Trends & Ontwikkelingen

Naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek Op hakken gezet en klein gemaakt van de Universiteit Utrecht naar de arbeidsomstandigheden en de mogelijkheden van de professionele ontwikkeling van actrices komen ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld in actie. 

Het onderzoek wijst uit dat er structurele ongelijkheid is tussen vrouwen en mannen bij onder andere het aanbod van rollen, betaling en inbreng. Om dit structureel te veranderen gaan ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld verschillende bijeenkomsten organiseren, waaronder presentaties, communicatietraining en gesprekken met stakeholders uit de industrie. Al deze dingen kosten tijd, en voornamelijk geld. En daarom hebben ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld een campagne opgezet gebaseerd op het Smurfin-principe.

Het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam heeft curator en fotograaf Ruben Lundgren (1983) benoemd tot Senior Curator. Per 1 oktober 2025 versterkt hij het curatorenteam van het museum. Lundgren volgt Frits Gierstberg op, die ruim dertig jaar een bepalende rol speelde in de inhoudelijke koers van het museum. Met deze benoeming onderstreept het Nederlands Fotomuseum zijn ambitie om zijn unieke collectie van meer dan 6,5 miljoen objecten nationaal en internationaal sterker te positioneren. 

Symfonieorkest Philzuid heeft een mooi bedrag opgehaald van ruim 13.000 euro, tijdens één sponsorconcert. Met de opbrengst gaat het orkest jong muzikaal talent opleiden op weg naar een carrière binnen het orkest. Philzuid maakt met dit bedrag een doorstart met de ‘Philzuid Academy’. 

Ook andere Nederlandse orkesten investeren in jong talent met hun eigen academy’s. Zo heeft het Concertgebouworkest de Academy of the Concertgebouworkest, waarin jonge musici een intensief traject volgen en podiumervaring opdoen. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest kent de Rotterdams Philharmonic Orchestra Academy, en ook Phion en het Nederlands Philharmonisch Orkest hebben vergelijkbare programma’s.

Oud-directeur Cas Smithuijsen van de Boekmanstichting is op 24 september 2025 overleden. Maar liefst 28 jaar lang (1986-2014) was Cas het gezicht van de Boekmanstichting. Van een organisatie die zich dicht tegen de wetenschap bewoog, ontwikkelde de Boekmanstichting zich onder de regie van Cas tot een breed toegankelijk kenniscentrum dat actuele thema’s in de culturele praktijk van duiding voorzag. Met de Cultuurindex onderkende Cas op het juiste moment het toenemende belang van data voor de onderbouwing van het cultuurbeleid. Na zijn directeurschap bij de Boekmanstichting werd Cas in 2015 benoemd tot bijzonder hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit. 

Sinds januari 2025 loopt in Utrecht een pilot rond prijssegmentatie bij concerten, een initiatief van poppodium EKKO en concertorganisator Friendly Fire. Doel is om de betaalbaarheid voor bezoekers met een kleiner budget te vergroten en tegelijk de financiële haalbaarheid voor artiesten en podia te waarborgen. De organisaties hebben nu de eerste resultaten gedeeld van de pilot: 

Uit de evaluaties blijkt dat 73% van de kopers van een goedkoper ticket dit deed omdat zij het reguliere tarief te hoog vonden, niet omdat zij de prijs onredelijk achten. Tegelijkertijd gaf 91% van deze groep aan dat zij vaker concerten zouden bezoeken wanneer de tickets goedkoper waren. Aan de bovenkant koos 74% van de bezoekers die een “meer te besteden”-ticket kochten bewust voor deze optie, vaak met als reden ondersteuning van EKKO of een specifieke artiest. De stap van €5 extra werd door een groot deel echter als relatief groot ervaren. Gemiddeld waren kopers van een goedkoper ticket jonger (23,9 jaar) dan reguliere bezoekers (34,8 jaar). Kopers van een duurder ticket lagen daar met 43,8 jaar ruim boven.

Kunstloc Brabant start een reeks waarin een kijkje wordt gegeven in de financiële keuken van makers. Want stress of je wel rondkomt elke maand, het is iets waar veel makers mee te maken hebben. Zeker als je net begint, kan het heel onzeker zijn om echt voor het kunstenaarschap te gaan. De reeks wordt afgetrapt met illustrator Tosca van der Weerden. 

