Trends & Ontwikkelingen

Honderden mensen die meteen naar het theater willen. Lovende reacties. De Opening, het landelijke cultuurfeest in Apeldoorn afgelopen weekend, is volgens betrokkenen een succes. De aanpak is zeer geslaagd, zegt bestuurslid Geerte Udo namens De Uitmarkt. „Echt inspirerend.” Toch verandert de opzet hierna weer iets. In Apeldoorn zelf borrelen al nieuwe plannen op.

De BBB schuift twee gedeputeerden en een Eerste Kamerlid naar voren voor drie vacante kabinetsposten in het demissionaire rompkabinet Schoof. De afgetreden NSC’er Sandra Palmen keert weer terug, zij wil toch verder als staatssecretaris Toeslagen. De Zuid-Hollandse landbouwgedeputeerde Frank Rijkaart wordt demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De post Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen mag de Groningse gedeputeerde Gouke Moes tijdelijk waarnemen. Dat heeft de BBB maandagavond bekendgemaakt.

Moes begon zijn loopbaan als smid en machinebankwerker, en werkte daarna een aantal jaar als docent techniek, natuur- en scheikunde aan een vmbo-school in Appingedam. Als gedeputeerde in Groningen is hij sinds 2023 verantwoordelijk voor de dossiers Energie, Digitalisering, Defensie en Sport.

De plannen voor sloop en nieuwbouw voor de bibliotheek van de UvA werden gedwars­boomd, en gelukkig maar. De sensationele renovatie van het voormalige Binnengasthuis heeft een juweel voor de stad opgeleverd. 

In de binnentuin van de voormalige Chirurgische Kliniek op het Amsterdamse Binnengasthuisterrein, tegenwoordig het Universiteitskwartier, staat een wit-stalen boom met een ‘bladerdek’ van glas dat de ruimte overkapt. De boom is de blikvanger van de nieuwe universiteitsbibliotheek (ub) van de Universiteit van Amsterdam (UvA), met 24 onderwijszalen, 1.600 studieplekken, 300 duizend boeken en 900 fietsparkeerplaatsen. Na jaren van restauratie en verbouwen is het gebouw vanaf deze week open voor studenten.

Ja, Trump heeft de oorlog verklaard aan de culturele instituten. En ja, er is preventieve censuur. Als museum kan je momenteel niet anders”, zegt de Amerikaanse podiumkunstenaar en dichter Marc Bamuthi Joseph. Behalve performancekunstenaar en dichter was hij tot voor kort ook directielid van het Kennedy Center in Washington D.C., maar daar werd hij ontslagen toen de Amerikaanse president Trump besloot dat het bestuur van het centrum toe was aan hervorming.  

„Trump en degenen die zijn agenda uitdragen, zijn actief bezig de verbeelding te ontmantelen en feiten uit te wissen. Het gebrek aan objectiviteit in de presentatie van historische feiten is beangstigend. Kunstenaars zijn de pijlers van een democratie en die worden nu aangevallen.”

Na een zomer waarin Paradiso door activisten werd beklad, debatteerden Nederlandse politici en de culturele sector op dezelfde plek over kunst en het vrije woord. Bijzonder hoogleraar Polarisatie & Veerkracht Hans Boutellier (VU Amsterdam) is aanwezig om duiding te geven aan het debat. „Cultuur is een hoeksteen van de democratie”, zegt hij, „zoals het parlement en de journalistiek dat ook zijn. De politiek zou beschermend moeten zijn voor kunst en cultuur, zowel fysiek als moreel. Politici moeten staan voor artistieke vrijheid.” 

De NRC doet verslag van het Paradisodebat. 

Eric de Regt schuwde deze week de grote woorden niet. In de vergadering van de gemeenteraadscommissie haalde de voorman van de gelijknamige oppositiepartij (Lijst De Regt) donderdagavond fel uit naar wethouder Klaar Koenraad. Hij verweet haar dat ze tekort was geschoten bij het informeren van de gemeenteraad over de duurdere verbouwing van het voormalige Expeditie Knooppunt Post van de PTT. „Een schoffering van de raad”, noemt De Regt de manier waarop hij en de andere raadsleden werden ingelicht. 

