Elegant, onderscheidend en herkenbaar. De Omgevingscommissie van de gemeente Tilburg is vol lof over een nieuw ontwerp van architect Michal Bernaciak van Marquart Architecten voor de Spoorparktoren. De hoekige V-vorm maakt daarin plaats voor organische rondingen. In eerdere tekeningen werd uitgegaan van een gebouw in V-vorm, in het verlengde van de looplijnen van het Spoorpark. Dat idee kon de commissie nooit echt overtuigen. In het nieuwe ontwerp hebben de architecten de oorspronkelijke opzet losgelaten. De drie bouwdelen die het V-figuur vormden, zijn samengevoegd tot een compacter geheel met elegante, ronde lijnen. De onderste drie verdiepingen, met de entree en commerciële ruimtes, zijn smaller dan de hoogbouw van de woontoren. Daardoor ontstaat er op de begane grond meer ruimte voor een entreeplein naar het Spoorpark. Ondergronds parkeren is van de baan. Op de plek waar al jaren de vervallen bedrijfspanden staan, moet parkeergelegenheid komen in de vorm van een ‘groene pergola’ met twee parkeerlagen. Een idee van landschapsarchitect Esther Kruit, die ook betrokken was bij de inrichting van het Spoorpark. De noordkant van de toren, waar nu nog geparkeerd wordt, kan dan bij het park worden betrokken. Er was nog wel discussie over de positionering van het geheel. Daar wordt nog naar gekeken.

Het aantal muurschilderingen in Tilburg neemt snel toe.  De gemeente Tilburg gaat in ieder geval nog vier jaar door met het verfraaien van de stad. In mei pleitte de Tilburgse kunstenaar Niko de Wit nog voor een 'commissie van wijzen' die zich over de kunstwerken buigt, maar die heeft Tilburg al sinds begin dit jaar. Een externe commissie stelt kunstenaars voor en buigt zich over de schetsen, zo werd JanIsDeMan ook aangedragen. JanIsDeMan (een pseudoniem van Jan Heinsbroek) schilderde aan de Lange Nieuwstraat een metershoge boekenkast met daarin boekenkaften van diverse boeken, Stuk voor stuk boeken die buurtbewoners aandroegen. Daarnaast maakte JanIsDeMan onlangs twee andere muurschilderingen in de stad: een treinstel bij ‘het Blauwe Gebouw’ en een gevel aan de Nieuwstraat werd een lachend (verbaasd) huis.  Over drie weken gaat Ilse Weisfelt aan de slag in de Capucijnenstraat en deze zomer is het werk van Johan Moorman in de Kruidenbuurt te vinden. Ondertussen keren kunstenaar Aziz Lessy en voormalig stadsdichter Cees van Raak terug naar het paadje tegenover Stadscafé de Spaarbank. Daar maakten ze eerder samen al een muurschildering, maar die is vervaagd en krijgt een nieuwe aanblik plus vers gedicht. 

Waalwijk wil een aantrekkelijker, levendiger centrum. De herinrichting van de pleinen sluit aan bij die ambities.  Bij het ontwerp voor  het Raadhuisplein is rekening gehouden met het monumentale Krophollercomplex. De bekende lantaarn op het plein moet nog meer een blikvanger worden. Rondom de lantaarn komt een fontein, waar bijvoorbeeld kinderen kunnen spelen. De Markt wordt in deze plannen een echt verkeersluw horecaplein. De bestrating krijgt, net als bij het toekomstige schoenenmuseum, een soort leerpatroon. De gemeente hoopt met deze aantrekkelijke pleinen meer mensen naar het centrum te lokken, en ze daar ook vooral langer te houden. De coalitiepartijen schaarden zich op 7 juli 2021 achter de plannen, en de daarbij behorende investering. Binnen die laatste partij waren de meningen overigens wel verdeeld. Oppositiepartijen stemden om uiteenlopende redenen tegen het voorstel. Een aantal fracties vindt het niet nodig om de pleinen zo rigoureus op de schop te nemen.  Het zet vraagtekens bij de kosten, een investering van 1,7 miljoen,  en het draagvlak onder de inwoners .,,En gaan die pleinen wel echt extra bezoekers opleveren?”, zo vroegen ze zich af. Er wordt nu haast gemaakt met de plannen. Het streven is om in het najaar met het werk te starten. De pleinen moeten ver klaar zijn als het nieuwe schoenenmuseum aan het Raadhuisplein de deuren opent. Dat is begin volgend jaar.

Nationale ambities, regionale systeemkeuzes en lokale straatprofielen: alles hangt samen. Marleen de Ruiter (ministerie van BZK) legt uit hoe ontwerpend onderzoek kan helpen keuzes voor de ruimtelijke ordening van Nederland te maken door de schalen heen.

Een rapport over de stikstofcrisis van het Planbureau voor de Leefomgeving schetst aandachtspunten bij strategische keuzes voor stikstof, natuur en klimaat. Er worden drie risico’s geschetst als doelstellingen en beleidsmaatregelen onvoldoende in samenhang worden gekozen. Een meer gebiedsspecifieke aanpak van de Nederlandse natuurkwaliteit kan aanknopingspunten bieden om met die risico’s om te gaan. Als een volgend kabinet besluit de doelstellingen rond de stikstofuitstoot aan te scherpen, zal dat ‘een ongekende transformatie van het landelijke gebied in Nederland’ betekenen. Het zal er zelfs toe leiden dat in de ‘stikstofgevoelige’ provincies Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel geen landbouw meer mogelijk is, waarschuwt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een beleidsadvies.

De nominaties voor de NRP Gulden Feniks 2021 zijn bekend. Acht projecten, verdeeld over de categorieën Renovatie, Transformatie en Gebiedstransformatie, komen in aanmerking voor deze prijs. Dat heeft Architectuur Lokaal op 7 juli bekendgemaakt namens het Nationaal Renovatie Platform (NRP). Er waren dit jaar 54 projecten ingezonden. De jury maakte een selectie uit alle inzendingen, waarna zij de geselecteerde projecten gedurende twee dagen heeft bezocht. Tijdens de bezoeken werd ook uitvoerig met de inzenders gesproken. De winnende projecten, een per categorie, worden op 16 november bekendgemaakt tijdens het NRP Congres.

Volgens Joris Deur, architect en directeur van ZZDP Architecten, is het mogelijk de woningnood binnenstedelijk op te lossen. Maar dan moeten we bereid zijn hoger te bouwen en kleiner te gaan wonen. “We kunnen in de steden nog verschrikkelijk veel bouwen. Maar daar moeten wel eerst een paar moedige beslissingen voor worden genomen”.

De nieuwste editie van de Young Innovators is weer van start. Op 29 juni koppelde het College van Rijksadviseurs jonge, talentvolle vakgenoten aan actuele grote ruimtelijke opgaven. Het Young Innovators programma heeft twee belangrijke doelen: het genereren van vernieuwende ideeën en het bijdragen aan de ontwikkeling van een nieuwe generatie vakgenoten. Een van de deelnemers is Anna Maria Fink van Atelier Fischbach, Amsterdam. Zij gaat zich toeleggen op de vraag van de Provincie Noord-Brabant en partners in NOVI-gebied De Peel. Kenmerkend voor alle dorpen in de Peel, is dat ze onlosmakelijk verbonden zijn met de omgeving waarin ze liggen. De dorpen en het landschap vormen één samenhangend verhaal dat nauw verweven is met de ontwikkelingen in de landbouw op sociaal, economisch, ecologisch en ruimtelijk vlak. De YI-opdracht focust zich op de wisselwerking tussen de transities in het landschap en de nederzettingen in de Peel. Welke aanknopingspunten zijn er te ontdekken voor een samenhangende ‘dorp-land’ strategie in de Peel? Gedurende acht maanden werkt de Young Innovator aan een concrete ruimtelijke opgave van een opdrachtgever.

Talloze koloniale beelden werden afgelopen jaren van hun voetstuk gestoten. Er werd veelvuldig gepleit voor het plaatsen van 'tegenmonumenten' en Hans van Houwelingen suggereerde in reactie daarop de publieke ontering van monumenten in 'schandbeelden'. Florian Göttke vraagt zich af hoe het nu verder moet met het publieke monument. Hij bepleit een bredere kritische praktijk die voortdurend de positie van het monument ter discussie stelt en zo bijdraagt aan een beter zelfbeeld van de maatschappij.

Het T-Huis in het Valkenberg zit voor een deel verscholen achter houten constructies die de nieuwe uitbaters hebben aangebracht. Dat doet afbreuk aan het kunstwerk, maar de gemeente Breda kan daar weinig aan doen. Dat blijkt uit antwoorden van het College van B & W na vragen van het CDA.

De Bospoort heeft eindelijk een permanente plek in het Anton van Duinkerkenpark gekregen. Het monumentale kunstwerk stond jaren in de opslag maar heeft nu weer een functie. Het grote goudkleurige kunstwerk, gemaakt door kunstenaarscollectief Krot & Co, stond jarenlang tijdens de Krabbenfoor bij de entree van de stad aan de Korte Bosstraat. Bewoners daar kwamen er tegen in verzet, ze wilden het grote werk niet voor hun deur. Zo belandde het in de opslag. Het staat over de Route van de Turf waar fietsers er onderdoor kunnen rijden. Voor de kunstenaars was het belangrijk dat de Bospoort ook echt een poortfunctie kreeg. Daarom vielen andere locaties als De Boulevard en het bos bij Lievensberg af.