Dit onderzoek bekijkt hoe ondernemersoriëntatie (EO) – gekenmerkt door innovativiteit, proactiviteit en risico nemen – samenhangt met het succes van popmuzikanten. In de creatieve sector, en zeker in de muziekindustrie, wordt succes vaak niet alleen financieel gemeten, maar ook in termen van erkenning (zoals prijzen, recensies, fanbase) en symbiose (de samenwerking en wederzijdse voordelen binnen een band). De onderzoekers hebben een enquête uitgevoerd onder 157 populaire muziekartiesten en gebruikten de Subjective Entrepreneurial Success (SES)-schaal.

De resultaten laten zien dat: - Ondernemersoriëntatie hangt positief samen met erkenning en symbiose, maar niet met financieel succes. Met andere woorden: een ondernemende houding helpt artiesten vooral aan status en samenwerking, maar levert niet per se meer geld op. - Competitieve agressiviteit laat een positief verband zien met algemene SES en in het bijzonder met erkenning. Ook hier is geen relatie gevonden met financieel succes of symbiose.

De Filter Vertaalprijzen 2025 gaan naar Annelies de hertogh & Els de Roon Hertoge voor Stalingrad van Vasili Grossman (Balans) en naar Henrieke Herber voor De woordredders van Enrico Galiano (Luitingh-Sijthoff). De prijzen, een voor volwassen literatuur en één voor jeugdliteratuur, allebei ter waarde van 10.000 euro, zijn vanavond uitgereikt op International Translation Day in de Theaterzaal van de Bibliotheek op de Neude in Utrecht, tijdens het ILFU Internationaal Literatuurfestival Utrecht.

Werken aan ondernemerschap in de kunsten gedijt niet met een simpele sales aanpak, maar is actief zoeken naar een manier hoe dit bij iedere individuele maker past. Uitgangspunt is altijd het artistieke talent en werk. In het zeer gewaardeerde leerprogramma Route Ondernemerschap worden makers geholpen hun kunstenaarschap verder te professionaliseren. Voor het eerst wordt het programma nu in Brabant uitgezet. Route Ondernemerschap helpt jou als professioneel werkende kunstenaar je positie te versterken, je bereik te vergroten en financiële kansen te zien.

Liedjes die op sociale media een enorme hit zijn, leveren de artiest in kwestie niet altijd extra fans of succes op. Uit onderzoek van het Britse onderzoeksbureau Midia Research blijkt dat nummers die viraal gaan niet vaak leiden tot meer trouwe luisteraars of structureel hogere luistercijfers. Het bureau voerde het onderzoek uit met tienduizend respondenten van over de hele wereld, en vroeg hun naar hun socialemediagebruik en luistergewoonten. Uit de data komt een generatieverschil naar boven. 

Jongeren van 16 tot 24 jaar die op sociale media muziek horen die ze leuk vinden, weten minder snel hun weg te vinden naar muziekstreamingdiensten en naar meer muziek van diezelfde artiest dan oudere luisteraars. Deze jonge groep is wel erg actief op sociale media, en blijft dus meer binnen de vertrouwde omgeving van de sociale media-app. Dit effect is het sterkst op TikTok. Gebruikers die daar muziek ontdekken, volgen de artiest liever op TikTok dan dat ze elders meer muziek van die artiest opzoeken.

Op 18 maart 2026 is het zover: de gemeenteraadsverkiezingen. Lokale partijen hebben hun verkiezingsprogramma’s in concept af, en zijn bezig met de kandidatenlijst. Dit is ook het moment om invloed uit te oefenen op het lokale bestuur: wat wil je onder de aandacht brengen? Het verloop van het proces naar de verkiezingen heeft Cultuurconnectie in een tijdlijn gezet. Deze is opgedeeld in vier fases. Momenteel zitten we in fase 2: voorbereiden op de campagne. In deze fase bepalen we welke activiteiten we ondernemen en hoe we onze boodschap op het juiste moment bij de juiste personen onder de aandacht brengen. 

Hij had een stuwende rol bij de aankoop van Rembrandts Marten en Oopjen, een samenwerking van het Rijksmuseum en het Louvre. Frankrijk heeft museumdirecteur Taco Dibbits daar nu voor geëerd. Voor zijn rol bij de verwerving van de huwelijksportretten heeft Taco Dibbits nu ‘La Légion d’honneur’ gekregen, oftewel het Legioen van Eer, de meest prestigieuze en gewaardeerde onderscheiding van Frankrijk. 

Het Nederlandse bedrijf AkzoNobel is vooral bekend van zijn verfproductie. Toch houdt de firma zich niet enkel bezig met dit halffabricaat, maar heeft het ook oog voor enkele van de eindproducten die met dit goedje worden gemaakt. Akzo heeft namelijk een heuse kunststichting, verantwoordelijk voor de aankoop en het beheer van honderden kunstwerken. Op NPO radio 1 een gesprek met Hester Alberdingk Thijm, directeur van de AkzoNobel Art Foundation.

