Digitale media hebben de manier veranderd waarop we winkelen (Amazon), reizen (Airbnb) en zelfs romantiek (Tinder). Niet meer dan vanzelfsprekend dat het ook onze fysieke leefomgeving zal veranderen. Media architectuur is een relatief nieuwe discipline die betrekking heeft op deze interactie van media en architectuur, zegt Martijn de Waal, medeorganisator van de Media Architecture Biennal 20/21 (28 juni – 2 juli 2021). “De biënnale is een onderzoek naar wat architecten en stedenbouwkundigen kunnen leren van digitale media-ingenieurs en ontwerpers – en andersom natuurlijk. Met als doel het verbeteren van de integratie van digitale media in architectuur en stedenbouw. “

Geef aandacht aan hoe digitalisering de duurzaamheid van de fysieke leefomgeving kan versterken. Dat concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in het rapport Digitaal Duurzaam. Eva Gaaff van de Rli vertelt over de resultaten en de lessen die publieke én private partijen in de gebiedsontwikkeling kunnen toepassen. “Leer van elkaar en gebruik onderzoek en onderwijs. Je hoeft het wiel niet zelf uit te vinden.” Op 20 april onderwerp van een webinar.

Enkele tientallen gemeenten hebben inmiddels een omgevingsvisie vastgesteld, veel gemeenten zijn nog bezig met het inrichten van hun omgevingsvisie. Erfgoed gaat onderdeel uitmaken van de omgevingsvisie. Hoe zorgen de erfgoedspecialisten dat zij in een vroeg stadium aan tafel zitten bij de omgevingsteams? Wat moeten zij doen en wat laten? Hoe kunnen zij zorgen dat het belang van erfgoed effectief in de omgevingsvisie wordt geïntegreerd? Welke aanbevelingen kunnen worden gedaan aan gemeenten die nog werken aan het opstellen van hun omgevingsvisie? Gesprek met erfgoed- en ruimtespecialisten van de vier gemeenten Leiden, Stichtse Vecht, Rheden en Zwolle, die ambitieus aan het werk zijn gegaan om erfgoed een plek te geven in de omgevingsvisie.

Wie onderbenut stedelijk gebied creatief herontwikkelt en hergebruikt, kan én de stad nieuw leven inblazen én de natuurlijke omgeving verbeteren. Dat stelt stedenbouwkundige Shyam Khandekar in een voorpublicatie van zijn boek 'Ontwerpen voor duurzaamheid door herontwikkeling'. In dit boek behandelt Khandekar deze vraagstukken via een concreet voorbeeldproject uit de praktijk: het Paleiskwartier in ‘s-Hertogenbosch. Aan de hand van een analyse van het ontwikkel- en ontwerpproces van Paleiskwartier laat het boek zien hoe de beschreven doelstellingen werden gerealiseerd en welke lessen andere steden elders ter wereld er uit zouden trekken.

Het College van Rijksadviseurs zoekt publieke opdrachtgevers met een concrete ruimtelijke ontwerpopdracht voor de Young Innovators 2021. Met dit programma koppelen de Rijksadviseurs jonge, talentvolle architecten, interieurarchitecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten aan grote ruimtelijke opgaven als klimaatadaptatie, energietransitie, duurzame verstedelijking & mobiliteit en transitie van de landbouw. Om de ontwerpprojecten zo toepasbaar mogelijk te maken, gaat het College coproducties aan met partijen die als mede-opdrachtgever optreden. Dit kunnen partijen zijn als een Rijksuitvoeringsdienst, een provincie, een waterschap of een gemeente. Daarnaast worden zes Young Innovators gekozen. Van een co-opdrachtgever wordt o.m. verwacht : een budget à 12.500,- euro voor het honorarium voor de Young Innovators. Het College van Rijksadviseurs neemt de kosten voor de organisatie van het traject op zich. Aanmelden kan tot 3 mei.

In Waalwijk noemden ze het ‘De Drol’. Nu staat dit dure kunstwerk (29.500 euro) van de IJslandse kunstenaar Sigurdur Gudmundsson (79) al vele jaren troosteloos tussen de vuilcontainers op een gemeentewerf. Zo ga je niet met kunst om, vindt hij. ,,Desnoods neem ik het terug en verkoop ik het met winst.” Aanleiding voor een gesprek is zijn werk Slakkenhuis, dat hij in 1991 maakte speciaal voor inwoners van Waalwijk. Het stond ooit op wat nu het terras van eetcafé Kandinsky is, maar verdween daar begin deze eeuw na een herinrichting van het centrum in de anonimiteit. Naar nu blijkt, staat zijn creatie stof te verzamelen op de gemeentewerf in Sprang-Capelle. Van verschillende kanten wordt er nu aan de gemeente Waalwijk getrokken om toch iets met het beeld te doen. Raadslid Annelies Pouw (Lijst Pouw) stelde er schriftelijke vragen over aan het college, nadat de Facebookgroep Waalwijk van Toen het erover had. Ook Henk Heuverling, hij was destijds PvdA-wethouder, meldde zich. ,,De gemeenteraad heeft het werk geaccepteerd als geschenk aan de bevolking van Waalwijk", zegt hij. ,,Dat betekent ook dat je verantwoordelijk bent voor plaatsing en beheer.” Een reactie van het Waalwijkse college laat op zich wachten. Omdat Pouw er schriftelijk al vragen over heeft gesteld, communiceert de gemeente tussentijds niet via de pers.

Het kunstwerk ‘Beeld op Hendrik Verhees’ staat dan nog wel op dezelfde plek, maar de omgeving van het beeld is door de gemeente Boxtel drastisch aangepast. ,,En dat zonder overleg”, schrijven de kunstenaar Marten Groen, Ton Jonkers en Ruud van Nooijen, oud-voorzitter en - secretaris van de stichting Hendrik Verhees, aan het gemeentebestuur. ,,Het was juist zo mooi dat het kunstwerk goed benaderbaar was. Daarvan is nu geen sprake meer. Bovendien is het bordje ook verdwenen. Wij zouden het zeer op prijs stellen als wij met u op zoek kunnen naar een passende oplossing”, aldus de briefschrijvers.

Bijzonder kunstwerk van kunstenaar Leon Keer op het schoolplein van basisschool De Wegwijzer in Tilburgse wijk De Reeshof in het kader van gemeentelijk project muurschilderingen in de stad.

Toren van Babel is een nieuwe maandelijkse serie binnen de Architectenweb Podcast. Hierin praat architect Daan Roggeveen (MORE Architecture) met ontwerpers, ontwikkelaars en andere experts die allemaal hun eigen perspectief hebben op hoogbouw. Doel is het antwoord vinden op de vraag: hoe maak je nu een echt goed hoog gebouw? Tweede gast in de serie is Caro van de Venne, partner bij Barcode Architects. Onderwerp van gesprek is hoogbouw en de openbare ruimte.

Het nieuwe kabinet staat voor grote opgaven op het gebied van de leefomgeving. Een groot aantal woningen erbij, versnelling van de energietransitie met meer windmolens en zonneparken, terwijl de draagkracht van bodem, water en biodiversiteit afneemt. Met of zonder een aparte minister of vóór wonen of voor ruimte, harde keuzes zijn noodzakelijk, constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in het rapport Grote opgaven, beperkte ruimte.

De nieuwe Omgevingswet gaat op 1 januari 2022 in werking. Gezondheid wordt daarin expliciet benoemd. Dat biedt een kans voor gemeenten om gezondheidsbeleid en ruimtelijk beleid te verbinden en te borgen in hun omgevingsvisie en -plan. Er is extra aandacht nodig voor gebieden die minder scoren qua leefomgeving. Vooral in de wijken voor inwoners met een lagere sociaaleconomische status is nog veel te winnen in termen van gezondheid. Maar hoe doe je dat? Het stimuleringsprogramma GezondIn (een initiatief van Pharos en Platform31, met financiering van het ministerie van VWS) voerde een quickscan uit onder 15 recente gemeentelijke omgevingsvisies en haalde lessen op bij vijf gemeenten die het thema gezondheid op verschillende manieren in hun visie hebben uitgewerkt: Deventer, Gennep, Maastricht, Súdwest-Fryslân en Zwolle. Vijf aandachtspunten voor een gezonde visie.