Dat gebeurde met een zogenaamde raadsmededeling. ,,Achteraf, terwijl wij vooraf ingelicht hadden moeten worden. De raad heeft budgetrecht en had moeten beslissen over een aanvullend krediet van acht ton”, aldus De Regt. De verbouwing van het EKP-gebouw kostte geen 500.000 euro, zoals aanvankelijk begroot, maar 1.358.517 euro.

Al bijna dertig jaar vormt het Paradisodebat in Amsterdam het moment waarop makers, bestuurders, politici en fondsen elkaar ontmoeten om de stand van zaken in de Nederlandse culturele sector te bespreken. Traditioneel viel dit samen met de feestelijke start van het culturele seizoen in de hoofdstad. Maar sinds de Uitmarkt plaatsmaakte voor de nieuwe landelijke Opening van het Culturele Seizoen – die ieder jaar in een andere stad neerstrijkt – is er een rare scheiding ontstaan.

Dit jaar wordt de Opening groots gevierd in Apeldoorn. Maar het Paradisodebat? Dat blijft koppig in Amsterdam staan. Niet in het weekend van de Opening, niet in de gaststad, maar een dag later in Paradiso. Willem Jaap Zwart vraagt zich af waarom. 

Heerlen Culturele Hoofdstad van Europa in 2033 leek een gepasseerd station. Met een financieel ravijnjaar voor de deur was zo’n peperdure en onzekere strijd onverantwoord. Maar op aandringen van de culturele sector, het onderwijs en bedrijfsleven blaast Heerlen de gedachte nieuw leven in. Cultuurwethouder Clemens ziet dat investeren in cultuur Heerlen extra evenementen en culturele infrastructuur heeft opgeleverd, wat heeft geresulteerd in positieve aandacht en extra bezoekers.

Het American Art Museum en de National Portrait Gallery zijn onderdeel van het Smithsonian Instituut. President Trump wil deze musea grondig herzien ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan ​​van de Verenigde Staten, volgend jaar. In een brief van het Witte Huis aan Lonnie Bunch, het hoofd van de instelling: “Dit initiatief moet zorgen voor afstemming op de richtlijn van de president om het Amerikaanse exceptionalisme te vieren, verdeeldheid of partijdige verhalen te verwijderen en het vertrouwen in onze culturele instellingen te herstellen.”

Ruim een week later, op 21 augustus, maakte het Witte Huis bezwaar tegen een concreet aantal werken en exposities in verschillende Smithsonian-musea. Onder de titel President Trump is right about the Smithsonian publiceerde het die dag een lijst met circa 25 werken die het als aanstootgevend beschouwt. De pogingen tot censuur zijn hard aangekomen in de kunst- en cultuurhoek. Hoogleraar geschiedenis Samuel Redman, verbonden aan de University of Massachusetts, sprak op nieuwszender CBS van ‘een frontale politieke aanval’.

De Nederlandse politiek moet investeren in het op alle fronten weerbaar maken van de Nederlandse samenleving. Daarom is het van groot belang dat politiek Den Haag en de nieuwe Tweede Kamer meer aandacht besteden aan "wat ons verbindt, wat ons gezond houdt en wat ons informeert". Die oproep doet een alliantie van grote maatschappelijke organisaties op het gebied van sport, media en cultuur aan alle politieke partijen. Zij lanceren hun actieplan op 9 september in Nieuwspoort.

Aan het initiatief doen onder meer NOC*NSF, de KNVB, boekenkoepel CPNB, de Vereniging van Evenementenmakers, diverse vakbonden en media mee. Deze groep vond elkaar eerder dit jaar toen werd gestreden tegen de beoogde btw-verhoging naar 21 procent die het kabinet Schoof wilde doorvoeren op media, boeken en sportevenementen .De organisaties presenteren op 9 september een "maatschappelijk noodpakket dat Nederland weerbaar moet maken. 

Na de renovatie van dorpshuis het Klooster heeft Nuenen straks een ‘Brabants theater’. Met bieb, bar, werkplekken en zalen voor nóg meer verenigingen. „We willen elke Nuenenaar de eerste maand binnenhalen.” De werkzaamheden zijn nog bezig, maar het draaiboek voor de activiteiten in het vernieuwde dorpshuis is al klaar. De beherende vereniging heeft een ambitieus exploitatieplan gemaakt voor wat er na de heropening op 28 februari 2026 gaat gebeuren.