Jarenlang waren zijn ‘Havenwerken’ naast de Markthal aan de Binnenrotte in Rotterdam een bezienswaardigheid. Maar het kleurrijke kunstwerk van Florentijn Hofman moest weg en stond in opslag bij de gemeente Rotterdam totdat hij er een nieuwe bestemming voor zou vinden. Wat blijkt nu? Het werk is door midden geslepen, omdat het anders niet vervoerd kon worden. En dat terwijl Hofman een ‘plan van aanpak’ had gemaakt hoe het werk te vervoeren. ,,We hebben duidelijke afspraken gemaakt. Ik heb werkelijk alles voorgekauwd. Waar de rekken het beste konden worden opgeslagen, hoe ze vervoerd moesten worden en vooral ook wie dan voor dat transport zou kunnen zorgen. Het zijn gewoon toffe werken die jaren hebben gestaan, waar veel mensen plezier aan hebben beleefd. Mijn werk verdient wel iets meer respect dan de manier waarop er nu mee is omgegaan.’’ Liefst zeven jaar konden bezoekers zijn werk bezichtigen. ,,In al die tijd is er nooit iets gebeurd. Geen ongeval, geen schade of wat dan ook’’, benadrukt Hofman. Groot was zijn verbazing dan ook toen de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) in maart van dit jaar het werk afkeurde, nadat een klacht binnenkwam en de instantie op onderzoek uitging. Conclusie: het voldeed niet aan de eisen, was te gevaarlijk.

In Tilburg komt een monument om het slavernijverleden te herdenken. Het komt op het Burgemeester Stekelenburgplein aan de noordzijde van station Tilburg. De kunstenaars Tommy van der Loo, Patricia Kaersenhout en het duo Dedden/Keizer hebben op 25 juni jl. hun schetsontwerp gepresenteerd. Een commissie polst de mening van het publiek en maakt daarna een keuze. Vervolgens brengt de commissie advies uit aan het college. Kunstloc Brabant begeleidt de ontwikkeling van het kunstwerk in opdracht van de gemeente Tilburg.

Waar gezondheidsaspecten als duurzaamheid, milieu en groen steeds belangrijker worden in gebiedsontwikkeling, blijft de invloed van de omgeving op de mentale gezondheid van de bewoners vaak nog onderbelicht. Onterecht, stellen Amerikaanse onderzoekers. De invloed van de gebouwde omgeving op de mentale gezondheid is veel groter dan altijd werd gedacht.

Het neonkunstwerk REBUS werd in 1991 gemaakt door Korrie Besems in opdracht van het Centraal Museum voor de lichtkunst-tentoonstelling Nachtregels. Het werk bestaat uit neonletters die samen een rebus vormen. Tot 2017 hing REBUS aan de gevel van het Woudagebouw, waar de verlichting van het werk overigens nooit aan heeft gestaan. Omdat het Woudagebouw deels werd gesloopt om plaats te maken voor een nieuw appartementencomplex is Ann de Vries in de bres gesprongen om het werk te behouden. Een groep vrijwilligers heeft REBUS voor de sloop van de gevel gehaald. In het najaar is het volledige werk weer in volle glorie te zien in Utrecht. Het wordt in zijn geheel aan de gevel van het Beatrixgebouw bevestigd en ook gaan de lampen weer branden.

Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie wil ruimtelijk beleid op alle schaalniveaus met elkaar verbinden en versterken en lanceert hiervoor de nieuwe Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp. De regeling heeft een looptijd van een jaar en sluit inhoudelijk aan bij de grote opgaven uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Het biedt ruimte aan circa 200 innovatievouchers, waarmee decentrale overheden en semipublieke organisaties extra ontwerpkracht kunnen inschakelen bij het verkennen en het versterken van hun beleid. Met de vouchers kunnen zij aan ruimtelijke ontwerpers en onderzoekers een opdracht verstrekken voor een ontwerpend onderzoek naar de lokale consequenties van die grote opgaven. Voor de selectie van vouchervoorstellen schrijft het fonds in 2021 acht open oproepen uit. De Open Oproep Toekomstbestendig landelijk gebied is de vierde in die reeks. Geïnteresseerde (semi)publieke organisaties, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, woningbouwcorporaties, zorginstellingen en uitvoeringsorganisaties - maar ook regionale samenwerkingsverbanden tussen deze partijen - kunnen samen met ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers een aanvraag voor een innovatievoucher indienen. Culturele instellingen kunnen als coördinator in een dergelijk ontwerpend onderzoek eveneens optreden als aanvrager. Indienen kan vanaf 1 juli tot en met 30 september 2021 indienen.

Hoe ga je de Roosendaalse burgers en ondernemers interesseren voor iets saais als de Omgevingsvisie? Wethouder Toine Theunis voert de komende maanden een publiekscampagne om aandacht te vragen voor deze visie. Een nieuwe wet waar iedere burger en iedere ondernemer mee te maken krijgt. Hoe zorg je dat jan met de pet warmloopt voor iets als een visie? De Omgevingswet is volgens de overheid een sterke vereenvoudiging van 26 wetten en 4.700 regels die gelden voor ‘het beschermen en het benutten van onze leefomgeving’. De wet gaat op 1 juli 2022 in en wordt op gemeentelijk niveau vertaald in een Omgevingsvisie. BN De Stem sprak met Theunis.

Het is de plicht van gebiedsontwikkelaars om werk te maken van het welzijn en geluk van bewoners en gebruikers van een gebied. Dat stelt Yvonne van Mierlo van ontwikkelaar Blauwhoed. Zij legt uit hoe ontwerpstudio’s daarbij kunnen helpen. “Betrokkenheid van alle stakeholders leidt tot een betere invulling, maar vraagt echte professie van ontwikkelaars.”

Het waarborgen van publieke waarden is een overheidstaak, maar in de gebouwde omgeving helpen private partijen steeds vaker een handje, net zoals burgers. Aangezien die hun eigen belangen hebben, is het een balanceeract om zaken overeind te houden die bestemd zijn voor ons allemaal. Dat constateert Lizet Kuitert in haar promotieonderzoek bij de TU Delft. Zij ontwikkelde daarom een instrument om alle waarden in kaart te brengen.

Begin juni hebben de 44 grootste gemeenten (G40 en G4) opnieuw aandacht gevraagd voor de warmtetransitie van de gebouwde omgeving. Samen met maatschappelijke organisaties en marktpartijen presenteren de gemeenten zeven concrete stappen. Karin Dekker, wethouder in Assen en voorzitter Themagroep Duurzaamheid van de G40 : ‘Onze gemeenten en partners zijn hard bezig om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Bij de uitvoering hebben we steun en dekking van het Rijk nodig. Om te beginnen vragen we om duidelijkheid over het budget voor 2022. Dat is tot op heden nog niet geregeld en de motor dreigt stil te vallen. Daarnaast hebben we een concreet pakket ontwikkeld met mogelijke maatregelen die helpen om de doelstellingen uit het Klimaatakkoord realiseren.’

Het natuurlijke systeem van een wijk, stad of regio als gids voor gebiedsontwikkeling. Dat is het idee achter het boek De Stadsgenese. Onderzoeker Vincent Grond legt uit hoe met behulp van het natuurlijke systeem van de ondergrond, de bodem, water en natuur actuele opgaven op het gebied van woningbouw, energietransitie en klimaat kunnen worden opgelost.

Minister Ollongren (BZK) stuurt de Tweede Kamer het rapport 'Investeringsraming 14 grootschalige woningbouwgebieden'. De bouw van honderdduizenden woningen komt de komende jaren in het geding als het Rijk niet bijspringt met 20 miljard euro aan investeringen. Dat schrijft demissionair minister Kajsa Ollongren (Wonen) aan de Tweede Kamer. Ze zijn nodig om projecten te realiseren in veertien woningbouwlocaties, vooral binnen grote steden. Het gaat tot 2040 om zo'n 440.000 woningen. Uit onderzoek van adviesbureau Rebel in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat vooral geld gestopt moet worden in infrastructuur. Van de 440.000 woningen moeten 210.000 in de komende tien jaar worden gebouwd. Dat is een flink deel van het totale aantal van 900.000 woningen die tot 2030 in Nederland gebouwd moeten worden tegen het woningtekort. De veertien projecten die onder de loep zijn genomen, ‘zijn stuk voor stuk complexe, grootschalige gebiedsontwikkelingen, veelal binnenstedelijk, een aantal buitenstedelijk’, schrijft Ollongren.