 De ondernemersvereniging Korvel Vooruit in Tilburg is op zoek naar artiesten en ontwerpers die interesse hebben in het maken van kunst in het Korvellint. Het mag bestaan uit een enkel object of een serie kleine ingrepen in de buurt. De ondernemers roepen kunstenaars op om zich aan te melden, daar selecteert een commissie er drie uit die ieder 500 euro krijgen om een schets te maken. Eén van de drie kunstenaars krijgt uiteindelijk de opdracht om zijn of haar schets te realiseren. ,,We trekken er als ondernemersvereniging zelf 5000 euro voor uit, maar we denken dat we daar straks in totaal 15.000 euro voor beschikbaar hebben. Voor een duurzaam, hufterproof kunstwerk en voor de arbeid natuurlijk. Voor hen is het nu ook een barre tijd.”, zegt ondernmener Peter Hessels.  Kunstenaars kunnen zich tot 15 april aanmelden. Voor de zomer moet bekend zijn wie het mag maken en in het najaar moet het kunstwerk er staan. 

De Blind Wall Wallspot is in het Paasweekend in Breda geopend. Breda heeft al een paar jaar succes met de Blind Walls Gallery, de kunstwerken op blinde muren in de openbare ruimte. Het zijn vooral gevestigde kunstenaars die daarop hun kunsten kunnen vertonen. Achter MotMot in de Bredase wijk Belcrum staan nu oefenmuurtjes voor aanstormend talent. De Blind Wall Wallspot is geopend met een wedstrijd voor acht kunstenaars. De 26-jarige Gabi Brunhoso uit Rotterdam won.

Stand van zaken implementatie van de Omgevingswet, dd. 1 april 2021

De website van het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) is live gegaan. Iplo.nl is de nieuwe website voor experts met vragen over bodem, bouwen, water, milieu en de Omgevingswet in de praktijk. Het IPLO heeft naast een website ook een helpdesk waar medewerkers van overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties terecht kunnen met hun vragen over de Omgevingswet en de leefomgeving. Het Informatiepunt Omgevingswet gaat op in het IPLO.

CrossMark Breda en Kennisas Tilburg zijn meer dan gebiedsontwikkelingen met woningbouw langs het spoor. Het zijn centraal gelegen plekken waar de stad kan groeien en opnieuw kan bloeien. Ze zorgen voor heling van het stedelijk weefsel waar industrie is weggetrokken of verdichting met nieuwe functies een brug kan slaan tussen het stadscentrum en andere stadsdelen. De visies en plannen voor alle drie de gebiedsontwikkelingen worden nu uitgewerkt. De betrokkenheid van het Rijk zorgt voor de nodige versnelling.

Grootschalige vastgoedlocaties krijgen de zwaarste klappen als gevolg van de coronacrisis. Dat stelt Madeline Buijs, sectoreconoom Bouw en Vastgoed bij ABN AMRO. De vraag naar kleine kantoor- en winkelpanden blijft ook in deze roerige tijden overeind, maar Buijs verwacht dat de tijd van grote distributiecentra voorbij is. Die voorspelling is in strijd met onderzoek naar deze centra van Buck Consultants International (BCI) begin dit jaar.

Ontwerpend onderzoek kan in verschillende gedaanten en gradaties een doorslaggevende rol spelen in gebiedsontwikkeling, zo analyseert stedenbouwkundige Marco Broekman. Daarvoor is volgens hem wel commitment nodig van meerdere partijen. Van publieke partijen, marktpartijen én belangenorganisaties. “Ontwerpend onderzoek kan concrete gebiedsontwikkelingen verder helpen als dit door alle belanghebbenden gedragen wordt.”

Een brede coalitie van wetenschappers, bestuurders, natuurbeschermers, boeren, mensen uit het bedrijfsleven komt met zeven aanbevelingen voor de grote knelpunten op gebied van landbouw, natuur en economie. Met voormalig minister van landbouw Cees Veerman als woordvoerder pleiten ze voor een 'nationaal akkoord'. Dit nationaal akkoord moet duidelijke duidelijke doelen omvatten op het gebied van klimaatverandering, stikstofuitstoot, biodiversiteit en duurzame voedselproductie. De veranderde landbouw moet ook lonend zijn voor de boer, benadrukt de groep. Het nieuwe kabinet moet een minister van ruimte, landbouw en natuur aanstellen.

De lokale uitvoeringskracht in het fysiek domein kraakt en piept, blijkt uit onderzoek dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) door BMC liet uitvoeren. De rode draad van het onderzoek dat de VNG liet uitvoeren: de benodigde capaciteit en financiële middelen volstaan absoluut niet. Gemeenten krijgen er taken bij zonder voldoende financiën. Ook het gebrek aan gelijkwaardige samenwerking tussen de overheden draagt niet bij aan de gemeentelijke uitvoeringskracht. Beleid en regelgeving zijn daardoor niet afgestemd op de uitvoering, is de conclusie van de onderzoekers. Verder blijkt dat het datagedreven werken in gemeentelijke organisaties nog onvoldoende is ingebed. Data zijn versnipperd, sectoraal en niet digitaal. De onderzoekers concluderen dat de gevolgen van de oplopende tekorten in het sociaal domein en de coronacrisis een extra risico vormen. Met het traject ‘Hoe sterk zijn onze schouders’ wil de VNG beter zicht krijgen op de uitvoeringskracht van gemeenten. Onderdeel van dat traject is het onderzoeksrapport ‘Het kraakt en het piept’ dat BMC onlangs heeft opgeleverd over de uitvoeringskracht in de fysieke leefomgeving. Royal HaskoningDHV deed vervolgens nader onderzoek naar de oorzaken van de haperende uitvoeringskracht bij de thema’s bodem en ondergrond, bouwen en wonen en de invoering van de Omgevingswet.

Een investering in het Stadsforum is een investering in de hele stad. Met die uitleg pareerde wethouder Mario Jacobs (GroenLinks) op 29 maart kritiek vanuit de Tilburgse gemeenteraad op de kosten, zo’n 20 miljoen, van wat hét nieuwe plein in de binnenstad moet worden. Over het alom geprezen ontwerp was nauwelijks discussie, over het onzekere kostenplaatje des te meer. Met name de fracties LST en PvdA toonden zich bezorgd. De PvdA vindt het onacceptabel dat een deel van het herstructureringsfonds, bedoeld voor sociale woningbouw, ingezet wordt voor het Stadsforum.

De gemeente Amstelveen wil een impuls geven aan de (beeldende) kunst in de buitenruimte. In 2019 deed de gemeente mee aan ArtZuid, dit jaar en aankomende jaren gaat zij af op ideeën uit de samenleving. Op dit moment onderzoekt het Team Kunst en Cultuur verschillende opties, zoals een lichtkunstroute en murals (muurkunst). Het team laat zich hierin adviseren door de Adviescommissie Beeldende Kunst (ABK). Uit de eerste resultaten van het inwonersonderzoek Cultuur dat onlangs is gehouden, blijkt dat het huidige aanbod aan buitenkunst als ‘gedateerd’ wordt ervaren en dat er behoefte is aan verjonging. Dit kwam ook naar voren in de speciale bijeenkomsten die de gemeente met jongeren heeft gehouden. Mede hierom is ervoor gekozen om dit jaar niet deel te nemen aan ArtZuid. Ook konden de ABK en de directeuren van Museum JAN en het Cobra Museum zich niet vinden in het plan dat ArtZuid had opgesteld voor Amstelveen. Het idee sloot niet goed aan op de programmering van beide musea. Daarnaast wil het college van burgemeester en wethouders dat het geld dat is begroot voor buitenkunst vooral terechtkomt bij de kunstenaars.

Met het beeld Endlessness IV heeft beeldhouwer Adriaan Seelen uit Rijen de strijd gewonnen om een plek op de wisselsokkel van de gemeente  Gilze en Rijen.  Hij mag het beeld een jaar lang exposeren op de stenen zuil die op de hoek van het Raadhuisplein met de Mariastraat staat. Bij het initiatief Kunst in de Gemeente van de Stichting Kunstweek kunnen lokale kunstenaars meedingen om hun beeld een jaar op een prominente plek in de gemeente tentoon te stellen. Na een voorselectie uit de inzendingen kunnen de inwoners hun stem uitbrengen op een van de zes overgebleven kunstwerken. Dit jaar zijn 1248 stemmen uitgebracht. Dat zijn er 250 meer dan vorig jaar.

Als lichtpuntje dook in 2020 de ene na de andere muurschildering in de stad op. Het project van de gemeente Tilburg gaat dit jaar verder en start met een vloerschildering van internationaal vermaard kunstenaar Leon Keer. Hij maakt een driedimensionale schildering die, als je je telefoon er op richt, ‘tot leven komt’. Keer: ,,Met augmented reality wordt het bijna vierdimensionaal. Als je je telefoon er op richt (daarvoor moeten mensen een speciale app downloaden -red) komt het tot leven.” Het kunstwerk - nu nog een prille schets - verschijnt begin april bij basisschool De Wegwijzer in de Tilburgse wijk De Reeshof. De voorbereidingen lopen voor meer schilderingen, laat een gemeentewoordvoerder weten. Hoeveel schilderingen, wie en waar, is nog niet bekend.

