt.”

De Dag van de Stadsrand vond op 20 november jl. plaats. In een vijf uur durende live uitzending vanuit Pakhuis de Zwijger presenteerden BNA Onderzoek en ARCAM samen met architecten en experts de resultaten van 'Het stadsranden-lab'. In deze ontwerpstudie zijn vijf multidisciplinaire ontwerpteams op zoek gegaan naar nieuwe typologieën voor de stadsranden, met vijf Amsterdamse stadsranden als testcase. De volgende vragen kwamen aan de orde: Kan je de stadsrand wel plannen of moet je condities creëren? Hoe kijken we naar de stadsrand in zijn regionale context en welke kansen liggen er voor experiment op gebied van circulariteit? Wat zijn nieuwe scenario’s voor hybride programmering van de stadsrand en het creëren van kansen voor lokale ondernemers? Biedt het contrast dat ontstaat als je gaat verdichten en vergroenen kansen voor nieuwe woon- en recreatiemilieus?

"Een goede omgevingskwaliteit" is naast veiligheid en gezondheid opgenomen in de maatschappelijke doelstelling van de Omgevingswet. Het is voor het eerst dan zo’n brede kwaliteitsdoelstelling zo centraal in een wet is opgenomen. Waar komt deze kwaliteitsdoelstelling vandaan? Hoe heeft zich het waarborgen van kwaliteit in de loop der jaren ontwikkeld? Onder de Omgevingswet krijgen gemeenten de opdracht om de zorg voor de omgevingskwaliteit naar eigen inzicht in te vullen. Hoe dienen gemeenten dit vorm te geven? Wat is de geschiedenis achter de ontwikkeling van het stelsel van omgevingskwaliteit, dat door invoering van de Omgevingswet weer een nieuwe fase ingaat? Adviseur bij Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied Wim Mulder stelde samen met de VNG, de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de ‘Handreiking adviesstelsel omgevingskwaliteit’ op.

Het Rijk presenteerde dit najaar de Nationale Omgevingsvisie, waarin het de ambitie toont om de grote opgaven waar Nederland voor staat in samenhang aan te pakken. Als deze integraal worden aangepakt, met oog voor de lange termijn, kan Nederland mooier en rijker uit deze operatie tevoorschijn komen. Dit vergt een actieve en voortvarende regie van het Rijk. Maar het Rijk is daar nu onvoldoende goed voor toegerust. Het opereert sectoraal en heeft te weinig kennis in huis, schrijven de Rijksadviseurs Berno Strootman, Daan Zandbelt en Rijksbouwmeester Floris Alkemade in het advies aan het Rijk. Het college pleit voor een volwaardig ministerie van Ruimte, dat als verbindend departement strategie aan uitvoeringskracht koppelt in nauwe samenwerking met andere beleidsdepartementen en de uitvoeringsorganisaties. Een zorgvuldige omgang met de schaarse ruimte in Nederland vraagt om een minister met een krachtige positie ten opzichte van de sectorale departementen, om integraliteit desnoods te kunnen afdwingen, aldus de adviseurs. In een memo toont het College van Rijksadviseurs met een aantal illustratieve voorbeelden dat het gebrek aan samenhangend rijksbeleid de samenleving elk jaar miljarden euro’s kost

De gemeente Tilburg heeft het muurschilderingenproject verlengd. Dit betekent dat Tilburg nog veel muurcreaties rijker wordt. In de programmabegroting voor 2021 is hiervoor een bedrag van 60.000 euro opgenomen. De gemeente werkt samen met bewoners aan een schone, groene, goed onderhouden openbare ruimte waar we prettig met elkaar kunnen wonen, leven en samenzijn. Hoe de gemeente dat doet? Door samen met Tilburgers te bepalen waar actie nodig en door te experimenteren met de stad.

De Lakenhal Leiden, Park Hoog Oostduin Den Haag en De Nieuwe Stad Amersfoort zijn de winnaars van de NRP Gulden Feniks 2020. De prijzen werden in een livestream door juryvoorzitter Geurt van Randeraat en NRP voorzitter Bart Krol tijdens het NRP Congres vanuit de Caballerofabriek in Den Haag op 17 november bekendgemaakt. De prijzen werden uitgereikt aan opdrachtgevers, ontwerpers en bouwpartijen in de categorieën Transformatie, Renovatie en Gebiedstransformatie. Naast de 3 winnaars werden ook nog 4 projecten genomineerd: Atlas Eindhoven, FENIX I Rotterdam, RCO House Amsterdam en De Nieuwe Internationale School (DENISE) Amsterdam. Tijdens het congres van de NRP werd ook de Masterprijs 2020 uitgereikt. Deze ging naar Aditya Parulekar (TU Delft, Building Technology) met zijn onderzoek naar de instandhouding en restauratie van stucwerk ornamenten. Hij bedacht hiervoor o.a. een restauratierobotplatform. De NRP Gulden Feniks 2021 gaat gelijk van start. NRP zoekt renovatie- en transformatieprojecten die “inspirerend, uniek, innovatief en duurzaam zijn.” Inzenden kan tot en met 4 maart 2021

In de transitie naar grootschalige opwekking van hernieuwbare energie pleiten Annie van de Pas, Gerben de Vries en Rinske Scheifes van de Natuur en Milieufederaties voor vroegtijdige inpassing van natuur en landschap in de energiestrategieën. Met de juiste aandacht kan de natuur zelfs profiteren, menen zij

De coronacrisis biedt kansen voor het platteland, zo leest men in de media. Maar waaruit bestaan die kansen dan precies en hoe kunnen deze verzilverd worden? Platform31 ging hierover in gesprek met Dirk Strijker, landbouweconoom en emeritus-hoogleraar plattelandsgeografie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Strijker is van mening dat het veel beter gaat met het platteland dan velen vermoeden, maar dat het verre van zeker is dat corona leidt tot een trek er naar toe. Om de plattelandseconomie toekomstbestendig te maken, is het belangrijk dat randvoorwaarden voor economische activiteiten zoals bereikbaarheid en snel internet op orde zijn. Daarnaast is de toekomst van de landbouwsector een belangrijke puzzel, waarbij onder grote maatschappelijke druk gebalanceerd moet worden tussen ecologische en economische belangen.