Veel volk binnenhalen, dat is plat gezegd het belangrijkste doel. Want ook al is er subsidie van de gemeente, het Klooster moet goeddeels zijn eigen broek ophouden. „We mikken op een verdubbeling van de zalenverhuur”, vertelt bestuurslid Hans Spijkerman. Naast zaalverhuur moet de horeca een grote bron van inkomsten voor het Klooster worden. 

 Wie in de Kerkstraat langs theater De Kring loopt ziet dat de sloopkogel flink heeft huisgehouden. Dat betekent: de verbouwing naar ‘De Groene Kring’ is begonnen. En hetzelfde geldt voor de start van het theaterseizoen in het voormalig EKP-gebouw, wat anderhalf jaar het tijdelijke onderkomen van De Kring zal zijn. Begin 2027 moet de verbouwing van ‘De Groene Kring’, het gebouw zal ingepakt worden met groen, klaar zijn.

In de zalen van het Van Gogh Museum is niet te merken dat grote mankementen het museum achter de schermen teisteren. „De problemen achter de schermen mogen geen onderdeel zijn van de bezoekersbeleving”, vertelt Tamara 't Hart, adviseur vastgoed van het museum. Nu het museum die schermen opzij moet schuiven doet dat pijn. Er is grootschalige en dure modernisatie nodig aan de klimaatsystemen, technische installaties en het gebouw zelf.

Het museum heeft een plan opgesteld voor een verbouwing van drie jaar, genaamd ‘Masterplan 2028’. Het museum neemt een deel van de renovatiekosten voor eigen rekening, de staat zou ook met extra middelen over de brug moeten komen. Zoals in 1962 is afgesproken in een overeenkomst. De oplossing is volgens het museum simpel, de overheid moet over de brug komen. „Want afspraak is afspraak, ook voor een overheid.” Nu is het museum, tot er duidelijkheid is over de financiering, pleisters aan het plakken. 

Als het Van Gogh Museum in Amsterdam jaarlijks geen extra geld krijgt van de Nederlandse overheid, zal het moeten sluiten. Dat zegt directeur Emilie Gordenker woensdag in The New York Times. De extra financiële middelen zijn volgens haar nodig voor noodzakelijk onderhoud aan het gebouw. Het museum heeft hierover een zaak aangespannen bij de rechter.

Het museum wil vanaf 2028 ‘grootschalig onderhoud en essentiële duurzaamheidsmaatregelen’ uitvoeren. Tijdens deze werkzaamheden, die volgens planning drie jaar zullen duren, blijft het museum gedeeltelijk open voor publiek. De totale kosten van de renovatie bedragen 104 miljoen euro. Volgens het museum is vanaf nu een jaarlijkse bijdrage van het Rijk nodig van ruim 11 miljoen euro. Maar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), dat de subsidie aan het Van Gogh Museum verstrekt, weigert meer dan het vastgestelde subsidiebedrag van 8,5 miljoen euro te verlenen. 

Volt wil minimaal 1 miljard extra uittrekken voor kunst en cultuur. Volgens de partij brengen kunst, cultuur en media mensen samen ‘in een tijd dat mensen zich zorgen maken over polarisatie’. Daarom moet er minimaal 0,7 procent van het bruto binnenlands product naar cultuur gaan. Nu is dat ongeveer 0,6 procent. Volt hanteert een brede definitie van kunst en cultuur: dat kan het poppodium op de hoek zijn, schrijft de partij, of ‘het boek op het nachtkastje’.

De Amsterdamse Uitmarkt, de traditionele opening van het culturele seizoen, was aan vernieuwing toe. Voor de eerste editie van De Opening meldde de gemeente Apeldoorn zich meteen aan. Wethouder cultuur Peter Messerschmidt: ‘Met onze centrale ligging in het land, prachtige groene parken en culturele iconen zoals Paleis het Loo heb je hier een fantastisch decor waarin kunst en cultuur kunnen schitteren.’ De Opening is de ambitieuze opvolger van de Amsterdamse Uitmarkt. 