Het is een probleem waar streetart-kunstenaars mee worstelen. Een reguliere kunstschilder kan op een velletje papier zijn vaardigheden bijspijkeren. Maar voor een streetartist is de ondergrond een muur. Daar is, om te kunnen oefenen, heel wat minder makkelijk aan te komen. Om die kunstenaars de kans te bieden nieuwe technieken uit te proberen of te oefenen met hun ‘mural skills’ opent achter de MotMot Gallery in de Bredase buurt Belcrum de Blind Wall Wallspot. Twee muren van elk 16 bij 2,5 meter, waar nieuwe, maar ook gevestigde street-art kunstenaars naar hartenlust op kunnen werken. De muren zijn een initiatief van de Blind Walls Gallery en Bank 15 (een organisatie die kansen biedt aan talenten uit de creatieve- en food sector). Met de Wallspot sluiten ze aan bij een internationaal netwerk. Voor de opening van de Wallspot in Breda zijn uit ongeveer vijftig inzendingen, acht talenten geselecteerd die op 3 april aan de slag gaan op de muren. Uit die acht kiest een jury er één die de opdracht krijgt om een werk te maken in de Foodhall in Breda. Vanaf 10 april kunnen alle street-art kunstenaars de muren reserveren. Ook zullen er soms workshops plaatsvinden.

Een dreigend conflict tussen kunstenaar Thijs van Kimmenade en het gemeentebestuur van Gemert-Bakel lijkt in de kiem te kunnen worden gesmoord. Er is een nieuwe plek in zicht voor het kunstwerk De Stoelen van Van Kimmenade uit Milheeze, tot grote tevredenheid van de kunstenaar zelf. ,Ik ben blij dat het er nu zo goed uitziet", reageert de kunstenaar uit Milheeze telefonisch verheugd. ,,Want het oorspronkelijke plan om mijn kunstwerk rücksichtslos af te danken, dat deugde voor geen meter. Nu nog even afwachten of het allemaal wel rond komt.“ Gemeenteraadslid Stan van Kollenburg van de Dorpspartij, pleitbezorgers voor het kunstwerk op een nieuwe locatie, de rotonde aan de westkant van het dorpshart van Bakel, heeft er alle vertrouwen in dat dat gaat lukken. ,,We hebben de afgelopen weken een paar indringende gesprekken over de kwestie gevoerd, en het ziet er nu allemaal heel goed uit. Er moeten alleen nog wat praktische zaken geregeld worden.”

In een bijdrage op Gebiedsontwikkeling.nu schreef Frans Soeterbroek onlangs dat de Omgevingswet de positie van bewoners in gebiedsontwikkeling verzwakt en de verantwoordelijkheid in handen geeft van de markt. Op verzoek van de redactie reageert Arjan Nijenhuis, Relatiemanager Omgevingswet bij het ministerie van BZK. Hij vindt dat evidente nonsens. De Omgevingswet biedt alle mogelijkheden voor een democratische agenda.

Kunstloc Brabant ondersteunt de realisatie van een monument in Tilburg om het slavernijverleden te herdenken. Het voortouw voor dit monument is genomen door de Stichting Gedeeld Verleden, Gezamenlijke Toekomst Tilburg en de Stichting Comité 30 juni-1 juli Tilburg. Zij vertegenwoordigen Tilburgers met roots in Suriname of de (voormalig) Nederlandse Antillen en Aruba. Velen van deze grote groep Tilburgers zijn nazaten van mensen die slachtoffer waren van de Nederlandse slavenhandel. Aan drie kunstenaars wordt een schetsopdracht verleend. Kunstloc adviseur Liesbeth Jans schreef een blog over kunst en herinneren.

Als je in deze tijden met een familielid, vriend(in) of collega afspreekt voor een wandeling is een park in de buurt niet zelden onderdeel van de tour. In die gesprekken gaat het altijd over corona. In die gesprekken wordt de link tussen corona en park slechts zelden gelegd. Toch is die er wel degelijk. ‘Dat kan, nee moet, gepaard gaan met verdichting van steden. ‘De stad moet zorgdragen voor meer en ruimer woonomgevingsgroen waar de ontmoetingsfunctie centraal staat,’ schrijft Jos Gadet. ‘En dat betekent weer dat hoogbouw een belangrijke rol gaat spelen in de vergroening van de stad.’

De nieuwe regering moet de regie pakken bij de herinrichting van winkelgebieden in stadscentra. Onderzoeksbureau Locatus waarschuwt in het Algemeen Dagblad dat zonder actief overheidsbeleid een kaalslag dreigt in de winkelstraten. Op 1 maart was de gemiddelde leegstand in de winkelstraten 7,5 procent, becijferde Locatus. Dat is ondanks de sluitingen tijdens de coronacrisis vergelijkbaar met vorig jaar. Veel winkeliers blijven overeind door de steunmaatregelen van de overheid en maken gebruik van uitgestelde belastingafdrachten, verklaart Gertjan Slob, directeur van Locatus. Slob signaleert echter dat de reserves van veel ondernemers flink zijn geslonken, waardoor ze kwetsbaar worden om alsnog 'om te vallen'. "De verwachting is dan ook dat de leegstand in de winkelstraten verder zal oplopen, zeker tot 10 procent in 2022", stelt hij. "Maar dat is waarschijnlijk nog te optimistisch. Daarom is het zaak dat de overheid qua financiële steun voorlopig een vinger aan de pols houdt. Anders krijgen we echt een kaalslag."

In duurzame gebiedsontwikkeling komt gezondheid steeds nadrukkelijker in beeld. De vergrijzing, zorgkosten, welvaartsziekten, ze nemen allemaal toe. Strategisch adviseur Agnes Franzen laat zien wat de mogelijkheden van gebiedsontwikkeling zijn om bij te dragen aan de gezondheid van bewoners.

Het kost gemeenten gemiddeld bijna twintig jaar om de invoeringskosten van de Omgevingswet terug te verdienen. Er is ook een scenario denkbaar dat het helemaal niet gebeurt, zo blijkt uit onderzoek van KoksDeVoogd naar de kosten van de stelselherziening Omgevingswet.

n de onlangs gepresenteerde Actieagenda Wonen ligt volgens Flip ten Cate en Ben Kuipers te veel nadruk op snel en veel woningen bouwen. Daarom vragen zij namens ontwerpend Nederland om meer aandacht voor ruimtelijke kwaliteit. Want: “Wie dertig jaar terugkijkt ziet de schitterende voorbeelden waaruit blijkt dat we het kunnen, maar ook de ongelukken waartoe het haastig oplossen van een als zeer urgent ervaren probleem kan leiden.”

De druk op de schaarse Nederlandse ruimte schreeuwt om een integrale aanpak, waarbij verschillende thema’s samenkomen. Maar het antwoord is niet makkelijk en impopulair. Keuzes gaan dwars door de bureaucratische kokers heen. Geurt van Randeraat, gebiedsontwikkelaar en partner bij SITE Urban Development, komt met zeven te nemen stappen voor ontkokering.

Er moet een onafhankelijke stichting komen die voor levendigheid gaat zorgen op het toekomstige Stadsforum. Daarvoor pleit directeur-bestuurder Rob van Steen van Theaters Tilburg, die ook sprak namens het Factorium en Fontys Hogeschool voor de Kunsten. Zo'n stichting moet zich bezighouden met een publiek programma van activiteiten op het nieuwe plein. Van Steen zei dat op 15 maart jl. tijdens een bijeenkomst van de gemeenteraad, waar organisaties en ondernemers uit de binnenstad hun mening mochten geven over de plannen voor het Stadsforum. Het Stadsforum, het gebied tussen de Kattenrug, het Paleis-Raadhuis, de Schouwburg en de Heikese kerk, moet straks hét centrale plein van Tilburg worden.  De ambitieuze plannen konden over het algemeen op instemming rekenen van de insprekers. Toch waren er ook zorgen. Zo zei Van Steen dat veel gebouwen rondom het Stadsforum een impuls nodig hebben om meer bezoekers te genereren. Hij doelde onder meer op de verouderde Schouwburgpromenade. Vice-voorzitter Gerard Vrenken van parochie De Goede Herder zei dat de Heikese kerk een meer publiekgerichte functie gaat krijgen. ,,De parochie wil aanhaken bij de ontwikkelingen en de kerk vaker openstellen voor bezichtigingen, lezingen of tentoonstellingen.” Hij pleitte er echter ook voor dat de rust rondom de kerk gewaarborgd wordt in de plannen. In de week van 22 maart 2021 gaat de gemeenteraad in debat over het ontwerp voor het Stadsforum. Op 8 april neemt de raad vervolgens een definitief besluit over de plannen.

