Trends & Ontwikkelingen

In het weekend van 28 en 29 juni slaan Samsung en het Van Gogh Museum de handen ineen voor een opvallende kunstbeleving in het Vondelpark. Bij Het Blauwe Theehuis verrijst een vintage telefooncel waarin voorbijgangers een meeslepende interpretatie van Van Goghs beroemde 'Amandelbloesem' kunnen ervaren. Met deze pop-up vieren beide partijen de aftrap van een driejarige samenwerking waarin kunst en technologie elkaar versterken.

Hoe maak je theater dat zowel live als online een betekenisvol podium is voor publieke interactie en engagement? Hoe bereik je publiek op afstand, als aanvulling op de kracht van het fysieke moment? Hoe zet je hybride in om de traditionele grenzen tussen maker en publiek op te rekken en de podiumkunsten meer participatief te maken? De Hybrid Theatre Toolkit biedt podiumkunstprofessionals praktische handvatten bij het ontwikkelen van hybride theater ervaringen. Of je nu net begint of al aan het experimenteren bent, deze tool is er om te inspireren, het proces te structureren en inzichten te bieden die in de praktijk zijn getest.

Digitale businessmodellen maken gebruik van digitale technologieën om waarde te creëren. Ook culturele instellingen zetten digitale technologie in en passen hun bedrijfsmodellen aan. Wil je zelf aan de slag? Laat je inspireren door onderstaande mogelijke modellen. 

In digitale interactie modellen zetten culturele instellingen technologie in om de digitale interactie met hun bezoekers te bevorderen en hun customer journey te verlengen. Met digitale verrijking modellen maken instellingen gebruik van digitale technologie om te innoveren in hun product of dienst die op locatie wordt aangeboden. Met hybride modellen betreft het een combinatie van offline en online activiteiten. Platform modellen zijn volledig digitaal. Tenslotte, bij digitale efficiencymodellen wordt digitale technologie ingezet om slimmer of efficiënter te werken en kosten te besparen. 

Tijdens de online DEN Conferentie is op vrijdag 13 juni de winnaar van de DEN Award 2025 bekendgemaakt. De prijs bekroont het meest moedige digitale experiment dat nieuw publiek bereikt. Het thema dit jaar: grensverleggende samenwerkingen. Modemuze won met Unlocking Fashion Heritage en ontvangt een InCompany-training van DEN naar keuze. 

“Modemuze toont hoe volharding, visie en brede samenwerking binnen een gespecialiseerd cultuurveld leidt tot een digitaal product dat veel verder gaat dan technologische innovatie alleen. Het project slaat een brug tussen collectiebeheer en publieksbetrokkenheid en laat zien hoe digitale middelen tastbare impact kunnen hebben op hoe we cultuur beleven."

Hoe willen mensen in 2040 cultuur vinden, maken en beleven? En welke rol speelt technologie daarin? Tijdens Dutch Design Week 2024 vroegen we het aan bezoekers van het DEN Digital Transformation Lab. Bijna 700 mensen deelden hun visie op de toekomst van cultuur. Voor cultuurorganisaties bieden deze inzichten waardevolle inspiratie. De antwoorden van bezoekers laten een breed gedragen verlangen zien: technologie mag cultuur ondersteunen, inspireren en verrijken — maar menselijke creativiteit, fysieke beleving en sociale verbinding blijven essentieel en onmisbaar.

Waar kan ik heen vanavond? DIP (Digitaal Informatieplatform Podiumkunsten) verzamelt en koppelt de informatiestromen van theaters en producenten. Dat levert onder meer gebundelde productie- en speeldata op voor bijna alle theatervoorstellingen in Nederland. Theaterkrant werkt samen met DIP aan een proof-of-concept om met deze data een complete theateragenda voor heel Nederland te bouwen. 

Ter voorbereiding op de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar heeft Rotterdam Festivals een document opgesteld met input voor de verkiezingsprogramma’s. Het is een krachtig pleidooi voor cultuur in de volle breedte en voor festivals in het bijzonder, met daarbij een aantal concrete aanbevelingen voor het toekomstige beleid. Dit document is gedeeld met de wethouder Onderwijs, Cultuur en Evenementen, raadsleden en de beleidscollega’s binnen de gemeente Rotterdam.