In een open brief aan de ministers Ollongren en van Engelshoven neemt Adri Duivesteijn de vrijheid persoonlijke ervaringen te delen. Omdat hij zich zorgen maakt over het voortbestaan van Architectuur Lokaal. Volgens hem en anderen die een prominente rol spelen in de architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur in Nederland blijft Architectuur Lokaal nodig voor de ruimtelijke kwaliteit van onze steden en dorpen. Met Prinsjesdag werd definitief duidelijk dat Architectuur Lokaal niet wordt opgenomen in de Culturele Basisinfrastructuur (BIS).

De voorbereiding van de omvangrijke Omgevingswet verloopt niet goed. Er zijn problemen met het nieuwe digitale systeem dat eraan ten grondslag ligt en ook de gemeenten moeten nog veel werk verzetten voordat ze de nieuwe werkwijze kunnen invoeren. Dat concludeert het bureau ICT-toetsing (BIT) in een advies aan minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken). Ondanks de zorgen houdt het BIT vast aan de beoogde inwerkingtreding op 1 januari 2022 van de wet, die het omgevingsrecht moet vereenvoudigen. Ollongren heeft daar ook vertrouwen in. Ze neemt de aanbevelingen over, schrijft ze aan de Tweede Kamer. In de nieuwe Omgevingswet worden tientallen wetten en honderden regels over de inrichting van het landschap gebundeld. Alle lagere overheden gaan dan op dezelfde manier werken met onder meer vergunningen en omgevingsplannen. Dat moet het voor mensen en bedrijven onder meer makkelijker maken om verbouwingen en evenementen te regelen. De wet zou eigenlijk in 2019 ingaan maar is door de complexiteit al twee keer uitgesteld.

Het plaatsen van zonnepanelen op natuur- en landbouwgrond is in steeds meer Nederlandse provincies onderwerp van discussie. Waar de ene provincie nu al een stokje steekt voor het ontstaan van nog meer zonnevelden, ziet de andere provincie nog geen reden om direct hard in te grijpen. Vooral in de provincies met veel groene ruimte én lage grondprijzen is de discussie rondom de zonnevelden op natuur- en landbouwgrond een heet hangijzer. Landschapsvervuiling en het verdwijnen van kansrijke landbouwgrond zijn de belangrijkste argumenten om een stokje te steken voor de zonneweides.

Er is politiek lef nodig om in het belang van Noord-Brabant in het kader van de vestiging van bedrijventerreinen out-of-the-box te durven denken, om ver over de grenzen van een vierjaarlijkse bestuursperiode heen te kunnen kijken, stelt Wilma Dirken, VVD woordvoerder ruimte, werklocaties en stikstofaanpak in Provinciale Staten van Noord-Brabant. “Jammer genoeg zijn weinig andere partijen daar in de huidige politieke discussie mee bezig.” Ze verwijst in haar opinieartikel naar de 'Design Challenge out-of-the-box', waarin multidisciplinaire ontwerpteams hun visie gaven op het Midden-Brabantse logistieke landschap van de toekomst. ‘Natuurlijk zijn niet alle ideeën te realiseren. Maar het helpt om na te denken over dergelijke onverwachte combinaties van functies. Door op deze vernieuwende manier naar de inrichting van Brabant te durven kijken, ontstaat innovatie”.

Bij gebiedsontwikkelingen met verschillende stakeholders is er niet één partij die kan bepalen of kan weten wat gewenst is. Daarom is een vorm van samenwerking nodig. Een toekomstperspectief dat mensen in beweging brengt. Volgens architect Pieter Graaff kan dit het beste tot stand komen als bewoners, beslissers en bestuurders in een vroeg stadium samenwerken. Een co-creatief ontwerpproces helpt om in de verkennende fase draagvlak, initiatief en investeringsbereidheid te kweken die in de uitwerkingsfase kan worden geoogst. De fase kan helpen om initiatiefnemers, gebruikers, ontwerpers en andere stakeholders te verbinden aan de opgave.

De Atlas van de Regio is een interactieve kaartviewer die middels thematische kaarten verschillende ruimtelijke ontwikkelingen en opgaven in beeld brengt. Waar worden bijvoorbeeld nieuwe woonwijken ontwikkeld? Op welke locaties staan veel windturbines? Waar liggen gebieden met een verhoogde kans op overstroming? En waar kunnen uiteenlopende opgaven slim met elkaar gecombineerd worden? De Atlas van de Regio biedt brede basisinformatie voor de afstemming van sectorale opgaven in gebieden en regio’s. “De Nationale Omgevingsvisie zorgt ervoor dat er veel meer aandacht is voor het regionale schaalniveau. Omgevingsagenda’s, regionale strategieën. Allemaal ruimtelijke opgaves die gemeente- en zelfs provinciegrenzen ontstijgen. Dat betekent dat er andere informatie nodig is om beslissingen te kunnen maken.”, zegt projectleider Kersten Nabielek van het PBL.

Sinds 2011 sierde elk jaar een ander kunstwerk een wisselsokkel In Heusden. Kunstenaars uit heel Nederland kregen de kans een werk een jaar lang te exposeren. De Heusdense Kunst Advies Commissie maakte daarvoor een selectie. Vanwege de coronamaatregelen had dit jaar in juli geen feestelijke onthulling plaats. ,,We merkten de afgelopen jaren ook dat de kwaliteit en animo wat terugliepen. Daarom heeft de Kunst Advies Commissie besloten het anders aan te gaan pakken", aldus een woordvoerder van de Heusdense kunstcommissie. De sokkel is dit jaar ter beschikking gesteld aan Stichting Kunstvesting Heusden, die heeft besloten tijdelijk een kunstwerk van Bart Somers te plaatsen. De Bossche kunstenaar heeft een atelier op de voormalige scheepswerf van Verolme. Voor het Art Festival dat op 11 en 12 september 2021 wordt gehouden zal opnieuw een selectie worden gemaakt, door Stichting Kunstvesting Heusden.