Steeds vaker nemen ontwerpers en kunstenaars het voortouw nemen in stadsverbetering en nemen daarbij de rol in van buurtregisseur, beleidsmaker of commerciële ontwikkelaar. Met hun innovatieve oplossingen en ondernemende mentaliteit zijn deze creatieven op allerlei manieren actief in de wijken – van buurtactiviteiten die de cohesie tussen bewoners bevordert tot het opknappen van verwaarloosde gebouwen of ongebruikte kavels. De problemen die ze daarbij tackelen zijn al even divers: jeugdcriminaliteit en eenzaamheid onder ouderen tot zelfs woningnood en armoede. En heel belangrijk, deze ontwerpers doen het niet voor het geld maar uit een maatschappelijke betrokkenheid. Ze staan letterlijk en figuurlijk midden in de wijk. Op 22 juni ging de DesignDigger Live(Stream) over Design in de wijk.

De woningmarkt staat onder hoge druk. Dat geldt ook voor het politieke debat over hoe de ‘markt' vlot te trekken. De verhalen over jongeren, mensen met een kleine beurs en senioren die geen passende woning kunnen vinden, zijn schrijnend. Daarop poogt bouwend en ontwikkelend Nederland in te spelen. Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) kwam met een schijnbaar panklare ‘oplossing' voor de wooncrisis. Joks Janssen, Sjors de Vries en Cees-Jan Pen vinden dat antwoord van weinig realiteitszin getuigen. “De polder volbouwen is een 20e-eeuws antwoord op een 21e-eeuwse uitdaging.”

In september gaat een groot aantal inwoners uit de hele gemeente Sint-Michielsgestel aan de slag met het opfleuren van de grijze betonwanden van een van de drie ‘tunnelbakken’ bij de Gestelse Poort onder de provinciale weg N617. Marcel Rus, een van de kunstenaars die bij het gemeenschappelijke kunstwerk betrokken is : ,,Er zijn steeds meer mensen betrokken bij dit community-artproject. Er doen zeven lokale kunstenaars mee. Uit elke kern eentje. Maar nog belangrijker, ook steeds meer vrijwilligers sluiten zich aan. Mensen van Cello die hier om de hoek werken, cliënten van Kentalis. Ze helpen straks allemaal mee. We hebben wel een man of tachtig die straks op de een of andere manier mee doet.” Samen met Kings of Colors (Jan Henk van Ieperen), gemeente Sint-Michielsgestel, Cello, Kentalis, kunstenaars en andere vrijwilligers zijn er al heel wat ideeën te zien op grote doeken bij de werkplaats van Cello. Rus: ,,Mensen die nog mee willen denken over het eindresultaat, die kunnen nog aansluiten. Zij kunnen zich via de mail melden: tunnelart617@sint-michielsgestel.nl”

Het College van B&W van Loon op Zand heeft een plan gemaakt voor het beheer en onderhoud van kunst in de openbare ruimte. Een beleid ontbrak, waardoor ook niet duidelijk was hoe de gemeente met zijn kunstwerken omgaat. Loon op Zand wil nu eerst alle kunst in de gemeente inspecteren om een beeld te krijgen van de waarde van de werken en de staat van onderhoud. Ook wordt er gekeken naar kunstwerken die in opslag staan. Van sommige werken is het de bedoeling dat ze terug worden geplaatst, bij een deel van de werken is nog niet bekend wat er mee gaat gebeuren. Bewoners van de Parkstraat in Kaatheuvel krijgen Phoenix, het beeld van Wim Suermondt terug. Tenminste dat is het voorstel van het college van burgemeester en wethouders. Twee jaar geleden werd dat ook al beloofd, maar nu ligt er een concreet voorstel op tafel. De gemeenteraad moet akkoord gaan met de restauratie (geschatte kosten 2000 euro.). Het beeld is drieënhalf jaar terug van zijn sokkel gewaaid en toen beschadigd

Opnieuw is een somber, onaantrekkelijk tunneltje in Eindhoven getransformeerd in een kleurrijke onderdoorgang waar je vrolijk van wordt. Ditmaal kreeg de tunnel onder de Boutenslaan vanaf de Alberdingk Thijmlaan een fraai graffiti-kunstwerk. De wanden zijn bespoten door de Amsterdamse kunstenaar Joram Roukes en zijn assistente Jane Purperhart. Grote, kleurrijke vogels sieren de onderdoorgang. Het is alweer de 36e tunnel in Eindhoven die in het kader van de in 2016 gestarte gemeentelijke ‘Tunnelvisie’ werd opgeleukt. Wethouder Rik Thijs bij de onthulling : ,,We gaan ook de straten hier rondom aanpakken. Het trottoir in de tunnel wordt de helft smaller en beplant, zodat er een ecologische route ontstaat tussen beide parken. In totaal wordt er 2500 vierkante meter groen toegevoegd.”

Het Eindhovens Dagblad doet onderzoek naar beelden die uit de openbare ruimte zijn verdwenen. Slechts een handjevol ligt in de opslag. Andere sculpturen of plastieken zijn weg en niemand weet waar ze zijn.

Tijdens de algemene ledenvergadering op 16 juni 2021 hebben de leden van de VNG zich uitgesproken over de beoogde nieuwe datum voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet en over de stijgende kosten die de wet met zich meebrengt. De motie is met grote meerderheid aangenomen. De gemeente Moerdijk heeft samen met vijf andere gemeenten deze motie ingediend. De motie bestaat uit twee delen. In het eerste deel van de motie wordt het VNG bestuur opgedragen om alles in het werk te stellen om te zorgen dat de wet echt op 1 juli 2022 in werking kan treden. Daarbij wordt het bestuur gevraagd om duidelijke afspraken met de minister te maken voor de haalbaarheid van de datum. Het tweede deel van de motie ging over de financiën van de Omgevingswet. De motie vraagt de VNG om alles wat in haar macht ligt te doen om in 2022 een compensatie te krijgen voor de stijgende invoeringskosten. Daarnaast vraagt de motie om op de financiële evaluatiemomenten in 2022, 2023 en 2027 al voorlopige compensatie te krijgen als blijkt dat de terugverdientijd van 10 jaar op die momenten niet haalbaar blijkt.

Kunstloc Brabant adviseerde de gemeente Eersel en de Stichting Kunstroute Het Groene Lint over de realisatie van kunstwerken langs de wandelroute van de Markt in Eersel, via Veldhoven, naar de Markt in Eindhoven. Kunstloc bracht de opdrachtgever in contact met kunstenaars en adviseerde over het proces; van eerste idee naar schetsontwerp, plaatsing en uitvoering. De kunstroute is een mooi samenwerkingsproject waarbij kunst, cultuur en natuur zijn verbonden. Afgelopen mei is het startpunt van Het Groene Lint gemarkeerd in de vorm van een kunstwerk van Marcel Smink

Onder de titel Belangrijkste conclusies voor de toekomst van kunst in de openbare ruimte verzorgt Esther Didden, projectleider van het inmiddels afgeronde jubileumproject van BK-informatie, op 2 juli de BK-lezing, on line. De jaarlijkse BK-lezing kon eerder dit jaar helaas niet doorgaan vanwege het door coronamaatregelen uitstellen van Art Rotterdam. Didden zal ingaan op de belangrijkste conclusies van het BK -Informatie symposium over kunst in de openbare ruimte en worden vragen besproken die door de selectie van de sleutelwerken en de #watdoetdathier campagne relevant zijn gebleken: Waar liggen de verantwoordelijkheden in de openbare ruimte? Welke liggen er bij de overheden die deze ruimte invullen, welke bij de gebruiker en wat betekent dit voor de kunstwerken die hierin zijn te vinden? En wat als de kunstwerken monumenten zijn, welke krachten spelen dan mee? Hoe realiseer je anno nu op een goede manier een monument?

Het is een vaak terugkerende claim: de woningnood kan verholpen door meer bouwlocaties aan te wijzen. Hoogleraar Willem Korthals Altes rekent voor dat daar helemaal geen gebrek aan is. Waar het stokt, is de ontwikkeling van die gebieden. “Richt de schaarse ambtelijke capaciteit van gemeenten op de locaties die nu al in beeld zijn. Als je alle kanten op rent, kom je niet vooruit.”

Hoe kun je bewoners in positie brengen bij de inrichting van hun leefomgeving en welke valkuilen moet je daarbij overwinnen? Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) selecteerde zes voorbeelden van ‘maatschappelijke gebiedsontwikkeling’ om van te leren.

Bouwen in het groen? Hoogleraar gebiedsontwikkeling en dijkgraaf Co Verdaas vindt dat evident, maar niet volgens de simplistische benadering van het Economisch Instituut voor de Bouw.

'Walgelijk', 'gruwelijk', 'geldverspilling' en 'kinderen krijgen hier een trauma van'. De reacties op een Maria-beeld dat onderdeel was van een kunstroute in Hoorn waren zo heftig dat het al na twee dagen is weggehaald. Kunstenaar Jos Beurskens snapt niets van de ophef. Filosoof Maarten Doorman vertelt dat de weerzin op kunst in de openbare ruimte kan verstommen als het beeld wordt verplaatst naar een bijzondere omgeving. Er is inmddels een nieuwe locatie voor het beeld gevonden.