Het programma Tegenlicht van VPRO wijdt een aflevering aan ‘woonpioniers’, ‘Wonen buiten de box’, die in de huidige wooncrisis creatieve en duurzame oplossingen zoeken. In de aflevering, 21 maart zowel online als op tv te zien, komen initiatieven als Steenvlinder, WikiHouse en Minitopia in 's-Hertogenbosch aan bod.

In de zuidoosthoek van de Wieringermeer worden in een rap tempo akkers ingenomen door kassen en datacenters. De ontwikkelingen zijn exemplarisch voor wat beschouwd wordt als de ‘verdozing’ en ‘verrommeling’ van het landschap. Maar hoezeer de dozen op Agriport A7 ook lijken te breken met het Hollandse polderlandschap, in feite zijn ze niets minder dan een volgende stap in een onophoudelijk proces van intensivering van het grondgebruik dat de polder, en het Nederlandse achterland, sinds lange tijd kenmerkt. Alleen is nu de bodem zelf losgelaten en fungeert het enkel nog als grondvlak. De dynamiek van de seizoenen en vruchtwisseling, en het verschil tussen dag en nacht, hebben plaatsgemaakt voor het onophoudelijke ritme van ‘jaarrond’ produceren en ‘99,9999% uptime’, gedicteerd door een 24-uurs economie. Het idee van een landschap veronderstelt een buiten waarvan het met een zekere afstand kan worden aanschouwd, gevat en ingekaderd. Maar bestaat dat buiten nog wel? Glasvezel heeft van de Wieringermeer Amsterdam-Noord gemaakt. De polder is nog meer dan het al was, onderworpen aan de logica van de stad.

Voor de komende Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart staan ruimtelijke thema’s prominent op de agenda bij de politieke partijen. Vrijwel allemaal hebben ze standpunten geformuleerd over opgaven als de crisis op de woningmarkt, het klimaat en energietransitie. Wat zeggen de verschillende verkiezingsprogramma's over ruimte?

De duurzame ontwikkeling van gebieden staat niet alleen voor energieneutraal, circulair, natuurinclusief en klimaatadaptief, het is tegenwoordig ook gericht op de fysieke en mentale gezondheid van de gebruikers. De voortdurende pandemie onderstreept het belang hiervan. Gezondheid is een relatief nieuw onderdeel van duurzame gebiedsontwikkeling. Tijdens het sLIM webinar op 17 februari werd aan de hand van de casus Bajes Kwartier in Amsterdam duidelijk dat experimenteren in Living Labs helpt om gezondheid te integreren in de gebiedsontwikkelingspraktijk. Een verslag

Er zijn in Nederland nog geen banlieus of getto's. Maar ook Nederlanders trekken zich - uit eigen beweging of omdat ze niet anders kunnen - steeds vaker terug in homogene wijken. Dat gaat ten koste van de sociale veerkracht in de samenleving, stelt Dries Zimmermann, planoloog bij de gemeente Rotterdam. Voor zijn studie tot Master City Developer beschrijft hij in een essay zijn observaties én geeft hij drie adviezen om via gebiedsontwikkeling de sociale veerkracht weer te vergroten.

Minister Ollongren stuurde op 26 februari de Eerste Kamer een brief over de uitwerking van de roadmap Route2022. In de roadmap Route2022 zijn de activiteiten die nodig zijn voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet in beeld gebracht. De Tweede Kamer heeft een afschrift van deze brief gekregen. De kaart brengt de activiteiten die nodig zijn voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet in beeld. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet en de kosten van de wet blijven knelpunten. Gaan we weer uitstellen, vraag Nick Boeske zich af.

Bewoners vormen een belangrijke schakel bij realisatie van een smartcityproject. Het Living Lab in Scheveningen en het project SensHagen in Zwolle hebben een manier gevonden om bewonersparticipatie succesvol onderdeel te laten uitmaken van hun initiatief. Terwijl beide projecten wezenlijk van elkaar verschillen.

Een aparte minister voor Ruimte en Wonen. Het is een van de meest genoemde wensen in de partijprogramma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen, zij het met verschillende smaakjes. Het Planbureau voor de Leefomgeving is kritisch. Zelfs met een apart ministerie is er nog geen garantie voor integraal ruimtelijk beleid.

De afgelopen maanden konden kunstenaars uit de regio één of twee ontwerpen indienen om mee te dingen naar een expositie van een jaar en een geldprijs. Locatie : wisselsokkel bij het raadhuis in Rijen. Inwoners van Gilze en Rijen kiezen drie beelden die zij het mooist vinden. Een jury bepaalt uiteindelijk welk van die drie beelden er op de sokkel komt op de hoek met de Mariastraat komt. De nieuwe kiesronde is tot en met 21 maart via een website.. De organiserende Stichting Kunstweek geeft alle stemmers een gratis toegangskaart (waarde 9 euro) voor de kunstbeurs Art Eindhoven op 17 en 18 april in het Klokgebouw in Eindhoven.

Het is krap vier jaar oud en nu al is het graffitikunstwerk in het fietstunneltje in Goirle in verval. Op sommige plekken laten de beeltenissen los. De oorzaak is al wel bekend. Onder het huidige kunstwerk van dieren en natuur zit een ander graffitikunstwerk. Daarover is ooit een laag coating aangebracht en die laat nu los. Wat eigenlijk een beetje zuur is omdat het laatste kunstwerk 24.550 euro heeft gekost. Goirle gaf vijf jaar geleden professionele graffitikunstenaars de opdracht op de tunnel te verfraaien. Zodat het voor vandalen niet meer aantrekkelijk zou zijn om in het wilde weg te gaan kliederen. ,,We hebben wel geïnformeerd bij de kunstenaars, maar die hebben aangegeven dat de hele tunnel dan eerst schoon gespoten moet worden. Dan moet het weer opnieuw worden aangebracht. We weten geen precieze prijs, maar de gemeente heeft op het moment het geld niet", geeft een woordvoerder aan.

De kunstbrug die in nieuwbouwwijk Geerpark in Vlijmen komt, is naar verwachting net na de zomer klaar. De gemeente Heusden heeft besloten de uitvoering van het project helemaal neer te leggen bij één aannemer, met daarbij een belangrijke rol voor kunstenaar Jeroen Doorenweerd. Er komt dus geen openbare aanbesteding. Wie de aannemer wordt is nog niet bekend. Door het in één hand te houden, denkt Heusden de voortgang van de werkzaamheden en de kwaliteit qua constructie, materiaalgebruik en uitstraling het best te kunnen bewaken. De brug is een ontwerp van  Doorenwaard. Hij kreeg eerder al opdracht het kunstwerk te maken, na een advies van de kunstadviescommissie van de gemeente Heusden. De brug komt te liggen tussen Lisdodde en Loopkever en is bedoeld voor fietsers en voetgangers. De totale kosten van kunstwerk, inclusief bijkomende kosten als de aanleg, grondwerkzaamheden eetc. zijn 208.191 euro.

Niet de fysieke functies, maar de manier waarop mensen gebruik maken van gebieden moet centraal komen staan in het debat over de sociaal duurzame stad. Céline Janssen legt op basis van haar promotieonderzoek uit wat dit betekent voor gebiedsontwikkeling. “Dit is ingewikkeld, maar wel een manier om verder te komen dan sociale duurzaamheid alleen in termen van fysieke leefbaarheid van een gebied te interpreteren.”

Het kunstwerk Monument voor de eerste kus van Karin Colen is van zijn plaats bij het oude raadhuis van Schijndel verdwenen. Waar is het toch gebleven?,wil Marrik van Rozendaal weten. De fractieleider van D66 in Meierijstad stelde vragen aan het gemeentebestuur van Meierijstad. Colen had al opgevangen dat het beeldje er sinds kort niet meer staat. ,,Maar ik maakte me er niet al te druk om. Het raadhuis wordt verbouwd, dus het zal wel even een andere plek hebben, denk ik.” Bij de gemeente konden ze daar op 22 februari geen antwoord op geven. Enkele dagen later kwam het bericht van wethouder Menno Roozendaal dat het kunstwerk goed is ingepakt en veilig opgeslagen. En het keert terug op zijn plek bij het bordes als de verbouwing van het oude raadhuis op de Markt is afgerond.