De eerste handtekeningen voor de City Deal Openbare Ruimte zijn gezet. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Leiden gaan hierin samen met de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werken aan toekomstbestendige stedelijke gebiedsontwikkeling. Tijdens het online symposium: Integrale aanpak openbare ruimte op 29 oktober werd de City Deal getekend. Deze zal voor drie jaar gelden. Met de oplopende druk op stedelijke thema’s als woningbouw, klimaatadaptie en deelmobiliteit moeten steeds meer stedelijke vraagstukken meewegen in het ontwerp van de ruimtelijke omgeving. Hiervoor zijn slimme, soms datagedreven producten nodig, die zowel boven- als ondergronds meerdere functies uitoefenen. Om dit te verwezenlijken is een nieuw samenwerkingsverband nodig.

Tijdelijke woningen zijn een geschikt instrument om het huidige woningtekort op te lossen. Dat blijkt uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Er is genoeg ruimte beschikbaar, alleen is de overheid nu aan zet. Want onder welke voorwaarden mag die grond ingezet worden voor flexwonen en wil de overheid dat überhaupt wel?

Om mensen gelijke kansen te bieden en de economische prestaties van Nederland te vergroten, zouden overheden vaker met een ruimtelijke bril moeten kijken. In het advies De Noodzaak van Tuinieren, hoe met ruimtelijke condities economische excellentie en kansengelijkheid te bevorderen laat het College van Rijksadviseurs (CRa) zien dat beleidskeuzes, bijvoorbeeld op het gebied van infrastructuur, woningbouw, economische clusters en onderwijs, van invloed zijn op de ruimtelijke condities en de ontwikkelkansen van mensen en onze economie die daaruit volgen.

In een Open brief aan de Tweede Kamer pleiten oud-bewindspersonen, (oud-) Rijksbouwmeesters, BNA, Bouwend Nederland, Het Nieuwe Instituut, lokale architectuurinstellingen en prominente architecten en stedenbouwkundigen voor behoud van Architectuur Lokaal. Het Rijk kent sinds de jaren negentig een integraal architectuurbeleid, dat wordt gedragen door alle ministeries die verantwoordelijk zijn voor cultuur, ruimtelijke ordening, inrichting van stad en land en woningbouw. Deze samenhangende aandacht voor zorgvuldig ruimtelijk ontwerp staat de laatste jaren onder druk. Dit is zorgelijk omdat de kwaliteit van architectuur, stedenbouw en landschap blijvende aandacht vereist, zeker in het licht van de grote ruimtelijke opgaven die Nederland in de komende decennia moet vervullen. Maar voor de uitvoering van het architectuurbeleid is kennis en bewustzijn op het lokale schaalniveau cruciaal. Een belang dat is toegenomen door een verregaande decentralisatie van taken naar de lokale overheden. Architectuur Lokaal speelt hierin een sleutelrol. In september werd duidelijk dat Architectuur Lokaal geen subsidie toegewezen werd vanuit de Culturele Basisinfrastructuur (BIS). Minister van Engelshoven nam het advies van de Raad voor Cultuur over, ondanks protesten van o.m.het College van Rijksadviseurs en de BNA.

Kunstenaars uit Midden-West-Brabant die in aanmerking willen komen voor de plaatsing van hun kunstwerk op het Raadhuisplein in Rijen, kunnen daarvoor een ontwerp insturen. De winnaar krijgt bovendien een bedrag van 3.000 euro. De gemeente Gilze en Rijen is twee jaar geleden ingestapt in het project Kunst in de Gemeente van de Stichting Kunstweek uit Raamsdonksveer. Het wisselkunstproject maakt het mogelijk dat een kunstenaar zijn kunstwerk een jaar lang exposeert op een betonnen sokkel van één bij één meter in de hoek van het Raadhuisplein. Daarna krijgt hij of zij het weer terug. Het doel is om mensen meer bewust te maken van de waarde van kunst en kunst zichtbaarder te maken in het straatbeeld. En de kunstenaars kunnen er een opdracht mee binnenhalen.

In Rotterdam komt het veel voor dat oude gebouwen zoals kantoren, scholen en winkels worden omgezet naar woningen. Ruim een derde van de in 2019 opgeleverde huizen in de gemeente had daarvoor een andere functie. In Rotterdam kregen vorig jaar 1905 oude gebouwen een nieuw leven als woonhuis, het meest van het land. Daarna volgen Amsterdam (1320) en Den Haag (875). Ook Capelle aan den IJssel valt op. Driekwart van de in 2019 opgeleverde woningen had daarvoor een andere functie. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Toen begin dit jaar de maatschappij door corona op slot ging, veranderde ook het geluid in steden radicaal. Geluidskunstenaar Stuart Fowkes laat horen hoe die verandering klonk en hoopt met zijn project Future Cities meer aandacht te krijgen voor het auditieve aspect van de stad. Een aspect dat volgens vaak over het hoofd wordt gezien in een wereld die wordt gedomineerd door beelden en zal helpen om geluidsreductie een grotere rol te laten spelen in beleidsbeslissingen zoals het toevoegen van fietspaden i.p.v. rijbanen, of het ontwikkelen van een buurt. Fowkes illustreert dit o.m. met de rol van de klokken van de Westerkerk in Amsterdam. “Een paar honderd jaar geleden zouden zij de hele wijk gevuld hebben, wat de inwoners helpt om te bepalen waar ze op dat tijdstip zouden moeten zijn.” Tegenwoordig worden deze klokken grotendeels overstemd door het geluid van de nabijgelegen hoofdweg, waardoor deze markeringen van tijd en plaats verdwenen zijn.