Op maandag 22 september 2025 start de eerste aanvraagronde van NachtPulse: een nieuw fonds dat speciaal is opgezet om de nachtcultuur in Nijmegen te versterken. NachtPulse is bedoeld voor makers, initiatieven, organisaties en locaties die met vernieuwende ideeën bijdragen aan een levendig, inclusief en divers nachtleven in de stad. Het fonds sluit aan bij de ambitie van de Nijmeegse Nachtvisie, waarin wordt ingezet op een toekomstbestendig en divers nachtleven. NachtPulse richt zich met name op het stimuleren van experiment en het ondersteunen van jong talent en nieuwe initiatieven.

Dit jaar is Apeldoorn de trotse gaststad van de allereerste editie van DE OPENING, de landelijke opvolger van de bekende Uitmarkt. Waar de Uitmarkt jarenlang symbool stond voor de culturele aftrap in Amsterdam, is nu gekozen voor een opzet die heel Nederland betrekt. En terecht, want kunst en cultuur leeft óók buiten de Randstad. Apeldoorn mag het spits afbijten. Het wordt een feestelijk weekend waarin de hele stad en omliggende dorpen in beweging komen.

DE OPENING vindt plaats van 29 tot en met 31 augustus. Het programma van DE OPENING staat bol van mooie acts, tentoonstellingen en artiesten. Wat Apeldoorn uniek maakt, is dat zowel professionals als amateurkunstenaars een podium krijgen. 

De Amerikaanse president Donald Trump heeft een nieuw initiatief gelanceerd, genaamd 'America by Design', met als doel de visuele presentatie en gebruiksvriendelijkheid van federale overheidsdiensten te verbeteren. Het initiatief moet een einde maken aan de verouderde digitale en fysieke systemen van de overheid, die inefficiënt en kostbaar zijn.

De stap, vastgelegd in een recentelijk uitgevaardigde presidentiële uitvoeringsbesluit, introduceert de aanstelling van een nieuwe 'Chief Design Officer'. Deze persoon zal toptalent uit de creatieve sector rekruteren en de uitvoering van het project coördineren in alle federale departementen en agentschappen. Met dit initiatief wil de Amerikaanse overheid de kloof dichten met de private sector op het gebied van digitale gebruikerservaring en een moderne uitstraling creëren voor overheidsdiensten.

De Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) brengt het manifest ‘Het feest van de toekomst’ uit. De branchevereniging komt met 24 voorstellen waarmee Nederland een gezond festival-klimaat houdt. “Als we in 2040 nog goed feest willen vieren moeten we daar nu al de voorwaarden voor scheppen.”

Nederland is één van de meest innovatieve evenementenlanden ter wereld. Toch staat de sector onder druk, met name festivals. Boris van der Ham, voorzitter van de VVEM: “Door stijgende kosten, inflatie, personeelstekorten en uitdijende regelgeving dreigen steeds meer festivals in de problemen te komen. Zo heeft elke gemeente weer andere regels. Daar moet eenheid in komen.”

Het Fonds Podiumkunsten reserveert vanaf 2025 jaarlijks €525.000 om popartiesten op podia beter te kunnen betalen. Daarmee krijgt de Fair Pop Pilot uit 2024 een structureel vervolg. De middelen worden in overleg met de Ketentafel Popmusici ingezet.

Tussen 2025 en 2028 ontvangt het Fonds daarnaast jaarlijks aanvullend €9,6 miljoen van het ministerie van OCW. Dit budget, beschikbaar gesteld door staatssecretaris Uslu, is bedoeld om de positie van makers en andere professionals in de culturele sector te versterken.

De Eindhovense muzikant Dylan van Dael en de Effenaar gaan de komende twee jaar samen op zoek naar de toekomst van livemuziek. Welke rol gaan kunstmatige intelligentie, virtual reality en hologrammen daarin spelen? Het is voor het complete verhaal belangrijk om Pokka te introduceren, en dan pas Dylan van Dael. Want Pokka, een fictief zilverkleurig 3D-figuur, met een Sonic the Hedgehog-achtig kapsel, speelt de hoofdrol in het werk van Van Dael. Pokka - ontworpen door de Antwerpse kunstenaar Mick Thörig - is een schuchter, zelfs onzeker 3D-wezen. 