“Dankzij het werken met het Culturele Doelgroepenmodel hadden we bij het Rotterdams Philhamonisch Orkest al een goed beeld van welke Culturele Doelgroepen regelmatig in de zaal zitten. We wilden vooral meer weten over de drie doelgroepen die waarschijnlijk ook interesse hebben in ons orkest”, vertelt Hiemke van den Boer, hoofd Marketing & Sales van het orkest. 

Samen met bureau Frisse Duik heeft het orkest gekeken naar de potentie van de Proevende Buitenwijkers, de Kindrijke Cultuurvreters en de Culturele Alleseters. Hiemke: “Behalve redenen om wel of niet naar een concert te gaan, is ook naar andere factoren gekeken. Bijvoorbeeld wanneer ze een ticket boeken of wat een keuze makkelijker kan maken.” Frisse Duik maakt gebruik van een mix van interviews en sessies met zowel bezoekers als niet-bezoekers.

De opkomst van kunstmatige intelligentie zorgt voor beroering in de kunst- en cultuursector. Gaat AI de vrije creativiteit van mensen overheersen? Bepalen algoritmes straks wat we lezen, waar we naar luisteren, waar we naartoe gaan? Wat doet AI met onze waarneming, receptie of verbeelding? Boekman #143 brengt in kaart wat AI voor culturele instellingen en makers kan betekenen.

De snelle opkomst van Artificiële Intelligentie (AI) stelt de culturele en creatieve sector voor nieuwe vragen. Wat betekenen deze technologische ontwikkelingen voor kunst, creativiteit en het werk van makers? Om dat te onderzoeken is de Raad voor Cultuur een adviestraject gestart over de impact van AI op de sector.

Voor dit traject is een commissie samengesteld onder voorzitterschap van Martijn van der Steen. De commissie onderzoekt wat AI concreet betekent voor de dagelijkse praktijk van makers en hoe beleid daarop kan inspelen.

Digitale transformatie is geen doel op zich, maar een hefboom om cultuur relevanter, toegankelijker en inclusiever te maken. Dat is het uitgangspunt van Hub-C, een Vlaams initiatief van Cultuurconnect dat culturele organisaties ondersteunt in hun digitale ontwikkeling. Hub-C en DEN hebben beslist om hun krachten te bundelen om samen impact te maken in de Vlaamse en Nederlandse cultuursector. Een van de thema’s die hen verbindt: digitale innovatie als hefboom voor culturele inclusie.

Voor organisaties buiten de cultuursector hebben verschillende vormen van digitaal gezorgd voor grote veranderingen. Hoe zien die veranderingen er precies uit? En wat betekenen ze voor de cultuursector? DEN neemt je mee in de vijf belangrijkste thema's die nu spelen, afkomstig uit The Digital Transformation Playbook van David Rogers. 

1. Verander de interactie met je bezoeker. 2. Blijf je product of dienst aanpassen aan veranderende wensen. 3. Maak van concurrenten partners. 4. Zet data strategisch in. 5. Experimenteer en leer. 

Vaak krijgt een korte video meer aandacht dan een artikel.  YouTube Shorts, TikTok, of Instagram Reels, dagelijks scroll je voorbij short form video op je telefoon. Omdat je ergens naar op zoek bent, een account volgt, of omdat het socialmedia-algoritme het nu eenmaal wil. Korte clips zijn supereffectief, ze grijpen gelijk je aandacht voordat je alweer weg bent. Maar wat maakt zo’n filmpje nou goed? Kunstloc Brabant duikt erin. 

Met de voortdurende ontwikkelingen van digitale technologie op het gebied van o.a. immersieve storytelling en AI zijn de partners ervan overtuigd dat de missie van Cultuurloket DigitALL nog altijd van belang is voor de culturele sector. Hiertoe investeert, naast de private partners, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een miljoen euro per jaar in 2026 en 2027 in het programma.

Cultuurloket DigitALL is een samenwerking van het Cultuurfonds, Fonds 21, VSBfonds, VandenEnde Foundation, VriendenLoterij en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het is de missie van Cultuurloket DigitALL om met financiële steun en kennisdeling de culturele sector te ondersteunen, zodat zij met digitale technologie het contact met hun publiek kunnen versterken. Instellingen in de categorieën theaters, filmtheaters, muziekpodia, festivals, musea en producenten van podiumkunsten komen hiervoor in aanmerking.