Kunstwerken in de openbare ruimte vergen doorgaans jaarlijks onderhoud. Maar betekent dat ook dat de eigenaar het kunstwerk in stand moet houden? Kunstloc Brabant adviseert om daar goede afspraken over te maken tussen opdrachtgever en kunstenaar. Met een kunstwerk van Willem Claassen in Biest-Houtakker ging het mis: het verkeert in een desolate toestand. Het kunstwerk is eigendom van de gemeente Hilvarenbeek en is een cadeau van de Dienst Landelijk Gebied die als grondbedrijf van de overheid betrokken was bij de herinrichting van het landschap. Als Brabant Cultureel navraag doet bij de gemeente blijkt men niet op de hoogte van het verval van Hilverkaveling. De wethouder zegt in een reactie dat in overleg met de kunstenaar bekeken wordt of herstel van het kunstwerk mogelijk is. Brabant Cultureel sprak over de problematiek met Kunstloc Brabant adviseur Bas Veldhuizen.

Het Vrijheidspark achter het Factorium, dat nog maar vier jaar geleden werd aangewezen als dé gemeentelijke herdenkingsplek, biedt geen ruimte meer voor nieuwe monumenten. Het Burgemeester Stekelenburgplein blijft daarom de aangewezen plek voor het toekomstige slavernijmonument. De VVD en 50 Plus in de Tilburgse gemeenteraad hadden vragen gesteld over de locatiekeuze.

"Hoe meer we deze van bovenaf plannen, hoe minder die kan doen waarvoor zij bestemd is: toegankelijk zijn voor meerdere groepen en doeleinden." Spelende kinderen (die weggejaagd worden) en gewilde parkeerplaatsen (maar niet voor het eigen huis) maken stadsgeograaf Gerben Helleman duidelijk welke tegenstrijdige belangen komen kijken bij het gebruik van de openbare ruimte.

De Omgevingswet is primair uitgedacht vanuit de planologie. Maar de wettelijke stelselherziening gaat niet alleen over ruimtelijke ontwikkeling. Integendeel. Veel regels over emissies bijvoorbeeld gaan louter over de gezondheid of milieueffecten en hebben geen enkele ruimtelijke impact. Aan de Omgevingswet ligt, kortom, nogal wat ondeskundigheid en onbedachtzaamheid ten grondslag. Dat stelt Arie den Breejen, hoofdredacteur vakblad Journaal Geluid.

Het is één van de kernvragen bij de beoogde bouw van één miljoen woningen: waar moeten al die huizen dan komen? Er zijn twee kampen: kamp binnenstedelijk en kamp buitenstedelijk. Het Economisch Instituut voor de Bouw sluit zich nu aan bij het tweede kamp en pleit voor het doorbreken van de ‘taboesfeer’ rond bouwen in het groen. Media besteden er gretig aandacht aan, maar meer nuance en een kritische houding zijn nodig

De gemeente Best dacht dat met het verlenen van een omgevingsvergunning alle seinen op groen stonden voor de plaatsing van het kunstwerk ‘Groen Goud’, van kunstenaar Juul Rameau, midden op het Stationsplein. Pas later kwam de gemeente er naar eigen zeggen achter dat wettelijk gezien ook spoorwegbeheerder ProRail akkoord moet geven, vanwege de plek: dichtbij het treinstation en het spoor. Rameau ziet voordelen aan de vertraging. De onthulling wordt namelijk verzet naar 24 september en is dan onderdeel van het programma voor het landschapslaboratorium ‘Productieve natuur’, dat Best samen met buurgemeente Boxtel organiseert. ,,Een mooie aanleiding”, aldus de kunstenaar. ,,En hopelijk kan er dan ook publiek bij zijn.” Bovendien is dan duidelijk of de Bestse gemeenteraad akkoord is met het uittrekken van geld voor groene verlichting in het kunstwerk. ‘Groen Goud’ is één van de drie nieuwe kunstwerken rond de populier die straks in en om Best te zien zijn. Zo komt in de buurt van afslag van de A2 een 25 meter lange, driedimensionale pijl genaamd ‘Boompijl’. Bij de natuurpoort bij De Vleut verrijst ‘De Levensboom’, een uitkijktoren die letterlijk draait om een populier. Ook die twee werken worden na de zomer geplaatst.

Bureau BUITEN onderzocht ruim een kwart van de Nederlandse bedrijventerreinen op toekomstbestendigheid. Adviseurs Jaap Meijs, Rutger van Raalten en Miles Copping drie lessen. Op het gebied van energie, klimaatadaptatie en een gezonde werkomgeving. Daaruit blijkt dat vaak met relatief kleine stappen al winst te behalen is.

Maatschappelijk vastgoed speelt een belangrijke rol in het functioneren van de stad, maar onder financiële en politieke druk gaat het vaak ten onder binnen gebiedsontwikkeling. Ervaringsdeskundigen Arie Lengkeek en Maurice Specht vertellen in dit essay wat ervoor nodig is om dat probleem op te lossen, van het Community Land Trust-model tot de herwaardering van het begrip ‘waarde’.

In heel Nederland wordt groeiende aantal verdichtingsplannen rondom binnensteden niet verkocht als ‘wonen vlakbij de binnenstad’. Nee, de binnenstad wordt ermee vergroot, analyseert planoloog Martin van der Maas. Hij presenteert vijf principes om de nieuwe stadsmilieus ook echt te laten voelen als een binnenstad. Stadszaken

Natuurinclusieve gebiedsontwikkelingen worden de laatste jaren steeds meer gemeengoed. Maar om echt impact te kunnen maken, moeten deze ontwikkelingen op een projectoverstijgend niveau worden gecoördineerd en geregisseerd. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor de grote gemeenten. Rotterdam geeft het goede voorbeeld. De onlangs verschenen studie De groenblauwe groeidiamant van de gemeente Rotterdam wil concrete handvatten geven aan een integrale vergroeningsstrategie voor de stad. Het samenbrengen van een verscheidenheid aan (meetbare) indicatoren is daarbij een belangrijke stap. Een betere onderbouwing van investeringen in groen en blauw draagt immers bij aan goede besluitvorming

Met een bouwlamp kun je heel misschien nog een politieke partij vinden die géén voorstander is van de terugkeer van een ministerie van Ruimte, Wonen of VROM. Maar hoe denken twee prominente oud-VROM-ministers over de terugkeer van ‘hun’ ministerie? En wat raden zij hun opvolgers aan? Gebiedsontwikkeling.nu stelde hiervoor vijf vragen aan Jacqueline Cramer (PvdA, 2007-2010) en Ed Nijpels (VVD, 1986-1990).

Op drie kenmerkende plekken in Best, bij het NS-station, pal naast de A2 en aan de rand van de natuur bij De Vleut, komen binnenkort nieuwe, in het oog springende kunstwerken. Rode draad? De populier. Juul Rameau, Tijs Rooijakkers, Boukje Hazeleger en Stein van Brunschot lieten zich inspireren door populieren voor kunst in de openbare ruimte van gemeente Best

Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie wil ruimtelijk beleid op alle schaalniveaus met elkaar verbinden en versterken en lanceert hiervoor de nieuwe Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp. De regeling heeft een looptijd van een jaar en sluit inhoudelijk aan bij de grote opgaven uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Het biedt ruimte aan circa 200 innovatievouchers, waarmee decentrale overheden en semipublieke organisaties extra ontwerpkracht kunnen inschakelen bij het verkennen en het versterken van hun beleid. Met de vouchers kunnen zij aan ruimtelijke ontwerpers en onderzoekers een opdracht verstrekken voor een ontwerpend onderzoek naar de lokale consequenties van die grote opgaven. Voor de selectie van vouchervoorstellen schrijft het fonds in 2021 acht open oproepen uit. De Open Oproep Ruimte voor klimaat en energie is de derde in die reeks. Deze oproep richt zich op de ruimtelijke implicaties van lokale en regionale klimaat en energiemaatregelen. Bij de inrichting van onze fysieke leefomgeving zullen wij als gevolg van klimaatverandering in toenemende mate rekening moeten houden met extreme weersomstandigheden. Tegelijkertijd moeten wij onze energievoorziening duurzamer organiseren om die gevolgen zoveel mogelijk te beperken. Beide opgaven hebben een enorme ruimtelijke impact en dat leidt regelmatig tot schurende belangen. Er kan doorlopend ingediend worden vanaf 1 juni t/m 31 augustus 2021. Budget bedraagt € 500.000. Circa 25 voorstellen worden geselecteerd. Geïnteresseerde (semi)publieke organisaties, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, corporaties, uitvoeringsorganisaties en overkoepelende regionale samenwerkingsverbanden, kunnen samen met ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers, en vice versa, een aanvraag voor een innovatievoucher indienen. Culturele instellingen kunnen als coördinator in een dergelijk ontwerpend onderzoek eveneens optreden als aanvrager.

Roos van Zoelen bezocht Murals Inc., het in Rotterdam gevestigde agentschap voor hedendaagse muurschilderingen en verdiepte zich in deze discipline. Hoe 4 kunstwerken de standaard doorbreken.

De beoogde inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet wordt met een half jaar verplaatst naar 1 juli 2022. Dit geeft het Rijk, gemeenten, provincies, waterschappen en uitvoeringsorganisaties meer ruimte om de implementatie van de wet op een zorgvuldige en verantwoorde wijze af te ronden. Dat meldt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in een brief aan beide Kamers. De Omgevingswet wordt voor de derde keer uitgesteld. Aanvankelijke intredingsdatum was 1 januari 2021, die vervolgens werd verplaatst naar 1 januari 2022. Redenen voor eerdere uitstellen waren het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en de coronacrisis.