Graffitikunstenaars zijn op 19 oktober aan de slag gegaan om de schutting bij het Bossche Gasthuiskwartier te voorzien van nieuwe graffiti. Patrick de Kaste heeft onlangs op verzoek van de gemeente ’s-Hertogenbosch de tunnel bij de Diezebrug een ander aanzien gegeven. En vijf jaar geleden mocht hij als mede-oprichter van Kings of Colors aan de slag met de schutting van het Gasthuiskwartier. Het ging om cartoons en zogenaamde fotorealistische portretten. Vooral de chirurg met mondkapje zag er levensecht uit. ,,Dat is er dit keer niet bij. Want vorige keer hadden de opdrachtgevers zoals de gemeente en de projectontwikkelaar er een redelijk bedrag voor over. En nu zo goed als niets. Maar de mensen die ons vroeger zouden wegjagen, waarderen het nu. Er is een soort acceptatie.’’

Er komen nog twee kunstwerken aan, daarmee staat de teller van het Tilburgse muurschilderingenexperiment eind dit jaar op tien stuks. Het bevalt zo goed - van online reacties tot bijval van alle politieke partijen - dat er in ieder geval nog twee jaar een vervolg moet komen. Dat vindt het Tilburgse college. Er wordt 60.000 euro uitgetrokken om nog twee jaar door te gaan. Het voorstel wordt volgende maand tijdens de begrotingsbehandeling besproken. Er moet wel worden geëvalueerd wat er goed ging, en wat minder goed, aldus wethouder Jacobs. Meer diversiteit bijvoorbeeld: tussen de schilderingen die tot dusver werden gemaakt, zat nog geen werk van vrouwen. Daar komt binnenkort verandering in.

In Noord-Brabant is de match verbeterd tussen vraag en aanbod van grond op bedrijventerreinen, zowel in oppervlakte als in type terreinen. Dat blijkt uit de Monitor Brabantse Bedrijventerreinen 2020.

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) stelt in een recent advies de beperkte toegankelijkheid van voorzieningen, wonen en vervoer voor de meer kwestbare bewoners in de stad aan de orde. Dat is volgens Frans Soeterbroek, specialist 'Samen stad maken', een positief signaal, maar om in die situatie verandering te brengen is het nodig dat bewoners toegang krijgen tot besluitvorming in de stad. Hij formuleert daarvoor 5 instrumenten.

Lichtkunstfestival GLOW in Eindhoven gaat dit jaar niet door. GLOW stond eigenlijk gepland van 7 tot en met 14 november. Het populaire lichtfestival trok vorig jaar nog 770.000 bezoekers naar de Eindhovense binnenstad. ''We kunnen met coronamaatregelen geen honderdduizenden mensen in de binnenstad ontvangen'', vertelt een woordvoerder. De organisatie zegt een alternatief te hebben: "Een uniek moment waar iedereen het nog lang over zal hebben. Door en voor de stad." Wat daarmee precies bedoeld wordt, is nog onduidelijk. Daarover wordt later meer bekendgemaakt

Een meerderheid van de Brabantse Provinciale Staten wil dat de provincie meer te zeggen krijgt over grote distributiecentra. De Brabantse oppositie, maar ook coalitiepartij Forum voor Democratie, wil dat er meer regie komt en de groei van het aantal grote ‘superdozen’ niet ten koste gaat van het Brabantse landschap. GroenLinks en de Partij voor de Dieren willen een breed onderzoek naar de toekomst van logistieke centra in Brabant, en Forum sloot zich daarbij aan. GroenLinks-Statenlid Michiel Philippart. ’De provincie moet meer inzetten op integraliteit, waarbij wordt voorkomen dat gemeenten tegen elkaar worden uitgespeeld.’ Hij noemde Zuid-Holland als voorbeeld waar de provincie wel een regierol vervuld

In veel Nederlandse steden is de drang om snel woningen te bouwen én te verduurzamen zo groot, waarschuwt Maarten Hoorn in Ruimte + Wonen, dat er nauwelijks nog ruimte is voor maatschappelijke initiatieven in gebiedsontwikkelingen. Om daar verandering in te brengen doet Hoorn een aantal aanbevelingen.

Architectuur Lokaal analyseerde hoe gemeenten de begrippen omgevingskwaliteit en participatie invullen in hun omgevingsvisie. Het resultaat: gemeenten worstelen met het begrip omgevingskwaliteit, en er is sprake van een parade aan participatievormen: ansichtkaarten, schetsboeken, enquêtes en tekenwedstrijden. Er spreken goede intenties uit de visies, maar de weg is nog lang.

Eind september was het dan zover: de definitieve Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is naar de Tweede Kamer gestuurd. Net nu het kabinet zich opmaakt voor de laatste etappe op weg naar de verkiezingen van maart 2021, presenteert het een langetermijnvisie op de ruimtelijke toekomst van Nederland. Wie de afgelopen kwarteeuw rijksruimtelijk beleid overziet, kan niet anders dan constateren dat de publicatie van de NOVI een planologische waterscheiding markeert. De terugtrekkende beweging van de Rijksoverheid in het ruimtelijk domein lijkt ten einde. Aldus Joks Janssen, onderzoeker en adviseur bij kennisinstituut Het PON & Telos. Wel is het volgens hem zaak dat alle overheden leren om samen aan de slag te gaan. "Laat de NOVI dé test zijn om die samenwerking de komende periode in de praktijk te beproeven.", schrijft hij.

Gemeenten werken hard aan de transformatie naar de Omgevingswet, maar maken zich zorgen over de kosten van de invoering van de wet. Die zijn hoger dan het ministerie van Binnenlandse Zaken oorspronkelijk schatte. De ledenvergadering van de VNG nam 25 september een motie aan waarin een budgetneutrale overgang naar de Omgevingswet centraal staat.

Laten we steden niet overhaast en structureel coronaproof maken, maar nadenken hoe we steden op de langere termijn leefbaarder, groener en eerlijker kunnen maken. Dat is het perspectief dat steeds meer stadsonderzoekers en bestuurders kiezen na een half jaar corona.

