Trends & Ontwikkelingen

De directeur van het Louvre, Laurence des Cars, heeft na de kunstroof van afgelopen zondag haar ontslag aangeboden aan de minister van Cultuur. Maar dit werd niet geaccpeteerd. Ze zei woensdagmiddag in de Franse senaat, waar ze zich moest verantwoorden voor de diefstal, te hebben gefaald om de gestolen juwelen te beschermen. Ze benadrukte dat de beveiligingssystemen volledig functioneren, maar erg verouderd zijn.

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft BumaStemra onderzocht hoe Nederlandse politieke partijen aankijken tegen thema’s als muziek, auteursrecht en kunstmatige intelligentie. De organisatie bundelde haar bevindingen in het rapport “Muziek en de verkiezingen: de standpunten”, waarin de verkiezingsprogramma’s van twaalf partijen naast elkaar zijn gelegd. Het resultaat laat zien dat er aanzienlijke verschillen bestaan in hoe partijen de positie van muziekmakers willen versterken – of juist ongemoeid laten.

Gedeputeerde Staten in Zeeland hebben besloten dinsdag 21 oktober subsidie toe te kennen aan 31 projecten voor een totaalbedrag van € 1.366.677. Het geld is afkomstig uit de regeling Cultuurversterking en cultuurinnovatie in de regio NSPD. Hiermee volgen ze het advies van de Adviescommissie cultuurversterking en cultuurinnovatie NSPD. Gezien de grote belangstelling besloot GS al eerder het bedrag op te hogen tot € 1.657.412. Het overgebleven budget van € 171.134 wordt overgeheveld naar de volgende openstelling.

Grote verschillen in wat de vijftien grootste partijen met cultuur willen én hoeveel geld ze hiervoor uit willen trekken. Zo willen Volt, GroenLinks-PVDA, SP en PvdD fors meer geld investeren, terwijl VVD, JA21, BBB, PVV en CDA juist willen bezuinigen. Waar de partijen het wel in grote lijnen over eens lijken te zijn: de regionale spreiding van cultuur moet beter. Een btw-verhoging op cultuur, in 2023 nog een breed gedragen voorstel, wordt alleen nog in het programma van PVV expliciet onderschreven. In de NRC een analyse van de verschillende partijprogramma's. 

Vooruitlopend op de benoeming van de leidende commissies in het Europees Parlement voor financiële programma's in het volgende meerjarig financieel kader (MFK), spreken Culture Action Europe (CAE) en Europa Nostra hun krachtige steun uit om de leidende rol van de Commissie Cultuur en Onderwijs (CULT) voor het voorgestelde AgoraEU-programma te waarborgen. Dat deden zij afgelopen week richtten CAE en Europa Nostra met een brief aan de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola.

De Tweede Kamerverkiezingen zijn in aantocht: op woensdag 29 oktober mag jij naar de stembus. Er valt écht iets te kiezen, ook voor zzp’ers en werknemers in de culturele en creatieve sector. De Creatieve Coalitie heeft de financiële plannen van politieke partijen doorgelicht: hoe verschillen de standpunten op het gebied van cultuur, media en inkomen? Welke partijen investeren, en waar wordt juist bezuinigd? Op basis van de doorrekeningen van het Centraal Planbureau (hierna: CPB) zetten de Creatieve Coalitie de belangrijkste keuzes voor jou op een rij.

Welke Nederlandse tradities, ambachten of gewoonten maken in 2027 kans op wereldwijde erkenning als 'immaterieel erfgoed van de mensheid' door VN-organisatie Unesco? Over die vraag buigt de Raad voor Cultuur zich op verzoek van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Vanaf maart 2027 kan het Koninkrijk der Nederlanden opnieuw een voordracht doen bij Unesco. Het is aan de raad om een voorselectie te maken voor deze Nederlandse nominatie.

Minister Moes (OCW) geeft antwoord op vragen over de geannoteerde agenda voor de informele Onderwijs-, Jeugd-, Cultuur en Sportraad (OJCS-Raad) over cultuur. Deze vindt plaats op 3 en 4 november 2025. De GroenLinks-PvdA-fractie had de vragen gesteld.