De natuur kan veel problemen op het vlak van klimaat, milieu en sociaal welzijn in de stedelijke omgeving helpen oplossen. Daarom zou natuur standaard deel moeten uitmaken van de gebouwde omgeving, hetgeen vraagt om een nieuw stedenbouwkundig model. In het kader van symposium EURO2021 in Delft over de ecologische en klimaatbestendige stad is een manifest gepubliceerd. Het manifest formuleert vier stellingen: De natuur moet worden gewaardeerd om de integrale sociaal-ecologische diensten die zij levert; De natuur en de diensten die zij levert vormen een fundamenteel en essentieel onderdeel van de faciliterende functies van de stad; - Traditionele scheiding van stadsfuncties wordt vervangen door ecologische integratie van functies; - Natuurgebaseerde bouwpraktijken moeten stevig verankerd worden in regelgeving.

Een stad zonder bruisend en divers cultureel leven heeft geen aantrekkingskracht. Maar welke gebiedsontwikkelaar is bereid te betalen voor cultuur of genoegen te nemen met minder hoge opbrengsten? In de huidige waarderings- en financieringsmodellen ligt de nadruk puur op de financiële waarde, terwijl bij cultuur een groot gedeelte van de opbrengsten immaterieel is. Gevolg is dat de kunstenaars, die het gebied vaak op de kaart hebben gezet moeten verkassen als de ‘echte’ ontwikkeling begint. Hoe kunnen de placemakers van het eerste uur ook op lange termijn verzekerd zijn van een plek? De vraag is hoe de meerwaarde van cultuur op een duurzame manier in gebiedsontwikkeling geïntegreerd kan worden. De gemeente, het fonds, de filantroop en de kunstenaar zijn vier partijen die het verschil kunnen maken. Een analyse van stadmaker Rinske Brand. Ze laat voorbeelden zien waarin kosten en baten van cultuur wel bij elkaar komen. Juist gebiedsontwikkeling biedt kansen om cultuur duurzaam te laten renderen.

Om te voorkomen dat Breda onverwacht wordt opgezadeld met te grote distributiecentra, gaat het stadsbestuur alle bestemmingsplannen nog eens goed onder de loep leggen

Het moment is daar om een ‘beoordelingscommissie met voldoende expertise op beeldend, kunsthistorisch en ruimtelijk-architectonisch terrein aan te stellen waar het op graffiti-kunst aankomt’. Dat stelt de Tilburgse kunstenaar Niko de Wit in een essay. De partij Lokaal Tilburg wil nu van het college van B en W weten of dat een nieuwe serieuze stap kan zijn. De stad krijgt er sinds een jaar geleden muurschildering na muurschildering bij. Volgens De Wit ‘verbinden veel van de werken zich niet met de omgeving'. Als voorbeeld verwijst hij naar de muurschildering aan het Tjeuke Timmermanspad. Volgens De Wit moet het een divers samengestelde commissie zijn met allerlei experts. Dat niet alleen: kunstenaars zouden ook betaald moeten worden om verschillende schetsen te maken. ,,Om de kwaliteit te waarborgen en meer diversiteit van verbeelding mogelijk te maken.”

Er zijn ruimtelijke keuzes nodig voor het landelijk gebied. Hier ligt een dringende taak voor het nieuwe kabinet, anders zal de leefbaarheid en de kwaliteit van het landelijk gebied verder achteruitgaan, terwijl er juist ook kansen liggen om het landelijk gebied vitaler te maken. Dat is de boodschap van de ‘Studiegroep ruimtelijke inrichting landelijk gebied’, die zich op verzoek van de Tweede Kamer heeft gebogen over de vraag hoe we alle ruimtelijke claims een plek kunnen geven en tegelijk de vitaliteit en kwaliteit van de leefomgeving op het platteland op peil kunnen houden. Het rapport van de studiegroep is op 12 mei door minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aangeboden aan de Tweede en Eerste Kamer.

Florentijn Hofman, bekend van zijn mega-badeend, is gekozen om een kunstwerk langs de toekomstige Brabantse snelfietsroute F50 te maken. Kunstloc Brabant heeft dit kunsttraject geïnitieerd samen met de gemeente Meierijstad en provincie Noord-Brabant. Naast een functioneel en snel fietspad moet de F50 zo ook een publiekstrekker worden en bijdragen aan een mooiere omgeving. Florentijn Hofman is door de kunstcommissie gekozen met zijn ontwerp ‘Half-Nul’.

Op 17 mei startte het Curatorial Research Collective (CRC) een serie discussies over het bevorderen diversiteit en inclusiviteit in de architectuur. In acht bijeenkomsten wordt besproken hoe zaken als identiteit, gender en seksualiteit meer aandacht en een prominentere rol binnen het vakgebied kunnen krijgen. Hierbij komen zaken aan de orde als het integreren van het perspectief van mensen met een andere culturele achtergrond of seksuele oriëntatie in ruimtelijke vraagstukken, maar ook hoe het onderwijs diverser en inclusiever kan worden gemaakt. Het Curatorial Research Collective is verbonden aan de leerstoel Architectuurgeschiedenis en -theorie van de afdeling Gebouwde Omgeving van de TU Eindhoven.

Veld en Volume. Dat is de naam van de werkwijze waarmee architect Flip Krabbendam architecten en bewoners samen buurten laat ontwerpen. Krabbendam legt uit waarom een goede ruimtelijke ordening lijkt op een boom - en hoe je deze samen realiseert

Projectontwikkelaars laten zien dat ook zij hun bijdrage leveren aan de leefbaarheid in kwetsbare wijken. In de regio West investeert Heijmans onder andere in Den Haag Zuidwest, een gebied dat er al jaren niet goed op staat. Esther Fleers van Heijmans heeft zich de afgelopen jaren ingezet voor deze wijken en de maatschappelijke meerwaarde van vastgoed. Belangrijk in haar carrière is de samenwerking met woningcorporaties in projecten. Gaandeweg is ze haar hart verloren aan de wijkvernieuwing. Platform31 spreekt met Fleers over de rol van ontwikkelaars en woningcorporaties in de brede gebiedsgerichte aanpak. Hoe kan betere samenwerking tussen organisaties en domeinen tot stand komen?

Demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen (VVD) kondigde recentelijk de start aan van het programma ‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin’. Veel vraagtekens zal de campagnenaam niet oproepen. Een klimaatbestendiger Nederland gaat ook onze tuinen aan.  Stadszaken sprak met haar over hoe het Rijk inzet op vergroening.

Woningbouwproject SET en tiny house-initiatief Peel Natuurdorpen zijn de winnaars van de Woonpioniersverkiezing 2021. Eerstgenoemde huisvestingsproject voor studenten en statushouders in Amsterdam kreeg de juryprijs, Peel Natuurdorpen viel het meest in de smaak bij het publiek. Dat heeft omroep VPRO bekendgemaakt. De VPRO heeft de verkiezing uitgeschreven naar aanleiding van de Tegenlicht-uitzending Wonen buiten de box, waarin duurzame en creatieve oplossingen voor de woningnood in Nederland werden besproken. De prijsvraag leverde 153 inzendingen op, waaruit de jury en het publiek elk een winnaar hebben gekozen.

De natuur biedt tal van mogelijkheden, die architectuur en stedenbouw kunnen inzetten voor een klimaatbestendige gebouwde omgeving. Er zijn echter ook nog tal van vragen rond de toepassing van die natuurlijke processen, over bijvoorbeeld kwantiteit, eigenaarschap en regelgeving. De Sustainability-groep binnen faculteit Civiele Techniek, TU Delft organiseert een tweedaags symposium over het onderwerp. Daarbij zal de organisatie ook een manifest voor ‘Een nieuw ecologisch stedelijk model’ presenteren.

Bij alle winkelcentra en in de wijken in ‘s-Hertogenbosch kom je ze ongetwijfeld tegen: containers voor textiel, glas en plastic. De metalen bakken zijn niet bepaald het toonbeeld van schoonheid. Sterker nog: ze zijn ronduit saai en in enkele gevallen ook smerig. Maar daar komt verandering in. Straatkunstenaarscollectief Kings of Colors gaat op zo'n tien op locaties de containers omtoveren tot kunstwerken. De gemeentelijke Afvalstoffendienst vroeg Kings of Colors daar voor te zorgen. De straat en wijk fleuren er direct van op”, zegt wethouder Jan Hoskam. ,,Natuurlijk hopen we dat inwoners de container daarna nog beter gaan gebruiken. Het is toch zonde om afval ernaast te gooien?”