Bij duurzame gebiedsontwikkeling gaat het uiteindelijk om het creëren van een prettige leefomgeving. Strategisch adviseur Agnes Franzen en onderzoeker Tom Daamen laten zien dat een afgewogen programma in een gebiedsontwikkeling geen vanzelfsprekendheid is. Zij reiken zowel instrumenten als denkrichtingen aan voor gebiedsontwikkeling die oog heeft voor People, Planet én Profit

Kunst en cultuur dragen bij aan levendige en aantrekkelijke wijken. Maar wat is nodig om broedplaatsen, cultuurhuizen en creatieve hubs te laten slagen en zo toegevoegde waarde te hebben voor gebiedsontwikkeling? Marketingstrateeg Rinske Brand maakt duidelijk wat stadmakers, overheden en ontwikkelaars moeten doen om dit mogelijk te maken. “Durf los te laten en geef de community de ruimte.”

Wereldwijd zorgt verstedelijking steeds vaker voor grote druk op stadsnatuur. Het aantal inwoners groeit, maar het groen groeit niet mee. De Green Space Factor is een rekenmethode die steeds vaker wordt ingezet om de natuur in de stad te kwantificeren en te laten groeien. Ook Londen wil de factor introduceren, maar is beducht voor valsspelers en een te belangrijke rol voor cijfers.

In ‘Stadverlaters & Nieuwe Ruralen’ komen jongeren aan het woord die het platteland verkiezen boven de stad. De publicatie van een onderzoek van Pop-Up City beschrijft de afweging tussen het drukke, dure en vaak egocentrische stadsleven en rustige, ruimtelijke, sociale en betaalbare platteland. De claims dat het tij zich lijkt te keren in het voordeel van het platteland en dat het platteland daar ook van profiteert, maken de auteurs, volgens Hans-Hugo Smit, nergens in het boek waar. Maar de kwalitatieve beschouwingen en de leuke interviews met ‘nieuwe ruralen’ maken het toch lekker lockdown-leesvoer voor gebiedsontwikkelaars in stad en land.

Een van de mogelijkheden om meer Rijksregie in het ruimtelijk domein vorm te geven is volgens het Ministerie van BZK een nog op te richten Rijksontwikkelbedrijf. Tijdens een expertsessie werd duidelijk dat “een Rijksontwikkelbedrijf, of welke entiteit dan ook, gebaseerd moet zijn op maatschappelijke behoeften en de hieruit voortvloeiende sturingsopgave in de ruimtelijke ontwikkelingspraktijk.”

De gemeente Bladel heeft jaarlijks een aankoopbudget voor kunst voor maximaal 3600 euro. Speciale aandacht is er voor bekende plaatselijke schilders als Joseph Gindra en Victor de Buck. Bij eventuele aankoop moet het om onderscheidende werken gaan. De stukken moeten niet lijken op wat de gemeente al in bezit heeft. Dat staat te lezen in de notitie Kunst in openbare ruimte. Bladel wil daarin aangeven hoe om te gaan met kunst in openbare ruimten. De gemeente heeft ook richtlijnen voor schenkingen opgesteld. Bladel is terughoudend in het aankopen van kunstobjecten. Dat wil zeggen dat de gemeente niet actief op zoek gaat naar uitbreiding van de kunstcollectie. Raadsleden geven daar geen prioriteit aan.

Nu de roep om meer regie van het Rijk op de ruimtelijke ordening steeds luider wordt, maakt Peter van Rooy duidelijk dat een Ministerie van Ruimte alleen zinvol is als dit aan drie voorwaarden voldoet. "We raken ervan doordrongen dat er decentraal niet zoveel kan als het centraal niet goed geregeld is."

Haperende ICT-systemen, gerommel in de Eerste Kamer en oplopende kosten. 2021 is nog niet het jaar van de Omgevingswet, maar de wet moet toch echt 1 januari 2022 in werking treden. Voor- en tegenstanders ruziën over het nut van de wet terwijl overheden nog niet warmlopen voor de invoering. Maar hoe staat de wet er nu precies voor, 11 maanden voor invoering? Analyse van Jasper Monster.

De invoering van de Omgevingswet gaat overheden tussen de 1.3 en 1.9 miljard kosten. De transitieperiode duurt van 2016 tot 2029 en het geld wordt dus in die periode uitgegeven. Dit staat in een onderzoek van accountants – en advieskantoor KPMG. Minister Kajsa Ollongren (BZK) heeft de uitkomsten gedeeld met de Tweede Kamer.

De Eerste Kamer heeft het ontwerp-Koninklijk Besluit (KB) met de beoogde inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet wet, 1 januari 2022, niet controversieel verklaard. Ook de Tweede Kamer heeft het ontwerp-KB niet controversieel verklaard.  Eerder verklaarde de Tweede Kamer het ontwerp-KB wel controversieel. Op 9 februari  kwam de Tweede Kamer hier, tijdens een nieuwe stemming, op terug. Er is een debat aangevraagd om nog deze week over het ontwerp-KB te stemmen in de Tweede Kamer. Beide Kamers – dus zowel de Eerste als de Tweede Kamer – moeten het ontwerp-KB behandelen. Hierbij bepalen zij elk hun eigen procedure. Als beide Kamers met de voorgestelde datum instemmen, kan de Omgevingswet op de beoogde inwerkingtredingsdatum, 1 januari 2022, ingaan. Ruim een op de drie wethouders wil dat invoering van de Omgevingswet wordt uitgesteld. Een kleiner aantal (11%) ziet zelfs liever dat de wet wordt afgeblazen. Dat melden belangenorganisatie Wethoudersvereniging en Binnenlands Bestuur op 9 februari op basis van eigen onderzoek, waarvoor 177 wethouders een vragenlijst invulden. Nederland telt zo'n 1.400 wethouders.

Geef kunstwerk De Stoelen in Bakel een nieuwe plek. Bij voorkeur op een andere prominente plaats in het centrum van Bakel. En dan het liefst bij de entree van het dorp aan de kant van Helmond, de rotonde aan het begin van de Dorpsstraat. Dat is, kort en krachtig, de boodschap van de gemeenteraadsleden van Kollenburg en Coopmans van de Dorpspartij in de gemeenteraad van Gemert-Bakel. ,,Het zou toch zonde zijn als het kunstwerk van Thijs van Kimmenade roemloos zou eindigen op de gemeentewerf, omdat het na de herinrichting van het St. Wilbertsplein niet meer op die plek past", aldus Van Kollenburg. ,,Daar moet toch een oplossing voor te vinden zijn, denken wij.” Het probleem is ontstaan door de aanstaande herinrichting van het Bakelse dorpshart. Die ingrijpende opknapbeurt gaat binnenkort al van start. Aan de voorkant van de kerk aan het plein komt gras, een aantal parkeerplaatsen verdwijnt en er komt een ruime waterpartij. Van Kimmenade is het niet eens met het plan van het Gemert-Bakelse gemeentebestuur om zijn Stoelen te verwijderen. De Milheezenaar ontwierp het kunstwerk in 1994. Het symboliseert de drie kerkdorpen waar de toenmalige gemeente Bakel, Milheeze en De Rips uit bestond. Van Kimmenade kondigde in het Eindhovens Dagblad aan dat hij zich via de rechter tegen het verplaatsen zal verzetten.

De bouwsector en gebiedsontwikkeling kunnen in de omslag naar een duurzame, circulaire economie een essentiële rol spelen, stellen hoogleraar Ellen van Bueren en onderzoeker Jolien Kramer. Ze inventariseren de hobbels en bijbehorende oplossingen. “Mogelijk kunnen we van de energietransitie leren hoe het níet moet.”

Ballast Nedam Development ontwikkelt in Rotterdam Tuinbuurt Vrijlandt, een nieuwe inbreidingswijk met 290 woningen. Eind 2021 start de bouw. Femke Jochems (Vogelbescherming Nederland), Jasper Nijveldt en Joep Meijer (Karres en Brands landschapsarchitectuur en stedenbouw) en Maarten Wittens (Ballast Nedam Development) vertellen over natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen op een financieel haalbare manier. Neem bijvoorbeeld een stadsecoloog in de arm.

De tweede netwerkbijeenkomst 'Kunst in de openbare ruimte' zal als webinar plaatsvinden. En er valt iets te vieren: 'Het Stappenplan kunst in de openbare ruimte. Een leidraad voor beheer en behoud'  is af. Dit zal op dit 4 februari kort gepresenteerd worden. De online bijeenkomst wordt georganiseerd door de RCE projectgroep Kunst in de openbare ruimte. Het stappenplan geeft praktische informatie voor het beheer en behoud van kunst in de openbare ruimte. Het gaat in op probleemsituaties waar eigenaren, beheerders en andere betrokkenen mee te maken kunnen krijgen. Aan bod komen onder andere onderhoud, documentatie, waardering, risicomanagement, schade en restauratie.