Tijdens de NFF Talent Award Ceremonie zijn de Filmfonds Wildcards 2025 uitgereikt. De Filmfonds Wildcards worden elk jaar uitgereikt aan jonge, talentvolle filmmakers die net afgestudeerd zijn aan een film- of kunstacademie en hun eindexamenfilm naar het Fonds insturen. De winnaars van de Wildcard ontvangen €53.000 om zonder restricties een nieuwe documentaire, fictie- of animatiefilm en immersief/experimenteel project te maken onder begeleiding van een producent en een coach. Hiermee wil het Fonds de ontwikkeling van nieuw talent stimuleren om hun eerste stappen te zetten in het professionele werkveld.

Het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds lanceren met trots het programma Studio Heuvelland. Studio Heuvelland, gericht op zowel non-fictie (2025) als fictie (2026), biedt Limburgse producenten en makers de kans om kwalitatief hoogstaande korte en midlength producties te realiseren en hun beroepspraktijk verder te professionaliseren.

Met Studio Heuvelland willen het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds niet alleen de productie van sterke regionale verhalen ondersteunen, maar ook de infrastructuur en continuïteit van de Limburgse filmsector versterken en daarmee die van Nederland als geheel. 

De Zilveren Krulstaarten zijn zaterdagmiddag 27 september tijdens de Dag van het Scenario op het Nederlands Film Festival uitgereikt aan de schrijvers van de beste film- en televisiescenario’s van 2024. Ooit begonnen als geuzenprijs vanwege het ontbreken van een Gouden Kalf voor scenario, zijn de Zilveren Krulstaarten inmiddels uitgegroeid tot dé Nederlandse vakprijzen voor scenaristen. De prijzen dit jaar zijn voor: De terugreis, Bodem en Wander to wonder. 

Zorg voor eerlijke contracten, betere honoraria en bescherm vertalers tegen de gevolgen van AI. Alleen zo blijft het vertaalvak aantrekkelijk voor nieuwe generaties en kan worden voorkomen dat ervaren vertalers afhaken, zegt de Auteursbond, de belangenvereniging voor schrijvers en vertalers met 2000 leden.

De Auteursbond reageert op nieuw onderzoek van KVB Boekwerk waaruit blijkt dat 80 procent van de boekvertalers in Nederland het minimumloon of minder verdient bij een volledige werkweek. Een aanzienlijk deel zit zelfs onder het bestaansminimum. Slechts een kleine minderheid haalt een modaal inkomen, en dat aantal neemt af.

Tijdens de Talent Awards Ceremonie in de Stadsschouwburg Utrecht op maandag 29 september, onderdeel van het Nederlands Film Festival (NFF), maakte de jury bekend dat Naomi Wills de NAPA Award 2025 heeft gewonnen. Naomi ontvangt een beurs van € 5.000, die zij kan inzetten voor haar professionele ontwikkeling en/of de realisatie van een nieuw project.

Sinds 2009 wordt de NAPA Award (voorheen FPN Award) uitgereikt. Het doel van de prijs is jong producententalent stimuleren en de rol van de producent als creatief ondernemer versterken. De jury kijkt niet alleen naar zakelijk inzicht, maar vooral ook naar visie, leiderschap en de manier waarop jonge producenten zich verder willen ontwikkelen.

MaMA (Media and Moving Art) is een platform voor visuele cultuur in Rotterdam. Jong talent ontwikkelt zich bij ons door middel van producties en presentaties op het grensvlak van beeldende kunst en populaire cultuur. MaMa realiseert presentaties, tentoonstellingen, boeken en tijdschriften, performances, masterclasses en events, in de eigen showroom, online en op locatie, lokaal en internationaal. MaMA meldt nu de aanstelling van een nieuwe directeur: Samira Ben Messaoud. Ben Messaoud is tot oktober zakelijk directeur van de Haagse kunstruimte Nest en was eerder zakelijk leider van het Amsterdamse Sexyland World.

Met de regeling Samenwerking & Schaalvoordelen gaf ons programma Oog voor Impuls een flinke boost aan samenwerkingen in de culturele en creatieve sector. Het idee: samen sta je sterker en kun je efficiënter werken. Bijvoorbeeld door kosten te delen. In totaal kregen 149 mooie plannen een vliegende start. 