Heel wat auteurs vrezen dat AI-gegenereerde teksten het literaire veld gaan overheersen. Zo’n vaart zal het niet lopen, betoogt Jens Meijen. AI-systemen genereren tekst op basis van statistische waarschijnlijkheid, wat vaak resulteert in clichématige en voorspelbare teksten. Hoewel AI nuttig kan zijn voor brainstormen, kan overmatig gebruik leiden tot een afname van creatief denkvermogen bij schrijvers. Meijen benadrukt het belang van menselijke expressie en vakmanschap in literatuur en waarschuwt voor de afhankelijkheid van AI in het schrijfproces. Lezers moeten kritisch blijven over AI-gegenereerde literatuur.

Terwijl velen AI als een bedreiging zien, wordt de technologie tegelijkertijd ook als wondermiddel gepresenteerd. In de kunsten en in het cultuurbeleid zien we deze twee extremen terug. Veel verwachtingen en bedreigingen rond AI lijken gestoeld op verbazing over hoe snel de technologie zich ontwikkelt. Maar gaat het eigenlijk wel zo hard?

In de kunstpraktijk lijkt AI eerder te inspireren dan kunstenaars overbodig te maken. Inspiratie die vooral weerklank vindt in de crossover tussen kunst en technologie, waar zulke artistieke reflectie kan bouwen op de praktijken, methoden en netwerken die daar decennialang zijn opgebouwd onder de noemers ArtScience, Digitale Cultuur, e-cultuur, media- en elektronische kunst. Daar wordt de aandacht voor AI aangegrepen als stimulans voor de ontwikkeling van deze relatief onbegrepen niche van de cultuursector tot dé kunstdiscipline die de cultuursector maatschappelijk relevant houdt in tijden van (ogenschijnlijk) snelle technologische verandering. Een verdienste die best breder erkend en ondersteund zou mogen worden in het culturele veld.

Theaterfestival Boulevard ‘s-Hertogenbosch, Oerol Festival Terschelling en de Nederlandse Dansdagen zijn de eerste festivals die zich hebben aangesloten bij DIP: het Digitaal Informatieplatform Podiumkunsten. Zo krijgen we straks een nog breder beeld van de impact van voorstellingen en het gedrag van het publiek binnen de cultuursector. Hoe meer organisaties zich aansluiten bij DIP, hoe waardevoller de data en inzichten uit de benchmark worden. Moniek de Zeeuw, hoofd marketing en communicatie bij Theaterfestival Boulevard vertelt waarom deze samenwerking zo belangrijk is. 

Samen met FONK Magazine lanceert Clicknl we onder de vlag van CreativeNL een bijzondere publicatie: de IX Zine. Hierin wordt ingezoomd op de volgende digitale golf en een nieuwe revolutie: Immersive Experiences (IX), oftewel een wereld waarin digitaal en fysiek naadloos samenvloeien, en die een enorme impact gaat hebben op ons dagelijks leven, van werk en educatie tot zorg, veiligheid, architectuur en cultuur.

Deze week kwamen leden van de Europese creatieve gemeenschap samen met EU-wetgevers in Brussel om met elkaar te spreken over de uitvoering van de EU Artificial Intelligence Act. Dit wetgevingskader, dat precies een jaar geleden werd goedgekeurd, heeft als doel AI-ontwikkelingen te reguleren, maar er bestaan zorgen over de daadwerkelijke implementatie en het effect op de creatieve sector. Deelnemers spraken namens een brede coalitie van auteurs, performers, uitgevers, producenten en culturele ondernemingen en uitten ernstige bezorgdheid over de huidige richting van de AI-beleidsimplementatie in de EU.

Stel je eens voor: elke keer dat je ‘alsjeblieft’ of ‘dankjewel’ typt in een AI-tool, draag je zonder het te weten bij aan een enorme energieverslinding. Dit blijkt de harde realiteit te zijn. Sam Altman, de topman van OpenAI, onthulde onlangs in een artikel in de New York Post dat alledaagse beleefdheden zijn bedrijf tientallen miljoenen dollars extra aan elektriciteitsverbruik kosten. 

Deze onthulling maakt ondubbelzinnig duidelijk hoe de snelle groei van kunstmatige intelligentie een grote, vaak onzichtbare, impact heeft op ons energieverbruik en daarmee op duurzaamheid. Ook in de cultuursector, waar AI steeds vaker wordt gebruikt, is het goed om stil te staan bij deze ‘verborgen’ kosten.