Door de concentratie van werk en voorzieningen die de stad biedt, blijft de wens van mensen om er te wonen immer toenemen. Tegelijkertijd wordt wonen in de stad steeds lastiger door oplopende huur- en koopprijzen, verschraalt het aanbod van publieke voorzieningen als bibliotheken en sportfaciliteiten, en ondervinden steeds meer mensen problemen met hun stedelijke mobiliteit. In het advies ‘Toegang tot de stad,’ dat op 1 oktober werd aangeboden aan de ministers van BZK en I&W, is de Raad van de leefomgeving en infrastructuur (Rli) dan ook stellig: de mogelijkheden die burgers in Nederland hebben om deel te nemen aan de stedelijke samenleving nemen af, en een steeds grotere en diversere groep mensen komt hierdoor in de knel. Aan het rijtje van groepen kunnen naast ‘traditioneel kwetsbaren’ nu mensen met een middeninkomen, flexwerkers en zzp’ers worden toegevoegd.

De energieplannen van dertig energieregio’s zijn ambitieuzer dan nodig is. Volgens hun eerste plannen bieden ze gezamenlijk 50 terawattuur aan, terwijl er nationaal 35 terawattuur vanaf 2030 is afgesproken. Dat maakt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) op uit de concept-energiestrategieën die de meeste regio’s al hebben ingeleverd. Het PBL heeft, op verzoek van het Nationaal Programma Regionale Energie Strategieën (RES’en), deze tussentijdse analyse gemaakt van de (voorlopige) concept-RES’en die begin juni 2020 openbaar waren. De RES is een van de manieren uit het Klimaatakkoord om klimaatdoelen te kunnen bereiken.

De grote ruimtelijke vraagstukken van nu vragen om een integrale blik en actie. Om actuele opgaven op het gebied van woningbouw, landschap en landbouw, milieu, mobiliteit en energie het hoofd te kunnen bieden is er een overheid nodig die de regie pakt, de lange termijn voor ogen houdt en boven de belangen uit kan stijgen. Wordt het tijd voor een minister van Ruimte? Die vraag wierp het College van Rijksadviseurs vandaag op tijdens een gesprek hierover met stedenbouwkundige Hans Leeflang, wethouder van Utrecht Lot van Hooijdonk en hoogleraar bos- en natuurbeleid aan de WUR, Esther Turnhout, bij live talk show in de slotuitzending van de online Panorama4daagse.

Een nieuwe Blind Walls Gallery schildering in Breda heeft de bijzondere eigenschap dat hij CO2 uit de lucht haalt. De schildering in het viaduct aan de Liesboslaan is gemaakt met speciale ‘Graphenstone’ verf die zo’n 17 ton CO2 uit de lucht haalt. Het werk is gemaakt door kunstenaar NasePop. Het gaat om de grootste Blind Walls Gallery schildering tot nu toe, waar hij samen met drie assistenten ruim twee weken aan heeft gewerkt.

De graffitikunst in de twee fietstunnels in Geldrop is op 27 september officieel geopend. Bart van Eshof en Emil van der Wijst vormen het kunstenaarsduo dat verantwoordelijk is voor het werk dat duidelijk verwijst naar het textielverleden van Geldrop. Gebiedsregisseur Karen Denton heeft met de koffiedames Wanda Wormser en Ellen Schoumacher verhalen van inwoners van Geldrop verzameld om te verwerken in het ontwerp. De graffitikunstwerken in de twee fietstunnels langs de Dommel zijn een onderdeel van een kunstroute door de regio, maar ook bedoeld om mensen zich meer op hun gemak te laten voelen in de donkere tunnels. ,,Door het kleurrijke geheel voelen mensen zich veiliger’’, zegt wethouder Rob van Otterdijk

We willen als consument lekker makkelijk, snel en goedkoop bestellen en liefst dezelfde dag ‘het bestelde’ gratis thuisbezorgd krijgen. Grote distributiecentra voorzien in die behoefte. Maar diezelfde burger maakt zich zorgen over het verrommelde landschap. Dat knelt. Cees-Jan Pen, sociaalgeograaf en sinds mei 2016 onafhankelijk lid van de SER Noord-Brabant, over de verdozing. ''De huidige manier van planning van distributiecentra is niet meer van deze tijd en frustreert de gewenste ruimtelijke verduurzaming en zorgen over landschappelijke waarden. Wij willen niet langer wegwerpdozen, maar logistieke hallen die kunnen worden hergebruikt.''

Lappen grond vol met grauwe, grijze opslagdozen die het landschap steeds verder opslokken - kan dat niet anders? CAST daagde - in samenwerking met Kunstloc Brabant en Vereniging Deltametropool - vier teams van architecten en ontwerpers uit met design challenge ‘Out of the Box’. De opdracht: kom met alternatieven voor het logistieke landschap van de toekomst.

De Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft een Model Verordening op de gemeentelijke adviescommissie opgesteld. De aanleiding is dat de taken en bevoegdheden van de huidige monumenten- en welstandscommissies vervallen bij inwerkingtreding van de Omgevingswet. Gemeenten moeten daarom een nieuwe gemeentelijke adviescommissie instellen.

Het uitstel van de Omgevingswet leidt nauwelijks tot minder achterstand bij gemeenten. Nog altijd zegt de helft van hen niet op koers te liggen voor de invoering van de wet per 1 januari 2022, blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur en I&O Research.

In de Rijksbegroting zijn diverse maatregelen bekendgemaakt die moeten bijdragen aan het oplossen van het oplopende woningtekort. De Woningbouwalliantie, waarin ook de BNA actief is, verwelkomt het pakket als een eerste stap in het aanjagen van de bouw van betaalbare en toekomstbestendige woningen. In plaats van ‘gebouwd geld’ moet ‘gebouwd geluk’ voorop staan, in het belang van deze en de volgende generaties gebruikers, stelt BNA-directeur Fred Schoorl. “Als ‘doorbouwen’ geen ‘anders bouwen’ wordt, dan wordt investeren desinvesteren.’

Biodiverse bedrijventerreinen bestaan. Mondjesmaat weliswaar, maar de gerealiseerde voorbeelden smaken naar meer. Hiervoor is intensieve samenwerking nodig tussen ecologen, ontwikkelaars en andere gebiedspartijen. Dat voelt soms als een interculturele kennismaking, waarbij je eerst elkaars taal, eten en opvattingen moet leren kennen en waarderen. Maar het is het waard om uit de eigen bubbel te stappen, met open geest te luisteren naar ‘anderstaligen’, om door te vragen en mee te denken. Het resultaat kan verrassend en mooi zijn, betogen Karin Maatje en Arnold van Kreveld.