Een goed voorbeeld is een nieuwe workshopformule die koorleiders Marjolein Marzacu en Christoph Mac-Carty samen ontwikkelden voor Nederlandse en internationale koren. Als alternatief voor maatwerk voor elk koor bedachten ze bouwstenen waaruit een workshop kan worden samengesteld die aansluit op een specifieke vraag. Dit scheelt voorbereidingstijd en dus ook kosten. 

Dit najaar gaat Platform ACCT vanuit werktuigPPO nieuwe samenwerkingen aan om de professionele ontwikkeling van creatieve zelfstandigen (extra) te ondersteunen in twee regio's. Via Qredits Bonaire worden professionals uit de culturele en artistieke sector in dit deel van Caribisch Nederland ondersteund bij scholing door 50% co-financiering van de opleidingskosten aan de Qreative Business Academy (QBA). De provincie Overijssel maakt de komende 4 jaar budget vrij om zzp’ers woonachtig in de provincie een extra bijdrage te geven in hun professionele ontwikkeling.

Een dag voor de eerste Dag van Roosendaal trapte EQUINOX op zaterdagavond de verjaardag van de stad af. EQUINOX moest een avond worden waarop jonge Roosendaalse cultuurmakers op een voetstuk werden gezet. „Het is de underground die vanavond te zien is”, vertelt Tessa van der Heijden van Cultuur Verbindt Roosendaal (CVR).

Op de Dag van Roosendaal wordt ook de culturele manifestatie georganiseerd, toch wilde Lieke van Pruijssen (CVR) ook iets voor jonge makers. „We werkten al samen met de gemeente en Roosendaals Treffen voor de Dag, waarom dan niet ook een nacht voor jonge makers?” Op drie verschillende locaties in het Roosendaalse centrum vindt het evenement plaats: op het Tongerloplein, in Anno 1810 en in het fractiehuis. Elk biedt een eigen stukje Roosendaalse (underground)cultuur.

Een existentiële bedreiging voor acteurs van vlees en bloed of een bevrijding voor low budget filmmakers? De meningen over de inzet van AI-acteurs zijn verdeeld en laaien hevig op na de presentatie afgelopen weekend van Tilly Norwood op het Zurich Film Festival. Volgens Elive van der Velden is het een kwestie van maanden totdat Norwood getekend wordt door een agentschap en mee kan doen met audities. Een eerste rol heeft de AI-actrice al op haar CV staan. Volgens haar geestelijke moeder heeft Norwood de potentie om de volgende Scarlett Johansson of Natalie Portman te worden.

In een LinkedIn-post van een maand geleden vertelt Van der Velden dat Norwood is gecreëerd met behulp van tien verschillende tools, waaronder ChatGTP en Runway. Zij ziet AI-acteurs als een gamechanger in de film- en tv-industrie door te zorgen voor drastische kostenbesparingen. Volgens haar is het publiek vooral geïnteresseerd in het verhaal en niet in de vraag of de hoofdrolspeler een echte hartslag heeft. Ze ziet AI niet als bedreiging voor vlees-en-bloed acteurs.

Op vrijdag 26 september is Sociaal Cultureel Centrum Den Bolder in Waspik feestelijk heropend. Na een jaar verbouwen stroomden inwoners in groten getale toe om de opening bij te wonen. Fotograaf Sam Bakx legde het moment vast in een uitgebreide sfeerimpressie, onder dit artikel te bekijken. De heropening viel samen met het gouden jubileum: Den Bolder bestaat 50 jaar.

Sinds de opening in 1975 groeide Den Bolder uit tot dé plek voor toneel, cabaret, muziek en talloze verenigingen. Het centrum biedt daarnaast ruimte aan activiteiten, feesten en het eigen theaterprogramma. Met meer dan duizend vrijwilligers die in de afgelopen decennia hebben bijgedragen, is Den Bolder een huis vol verhalen geworden.

André van Duin heeft maandagavond tijdens de Buma NL Awards een oeuvreprijs in ontvangst genomen. De organisatie laat weten met de prijs een eerbetoon te brengen ‘aan iemand die ons decennialang heeft laten lachen, ontroeren en samenbrengen’. Directeur Frank Helmink van Buma Cultuur zegt het ‘niet meer dan terecht’ te vinden dat Van Duin werd uitgeroepen tot Hollandse Meester.  

Yves Berendse was de grote winnaar bij de Buma NL Awards. De zanger ontving voor zijn duet met Emma Heesters, Alleen met jou, een prijs voor de meest succesvolle single van 2025. Daarnaast kreeg Berendse met het nummer Terug in de tijd in samenwerking met Xenox de award voor de succesvolste kroeghit. Voor het nummer nam hij ook een nieuwe prijs, De Gouden Parel, in ontvangst.