Hoe de komende twee jaar samenwerken met de Effenaar er uit gaan zien is nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Het Fonds Podiumkunsten kende in ieder geval alvast bijna 100.000 euro toe voor samenwerking. Maar het past perfect bij de ambities van Effenaar Lab, en de nadruk die het poppodium legt op talentontwikkeling.

De gemeente Maashorst begint met een pilot voor het Volwassenenfonds Sport & Cultuur. Dit fonds is bedoeld voor inwoners vanaf achttien jaar met een laag inkomen. Het fonds maakt sporten en culturele activiteiten mogelijk voor wie dit normaal niet kan betalen.

Kunstloc Brabant en de provincie Noord-Brabant hebben een overeenkomst van vier jaar voor de coördinatie van het programma TalentHub Brabant ondertekend. Zo blijft Kunstloc jonge makers in Brabant in ieder geval tot en met 2028 helpen bij hun ontwikkeling en het vinden van hun plek in de professionele kunstwereld. Eerder werd al bekend dat het TalentHub Brabant-programma voor vier jaar is verlengd. Daar komt nu bij dat de provincie ook de samenwerking met Kunstloc Brabant voor vier jaar vastlegt. 

De Deense regering schaft de btw op boeken af. Met die maatregel wil het land het lezen onder de bevolking stimuleren en de dalende leescijfers keren. Denemarkten heeft een van de hoogste btw-heffingen op boeken ter wereld. Tot nu toe betaalden Denen 25 procent btw over hun boeken. De regering vermoedt dat deze hoge belasting een rol speelt in de leescrisis. Daarom kondigde de Deense minister van Cultuur, Jakob Engel-Schmidt, aan dat de btw-heffing volledig verdwijnt. “Het gebeurt niet iedere dag dat het een bewindspersoon lukt collega’s ervan te overtuigen dat er zoveel geld moet worden geïnvesteerd in cultuur voor de Denen,” zegt hij tegen het Deense persbureau Ritzau. De maatregel kost de schatkist naar verwachting 44 miljoen euro per jaar.

Fonds Podiumkunsten ontvangt tussen 2025 en 2028 jaarlijks aanvullend 9,6 miljoen euro van het ministerie van OCW. Deze bijdrage is bedoeld om de positie van makers en andere professionals in de culturele sector te versterken. De middelen werden destijds beschikbaar gesteld door staatssecretaris Uslu. Het budget van 9,6 miljoen euro wordt verdeeld over verschillende regelingen, zowel meerjarige regelingen als projectregelingen. De focus ligt op het verbeteren van beloningsvoorwaarden voor betrokken artiesten en andere professionals.

Binnen de meerjarige productieregeling en meerjarige festivalregeling vonden de extra toekenningen reeds plaats. Daarnaast worden de subsidies voor podiumprogrammering met meer dan 20 procent verhoogd. Ook worden de budgetten voor een aantal projectregelingen met ongeveer 10 procent verhoogd, wat bijdraagt aan de ontwikkeling en uitvoering van innovatieve projecten in de sector. Voor betere betaling van popartiesten op podia reserveren we 525.000 euro per jaar.

Er is een petitie gestart om te voorkomen dat het middeleeuwse Tapijt van Bayeux, dat al jarenlang in het Bayeux Museum in Normandië hangt, wordt uitgeleend aan het British Museum in Londen. Het tapijt zou te kwetsbaar zijn voor een dergelijke uitwisseling. De petitie werd gelanceerd door kunsthistoricus Didier Rykner en heeft al meer dan 40.000 handtekeningen opgeleverd. "Het werk is al erg kwetsbaar. Er zitten scheuren en gaten in de stof. Elke beweging of trilling kan schade veroorzaken", vertelt Rykner aan persbureau Reuters.

Het museum in Londen mag het tapijt officieel tussen september 2026 en juli 2027 lenen. In die tijd wordt het Bayeux Museum ook gerenoveerd. De overeenkomst hiervoor is getekend door de Britse en Franse regeringen. Rykner is van mening dat "je een kwetsbaar kunstwerk niet kunt gebruiken voor diplomatie".