Overheden moeten meer doen om de doelen uit de NOVI te halen. Vooral op het gebied van de energietransitie, circulaire economie en de natuur-, water- en milieukwaliteit. Dit blijkt uit de Monitor van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), als reactie op het recent uitgebrachte beleidsplan Nationale Omgevingsvisie.

Op 17 september vertoonde het TIAFF, het Tilburg Architectuur Film Festival, de film Rijksbouwmeester. Hierin wordt Rijksbouwmeester Floris Alkemade op de voet gevolgd bij zijn werk. Eerder dit jaar verscheen van zijn hand het essay De toekomst van Nederland – de kunst van richting te veranderen. Het boekje is de weerslag van het verhaal dat Alkemade in vijf jaar rijksbouwmeesterschap opbouwde. Pieter Waijer zag de film, las het essay, en zag dat de toekomst van Nederland al die tijd bij Alkemade op zolder lag. ‘’Boeken waarin urgente vraagstukken moeiteloos worden verknoopt met cultuur, politiek en filosofie en waarin moraal, al dan niet christelijk, ongegeneerd een hoofdrol krijgt, vragen om gelijke delen denkkracht en moed, en zijn daarom zeldzaam. Floris Alkemade schreef zo’n boek.”

VDG Real Estate en Next Level hebben in Waalwijk vergunning aangevraagd voor de bouw van een distributiecentrum aan de Sluisweg 36. Het gaat om een perceel aan de haven. Het plan is een distributiecentrum te bouwen van 32.000 vierkante meter groot. Het stuk grond waar VDG Real Estate en Next Level willen gaan bouwen, bestaat uit de percelen waar vroeger Excluton en Bia Beton waren gehuisvest. Brownfield locaties, heet dat in vakjargon. Vanwege de verdozingsdiscussie, zien gemeenten vaak liever dat er gebouwd wordt op lege plekken op bestaande bedrijventerreinen dan op lege weilanden.

De gemeenteraad van Tilburg heeft, na een lange digitale raadsvergadering, ingestemd met de komst van bedrijventerrein Wijkevoort tussen Tilburg en Gilze, langs de A58. Ondanks het grote aantal protesten tegen het nieuwe bedrijventerrein van tachtig hectare was de meerderheid van de raad toch voor. In het gebied Wijkevoort zitten nu nog vooral recreatiebedrijven en boerderijen. Die moeten gedeeltelijk plaats maken voor innovatieve bedrijven.Volgens wethouder De Vries moet de crème de la crème van de logistiek en maakindustrie zich vestigen op het terrein. GroenLinks heeft als coalitiegenoot ja gezegd tegen het nieuwe bedrijventerrein. De partij gaf daarmee het laatste zetje voor doorgang van het plan. De coalitiepartners CDA en D66 hielpen die partij, in een netelige positie, om de plannen voor Wijkevoort een groenere tint te geven. Dat dit lukte was een opluchting voor GroenLinks-fractieleider Evelien Kostermans. ,,Het bedrijventerrein heeft ontegenzeglijk een grote impact op het landschap”, weet ook zij. Maar nu kreeg ze de zekerheid dat het effect een stukje wordt verzacht

Klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit en landdegradatie vormen een steeds grotere bedreiging voor ons welzijn. De tijd begint te dringen om daar iets tegen te doen en 'woorden in daden om te zetten'. De studie Inzichten uit mondiale milieuverkenningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geeft een samenvatting van de hoofdboodschappen van vijf mondiale milieuverkenningen op het gebied van klimaat, landgebruik, biodiversiteit en grondstoffengebruik. Hieruit zijn lessen getrokken voor Nederlandse duurzaamheidstransities.

Als het aan het kabinet ligt, gaat de nationale overheid weer een actieve rol spelen bij de ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkelingen in Nederland. Dat blijkt uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) die minister Ollongren (BZK) op 11 september naar de Tweede Kamer heeft verstuurd. De visie spreekt onder meer over de oprichting van een Rijksontwikkelbedrijf en de selectie van 14 gebieden waar het Rijk (meer) de regie neemt bij de ontwikkeling.

Bedrijven die zich in de toekomst willen vestigen aan de Kempenbaan-Oost, moeten ‘in aard en uitstraling’ passen bij de woonomgeving. Dat staat in het ontwerpbestemmingsplan Leijpark-Koningshoeven dat sinds 14 september ter inzage ligt. Het plan biedt daarmee geen ruimte meer voor een groot distributiecentrum langs de stadsentree van Tilburg. Ontwikkelaar Somerset Capital Partners (SCP), eigenaar van het voormalige HaCas-terrein en het naastgelegen Verschuuren-terrein, heeft met verbazing gereageerd op het plan. SCP wil langs de stadsentree een groot distributiecentrum bouwen met een ontsluiting op de Kempenbaan.

De gemeente Etten-Leur presenteerde begin 2020 een ‘60 procent-versie’ van de Omgevingsvisie. 60 procent, omdat belangrijke thema’s in dit concept nog ontbreken. Zo moet de gemeente in latere versies nog aangeven waar in de toekomst nieuwbouw plaats kan vinden, en of er ruimte is voor wijzigingen in het hoofdwegennet. Iedereen die wilde kon een eerste reactie geven op de 60 procent die er al wél ligt. Het leidde tot 25 reacties van uiteenlopende belanghebbenden. Ook de provincie Noord-Brabant reageerde. De provincie is lovend over de voortgangen zegt dat Etten-Leur voorop lijkt te lopen, een hoog ambitieniveau laat zien en op erg veel terreinen al een richting heeft aangegeven. Elke gemeente in ons land moet over een paar jaar beschikken over een Omgevingsvisie

De ministerraad heeft op voorstel van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op 11 september ingestemd met toezending aan de Tweede Kamer van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Met de NOVI geeft het kabinet richting aan de grote opgaven die de inrichting van Nederland de komende dertig jaar ingrijpend zullen veranderen. Denk aan het bouwen van ongeveer 1 miljoen nieuwe woningen, ruimte voor opwekking van duurzame energie, aanpassing aan een veranderend klimaat, ontwikkeling van een circulaire economie en omschakeling naar kringlooplandbouw. Alles met zorg voor een gezonde bodem, schoon water, behoud van biodiversiteit en een aantrekkelijke leefomgeving.

