Trends & Ontwikkelingen

De Auteursbond lanceert op 17 oktober de campagne AI = Jatwerk. Met deze actie willen de ruim 2.000 leden aandacht vragen voor wat zij zien als grootschalige inbreuken op het auteursrecht door grote technologiebedrijven. Volgens de Auteursbond vormt kunstmatige intelligentie de grootste schending van auteursrechten in de geschiedenis. 

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven nemen studenten uit het hele land het op tegen misinformatie en fake news, versterkt door AI. Op donderdag 24 oktober 2025 organiseren BNNVARA, NTR, KRO-NCRV, NPO Innovatie, Dutch Digital Agencies (DDA), Dutch Digital Design, Night of the Nerds en het SintLucas gezamenlijk de Creative Jam 2025.

De jaarlijkse challenge daagt studenten uit om creatieve oplossingen te bedenken voor maatschappelijke vraagstukken. Eerdere edities stonden in het teken van thema’s van partners als IKEA, Philips en What Design Can Do. Dit jaar ligt de focus op de invloed van AI op de verspreiding van nepnieuws en de vraag hoe jongeren zich daartegen kunnen wapenen.

Wat betekent kunstmatige intelligentie (AI) voor ons dagelijks werk? En wat kan de cultuursector leren van een bank, een hogeschool en een creatieve ondernemer? Drie experts deelden tijdens de DEN Conferentie 2025 hun ervaringen. Dit zijn de vijf belangrijkste inzichten van Anne Doeser (Rabobank), Geert Wissink (Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam AI) en Rodger Werkhoven (AI-creative, voormalig creatief directeur bij OpenAI).

1. AI is geen zoekmachine: begrijp wat je tool doet. 2. Creativiteit blijft menselijk, AI helpt je starten. 3. Zet autonomie, ethiek en veiligheid op nummer 1. 4. Bouw kennis en experiment stap voor stap op. 5. AI vraagt om samenwerking en kennisdeling. 

Hoe kun je als culturele organisatie AI op een (meer) verantwoorde manier gebruiken? Theaters, musea, bibliotheken, poppodia, concertzalen, festivals; de cultuursector werkt steeds meer met AI en is op zoek naar manieren om dat verantwoord te doen. De roep om beleid, kaders of richtlijnen wordt steeds luider. Ook vanuit wetgeving wordt beleid over AI-gebruik vereist. DEN presenteert een stappenplan. Dit biedt culturele organisaties praktische handvatten om direct aan de slag te gaan: schrijf je een AI-beleid dat aansluit bij de visie en waarden van je organisatie.

Cultuurloket DigitALL blijft geopend t/m 2027, met een jaarlijks donatiebudget van 1,9 miljoen euro. De belangrijkste wijzigingen vanaf 1 januari 2026 staan nu online. Culturele instellingen kunnen doorlopend een donatie blijven aanvragen voor een pilotbijdrage, t/m 2027. Instellingen kunnen nog t/m 31 december 2025 een aanvraag indienen voor de ontwikkelbijdrage en de projectbijdrage. Deze twee regelingen zijn per 2026 gesloten. DigitALL Caribbean blijft t/m 2027 geopend. 

Een nieuwe regeling is de implementatiebijdrage. Technologie is vaak kostbaar, en samenwerking komt de hele culturele sector ten goede. Daarom opent van 1 februari 2026 t/m 1 mei 2026 een eenmalige call: de implementatiebijdrage t/m 30.000 euro. 

OpenAI trapt het gaspedaal deze week maar weer eens diep in, met het uitbrengen van zijn Sora-app. Deze maakt realistischere video’s dan de voorganger en voegt nu ook geluid toe. Wat de app écht interessant (en ook wel verontrustend) maakt, is het besluit van OpenAI om er een socialemedia-app van te maken. Denk aan TikTok, YouTube Shorts of Reels, maar dan voor de volle honderd procent gevuld met synthetische beelden. AI dus.

Op 28 september is het Werelddovendag – een dag om stil te staan bij de kracht, verhalen en uitdagingen van de dovengemeenschap. Het is een moment om elkaar beter te begrijpen en te zien hoe kunst en technologie deuren kunnen openen. Juist in de culturele sector ligt hier een prachtige kans: met digitale middelen kun je werelden laten ervaren die normaal gesloten blijven. Een bijzonder voorbeeld daarvan is Dovenland, een VR-voorstelling van theatermaker Chantalla Pleiter, die bezoekers letterlijk laat voelen en ervaren hoe het is om de wereld te beleven vanuit het perspectief van doven en slechthorenden.

Liedjes die op sociale media een enorme hit zijn, leveren de artiest in kwestie niet altijd extra fans of succes op. Uit onderzoek van het Britse onderzoeksbureau Midia Research blijkt dat nummers die viraal gaan niet vaak leiden tot meer trouwe luisteraars of structureel hogere luistercijfers. Het bureau voerde het onderzoek uit met tienduizend respondenten van over de hele wereld, en vroeg hun naar hun socialemediagebruik en luistergewoonten. Uit de data komt een generatieverschil naar boven. 