Eind 2024 werden de Bestuurlijke Afspraken Cultuurbeoefening 2025-2028 ondertekend. Bijna een jaar later zien we nieuwe ontwikkelingen in het veld ontstaan. Sluiten deze ontwikkelingen ook aan op de ambities uit de bestuurlijke afspraken? Zien we knelpunten? En wat verwachten we van de komende jaren? 

De afspraken richten zich op drie ambities: een sterk ecosysteem voor cultuurbeoefening, het centraal stellen van de beoefenaar, en het verbinden van cultuur met maatschappelijke opgaven. Diverse opgaven zijn gestart, zoals cultuureducatie, talentontwikkeling, huisvesting en het Verdrag van Faro. Ook wordt gekeken naar politieke aandacht voor cultuur in aanloop naar de verkiezingen van 2025. Gemeenten spelen een cruciale rol, maar staan onder financiële druk. Een gezamenlijke visie is nodig voor duurzame impact na 2029.

De plannen voor het leegstaande ABN AMRO-pand in Purmerend zijn in een vergevorderd stadium. De gemeente is samen met Cultuurhuis Wherelant en The Mudita bezig met de ontwikkeling van een nieuwe culturele ontmoetingsplek in de binnenstad. Met de komst van Cultuurhuis Wherelant en The Mudita zou de binnenstad een plek rijker worden waar creativiteit, cultuur en ontmoeting centraal staan. Het initiatief past perfect binnen het gemeentelijke programma Binnenstad, dat inzet op een levendige en aantrekkelijke stadskern. 

Nu er een onderzoek komt naar de mogelijke inzet van de panden Bessems, Kunstfront en Timmerfabriek-zuid als culturele vrijplaatsen, kan de sloop van de Mondi-fabriek in Maastricht doorgaan en het terrein worden ingericht als tijdelijke parkeerplaats op topdagen. Binnen de gemeenteraad leefte eerder een brede wens om cultuur, met name vrijplaatsen, een plek te geven in of bij de grote Mondifabriek, die Maastricht gekocht heeft. Tijdens een bezoek van een politieke delegatie op 10 september bleek dat gebouw te groot, onhandig en vol asbest. 

Er leven grote zorgen bij kunstenaars in Eindhoven. Ruimte waar ze hun gang kunnen gaan wordt steeds schaarser. De komende twee jaar zouden er zo’n vijf voetbalvelden aan creatieve werkruimte verdwijnen. De gemeente erkent het probleem en werkt aan een oplossing. "We zijn nu bezig om met twee atelierpanden beschikbaar te maken. Dat is zo'n 4000 vierkante meter", zegt cultuurwethouder Saskia Lammers.

Nachtcultuur wint razendsnel terrein in de stedelijke beleidsarena. Amsterdam had in 2021 de primeur met een nachtbeleidsvisie. Daarna volgden in hoog tempo de overige drie grote steden. Maar ook middelgrote gemeenten hebben nachtcultuur ingebed in het lokale cultuurbeleid of doen er vooronderzoek naar. Wat valt onder nachtcultuur en wat is de betekenis ervan voor een stad en haar bewoners? In Boekman Extra #49 een chronologische verkenning op basis van documenten in de Kennisbank van de Boekmanstichting.

De Boekmanstichting verzamelt de reacties op de sector over de verkiezingsplannen. Op welke partij stem je als je wilt dat kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector een stevige plek krijgen in het volgende kabinet? Wie pleit voor structurele investeringen? Welke programma’s benadrukken de maatschappelijke waarde van kunst en cultuur als verbindende kracht? Wie verdedigt de vrijheid en onafhankelijkheid van de media? En hoe geven partijen betekenis aan het begrip ‘cultuur’ in hun verhaal? Op deze vragen geven de documenten in de kennisbank een antwoord. 