Terwijl steden voor steeds meer mensen onbetaalbaar zijn, krimpen de dorpen. Beide problemen zijn op te lossen door te investeren in het platteland, stelt TU Delft-promovendus Maarten Koreman. "Het kan best iets minder met de vele ministeries, overheidsorganisaties, cultuurinstellingen en universiteiten in de grote steden."

Nederland staat aan de vooravond van een grote verbouwing. Tot 2030 zijn een miljoen extra woningen nodig. Woningen die niet allemaal binnen de stad passen. Tegelijkertijd oefenen verscheidene andere grote opgaven ruimtelijke druk uit op de beperkt beschikbare gronden die ons kikkerlandje te bieden heeft. Denk aan de energietransitie, klimaatadaptatie en bedrijvigheid. Hoe balanceren we dat allemaal?

Tien jaar na het opheffen van het ministerie van VROM willen de meeste politieke partijen dat de centrale overheid de regie over de ruimte  weer in handen krijgt. Een minister van Ruimtelijke Ordening moet vorm gaan geven aan het beleid. Maar zelfs dat is niet genoeg, stellen deskundigen. Zij pleiten voor een geheel nieuw masterplan.

Nu het kabinet is gevallen, roepen de gezamenlijke provincies en de gemeenten de Tweede en Eerste Kamer op om het inwerkingstreding-KB niet controversieel te verklaren. Alle noodzakelijke wetgeving is door het parlement aangenomen en ook grotendeels al gepubliceerd in het Staatsblad. Provincies en gemeenten bereiden zich voor op de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2022. Een snelle invoering van de Omgevingswet blijft gewenst.

Op 20 januari vond het door BK – Informatie georganiseerde symposium 'Kunst in de openbare ruimte' plaats. Iedereen die een ticket heeft kan de opnames online terugkijken tot eind februari 2021. Anderen kunnen contact opnemen met BK – Informatie om het terug te zien. Een overzicht van de 6 sprekers en het onderwerp dat ze inbrachten.

De CDA, PVDA, D66, GroenLinks en Partij voor de Dieren roepen in hun verkiezingsprogramma’s op tot meer stadsparken. Maar het ene park is het andere niet. Wat maakt een stadspark aantrekkelijk? Stadszaken sprak met experts in dit vakgebied. Berdie Olthof (Feddes/Olthof Landschapsarchitecten), Kyra Kuitert (Bureau KM en auteur van het handboek ‘Prettige Plekken’) en Egbert Roozen (directeur van Branchevereniging VHG) komen allemaal tot dezelfde conclusie: een stadspark aanleggen is maatwerk. Toch zijn er enkele voorwaarden waar elk stadspark aan zou moeten voldoen.

Energietransitie, woningbouw, biodiversiteit en klimaatadaptatie zijn ruimtelijke opgaven die vragen om een integrale langetermijnvisie van het Rijk. Maar, zeggen Wageningse onderzoekers, om deze groene weg in te kunnen slaan is de terugkeer van de planologische kernbeslissing, de PKB, noodzakelijk.

De Gezonde Stad Index 2020 laat zien dat Groningen op gezondheid veruit het beste scoort van alle 20 onderzochte grote Nederlandse steden. John Boon, hoofd landschapsarchitectuur en groene stad bij Arcadis, raadt andere steden aan gezondheid centraal te stellen in beleid en vooral actie te nemen om de leefomgeving in hun gemeenten gezonder te maken.

“Werklandschappen in de stad en daarbuiten zijn aan het veranderen, deels door hoe wij het willen, deels door hoe de wereld het mogelijk maakt. “Het succes van steden meten we veel te veel af aan inwonersaantallen en economische groei, en veel te weinig aan hun strategie. Dat stelt TU Delft-onderzoeker Karel Van den Berghe. "Mocht je de circulaire economie niet vanuit de vraag, maar vanuit het aanbod plannen, dan zou in een klap de waarde van bedrijventerreinen de hoogte inschieten."

Het weghalen van het kunstwerk De Stoelen op het Wilbertsplein is een ‘grof schandaal’, zegt kunstenaar Thijs van Kimmenade. Vanwege de herinrichting van een plein in hartje Bakel moet zijn beeld wijken van de gemeente Gemert-Bakel. Van Kimmenade kondigt aan dat hij zich met juridische hulp zal verzetten tegen dat onderdeel van het plan.

Natuurinclusief ontwikkelen wordt steeds gebruikelijker in gebiedsontwikkeling. Toch is het volgens Sabine Boukens tijd voor een volgende stap. In haar onderzoek naar ‘parkinclusief ontwikkelen’ formuleert Boukens negen ontwerpprincipes om de stad als park te ontwikkelen. Centraal daarbij staat het realiseren van betere verbindingen met en tussen andere, bestaande groenstructuren. Niet alleen in de wijk, maar zelfs op stads- en provinciaal niveau.

Nu steeds meer winkels sluiten, zijn steden naarstig op zoek naar een alternatief om leegstand te voorkomen. Transformeren is tijdrovend, kostbaar en risicovol. Rinske Brand pleit er daarom voor te experimenteren met wat het beste past bij een specifieke plek. Zij geeft vijf argumenten voor wat zij ‘placetesting’ noemt en doet dat aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. “Bij deze tijd past een methode die helpt om het uiteindelijke concept voor een gebied gaandeweg te ontwikkelen.”

Werken Nederlanders meer thuis en mogen zij zelf kiezen op welke dag zij dat doen, dan zal er veelal gekozen worden thuis te werken op woensdag en vrijdag, verwacht Colliers International. Ook voordat de crisis uitbrak waren dit de dagen met de minste bezetting op kantoor. De ruimtebehoefte neemt dan slechts beperkt af en de leegstand zal oplopen tot 11 procent in 2024. Dit staat gelijk aan 1,2 miljoen vierkante meter extra leegstand. Werken medewerkers relatief veel thuis en wordt de drukte op kantoor gespreid, bijvoorbeeld via een registratiesysteem, dan loopt de leegstand op tot ruim 16 procent in 2025. Momenteel staat 8,5 procent van de kantoorpanden leeg

De gemeente Boekel heeft voor het buitengebied al enige jaren een omgevingsplan. Iedere bewoner van dat buitengebied kan thuis met één druk op de knop zien wat er voor zijn specifieke locatie wel en niet kan en welke wetten en regels er gelden. Voor de dorpskommen bestaat die mogelijkheid nog niet en daar wil Boekel nu een einde aan gaan maken. Inmiddels is voor 2021 en voor 2022 jaarlijks een budget van 150.000 euro gereserveerd. Een groot deel van dat geld zal opgaan aan het digitaliseren van alle plannen. De gemeente wil eind 2025 één onherroepelijk omgevingsplan hebben voor de gehele gemeente. Alle Nederlandse gemeenten krijgen de komende jaren te maken met de Omgevingswet. Die wet zou eigenlijk in januari 2021 van kracht worden. Dat is inmiddels met een jaar uitgesteld. In die wet is bepaald dat gemeenten tot uiterlijk 31 december 2029 de tijd hebben om een definitief omgevingsplan vast te stellen.

De silo's op de Tramkade in ’s-Hertogenbosch zijn mooi, maar een échte functie hebben ze niet meer. Maar wat nou als je erop kan wonen? En als ze letterlijk voor energie zorgen? Volgens Michael Bol van Buro Kade is dat zeker niet ondenkbaar. ,,Maar we hebben 21 silo's op het terrein", zegt Bol. ,,En met die 21 zouden we in potentie vijfhonderd woningen kunnen voorzien van energie. Soms roepen mensen van 'we stoken niet voor de buren!’, maar wij willen juist wél stoken voor de buren.” Het onderzoek werd door Buro Kade op 11 december gepresenteerd tijdens de ‘Toekomst is Nu-Marathon’ dat het bureau organiseerde. Daarin kwamen experts aan bod over hoe onder andere de toekomst van energie eruit gaat zien. Een ander idee van Bol dat tot de verbeelding spreekt, is de plaatsing van studentenwoningen óp de silo's. Hij bracht de ideeën een aantal weken geleden al ter sprake bij de Bossche gemeenteraad. Ook vanwege de toekomstplannen die de gemeente ’s-Hertogenbosch heeft. Er worden namelijk honderden woningen gebouwd in het gebied die dus zouden kunnen profiteren van de silo’s.