De circa 250 kunstwerken in de straten van Tilburg zijn verzameld op de website CuPuDo , zodat iedereen ze kan (her)ontdekken. De site werd op 13 mei gelanceerd. Cultuurwethouder Marcelle Hendrickx (D66) licht toe: ,,Tilburg heeft een enorme schat aan kunst in de openbare ruimte, die we eigenlijk niet meer goed in beeld hadden. Met deze site tonen we dat portfolio van Tilburgse kunst, ook als inspiratie voor nieuwe kunstwerken.” Want als het aan Hendrickx ligt komt er weer meer aandacht voor kunst en cultuur bij de inrichting van het publieke domein in Tilburg, Udenhout, Berkel-Enschot en Biezenmortel. CuPuDo is de naam van het nieuwe platform waarmee ideeën worden opgehaald bij lokale kunstenaars, maar ook bij inwoners die hun eigen wijk willen verfraaien. Zo is CuPuDo feitelijk een vervolg op KORT (Kunst in de Openbare Ruimte van Tilburg). Uit dit samenwerkingsverband tussen de gemeente en het Brabants Kenniscentrum voor Kunst en Cultuur (BKKC) kwamen tussen 2002 en 2010 zo'n vijftig kunstwerken voort, waaronder het veelbesproken Draaiend Huis. Uiteindelijk werd KORT vanwege bezuinigingen opgeheven. ,,Sindsdien werd er eigenlijk niet meer over cultuur nagedacht bij nieuwe gebiedsontwikkeling. Met CuPuDo willen we dat weer herstellen”, aldus de wethouder, die van de raad een budget van zo'n 7,5 ton kreeg om kunst en cultuur in het publiek domein weer nadrukkelijker op de kaart te zetten.

Het gevecht om de ruimte woedt in Nederland steeds heftiger, en tegelijkertijd moeten er de komende tien jaar ook nog eens 1 miljoen woningen bijkomen. Hoogbouw lijkt daarom de ideale oplossing en de torens schieten als paddenstoelen uit de grond. Maar daar zijn niet alle professionals het mee eens. Is al die hoogbouw nou wel nodig? En kan dat niet veel handiger? Een analyse van Jaap Monster

Wouter Veldhuis is sinds december Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving. Daarnaast is hij werkzaam als stedenbouwkundige en architect als partner bij bureau MUST. In zijn boek ‘Verkenning van de rechtvaardige stad’ waarschuwt hij voor de gevaren van een eenzijdige economische blik op de openbare ruimte en legt hij uit hoe stedenbouw kan bijdragen aan een diverse en open stad. Tevens is hij pleitbezorger voor de terugkeer naar een brede gebiedsgerichte blik in beleid. Een gesprek over lessen uit het verleden, de huidige stand van zaken en de toekomst van de domeinoverstijgende gebiedsgerichte aanpak. Platform31

Saai ogende, grijze elektriciteitskasten die opgefrist worden met tekeningen, foto’s en graffiti-achtergrondbeelden. Als het aan de Roosendaalse Lijst ligt, mag dat ook in Roosendaal en omliggende dorpen gebeuren. Peter Raijmaekers en Marco Schillemans hebben daarom een brief gestuurd aan het college van burgemeester en wethouders. Zij opperen om verschillende cultuurinstellingen die zich bezighouden met beschildering, fotografie of het aanbrengen van graffiti hierbij een rol te laten spelen. “Wellicht zijn er mogelijkheden om in projectverband de gemeente Roosendaal te verfraaien.” De Roosendaalse Lijst wil nu van de gemeente weten of men op de hoogte is van dit soort projecten én of de gemeente Roosendaal kans ziet om actie hierop te ondernemen. Zo ja, binnen welk tijdspad is dit realiseerbaar?

Florentijn Hofman, de kunstenaar die wereldberoemd werd met zijn gele reuzenbadeend, levert een kunstwerk voor de toekomstige snelfietsroute F50 van Veghel naar Uden. Het gaat om drie ‘sets’ van fietsfiguren in de vorm van uitvergrote modelpoppetjes. ,,Het zal heel vervreemdend overkomen.” Inwoners van Meierijstad worden actief betrokken bij de uitwerking van het kunstwerk. Zo krijgt de fietsverbinding een extra dimensie met een kunstverbinding. Hofman zoekt mensen die model willen staan als fietser. Hij zoekt twee fietsende scholieren, iemand met een speed pedelec, een meisje dat met losse handen fietst, een ouder die een fietsend kind duwt, twee wielrenners en een ‘ANWB-stelletje’; een man en vrouw met dezelfde fiets en fietskleding.

Steden en dorpen in Noord-Brabant moeten radicaal groener. Dit roept Winy Maas al jaren en de vooruitstrevende architect brengt het nu ook zelf in de praktijk. Om te beginnen in Eindhoven, als supervisor voor het centrum,  waar hij de openbare ruimte én gebouwen zo veel mogelijk bedekt met planten en bomen. ,,Natuur moet een veel grotere rol krijgen in Brabant. De Loonse en Drunense Duinen zouden bijvoorbeeld zeker twee keer zo groot moeten zijn, zodat je daar eindelijk écht kunt verdwalen. En Brabantse steden moeten juist veel meer verdichten, vooral de binnensteden. En dan het liefst elk oppervlak beplanten en alle gebouwen door planten laten overwoekeren.” Maas presenteerde eind vorige eeuw al een radicale visie op Brabant. MVRDV was in 1999 een van de vier architectenbureaus die een toekomstvisie voor BrabantStad maakten. Maas stelde Noord-Brabant in 2050 voor als één grote stad, omringd door een gordel van natuur in de vorm van de Maas, de Wouwse Plantage, de Loonse en Drunense Duinen, De Peel en de Superheide. Iedere gemeente zou zich in de toekomst op een karakteristiek ‘specialisme’ concentreren. Toekomstdenker Maas zag in zijn visie zijn geboorteplaats Schijndel als een populierendorp vol zandpaden, Vught als een villapark in het bos, Den Dungen als tuincentrum en Esch als een nostalgisch museumdorp. De plannen voor een Van Gogh Nationaal Park gaan hem niet ver genoeg. Robèrt van Lith sprak uitgebreid met de architect

Een groot distributiebedrijf aan de Lage Haansberg in Rijen helpt niet bepaald om de 'verdozing’ van het landschap tegen te gaan. Het plan hiervoor valt dan ook totaal verkeerd bij D66 en PvdA. Beide partijen willen meer weten van het college van B en W van Gilze-Rijen. B en W gaf al groen licht voor de uitwerking van het plan en is van mening dat er geen sprake gaat zijn van versnipperde verdozing van het landschap nabij de Rijksweg in Hulten. Dit omdat er in de omgeving meer gebouwen met hetzelfde karakter staan. PvdA-fractievoorzitter Marielle Doremalen constateert dat de gemeenteraad niet door B en W is geïnformeerd. ,,Wij moesten dit plan uit de krant vernemen. De raad heeft zich er dus niet over uitgesproken. Dus dan rijst de vraag of de principe instemming van B en W wel op zijn plaats is.”

VVD en 50Plus reageren met verbazing op het besluit van de gemeente Tilburg om het nog op te richten Slavernijmonument een plek te geven op het Burgemeester Stekelenburgplein. Alle andere herdenkingsmonumenten staan sinds 2017 namelijk in het Vrijheidspark. De twee fracties hebben schriftelijke vragen gesteld. De gemeente Tilburg wees deze plek aan in overleg met de selectiecommissie die in het leven is geroepen voor de oprichting van het monument. Belangrijkste argumenten waren de prominente locatie in de stad en de ruimte voor herdenkingen en vieringen.

In het kader van de Internationale Dag van de Dans reikte Dansnest dit jaar haar eerste ‘Dansnest Veer’ uit. De prijs werd overhandigd aan parkour Breda en freerun coaches Robey van Wel en Thijs van Asseldonk. De oranje veer gaat jaarlijks door Dansnest  uit Breda uitgereikt worden en is een aanmoediging voor één of meerdere mensen die op een positieve manier bijdragen aan dans op locatie of in de publieke ruimte. De prijs bestaat uit een grote oranje plexi lasercut in de vorm van de welbekende Dansnest veer, naar een ontwerp van Yurr Studio, die ook in de buitenruimte gehangen kan worden, om zo de kracht van de buitenruimte te onderstrepen

Het omgewaaide beeld ‘De Tong’ van Rudi van de Wint keert na ruim een jaar terug op de dijk aan de A6 tussen Almere en Lelystad. Bijna de voltallige Provinciale Staten van Flevoland stemden daarmee in. De naam verandert in ‘De Tong’ – zonder de toevoeging ‘van Lucifer’. Daarmee wortd tegemoet gekomen aan de gevoelens van gelovigen die er een verwijzing naar de duivel in zagen. De erven van de in 2006 overleden kunstenaar gaan akkoord.

Het is een vraag die zich door de sterke toename van online winkelen steeds meer opdringt: wat is de toekomst van de binnensteden en hoe kunnen gebiedsontwikkelaars hier op inspringen? Tess Broekmans schetst aan de hand van door haar bureau Urhahn stedenbouw & strategie geformuleerde binnenstadsvisies hoe we onze winkelstraten weer leefbaar en beleefbaar maken.

Het monument ter nagedachtenis aan het slavernijverleden krijgt een plek centraal op het Burgemeester Stekelenburgplein. Dat heeft het Tilburgse college besloten na overleg met de selectiecommissie die in het leven is geroepen voor de oprichting van het monument.

Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie wil ruimtelijk beleid op alle schaalniveaus met elkaar verbinden en versterken en lanceert hiervoor de nieuwe Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp. De regeling heeft een looptijd van een jaar en sluit inhoudelijk aan bij de grote opgaven uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Het biedt ruimte aan circa 200 innovatievouchers, waarmee decentrale overheden en semipublieke organisaties extra ontwerpkracht kunnen inschakelen bij het verkennen en het versterken van hun beleid. Met de vouchers kunnen zij aan ruimtelijke ontwerpers en onderzoekers een opdracht verstrekken voor een ontwerpend onderzoek naar de lokale consequenties van die grote opgaven. Voor de selectie van vouchervoorstellen schrijft het fonds in 2021 acht open oproepen uit. Deze Open Oproep Duurzame economie en ruimte #1 is de tweede in die reeks. Geïnteresseerde (semi)publieke organisaties, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, corporaties, uitvoeringsorganisaties en overkoepelende regionale samenwerkingsverbanden, kunnen samen met ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers, en vice versa, een aanvraag voor een innovatievoucher indienen. Deadline is 31 juli.

Succesvolle implementatie van de Omgevingswet is lang geen zekerheid, analyseert Friso de Zeeuw. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) ligt dwars en bij gemeenten schiet de ambtelijke capaciteit tekort. Een meldpunt moet volgens hem een oplossing bieden

Benut bestaande logistieke terreinen en gebouwen maximaal en realiseer alleen selectief nieuwe grootschalige logistieke parken. Alleen zo kan de groei van de logistieke sector duurzaam worden ingepast in Nederland, stelt Buck Consultants International. Voor de uitvoering hiervan presenteert het adviesbureau een kader, inclusief taakverdeling tussen Rijk, provincie en gemeente.

Minister Ollongren informeert op 23 april de Tweede Kamer over de actuele stand van zaken van de implementatie van de Omgevingswet. De Eerste Kamer heeft eenzelfde brief gekregen. In deze voortgangsbrief concludeert ze dat er extra tijd nodig is om tot gedegen besluitvorming over de inwerkingtredingsdatum te komen. Uit een gemeentelijke consulatie blijkt dat budgetneutrale invoering binnen 10 jaar onhaalbaar wordt geacht. Meer dan 100 gemeenten, een aantal omgevingsdiensten en een veiligheidsregio namen deel aan de consultatie. De nieuwe Omgevingswet, waarin tal van bestaande regels worden samengevoegd, dreigt zo ingewikkeld te worden dat grote bouwprojecten in gevaar komen. Juist de grote steden, die de komende jaren een belangrijke bijdrage moeten leveren aan een oplossing van de wooncrisis, maken zich daarover grote zorgen. Dat blijkt uit interne documenten in handen van NRC. De Omgevingswet werd bedacht om de ruimtelijke ordening eenvoudiger te maken. Er gelden minder harde regels, procedures worden gedigitaliseerd en er zijn meer mogelijkheden voor burgers en bedrijven om zelf vergunningen te regelen, van een tuinhuisje tot de bouw van een woonwijk.

Het gazon tussen de parkeerplaats aan de Taxandriaweg en het Waalwijkse gemeentehuis zou een prima plek zijn voor het kunstwerk Slakkenhuis van  Sigurdur Gudmundsson, volgens het College van B&W van Waalwijk. Dat staat in het antwoord op vragen van gemeenteraadslid Annelies Pouw. Op die plek kan er ook een link gelegd worden tussen de zichtlijn, zoals die is uitgebeeld in het beeld en in werkelijkheid. Het kunstwerk is geïnspireerd door de hoekige daklijn van het oude Kropholler-raadhuis en de ronde koepel van de Sint Jan. Pouwvroeg zich verder af waarom een duur kunstwerk (bijna 30 mille) al jaren op de gemeentewerf staat. Een stek in de stads- of museumtuin waarnaar Pouw informeerde, zien ze bij de gemeente niet zitten. „Het college wil voorkomen dat de stadstuin volgestapeld wordt met verschillende kunstwerken. Hierdoor verliest de tuin zijn groene en open karakter en de kunstwerken in de massa hun toegevoegde waarde.” Omdat ze bij de gemeente Waalwijk de laatste jaren al heel wat vragen en suggesties hebben gehad voor (her)plaatsing van beelden in de openbare ruimte, is er een prioriteitenlijstje gemaakt. Doel: de kunstwerken moeten zo goed mogelijk tot hun recht komen en ze krijgen voorrang als plaatsing van dat individuele werk ‘relevant’ is in relatie met de directe omgeving.

De koepels van gemeenten, provincies en waterschappen hebben met minister Kasja Ollongren (Binnenlandse Zaken) nog geen overeenstemming bereikt over de definitieve invoeringsdatum van de Omgevingswet. Op 21 april overlegden de partijen daarover, maar ze gaan in mei opnieuw rond de tafel. De datum voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet staat gepland op 1 januari 2022, nadat het vorig jaar door minister Ollongren een jaar vooruit werd geschoven. Vanwege de coronamaatregelen bleek het te ingewikkeld voor overheden om voldoende ervaring op te doen met het testen van het digitale stelsel (DSO), een cruciaal onderdeel voor de dienstverlening in de nieuwe wetgeving.

Het streven naar betere samenwerking tussen verschillende overheden voor een economisch sterker, leefbaarder en duurzamer platteland begint vruchten af te werpen, maar het blijkt in de praktijk nog kwetsbaar. Dat constateren het PBL ( Planbureau voor de Leefomgeving ) en het Athena instituut van de VU op basis van de lerende evaluatie van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland, een van de programma’s die zijn opgezet om de interbestuurlijk samenwerking tussen de vier overheden te versterken in de aanpak van grote maatschappelijke opgaven.

Op 30 april lanceert het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de Open Oproep 'Duurzame economie en ruimte' tijdens een rondetafelgesprek in een livecast van Pakhuis de Zwijger. Experts uit de wereld van academisch onderzoek, ontwerppraktijk en gemeenten verkennen hier hoe we beter kunnen ontwerpen aan een duurzame economie. In 2021 voert het Stimuleringsfonds de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp uit gericht op decentrale overheden en semipublieke organisaties die ontwerpend onderzoek willen inzetten bij de aanpak van complexe maatschappelijke opgaven. 'Duurzame economie en ruimte' is het thema van de tweede open oproep in een reeks van acht, die het Stimuleringsfonds in 2021 vanuit de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp uitschrijft. In deze livecast verkent Maarten Tas, projectleider en coördinator van de voucherregeling, de ruimtelijke vraagstukken die hierbij horen en gaat in gesprek met Tamara Streefland, Merten Nefs, Anne Loes Nillesen en de gemeente Eindhoven over hoe grondstoffen en producten meer lokaal én duurzaam geproduceerd kunnen worden, kringlopen in maakprocessen kunnen worden gesloten en hoe we de goederenlogistiek duurzamer kunnen inrichten. Daarnaast wordt meer informatie gegeven over deze voucherregeling en hoe organisaties en ontwerpers hiervoor kunnen aanvragen.

‘Het is de vormentaal van een gedachtengoed dat zichzelf als vanzelfsprekend dominant achtte. In die zin kun je je zelfs afvragen of het standbeeld wel recht doet aan de zachte, zorgzame waarden die Peerke Donders belichaamde. Maar het standbeeld is ook een mooi kunstwerk en kenmerkend voor een periode uit onze geschiedenis. Daarom moet er wel goed voor gezorgd worden. Dit kunstwerk verdient naar mijn idee een museale omgeving waar het rustig bekeken kan worden en waar ruim aandacht geschonken kan worden aan de ontstaansgeschiedenis.’’ Liesbeth Jans blogt over kunst in de openbare ruimte n.a.v. de discussie over het standbeeld van Peerke Donders in het Wilhelminapark in Tilburg. Voor veel mensen is dit standbeeld een verdiend eerbetoon, anderen vinden het een symbool van kolonialisme en racisme. Jans sprak op 6 april jl. in de gesprekkenreeks Meerstemmigheid, die werd georganiseerd door het Tijdlab in de LocHal Tilburg.

Ze roepen nogal eens verbazing en irritatie op: grote distributiecentra aan de rand van steden en, helemaal erg, in het groene landschap. Toch zijn er ook voorbeelden van ‘fraaie dozen’, weet onderzoeker Merten Nefs. Hij ziet drie verklaringen voor XXL dozen die wél op brede maatschappelijke goedkeuring kunnen rekenen.