Op 28 september werd tijdens de uitzending van Vroege Vogels bekendgemaakt dat Eva Meijer de Natuurboekenprijs 2025 heeft gewonnen. De jury verkoos Meijers boek Muizenleven tot het beste boek van het jaar waaruit een liefde voor de natuur spreekt. Juryvoorzitter Geelen noemt Muizenleven een ‘even meeslepend als ontroerend boek, waarin alles samenkomt’. Meijer ontvangt 5000 euro en een tekening door Raoul Deleo. Er was dit jaar ook een publieksprijs. Die ging met een overweldigend aantal van ruim 40 procent van de stemmen naar Wildernis in eigen land van Jeroen Helmer.

Marco Gerris, oprichter van het dansgezelschap ISH Dance Collective, ontvangt de prijs voor zijn indrukwekkende dansproducties ‘met een maatschappelijk effect dat de conventionele bewegingskunsten overstijgt’. De Johannes Vermeerprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan iemand die een bijzondere bijdrage levert aan de kunstwereld, vanuit eender welke kunstdiscipline.

Koninklijke Harmonie Asterius heeft vrijdagavond de Cultuurprijs ontvangen in cultureel centrum Tiliander in Oisterwijk. En toneelgroep De Ghesellen van den Spele kregen de Karel Groenlandprijs uitgereikt. Wethouder Anne Cristien Spekle reikte de prijs Cultuurprijs uit en de Karel Groenlandprijs werd uitgereikt door Mies Groenland, weduwe van de naamgever van de prijs.

De Cultuurprijs en de Karel Groenlandprijs zijn een initiatief van Stichting Oisterwijk Schrijft Cultuur in samenwerking met Gemeente Oisterwijk. De Cultuurprijs bestaat uit een geldbedrag, een wisseltrofee en het aanbod om eenmalig gratis gebruik te maken van één van de gemeentelijke culturele centra. De Karel Groenlandprijs bestaat uit een speldje met de afbeelding van Karel Groenland. De prijzen worden uitgereikt aan een persoon of instantie die zich heeft ingezet voor de culturele sector.

Een nieuwkomer aan wie niet te ontsnappen valt, een bekende Tilburgse die de skyline van Tilburg verrijkt én een jonge Tilburger die internationaal hoge ogen gooit. Die drie vielen in de prijzen tijdens de eerste uitreiking van de Tilburg Culture Awards. De jonge Tilburger - en ‘Talent van het jaar’ - is de twintiger Saber Aidarus, een Somalisch-Nederlandse maker en animator, bekend van SaberOH! Sigrid Calon won de titel ‘Bewezen Kwaliteit’.  Volgens de jury niet alleen vanwege haar ‘rijke oeuvre’ maar ook omdat zij dit jaar 20 jaar actief is als autonoom maker. ‘Maker van het jaar’ is Maarten van Riel, sinds de zomer is de schrijver alomtegenwoordig in de stad. Zijn boek Het Verdriet van Tilburg heeft volgens de jury zowel binnen als buiten de stadsgrenzen diepe indruk gemaakt. 

Vrijdag opende het nieuwe Suriname Museum in Amsterdam, dat over het land en zijn geschiedenis wil vertellen. Van de kleuren en geuren tot aan het slavernijverleden van het land. Twee keer eerder is er een poging gedaan een museum te wijden aan het geboorteland van Surinaamse Nederlanders. Steeds liep er iets mis. Maar nu, met 1 miljoen euro subsidie van het ministerie van OCW, vier ton van fondsen en vrienden en eigen geld van directeur Jan Gerards is het gelukt. Gerards is ook organisator van het Kwaku festival in Amsterdam, van onafhankelijkheidsfeest Keti Koti en van muziekevenementen als Reggae Lake Festival. Pas toen festivals in coronatijd stillagen, was er tijd en ruimte om werk te maken van de verbouwing van het pand en de inrichting van het museum dat het land en de geschiedenis wil ontsluiten.

Filmjournalist Rob van Scheers heeft zaterdag de Louis Hartlooper Prijs voor de beste filmpublicatie ontvangen. De prijsuitreiking vond plaats in bioscoop het Louis Hartlooper Complex (LHC) in Utrecht. Van Scheers schrijft voor de Volkskrant. De Louis Hartlooper Prijs wordt elk jaar toegekend aan een auteur die een inspirerende bijdrage heeft geleverd op het gebied van filmanalyse en Nederlandse filmcultuur. Met de prijs wil de jury ‘idealisme, moed en enthousiaste toewijding’ belonen.