Op woensdag 29 oktober gaan we weer naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Wat zeggen de partijprogramma’s over cultuur en de (podium)kunsten? Welke partijen willen extra investeren of juist liever bezuinigen? In hoeverre zetten ze zich in voor de bestaanszekerheid van makers? De Theaterkrant las de paragrafen over kunst en cultuur in de partijprogramma’s van de grootste politieke partijen.

De cultuurparagrafen van bijna alle politieke partijen erkennen het belang van kunst voor onze samenleving. Vanwege het belang van kunst en cultuur, ziet een aantal partijen een sterkere maatschappelijke rol voor kunstenaars voor zich. Daarnaast zijn er veel voorstellen voor sociale toegankelijkheid, met opvallend veel aandacht voor cultuureducatie en -participatie. Net als bij de vorige verkiezingen gaat er opnieuw veel aandacht uit naar een betere spreiding van cultuurgelden over het land. Geen enkele partij noemt in haar programma concrete bedragen die zij willen investeren of bezuinigen in de culturele sector.

Functionarissen die gemeenten inzetten vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC), zorgen voor allerlei opbrengsten. In vrijwel alle gemeenten werken ze aan de drie ambities van de BRC: meedoen (96%), sterke aanbieders (92%) en sterke verbindingen (86%). Maar door verschillen in de lokale invulling lopen de opbrengsten soms sterk uiteen. Dat blijkt uit de Monitor Brede Regeling Combinatiefuncties 2024 van het Mulier Instituut.

Vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC) kunnen gemeenten functionarissen inzetten om deelname aan sport en cultuur te verhogen. In de regeling staan sinds 2023 zes functieprofielen. In de praktijk gebruiken gemeenten allerlei verschillende benamingen. Dit blijkt uit een peiling van het Mulier Instituut onder BRC-functionarissen. 

Sinds 2023 is er een vernieuwde versie van de BRC. Iets meer dan de helft (56%) van de BRC-functionarissen is bekend met de zes functieprofielen die daarin staan. Lokaal worden vaak functietitels gebruikt die niet in de regeling staan, zoals sportcoach, verenigingsadviseur of beleidsmedewerker sociaal domein. Volgens veel BRC-functionarissen begrijpen organisaties en inwoners hun rol nog onvoldoende. De variatie aan functietitels lijkt hieraan bij te dragen.

De Nederlandse Muziekprijs , de hoogste onderscheiding voor musici in de klassieke muziek in Nederland, wordt vanaf 2025 op een nieuwe manier tweejaarlijks toegekend. De eerste uitreiking van deze staatsprijs volgens de vernieuwde werkwijze vindt plaats in het seizoen 2026-2027. 

De prijs is niet langer verbonden aan een studietraject of aanmelding door musici zelf. Een onafhankelijke jury selecteert een aantal kandidaten en volgt hen gedurende een periode van ongeveer zes maanden in hun artistieke praktijk. Daarna draagt de jury een winnaar voor aan het bestuur van Fonds Podiumkunsten. De prijs wordt door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap uitgereikt in het seizoen 2026-2027. De winnaar ontvangt een geldbedrag van € 45.000 en een beeldwerk. De prijs wordt overhandigd tijdens een concert dat de winnaar zelf artistiek vormgeeft. 

Steden over de hele wereld stellen cultuur centraal in herstel en innovatie, zo blijkt uit de vijfde editie van het World Cities Culture Report. Nieuwe gegevens laten zien dat de culturele participatie sterk toeneemt, creatieve ruimtes worden beschermd en de nachtelijke economie een belangrijk beleidsthema is geworden voor wereldsteden.

Het rapport, gepubliceerd door het World Cities Culture Forum, is 's werelds meest uitgebreide dataset over cultuur in steden. Het volgt wereldwijde trends, deelt beleidsinzichten en benadrukt hoe cultuur gemeenschappen en economieën versterkt. Het rapport verschijnt om de drie jaar en wordt veelvuldig gebruikt door beleidsmakers, onderzoekers en media om trends te volgen en beleid te informeren. Het rapport is digitaal te bekijken. 