Op 4 december verscheen de publicatie ‘Minitopia, ruimte voor je woonwens’. Het boek gaat over de vrijheid om je eigen woonwens te realiseren en laat zien hoe nieuwe woonvormen in de praktijk tot stand komen. Minitopia experimenteert met nieuwe woonvormen in Poeldonk, ’s-Hertogenbosch. Initiatiefnemers Tessa Peters en Rolf van Boxmeer van de stichting Rezone schreven over hun ervaringen met Minitopia, waar dromers en doeners elkaar ontmoeten. Gerrit van den Hoven sprak met ze. O.m. over de relatie met de gemeente ’s-Hertogenbosch, over de diversiteit van de bewoners, over bouwvoorschriften en de Rezone projecten in Sprang-Capelle, Roosendaal en Eindhoven-Noord.

Het praktijkonderzoek 'Hitte richtlijnen' biedt gemeenten drie concrete ingrepen om de openbare ruimte hittebestendig in te richten. Er moet genoeg groen zijn om verdamping te laten optreden en de gemiddelde luchttemperatuur te beperken, het groen moet voor iedereen op loopafstand liggen, en de looproutes naar stedelijke voorzieningen moeten genoeg schaduw hebben. Het onderzoek is een samenwerking van de Hogeschool van Amsterdam, TAUW, het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie en de gemeenten Breda, Den Haag, Eindhoven, Groningen, Nijmegen en Utrecht. Het is een vervolg op het in mei verschenen onderzoek De Hittebestendige Stad. Met het onderzoek hebben gemeenten een concrete houvast voor de invulling van bomen en groen.

Op 1 december heeft de Tweede Kamer over een aantal moties rondom de Omgevingswet gestemd. Eén van de aangenomen moties roept op tot het indienen van het Koninklijk Besluit (KB), de laatste stap waarmee de voorgenomen datum van inwerkingtreding definitief wordt. De afgelopen jaren zijn alle onderdelen van de Omgevingswet behandeld in beide Kamers. Het sluitstuk van de behandeling van het wettelijk stelsel is de voorhang van het KB. Het KB stelt de definitieve inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet vast. De motie Regterschot riep de regering op het KB nog deze maand voor de hangen, zodat de Tweede Kamer op korte termijn kan instemmen met de voorgenomen datum op 1 januari 2022. Dit geeft gemeenten duidelijkheid bij hun laatste voorbereidingen voor de inwerkingtreding. Op dit moment is nog niet bekend wanneer de minister het KB daadwerkelijk gaat voorhangen in de Kamer. Ook de Eerste Kamer moet instemmen met het inwerkingtredings-KB. Twee andere moties die zijn aangenomen gingen over de kosten die de invoering van de Omgevingswet met zich meebrengt. De motie Smeulders verzoekt de regering om de wet budgetneutraal in te voeren en de motie Van Eijs roept op om zorg te dragen voor voldoende middelen voor de invoering van de wet. Deze beide moties van de Tweede Kamer onderschrijven de motie die door de leden van de VNG is aangenomen tijdens de ALV van 25 september. Het uitgangspunt van deze motie is dat de VNG het Rijk oproept extra middelen beschikbaar te stellen als blijkt dat de Omgevingswet niet budgetneutraal ingevoerd kan worden. Hieraan ligt een lopend onderzoek ten grondslag.

De coronatijd valt voor de kunstliefhebber zwaar. Gelukkig is er ook veel kunst in de openbare ruimte te beleven. Kunst waar je al wandelend of fietsend naar toe kunt, of die zomaar ineens je pad kruist. Kunst waardoor je je kunt laten inspireren, waarover je kritische vragen kunt stellen of die je verbaast omdat je niet begrijpt wat het kunstwerk daar doet. Liesbeth Jans, adviseur kunst & samenleving Kunstloc Brabant, blogt over kunst in de openbare ruimte.

Bij het vormgeven van de leefomgeving gaat het volgens Machiel van Dorst, sinds november hoogleraar Environmental Behaviour and Design aan de TU Delft, om de wisselwerking tussen omgeving, gedrag en ontwerp. "De beleving van stad, park en straat op ooghoogte. Dat perspectief lijkt gaandeweg aan belang te hebben ingeboet."

De Nederlandse landbouw staat op een keerpunt. Steeds meer mensen beseffen dat het echt anders moet: duurzamer, met meer aandacht voor biodiversiteit, dierenwelzijn en het landschap. Op initiatief van Berno Strootman, Rijksadviseur voor het Landschap, verschijnt het boek Boer Doet Leven, Portretten van landschapsboeren. In het boek tonen twintig landschapsboeren dat het mogelijk is om tegelijkertijd voedsel en een aantrekkelijk landschap te produceren.

Op 118 plekken in Breda maakten kunstenaars uit binnen- en buitenland afgelopen vijf jaar grote muurschilderingen. En ze zijn nog niet klaar. Een boek dat deze week uitkomt laat in dik 300 bladzijden de muurschilderingen zien die zijn geïnspireerd op verhalen uit de stad. Stichting Graphic Matters coördineert de muurschilderingen van de Blind Walls Gallery. Directeur Dennis Elbers : "Sommige muurschilderingen waren aangebracht op panden die later zijn gesloopt." "Een bezoek aan dit ‘openluchtmuseum' is één van de weinige uitjes die je wel kunt doen tijdens deze lockdown. Met een handige app kun je lopend of fietsend de street-art bekijken", aldus Stichting Graphic Matters.

Achterstandswijken ontstaan mede als de ruimte niet goed is geordend. Dus is het ook een taak voor de ruimtelijke ordening om een einde te maken aan achterstandswijken. Is er in deze redenering sprake van ruimtelijk determinisme? Welnee, schrijft planoloog Jos Gadet. Het kan beter.

Natuurinclusieve gebiedsontwikkeling moet niet alleen zorgen voor een goede leefomgeving voor mens en dier, het is ook een manier om gebieden klimaatbestendig te maken. Projectontwikkelaar Synchroon heeft biodiversiteit tot speerpunt van haar werkwijze gemaakt. Een gesprek met directeur Tobias Verhoeven en ontwikkelmanager Rosalie de Boer. “In gebiedsontwikkeling vormen voor ons het landschap en de natuur niet de invulling na stedenbouw, maar het startpunt.”

De Dag van de Stadsrand vond op 20 november jl. plaats. In een vijf uur durende live uitzending vanuit Pakhuis de Zwijger presenteerden BNA Onderzoek en ARCAM samen met architecten en experts de resultaten van 'Het stadsranden-lab'. In deze ontwerpstudie zijn vijf multidisciplinaire ontwerpteams op zoek gegaan naar nieuwe typologieën voor de stadsranden, met vijf Amsterdamse stadsranden als testcase. De volgende vragen kwamen aan de orde: Kan je de stadsrand wel plannen of moet je condities creëren? Hoe kijken we naar de stadsrand in zijn regionale context en welke kansen liggen er voor experiment op gebied van circulariteit? Wat zijn nieuwe scenario’s voor hybride programmering van de stadsrand en het creëren van kansen voor lokale ondernemers? Biedt het contrast dat ontstaat als je gaat verdichten en vergroenen kansen voor nieuwe woon- en recreatiemilieus?

"Een goede omgevingskwaliteit" is naast veiligheid en gezondheid opgenomen in de maatschappelijke doelstelling van de Omgevingswet. Het is voor het eerst dan zo’n brede kwaliteitsdoelstelling zo centraal in een wet is opgenomen. Waar komt deze kwaliteitsdoelstelling vandaan? Hoe heeft zich het waarborgen van kwaliteit in de loop der jaren ontwikkeld? Onder de Omgevingswet krijgen gemeenten de opdracht om de zorg voor de omgevingskwaliteit naar eigen inzicht in te vullen. Hoe dienen gemeenten dit vorm te geven? Wat is de geschiedenis achter de ontwikkeling van het stelsel van omgevingskwaliteit, dat door invoering van de Omgevingswet weer een nieuwe fase ingaat? Adviseur bij Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied Wim Mulder stelde samen met de VNG, de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de ‘Handreiking adviesstelsel omgevingskwaliteit’ op.