In de Actieagenda Ruimtelijk Ontwerp (ARO) formuleert de Rijksoverheid haar programma voor het ruimtelijk ontwerp in Nederland en het rijksbeleid dat daarop betrekking heeft, voor een periode van vier jaar. In de visie van het College van Rijksadviseurs ( CRa ) kan de ARO een belangrijke toegevoegde waarde hebben, in de vorm van een meerjarig stimuleringsprogramma waarin de omgevingskwaliteit van Nederland centraal staat. De ARO vervult daarbij een schakelfunctie tussen het Rijksbeleid aan de ene kant en de concrete ontwerpopgaven aan de andere kant. Het advies van het CRa doet een voorzet voor de inhoud van dit programma, aan de hand van hierboven genoemde kernbegrippen: zorgvuldig opdrachtgeverschap en de inzet van ontwerpkracht.

Het College van Rijksadviseurs pleit voor een nieuwe deal tussen boer en de maatschappij. We moeten toe naar een landschapsinclusieve landbouw, waarin boeren een eerlijk inkomen ontvangen voor het produceren van gezond voedsel en een aantrekkelijk, toegankelijk, biodivers landschap en waarbij het zorgen voor schoon water, schone lucht en een vitale bodem vanzelfsprekend zijn. Dit staat in een advies dat Rijksadviseur Berno Strootman op 9 september aanbood aan Minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Hoe komt het toch dat onze steden steeds mooier maar ook ‘armer’ worden? In het boek Age-Inclusive Public Space denken twee jonge architecten na over zintuiglijkheid en polyvalentie van de openbare ruimte. Zij onderzoeken op welke manier iedereen werkelijk onderdeel uit kan maken van de stad. Andrea Prins bespreekt het boek.

‘De coronacrisis luidt het einde in van de compacte stad. Een betoog met deze strekking laat zich moeiteloos onderbouwen’, aldus Friso de Zeeuw. Is het heus? Planoloog Jos Gadet is een tegenovergestelde mening bedeeld. Hij zet graag de feiten eens op een rijtje.

Zowel binnenstedelijke verdichting als een op de mens gefocust leefbaar stadsleven zijn populaire concepten in de hedendaagse Nederlandse stedenbouwkunde. Sebastien Reinink onderzocht hoe deze op het oog tegengestelde discoursen over de stad elkaar kunnen versterken. Uit zijn TU Delft masterthesis stedenbouwkunde ‘Victory compact city’ blijkt dat er drie specifieke elementen zijn die de compacte stad op een haalbare manier kunnen verbinden aan ‘urban life’.

Inklinkend veen en bijbehorende verzakkingen vormen een serieus probleem, waarbij onder meer klimaatverandering en de landbouw een versterkend effect hebben. Stedenbouwkundige Riek Bakker wijst daarom op de noodzaak van een grondige analyse van grote problemen als klimaatverandering, woningtekort, bodemdaling en landbouw - om vervolgens ‘fundamentele keuzes’ voor de inrichting van Nederland niet te schuwen. "Doorgaan met bouwen, maar niet meer in de drassige Randstad", zegt ze in een interview met De Volkskrant. Bakker, bekend van o.m. Leidsche Rijn in Utrecht en de Kop van Zuid in Rotterdam, zag haar eigen huis wegzakken in het veen van het Groene Hart.

De Tilburgse gemeenteraad staat in september voor de keuze: wel of geen bedrijventerrein Wijkevoort. Coalitiepartij GroenLinks kan daar de weegschaal doen doorslaan. Maar wanneer ze alsnog tegen het geplande terrein voor XXL logistiek en industrie stemt, betekent dat hoogstwaarschijnlijk een breuk met de partners D66, VVD en CDA. Een terugblik op een verhitte discussieperiode over XXL-logistiek.

Hoe zorgen we voor een betere deal tussen boer en maatschappij? Het College van Rijksadviseurs heeft ontwerpend onderzoek ingezet om te onderzoeken hoe de transitie naar een natuur- en landschapsinclusieve landbouw vorm kan krijgen. De resultaten van de pilots in De Marne, de Krimpenerwaard en Salland zijn op 9 juli gepubliceerd. De resultaten van elke pilot zijn gebundeld in een eigen publicatie die op de website  van het CRA staan. Deze publicaties worden de komende maanden aangevuld met diverse essays en interviews. Daarnaast verschijnt in september een overkoepelend advies aan het Rijk.

Laat het herstel na de coronacrisis samengaan met aandacht voor werkgelegenheid én een duurzame leefomgeving. Dat adviseert de Raad voor de leefomgeving (Rli) in het briefadvies ‘Groen uit de crisis’, dat op 10 juli is aangeboden aan minister Wiebes. In onder meer de woningbouw, mobiliteit en het landelijk gebied zijn diverse maatregelen denkbaar die duurzaam herstel mogelijk maken. Tegelijkertijd kan het bij sommige beleidsthema’s juist verstandig zijn pas op de plaats te maken.

De ruimtelijke opgaven in Nederland zijn dermate groot én ingewikkeld, dat een andere manier van sturen noodzakelijk is. Dat is de kern van de publicatie Nieuw sturingsconcept voor de inrichting van Nederland. Het eerste exemplaar van deze publicatie van de hoogleraren gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw en Co Verdaas werd op 2 juli aangeboden aan minister Ollongren (BZK). De woningbouwopgave, de energietransitie, mobiliteit, de toekomst van het landelijk gebied, duurzame economische groei en klimaatadaptatie: dát zijn de zes grote opgaven waar Nederland voor staat. Daarover bestaat weinig discussie, iets wat ook blijkt uit de inhoudelijke totstandkoming Nationale Omgevingsvisie (NOVI). ‘Het Rijk neemt de regie’, ‘We gaan meer dan voorheen sturen op de ruimtelijke ordening van Nederland’; het zijn de meest opmerkelijke uitspraken van minister Ollongren tijdens het webinar : De NOVI – werken aan de toekomst van Nederland.