Het World Cities Culture Trends Report 2025 belicht tien opkomende trends in het wereldwijde cultuurbeleid en laat zien hoe steden culturele oplossingen gebruiken om stedelijke uitdagingen aan te pakken. Dit rapport bouwt voort op discussies en inzichten tijdens de World Cities Culture Summit 2024, georganiseerd door de Dubai Culture & Arts Authority, met als thema: "De cultuur van morgen: hoe zal de volgende generatie onze wereld vormgeven?"

Met meer dan een derde van de wereldbevolking jonger dan 25 jaar speelt cultuur een cruciale rol in het vormgeven van de waarden, ambities en identiteit van jongeren. Steden moeten dringend jongere generaties betrekken en een cultuurbeleid ontwikkelen dat hun stem authentiek weerspiegelt.

Nieuw onderzoek van DutchCulture – het landelijke sectorinstituut voor internationale cultuurbeleid, laat zien dat internationale culturele samenwerking naast artistieke en maatschappelijke waarde ook een substantiële economische bijdrage levert aan Nederland. De jaarlijkse toegevoegde waarde kan oplopen tot 10,6 miljard euro, een veelvoud van het geïnvesteerde bedrag. De studie toont daarmee aan dat investeren in internationale culturele samenwerking niet alleen juist, maar zeker ook verstandig is.

Dutch Culture voerde het onderzoek in opdracht van de gemeente Amsterdam uit. Dit is de eerste keer dat de economische waarde van internationale culturele samenwerking voor Nederland zo grondig in kaart is gebracht. Amsterdam speelt een sleutelrol in de internationale culturele uitwisseling. De stad is verantwoordelijk voor meer dan 50 procent van alle internationale kunst- en cultuuractiviteiten in Nederland.

Van woensdag 15 tot en met vrijdag 17 oktober 2025 vond in Amsterdam de 14e World Cities Culture Summit plaats. Tijdens de top kwamen wethouders Cultuur uit 55 steden vanuit de hele wereld samen om het belang van kunst en cultuur in stedelijk beleid te bespreken, ervaringen en ideeën uit te wisselen en duurzame internationale samenwerkingen aan te gaan. Tijdens de top werd het eerste onderzoek naar de economische waarde van internationale culturele samenwerking gepresenteerd. Daarnaast lanceerde het World Cities Culture Forum de vijfde editie van het World Cities Culture Report.

De driedaagse World Cities Culture Summit functioneert als een internationale aanjager voor verandering en vernieuwing binnen het gemeentelijke cultuurbeleid. Wethouder Touria Meliani (Kunst en Cultuur gemeente Amsterdam): “Onderzoek toont aan dat nationale en internationale culturele uitwisseling voor Nederland niet alleen artistieke en maatschappelijke waarde heeft, maar ook een krachtige economische motor is. Het is daarom cruciaal dat Amsterdam haar rol als internationaal cultureel centrum blijft uitdragen en zich verzet tegen beperkende maatregelen.”

Volt, SP, PvdD en GL-PvdA willen fors meer geld uittrekken voor cultuur en media en Ook D66, NSC en ChristenUnie hebben extra investeringen in hun verkiezingsprogramma opgenomen. FvD en Denk zeggen meer geld aan cultuur te willen besteden, maar vertellen er niet bij hoeveel. Bezuinigingen op cultuur en media staan in de programma’s van VVD, BBB, PVV, CDA en JA21. Dit blijkt uit een analyse van de verkiezingsprogramma’s en uit de doorrekening door het Centraal Planbureau (CPB). Van de partijen die meer willen investeren, hebben PvdD en SP hun programma’s overigens niet laten doorrekenen.

De Kunstenbond presenteert een heldere infographic waarin staat of partijen meer of minder geld naar cultuur wil uitgeven. Kunsten ’92 analyseerde de verkiezingsprogramma’s inhoudelijk. Wat opvalt is het onderscheid tussen partijen die cultuur, erfgoed en media koppelen aan traditie, identiteit en regionale spreiding en partijen die cultuur in de context plaatsen van democratie, inclusie, educatie en (media)vrijheid.