Het Rijk presenteerde dit najaar de Nationale Omgevingsvisie, waarin het de ambitie toont om de grote opgaven waar Nederland voor staat in samenhang aan te pakken. Als deze integraal worden aangepakt, met oog voor de lange termijn, kan Nederland mooier en rijker uit deze operatie tevoorschijn komen. Dit vergt een actieve en voortvarende regie van het Rijk. Maar het Rijk is daar nu onvoldoende goed voor toegerust. Het opereert sectoraal en heeft te weinig kennis in huis, schrijven de Rijksadviseurs Berno Strootman, Daan Zandbelt en Rijksbouwmeester Floris Alkemade in het advies aan het Rijk. Het college pleit voor een volwaardig ministerie van Ruimte, dat als verbindend departement strategie aan uitvoeringskracht koppelt in nauwe samenwerking met andere beleidsdepartementen en de uitvoeringsorganisaties. Een zorgvuldige omgang met de schaarse ruimte in Nederland vraagt om een minister met een krachtige positie ten opzichte van de sectorale departementen, om integraliteit desnoods te kunnen afdwingen, aldus de adviseurs. In een memo toont het College van Rijksadviseurs met een aantal illustratieve voorbeelden dat het gebrek aan samenhangend rijksbeleid de samenleving elk jaar miljarden euro’s kost

De gemeente Tilburg heeft het muurschilderingenproject verlengd. Dit betekent dat Tilburg nog veel muurcreaties rijker wordt. In de programmabegroting voor 2021 is hiervoor een bedrag van 60.000 euro opgenomen. De gemeente werkt samen met bewoners aan een schone, groene, goed onderhouden openbare ruimte waar we prettig met elkaar kunnen wonen, leven en samenzijn. Hoe de gemeente dat doet? Door samen met Tilburgers te bepalen waar actie nodig en door te experimenteren met de stad.

De Lakenhal Leiden, Park Hoog Oostduin Den Haag en De Nieuwe Stad Amersfoort zijn de winnaars van de NRP Gulden Feniks 2020. De prijzen werden in een livestream door juryvoorzitter Geurt van Randeraat en NRP voorzitter Bart Krol tijdens het NRP Congres vanuit de Caballerofabriek in Den Haag op 17 november bekendgemaakt. De prijzen werden uitgereikt aan opdrachtgevers, ontwerpers en bouwpartijen in de categorieën Transformatie, Renovatie en Gebiedstransformatie. Naast de 3 winnaars werden ook nog 4 projecten genomineerd: Atlas Eindhoven, FENIX I Rotterdam, RCO House Amsterdam en De Nieuwe Internationale School (DENISE) Amsterdam. Tijdens het congres van de NRP werd ook de Masterprijs 2020 uitgereikt. Deze ging naar Aditya Parulekar (TU Delft, Building Technology) met zijn onderzoek naar de instandhouding en restauratie van stucwerk ornamenten. Hij bedacht hiervoor o.a. een restauratierobotplatform. De NRP Gulden Feniks 2021 gaat gelijk van start. NRP zoekt renovatie- en transformatieprojecten die “inspirerend, uniek, innovatief en duurzaam zijn.” Inzenden kan tot en met 4 maart 2021

In de transitie naar grootschalige opwekking van hernieuwbare energie pleiten Annie van de Pas, Gerben de Vries en Rinske Scheifes van de Natuur en Milieufederaties voor vroegtijdige inpassing van natuur en landschap in de energiestrategieën. Met de juiste aandacht kan de natuur zelfs profiteren, menen zij

De coronacrisis biedt kansen voor het platteland, zo leest men in de media. Maar waaruit bestaan die kansen dan precies en hoe kunnen deze verzilverd worden? Platform31 ging hierover in gesprek met Dirk Strijker, landbouweconoom en emeritus-hoogleraar plattelandsgeografie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Strijker is van mening dat het veel beter gaat met het platteland dan velen vermoeden, maar dat het verre van zeker is dat corona leidt tot een trek er naar toe. Om de plattelandseconomie toekomstbestendig te maken, is het belangrijk dat randvoorwaarden voor economische activiteiten zoals bereikbaarheid en snel internet op orde zijn. Daarnaast is de toekomst van de landbouwsector een belangrijke puzzel, waarbij onder grote maatschappelijke druk gebalanceerd moet worden tussen ecologische en economische belangen.

In een open brief aan de ministers Ollongren en van Engelshoven neemt Adri Duivesteijn de vrijheid persoonlijke ervaringen te delen. Omdat hij zich zorgen maakt over het voortbestaan van Architectuur Lokaal. Volgens hem en anderen die een prominente rol spelen in de architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur in Nederland blijft Architectuur Lokaal nodig voor de ruimtelijke kwaliteit van onze steden en dorpen. Met Prinsjesdag werd definitief duidelijk dat Architectuur Lokaal niet wordt opgenomen in de Culturele Basisinfrastructuur (BIS).

De voorbereiding van de omvangrijke Omgevingswet verloopt niet goed. Er zijn problemen met het nieuwe digitale systeem dat eraan ten grondslag ligt en ook de gemeenten moeten nog veel werk verzetten voordat ze de nieuwe werkwijze kunnen invoeren. Dat concludeert het bureau ICT-toetsing (BIT) in een advies aan minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken). Ondanks de zorgen houdt het BIT vast aan de beoogde inwerkingtreding op 1 januari 2022 van de wet, die het omgevingsrecht moet vereenvoudigen. Ollongren heeft daar ook vertrouwen in. Ze neemt de aanbevelingen over, schrijft ze aan de Tweede Kamer. In de nieuwe Omgevingswet worden tientallen wetten en honderden regels over de inrichting van het landschap gebundeld. Alle lagere overheden gaan dan op dezelfde manier werken met onder meer vergunningen en omgevingsplannen. Dat moet het voor mensen en bedrijven onder meer makkelijker maken om verbouwingen en evenementen te regelen. De wet zou eigenlijk in 2019 ingaan maar is door de complexiteit al twee keer uitgesteld.

Het plaatsen van zonnepanelen op natuur- en landbouwgrond is in steeds meer Nederlandse provincies onderwerp van discussie. Waar de ene provincie nu al een stokje steekt voor het ontstaan van nog meer zonnevelden, ziet de andere provincie nog geen reden om direct hard in te grijpen. Vooral in de provincies met veel groene ruimte én lage grondprijzen is de discussie rondom de zonnevelden op natuur- en landbouwgrond een heet hangijzer. Landschapsvervuiling en het verdwijnen van kansrijke landbouwgrond zijn de belangrijkste argumenten om een stokje te steken voor de zonneweides.

Er is politiek lef nodig om in het belang van Noord-Brabant in het kader van de vestiging van bedrijventerreinen out-of-the-box te durven denken, om ver over de grenzen van een vierjaarlijkse bestuursperiode heen te kunnen kijken, stelt Wilma Dirken, VVD woordvoerder ruimte, werklocaties en stikstofaanpak in Provinciale Staten van Noord-Brabant. “Jammer genoeg zijn weinig andere partijen daar in de huidige politieke discussie mee bezig.” Ze verwijst in haar opinieartikel naar de 'Design Challenge out-of-the-box', waarin multidisciplinaire ontwerpteams hun visie gaven op het Midden-Brabantse logistieke landschap van de toekomst. ‘Natuurlijk zijn niet alle ideeën te realiseren. Maar het helpt om na te denken over dergelijke onverwachte combinaties van functies. Door op deze vernieuwende manier naar de inrichting van Brabant te durven kijken, ontstaat innovatie”.

Bij gebiedsontwikkelingen met verschillende stakeholders is er niet één partij die kan bepalen of kan weten wat gewenst is. Daarom is een vorm van samenwerking nodig. Een toekomstperspectief dat mensen in beweging brengt. Volgens architect Pieter Graaff kan dit het beste tot stand komen als bewoners, beslissers en bestuurders in een vroeg stadium samenwerken. Een co-creatief ontwerpproces helpt om in de verkennende fase draagvlak, initiatief en investeringsbereidheid te kweken die in de uitwerkingsfase kan worden geoogst. De fase kan helpen om initiatiefnemers, gebruikers, ontwerpers en andere stakeholders te verbinden aan de opgave.

De Atlas van de Regio is een interactieve kaartviewer die middels thematische kaarten verschillende ruimtelijke ontwikkelingen en opgaven in beeld brengt. Waar worden bijvoorbeeld nieuwe woonwijken ontwikkeld? Op welke locaties staan veel windturbines? Waar liggen gebieden met een verhoogde kans op overstroming? En waar kunnen uiteenlopende opgaven slim met elkaar gecombineerd worden? De Atlas van de Regio biedt brede basisinformatie voor de afstemming van sectorale opgaven in gebieden en regio’s. “De Nationale Omgevingsvisie zorgt ervoor dat er veel meer aandacht is voor het regionale schaalniveau. Omgevingsagenda’s, regionale strategieën. Allemaal ruimtelijke opgaves die gemeente- en zelfs provinciegrenzen ontstijgen. Dat betekent dat er andere informatie nodig is om beslissingen te kunnen maken.”, zegt projectleider Kersten Nabielek van het PBL.