De maakindustrie is divers en varieert van creatieve ambachtelijke bedrijven, zoals het maken van kleding, tot aan 3D-printen en hightech bedrijvigheid. In de afgelopen jaren was er sprake van een groei van de maakindustrie, met name in de stad. Zo nam het aantal banen tussen 2009 en 2019 met circa 8% toe, blijkt uit cijfers van LISA, het werkgelegenheidsregister van Nederland. Bedrijven in de maakindustrie vestigen zich in toenemende mate bij voorkeur nabij consumenten. In de afgelopen periode vond een verschuiving plaats van bedrijventerreinen naar gemengde gebieden in de stad. De realiteit is echter dat met name de ambachtelijke maakindustrie de stad uit wordt gedrukt. Dit komt door de transformatie van diverse werklocaties in de stad naar woningen en de stijgende prijsniveaus voor locaties. Terwijl de maakindustrie groeit en steeds vaker lokaal actief is, verkeren de verkopende winkels in zwaar weer. Combineer die twee daarom, stellen Valérie Noordink en Ellen Scholten van Bureau Stedelijke planning voor. Dat biedt kansen voor zowel het centrum als de periferie van de stad

Ruimtelijke professionals moeten zich fundamenteel herpositioneren als gevolg van de immense opgaves die de klimaatcrisis en de transitie naar post-fossiele steden stellen. Het recent verschenen boek Neighbourhoods for the Future – A Plea for a Social and Ecological Urbanism van Maarten Hajer, Peter Pelzer, Martijn van den Hurk, Chris ten Dam, en Edwin Buitelaar wil professionals op weg helpen. De publicatie, schrijft Tim Devos, is in eerste instantie een pleidooi voor het herontdekken van de buurtschaal als hefboom om de duurzaamheidsopgave te linken aan een expliciete sociale agenda. Er wordt gepleit voor een interdisciplinair ‘urbanisme’ om het nodige tegengewicht te bieden tegen al te sectorale en technocratische ruimtelijke ontwikkelingen van de duurzaamheidstransitie. Het boek schept de contouren van een ‘ecologisch urbanisme’ door opnieuw de menselijke laag te introduceren, die vaak ondergesneeuwd dreigt te raken door de schaal en complexiteit van de duurzaamheidstransitie

De gehele maand april vindt in het toekomstige Van Gogh Nationaal Park in Noord-Brabant de Landschapstriënnale 2021 plaats. Voor een van de tien ‘living labs’ binnen deze manifestatie heeft Ruut van der Beele de documentaire 'Bloeiend bedrijf in een boeiend landschap’ gemaakt. In deze film wordt de balans tussen economische ontwikkelingen en een aantrekkelijk landschap onderzocht, met een focus op bedrijven in en om Landschapspark Pauwels bij Tilburg. De eigenaren van vijf ondernemingen in de omgeving, een kwekerij, een hoeve, een stortplaats, een logistiek bedrijf en een zorginstelling. In de documentaire vertellen ze hoe zij tegen het landschap aankijken. Ook geven experts een reflectie op deze bedrijfsportretten, een landschapsarchitect en een beeldend kunstenaar. Draagt een boeiend landschap bij aan een bloeiend bedrijf?

Bouwen mét natuur maakt woonbuurten aantrekkelijk en draagt bij aan biodiversiteit en klimaatadaptatie. Dat blijkt uit een rondgang langs 12 natuurrijke woonbuurten die de afgelopen 25 jaar zijn gebouwd. Het hanteren van milieudoelstellingen bij de bouw zorgt uiteindelijk ook echt voor meer natuur, concluderen onderzoekers. Tegelijkertijd zijn de kosten voor beheer van de openbare ruimte niet hoger dan in andere wijken.

"Het momentum voor een koerswijziging is nú. Geachte Informateur, wij rekenen op u!" Die oproep doen onder meer oud-minister Jacqueline Cramer, topambtenaar Emiel Reiding en diverse oud-Rijksbouwmeesters en hoogleraren. In hun open brief geven zij 7 aanbevelingen hoe de ruimtelijke ordening in Nederland beter aangepakt kan worden, van een jaarlijkse Staat van de Ruimte tot het opruimen van zieltogende bedrijventerreinen.

Nu we steeds meer online bestellen, stijgt het aantal grote opslagruimtes explosief. Te vaak zijn deze distributiecentra grote, anonieme schoenendozen op een industrieterrein en vervuilen ze het landschap. Lector Cees-Jan Pen van Fontys Hogescholen luidt de noodklok. “We moeten nu nadenken of we dit wel willen en of we geen duurzamere oplossing kunnen vinden.”

Het Draaiend Huis komt stil te staan en Hans Smolders (Lijst Smolders Tilburg) stelt er vragen over. In februari en maart dit jaar hield het kunstwerk op met draaien. ,,De zoveelste vette rekening bovenop het jaarlijkse forse bedrag aan onderhoud”, zei Smolders recent over de reparaties. Tijd voor Bas Vermeer van het Brabants Dagblad om de kosten van het kunstwerk van John Körmeling eens op een rij te zetten.

Digitale media hebben de manier veranderd waarop we winkelen (Amazon), reizen (Airbnb) en zelfs romantiek (Tinder). Niet meer dan vanzelfsprekend dat het ook onze fysieke leefomgeving zal veranderen. Media architectuur is een relatief nieuwe discipline die betrekking heeft op deze interactie van media en architectuur, zegt Martijn de Waal, medeorganisator van de Media Architecture Biennal 20/21 (28 juni – 2 juli 2021). “De biënnale is een onderzoek naar wat architecten en stedenbouwkundigen kunnen leren van digitale media-ingenieurs en ontwerpers – en andersom natuurlijk. Met als doel het verbeteren van de integratie van digitale media in architectuur en stedenbouw. “

Geef aandacht aan hoe digitalisering de duurzaamheid van de fysieke leefomgeving kan versterken. Dat concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in het rapport Digitaal Duurzaam. Eva Gaaff van de Rli vertelt over de resultaten en de lessen die publieke én private partijen in de gebiedsontwikkeling kunnen toepassen. “Leer van elkaar en gebruik onderzoek en onderwijs. Je hoeft het wiel niet zelf uit te vinden.” Op 20 april onderwerp van een webinar.

Enkele tientallen gemeenten hebben inmiddels een omgevingsvisie vastgesteld, veel gemeenten zijn nog bezig met het inrichten van hun omgevingsvisie. Erfgoed gaat onderdeel uitmaken van de omgevingsvisie. Hoe zorgen de erfgoedspecialisten dat zij in een vroeg stadium aan tafel zitten bij de omgevingsteams? Wat moeten zij doen en wat laten? Hoe kunnen zij zorgen dat het belang van erfgoed effectief in de omgevingsvisie wordt geïntegreerd? Welke aanbevelingen kunnen worden gedaan aan gemeenten die nog werken aan het opstellen van hun omgevingsvisie? Gesprek met erfgoed- en ruimtespecialisten van de vier gemeenten Leiden, Stichtse Vecht, Rheden en Zwolle, die ambitieus aan het werk zijn gegaan om erfgoed een plek te geven in de omgevingsvisie.

Wie onderbenut stedelijk gebied creatief herontwikkelt en hergebruikt, kan én de stad nieuw leven inblazen én de natuurlijke omgeving verbeteren. Dat stelt stedenbouwkundige Shyam Khandekar in een voorpublicatie van zijn boek 'Ontwerpen voor duurzaamheid door herontwikkeling'. In dit boek behandelt Khandekar deze vraagstukken via een concreet voorbeeldproject uit de praktijk: het Paleiskwartier in ‘s-Hertogenbosch. Aan de hand van een analyse van het ontwikkel- en ontwerpproces van Paleiskwartier laat het boek zien hoe de beschreven doelstellingen werden gerealiseerd en welke lessen andere steden elders ter wereld er uit zouden trekken.

Het College van Rijksadviseurs zoekt publieke opdrachtgevers met een concrete ruimtelijke ontwerpopdracht voor de Young Innovators 2021. Met dit programma koppelen de Rijksadviseurs jonge, talentvolle architecten, interieurarchitecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten aan grote ruimtelijke opgaven als klimaatadaptatie, energietransitie, duurzame verstedelijking & mobiliteit en transitie van de landbouw. Om de ontwerpprojecten zo toepasbaar mogelijk te maken, gaat het College coproducties aan met partijen die als mede-opdrachtgever optreden. Dit kunnen partijen zijn als een Rijksuitvoeringsdienst, een provincie, een waterschap of een gemeente. Daarnaast worden zes Young Innovators gekozen. Van een co-opdrachtgever wordt o.m. verwacht : een budget à 12.500,- euro voor het honorarium voor de Young Innovators. Het College van Rijksadviseurs neemt de kosten voor de organisatie van het traject op zich. Aanmelden kan tot 3 mei.

Het kunstwerk ‘Beeld op Hendrik Verhees’ staat dan nog wel op dezelfde plek, maar de omgeving van het beeld is door de gemeente Boxtel drastisch aangepast. ,,En dat zonder overleg”, schrijven de kunstenaar Marten Groen, Ton Jonkers en Ruud van Nooijen, oud-voorzitter en - secretaris van de stichting Hendrik Verhees, aan het gemeentebestuur. ,,Het was juist zo mooi dat het kunstwerk goed benaderbaar was. Daarvan is nu geen sprake meer. Bovendien is het bordje ook verdwenen. Wij zouden het zeer op prijs stellen als wij met u op zoek kunnen naar een passende oplossing”, aldus de briefschrijvers.

Toren van Babel is een nieuwe maandelijkse serie binnen de Architectenweb Podcast. Hierin praat architect Daan Roggeveen (MORE Architecture) met ontwerpers, ontwikkelaars en andere experts die allemaal hun eigen perspectief hebben op hoogbouw. Doel is het antwoord vinden op de vraag: hoe maak je nu een echt goed hoog gebouw? Tweede gast in de serie is Caro van de Venne, partner bij Barcode Architects. Onderwerp van gesprek is hoogbouw en de openbare ruimte.