Jongeren van 16 tot 24 jaar die op sociale media muziek horen die ze leuk vinden, weten minder snel hun weg te vinden naar muziekstreamingdiensten en naar meer muziek van diezelfde artiest dan oudere luisteraars. Deze jonge groep is wel erg actief op sociale media, en blijft dus meer binnen de vertrouwde omgeving van de sociale media-app. Dit effect is het sterkst op TikTok. Gebruikers die daar muziek ontdekken, volgen de artiest liever op TikTok dan dat ze elders meer muziek van die artiest opzoeken.

Een existentiële bedreiging voor acteurs van vlees en bloed of een bevrijding voor low budget filmmakers? De meningen over de inzet van AI-acteurs zijn verdeeld en laaien hevig op na de presentatie afgelopen weekend van Tilly Norwood op het Zurich Film Festival. Volgens Elive van der Velden is het een kwestie van maanden totdat Norwood getekend wordt door een agentschap en mee kan doen met audities. Een eerste rol heeft de AI-actrice al op haar CV staan. Volgens haar geestelijke moeder heeft Norwood de potentie om de volgende Scarlett Johansson of Natalie Portman te worden.

In een LinkedIn-post van een maand geleden vertelt Van der Velden dat Norwood is gecreëerd met behulp van tien verschillende tools, waaronder ChatGTP en Runway. Zij ziet AI-acteurs als een gamechanger in de film- en tv-industrie door te zorgen voor drastische kostenbesparingen. Volgens haar is het publiek vooral geïnteresseerd in het verhaal en niet in de vraag of de hoofdrolspeler een echte hartslag heeft. Ze ziet AI niet als bedreiging voor vlees-en-bloed acteurs.

Spotify wil artiesten beter beschermen tegen misbruik van AI (kunstmatige intelligentie). Daarom neemt de muziekstreamingdienst maatregelen. Het afgelopen jaar zijn er al 75 miljoen 'spamnummers' verwijderd. De afgelopen twaalf maanden was er sprake van "een explosie van AI-tools", staat in een verklaring. De streamingdienst stelt dat AI-technologie zich snel ontwikkelt. Daarom zal Spotify regelmatig met nieuw beleid komen. Zo moet voorkomen worden dat mensen AI gebruiken om luisteraars te misleiden, schrijft de muziekapp, of om authentieke artiesten te dwarsbomen.

Of je nu programmeur, marketeer, maker of producent bent: de Publieksmonitor van DIP (Digitaal Informatieplatform Podiumkunsten) geeft je inzicht in jouw publiek. Op basis van verkoop- en publieksdata kun je jouw bezoekers beter leren kennen. Joep Grooteman, directeur van DIP: “Dit gaat verder dan alleen aantallen. Met deze tool kom je heel veel te weten over gedrag. Wat voor type kaarten kopen ze, wanneer, hoe is de verdeling man/vrouw, waar komen ze vandaan, et cetera. De perfecte basis om beslissingen te nemen en datagedreven te werken.”

In de podiumkunsten wemelt het van de namen: makers, musici, technici, choreografen. Als we die persoonsinformatie slim koppelen, wordt het makkelijker om collecties te verbinden en verhalen compleet te maken. In 2024 bewezen we met een virtuele thesaurus dat dit technisch kan. Daarmee kwam een nieuwe vraag op tafel: hoe beheer je zo’n lijst met personen en wie is daar eigenlijk verantwoordelijk voor? Een nieuwe werkgroep boog zich dit voorjaar over die vraag. Het eerste verslag geeft inzicht in de dilemma’s en mogelijke richtingen.

Het Digital Street Art Depot is een project waarmee Street Art Museum Amsterdam (SAMA) straatkunst op een interactieve, digitale manier aan het publiek presenteert. Zo blijft dit erfgoed bewaard voor de toekomst. Met immersieve storytelling als Augmented en Virtual Reality kan publiek op een vernieuwende manier de kunstwerken bekijken en meer over straatkunst uit de buurt leren.

Als creatieve sector produceren we meer dan ooit. We leveren sneller dan ooit. En we krijgen er minder voor betaald dan ooit. Toch feliciteren we elkaar jaarlijks op podia met ons succes. Maar eerlijk? Het businessmodel van de creatieve industrie is kapot. En we zijn er zelf medeverantwoordelijk voor. Creativiteit is geen sluitpost. Zij is het fundament van merkenbouw, relevantie en verbinding. Maar fundamenten laat je niet verwaarlozen, die verstevig je. Dat schrijft Rik Ledder, voorzitter van Via en ceo van TBWA\Neboko in zijn column op Adformatie.