Het SCP heeft de verkiezingsprogramma’s van tien politieke partijen geanalyseerd vanuit een sociaal-maatschappelijk perspectief. In deze analyse richten wij ons op de aandacht die partijen in hun programma’s besteden aan zeven beleidsthema’s. Namelijk: asiel en migratie, klimaat en samenleving, bestaanszekerheid, zorg en ondersteuning, meedoen, democratische rechtsstaat en samenleven.

Ook cultuur en media vinden een plek in de analyse. Het beleid op het gebied van kunst, cultuur, erfgoed en media heeft een rol in het vormen van gedeelde identiteiten. Voor het belang van de regio is brede steun. Meerdere partijen spreken zich uit voor een meer gelijke verdeling van cultuurgelden over de regio’s en het beschermen en uitdragen van regionale talen en culturen. Ook de waarde van geleefde cultuur komt in verschillende programma’s terug.

De kelder van het oude V&D-pand in het hart van Haarlem krijgt nieuw leven. Vanaf 17 oktober is hier pop-up De Kelder te vinden: een tijdelijke plek voor cultuur, muziek en creativiteit. De komende maanden is De Kelder een plek waar cultuurmakers vrij kunnen experimenteren. De pop-up laat zien hoe leegstaande panden tijdelijk een waardevolle functie kunnen krijgen. De komende maanden biedt De Kelder ruimte voor creativiteit en verbinding. Daarna krijgt het pand een nieuwe bestemming als openbare fietsenstalling.

Na vier edities komt een einde aan het Hintergarten Festival in Nieuwkuijk. Dit besluit volgt op een klacht over geluidsoverlast die in februari werd ingediend. „We hebben de bewoners zelfs een weekendje weg aangeboden, maar ze wilden niet met ons in gesprek.”

Burgemeester Willemijn van Hees is verrast door het nieuws dat Hintergarten Festival in Nieuwkuijk stopt. Zij dacht dat het evenement volgend jaar bij het Engelermeer in Den Bosch zou plaatsvinden, maar dat blijkt niet te lukken.

Het besluit is genomen: voortaan besteden we vijf procent van het bruto binnenlands product aan defensie. Je houdt je hart vast, waar komt dit geld vandaan? LKCA-onderzoeker Arno Neele dient de nieuwe Kamerleden alvast van advies. Misschien goed wanneer de nieuwe Kamerleden eens te rade gaan bij hun voorgangers uit de vorige eeuw. In de geest van hen zou het gek zijn om in tijden van grote geopolitieke spanningen te bezuinigen op cultuur. En aangezien de 5 procent van de nieuwe NAVO-norm bedoeld is voor defensie én voor de ‘bredere maatschappelijke weerbaarheid’, ligt investeren in cultuur zelfs eerder voor de hand. Want er moet wel iets zijn om voor te vechten.  

Minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer presenteerde onlangs de Ontwerp-Nota Ruimte, waarin het rijk de ruimtelijke doelen voor de komende decennia omschrijft. Nederland moet een fijne plek zijn om te werken, wonen en leven. Daarom is het belangrijk om erfgoed een plek te geven in deze transitie.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) presenteert de resultaten van een verkennend onderzoek, uitgevoerd door advies- en ingenieursorganisatie Arcadis, naar de rol van cultureel erfgoed binnen grootschalige stedelijke ontwikkelingsprojecten. Een belangrijke conclusie uit het rapport is de noodzaak van landelijke regie en coördinatie. Door erfgoed niet als hindernis, maar als strategisch instrument te benaderen, verbindt je verleden, heden en toekomst op een duurzame manier in de stedelijke ontwikkeling van Nederland.