'Rijksakademie op de kaart, 150 jaar beelden in Amsterdam’, is een Amsterdamse stadsplattegrond met daarop 441 kunstwerken in de openbare ruimte van de hand van kunstenaars die de afgelopen 150 jaar aan de Rijksakademie verbonden waren. Dit ter gelegenheid van het haar 150 jarig bestaan van de Rijksakademie. De kaart laat zien welke plek kunst in de openbare ruimte in Amsterdam inneemt – van gedenkstenen en figuratieve beelden tot abstracte, experimentele of conceptuele installaties – in parken, op straat, in de metro, op gevels. Ook wordt de maatschappelijke rol die kunstenaars hebben gespeeld in stadsontwikkeling belicht, bijvoorbeeld in de gebouwen van de Amsterdamse School. Daarnaast geeft de kaart inzicht in overheersende perspectieven door de jaren heen en stelt daarmee vragen over representatie, over wie en wat ontbreekt. De werken op de kaart zijn permanent en bevinden zich in de openlucht, of in gebouwen die nadrukkelijk een publieke functie hebben; bibliotheken, ziekenhuizen, stadsdeelkantoren.

Er is een luide roep om het eenzijdige en soms ronduit pijnlijke beeld van de nationale geschiedenis, zoals vertegenwoordigd in monumenten op straat, te herzien. Om er andere monumenten tegenover te stellen. Maar hoe doe je dat in een tijd die bewijst dat geschiedenis niet eeuwig houdbaar is? Vincent van Velsen over de noodzaak in de publieke ruimte een stem te geven aan alle delen van de bevolking, in fluïde monumenten die de beweging van de tijd in zich dragen.

Met het combineren van woningbouw en herbebossing valt veel winst te behalen, bepleiten Vincent Lokin (Kernteam Coalitie Bos & Hout) en Harry Boeschoten (Staatsbosbeheer – Programmadirecteur Groene metropool). Zowel voor de gezondheid en welzijn van bewoners als de businesscase voor woningbouwontwikkeling.

De 21e eeuw kent grote uitdagingen: het weer wordt extremer, de zeespiegel stijgt, de biodiversiteit neemt af en er is een nijpend tekort aan woningen. Deze uitdagingen concentreren zich vaak in steden. Overheden, bedrijven en burgers hebben grote ambities waarmee ze deze uitdagingen willen aangaan, maar het bijbehorende budget is vaak beperkt. In het boek Reinventing Multifunctionality: innovation through integration beschrijven adviseurs Jurgen van der Heijden en Denise de Blok van AT Osborne hoe deze ambities gerealiseerd kunnen worden op een manier die juist geld oplevert. Hoe deze aanpak werkt belichten ze aan het voorbeeld van Waterplein Oudenbosch in de gemeente Halderberge.

In het Klimaatakkoord staat dat afspraken over de energietransitie om een goede ruimtelijke aanpak vragen. Dat wordt zelfs genoemd als ‘noodzakelijke voorwaarde voor het halen van de klimaatdoelstellingen’. Hoe de instrumenten van de nieuwe Omgevingswet precies te benutten, is wat acht pilotgemeenten in 2019 onderzochten in een kennistraject. Boxtel, Den Haag, Goes, Groningen, Maastricht, Súdwest-Fryslân, Tilburg en Zoeterwoude presenteerden op 23 juni deze uitkomsten in een digitale slotbijeenkomst, waar zo’n 160 belangstellenden aanwezig waren. Eén van de conclusies: samenwerking tussen de vakwerelden ruimte en energie vraagt tijd en energie, maar loont.

Goede omgevingskwaliteit is één van de drie maatschappelijke doelstellingen van de Omgevingswet. Op dit moment werken alle gemeenten in Nederland aan hun omgevingsvisie, waarmee zij invulling geven aan het begrip 'omgevingskwaliteit'. Ruim 50 gemeenten hebben hun omgevingsvisie vastgesteld. Vanaf 30 juni is de vernieuwde website MijnOmgevingsvisie.nl van Architectuur Lokaal online. Daarop zijn alvast 31 omgevingsvisies te vinden.

Op 22 juni is de ontwerpstudie Stad x Klimaat feestelijk afgesloten met de lancering van het boek ‘Het gebouw als watermachine’. In de publicatie worden vijf testlocaties in Amsterdam, Rotterdam en Zwolle belicht: Plekken waar klimaatstresstests wateroverlast voorspellen en waar corporatiewoningen staan die aan een opknapbeurt toe zijn. Deze combinatie was voor de deelnemende ontwerpteams, waar naast architecten ook landschapsarchitecten, waterbouwkundig ingenieurs en experts op gebied van volkshuisvesting en duurzaamheid zitting in hadden, het vertrekpunt. De inspirerende ontwerpvisies die zij hebben uitgewerkt, vormen de kern van het boek. Naast visualisaties worden er ook stappenplannen gepresenteerd, die corporaties of gemeenten handvatten kunnen bieden voor implementatie

Het is een vraag die regelmatig gesteld wordt: is het wel mogelijk om steden verder te verdichten én de woonomgeving tegelijkertijd leefbaar én klimaatadaptief te maken? Volgens een groep Zweedse onderzoekers is een verdubbeling van het aantal inwoners van steden in 2050 mogelijk, zonder dat dit consequenties heeft voor de ruimtelijke kwaliteit.

Veranderingen in het klimaat maken het belang van klimaatadaptieve gebiedsontwikkeling steeds belangrijker. De gemeente Amersfoort zette voor de herontwikkeling van het stationsgebied een digitale versie van de stad in. Zo kwam zij erachter dat de gebiedsvisie voldoet voor zware regenbuien, hete zomerdagen en de aanwezigheid van voldoende groen.