Vanaf 1 september kun je gebruikmaken van Fon$ie — de Bossche subsidie voor en door jongeren. Fon$ie is speciaal bedoeld voor Bossche jongeren tussen de 18 en 26 jaar die hun ideeën werkelijkheid willen maken. Denk aan een workshop, een cultureel event, een creatieve avond of iets totaal anders waarbij jongeren uit verschillende groepen, buurten of communities samenkomen. 

Minister Bruins (OCW) geeft antwoord op Kamervragen over de stand van zaken in het toegezegde onafhankelijke sectorbrede onderzoek naar relevante (markt)ontwikkelingen in de Nederlandse audiovisuele sector. Het Tweede Kamerlid Mohandis (GroenLinks-PvdA) had de vragen gesteld. De minister laat onder andere weten dat in Q2 2026 de resultaten worden gepresenteerd van een onderzoek naar het financieringslandschap van de Nederlandse AV-sector en relevante ontwikkelingen daarbinnen.

De voorstelling ‘Opening’ van Saïdo Lehlouh en Bouzid ‘Zid’ Ait Atmane vormt de aftrap van festival Summer Dance Forever. Beiden zien dat hiphopdans nog steeds als aparte categorie wordt gezien, maar volgens hen is „hiphop integraal onderdeel van de bredere danscultuur”. Werkend in het theater kwamen Lehlouh en Atmane in aanraking met een publiek dat niet bekend was met de cultuur van hiphop, de clubs en de dance battles. „Als choreograaf wil ik de waardering voor die verschillende culturen overbrengen”, zegt Lehlouh. Maar dat is een geleidelijk proces. 

De hardnekkige term ‘urban’ dans helpt daarbij niet mee, vinden de choreografen. „Ik hoop dat we die labels achterwege kunnen laten en wat we ‘urban’ noemen kunnen erkennen als integraal onderdeel van de bredere danscultuur”. „We moeten wederzijds begrip en samenwerking voeden, met minder ego, zeker te midden van het huidige debat over cultuurpolitiek en de rol van de instituten. Hiphop, met name de jongere generatie, verdient een plaats aan tafel als het over de toekomst van de dans gaat.”

In zijn ambitie om de Amerikaanse cultuur naar zijn hand te zetten, heeft president Donald Trump een nieuwe stap gezet met een aankondiging in te grijpen bij acht grote musea in Washington D.C. In een brief getiteld ‘Internal Review of Smithsonian Exhibitions and Materials’ krijgen de musea 120 dagen de tijd om hun koers, hun collecties en plannen en al hun publieke communicatie aan te passen aan de wensen van de regering-Trump.

De musea dienen inhoudelijke correcties door te voeren en ‘verdeeldheid zaaiende, ideologisch gedreven taal te vervangen door verenigende, historisch accurate en constructieve beschrijvingen’. De doorlichting moet leiden tot een ‘vernieuwde curatoriale visie geworteld in de kracht, breedte en prestaties van het Amerikaanse verhaal’. Het gaat vooralsnog om acht van de 21 musea van het Smithsonian Instituut, die behoren tot de grootste musea van de Verenigde Staten.

Het metershoge kunstwerk Samen Onderweg van Gerard Engels dat jaren stond weg te kwijnen op de gemeentewerf, wordt geplaatst op de rotonde bij de op- en afrit van de N261 bij Loon op Zand. Inwoners konden kiezen uit drie locaties. Kunstenaar Engels is blij met de gekozen plek. Wethouder Marc Budel is in ieder geval blij dat het kunstwerk weer een plek krijgt in de openbare ruimte. En ook stichting Kunst Loon op Zand is tevreden met de locatie.

Politieke partijen moeten na de verkiezingen van 2025 stevig investeren in een eerlijke culturele en creatieve sector. Daartoe roept De Creatieve Coalitie op in een brief aan alle verkiezingsprogrammacommissies. De koepelvereniging presenteert in de brief zes concrete voorstellen – van verplichte Fair Pay tot bescherming van zzp’ers tegen grote techbedrijven.