Ontwerp het watermolenlandschap van de toekomst
We zoeken vernieuwende en inspirerende ideeën voor de toekomst van het historische watermolenlandschap in het Dommeldal in Brabant. Hoe kan de geschiedenis van dit gebied bijdragen aan een klimaatadaptief landschap waarin natuur, landbouw, recreatie en erfgoed samenkomen?
Bram Relouw
Wat vragen we?
De Design Challenge nodigt uit tot ontwerpend onderzoek. We willen gemeenten, provincies, het Rijk, waterschappen, agrariërs, bewoners en initiatieven inspireren en verleiden. Het doel is te laten zien wat creatief en verbeeldend ruimtelijk ontwerp kan betekenen op basis van cultuurhistorische structuren.
We roepen multidisciplinaire ontwerpteams op om mee te doen: kunstenaars, (landschaps)architecten, ontwerpers, makers, waterbouwkundigen, ecologen, erfgoedspecialisten enzovoort. De teams vertalen de landschappelijke waarden van de middenloop van het Dommeldal naar een aansprekend toekomstperspectief.
De teams ontwikkelen verbeeldingsvolle perspectieven voor het Dommeldal, die als voorbeeld kunnen dienen voor andere gebieden in Brabant en daarbuiten. Zo maken we het erfgoed en het systeem van beekdallandschappen weer relevant – om van te leren én om een nieuwe toekomst te geven.
Op basis van een eerste visie en motivatie selecteert een deskundige jury vijf teams die aan de slag gaan.
Watermolenlandschappen
Eeuwenlang hebben watermolens invloed gehad op het beekdallandschap in Brabant. Door de mechanisering van het waterbeheer is het gebruik van en kennis over deze molens grotendeels verdwenen.
Het beekdallandschap werd lange tijd gezien als een natuurlijk gevormd landschap, maar watermolens hebben veel invloed gehad op de ontwikkeling van het beekdal, de dorpen en steden. Ze bepaalden het landgebruik stroomopwaarts van de molen. Doordat veel molens zijn verdwenen en de bestaande vaak minder hoog stuwen, is die invloed op de meeste plaatsen verloren gegaan en daarmee ook de kennis over de werking van het watermolensysteem.
In huidige gebiedsprocessen wordt nauwelijks gekeken naar de mogelijkheden van historische watermolens voor klimaatoplossingen. Vaak worden ze alleen gezien als monumenten, niet als onderdeel van een werkend watersysteem met bergingspotentieel. Met deze Design Challenge willen we dat veranderen. We geven een nieuwe betekenis aan waterbeheer, waarin het watermolensysteem opnieuw kan bijdragen aan waterbuffering en -berging in de Brabantse beekdalen.
uit: Dommelbiografie (c) Het Groene Woud
De casus
We kiezen voor het beekdal tussen Son en Boxtel, waar de Dommel verandert van een ingesneden beekdal naar een meer open, met beemden begeleidde, beek. Hier komen klimaatopgaven en erfgoedwaarden samen. De oorspronkelijke watermolens zijn grotendeels verdwenen. Hoe kan de geschiedenis hier opnieuw een rol spelen, zodat natuur, landbouw, erfgoed en recreatie samenkomen in een klimaatadaptief landschap?
Dit gebied kan een voorbeeld worden voor de hele Dommel. De resultaten van deze challenge kunnen ook inspireren in andere regio’s met vergelijkbare vraagstukken.
Hermelinde van Xanten
Doe mee!
We vragen ontwerpteams om een voorstel in te dienen: hoe willen jullie dit toekomstperspectief vormgeven?
Een deskundige jury, onder voorzitterschap van Floris Alkemade, selecteert vijf teams. Hun ontwerpen moeten een nieuw, hoopvol perspectief bieden – maar ook realistisch en verbindend zijn in de breedste zin van het woord.
Aanmelden kan tot 19 februari 2026.
Op weg naar een mooie toekomst, met het verleden als basis
Vragen over deelname?
Ik hoor graag van je!