Vlaanderen en Nederland sloten in 1995 een cultureel verdrag. Hoe zijn de onderlinge verhoudingen dertig jaar later? De Lage Landen praat erover met de voorzitter van de Nederlandse Raad voor Cultuur, de van oorsprong Vlaamse Kristel Baele, en Joop Daalmeijer, die in 2023 de eerste Ensor ontving vanwege zijn grote verdienste voor de Vlaams-Nederlandse samenwerking. ‘In Nederland zijn kunst en cultuur franje, in Vlaanderen hoort het er echt bij. Daar heeft het te maken met identiteit en cohesie, met samen dingen doen. Dat is een wezenlijk verschil. Als je van kinds af aan leert dat het normaal en belangrijk is, ga je er later ook meer aan hechten.’

Baele: “Ik vind ook dat er meer geld naar cultuur moet en meer aandacht voor de regio’s. Maar ik wil nog een lans breken voor twee andere dingen. Allereerst cultuureducatie. Dat is in Vlaanderen nog steeds beter geregeld dan in Nederland. Het is een onderdeel van het curriculum dat er net als sport gewoon bij hoort, terwijl het hier helemaal is uitgekleed. En het andere is amateurkunst. Muziekscholen en wijkcentra waar je met elkaar cultuur kunt maken.”

De VNPF heeft namens de poppodia en -festivals gereageerd op de internetconsultatie van het Besluit Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties (VBAR). Dit besluit werkt de wet uit die het onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen moet verduidelijken. De VNPF ondersteunt de doelstelling van de VBAR, maar acht de huidige uitwerking in de AMvB juridisch te beperkt en praktisch onwerkbaar voor de culturele sector. In de pop- en festivalwereld wordt veel gewerkt met zelfstandigen voor tijdelijke, specialistische en artistieke functies. In de huidige vorm dreigt het besluit meer rechtsonzekerheid en uitvoeringslasten te creëren dan duidelijkheid.

Het provinciebestuur heeft besloten de subsidieregels voor het Groeiplan Noord- en Midden-Limburg 2025-2028 vast te stellen. Vanaf 1 oktober 2025 is deze subsidieregeling voor het versterken van de culturele infrastructuur in Noord- en Midden-Limburg geopend. Bij de subsidieregeling kan aanspraak gedaan worden op vier onderdelen: deskundigheidsbevordering, residenties en experimenteerruimte, grote producties en culturele festivals en projecten. De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat het culturele aanbod in Noord- en Midden-Limburg in omvang en diversiteit achterblijft ten opzichte van het culturele aanbod in Zuid-Limburg. Om de culturele infrastructuur te versterken is het ‘Groeiplan Noord- en Midden-Limburg' opgesteld.

De geur van inkt, het draaien van persen, het ritme van steen op papier: het Steendrukmuseum ademt het ambacht dat ooit de wereld van kunst en drukwerk veranderde. Maar dat erfgoed past al lang niet meer in het bescheiden pand aan de Oranje Nassaustraat. Na bijna twintig jaar is de rek eruit. Museumdirecteur Maarten Kentgens kijkt reikhalzend uit naar een nieuwe plek, bij voorkeur aan de Waalreseweg, op het terrein van de voormalige LTS. Toch blijft het plan in de wachtstand, want over de toekomst van het LTS-terrein bestaan meerdere ontwikkelscenario’s.

„Als het terrein eind dit jaar niet beschikbaar komt, is de grens bereikt,” zegt hij resoluut. De zoektocht naar meer ruimte duurt al jaren. „We hebben met het college afgesproken dat we in Valkenswaard blijven,” vertelt Kentgens. „Maar zonder uitzicht op een prominente nieuwe plek kunnen we onze toekomst in Valkenswaard niet veiligstellen.”

Het is geen uitgemaakte zaak dat Deurne 2,5 miljoen euro beschikbaar stelt voor museum De Wieger en de daaropvolgende drie jaar jaarlijks 30.000 euro. Verschillende partijen zijn kritisch over de plannen, waaronder coalitiegenoot DeurneNu. Kan het niet goedkoper? Moet er wel een nieuwe entree en een koffiehoek komen in het museum? Is het niet beter als de gemeente weer eigenaar wordt? Dit zijn prangende vragen waar raadsleden mee zitten. Ze geven wethouder Riny van Rinsum het nodige huiswerk mee.