Trends & Ontwikkelingen

De interesse van de Nederlandse culturele sector voor de Europese financieringsmogelijkheden groeit al een behoorlijke tijd. Internationalisering is bij veel instellingen geen buzz-word meer, maar dagelijkse praktijk geworden. Europees cultuurbeleid is meestal gericht op organisaties die internationaal samenwerken en zelden gericht op de individuele praktijk. Het dossier Europese Financiering van Cultuur+Ondernemen is een goed startpunt voor wie wil kennismaken met de mogelijkheden van financiering voor de culturele en creatieve sector 'in Europa’. Want ook kleinere instellingen of individuele makers hebben steeds meer kansen via netwerken, consortia, incubators en bijvoorbeeld start-ups om kans te maken op bijdragen vanuit Europa.

Gemeenten kunnen hun centrale rol in erfgoedzorg alleen waarmaken met structurele investeringen in kennis, capaciteit en middelen. De VNG vraagt de minister van OCW om langdurige financiering en samenwerking, zodat erfgoed duurzaam wordt geborgd in beleid en uitvoering. Gemeenten staan voor grote opgaven in ruimte, energie en verduurzaming. Om erfgoed daarin een volwaardige plek te geven, is continuïteit in kennis, capaciteit en financiering essentieel. Het nieuwe programma Erfgoed & Overheid van OCW, IPO en de VNG biedt een kans om die structurele basis te leggen.

Oekraïne versterkt haar culturele en audiovisuele sector met een volledige deelname aan het Creative Europe Programma. Het associatieakkoord werd aanvankelijk ondertekend in oktober 2021 en trad in werking op 1 januari 2021. Met de aanvullende overeenkomst neemt Oekraïne vanaf 22 september 2025 officieel deel aan de MEDIA-strand van Creative Europe.

Deze volledige deelname betekent dat Oekraïense culturele en audiovisuele organisaties, net als hun Europese partners, kunnen deelnemen aan de verschillende financieringsmogelijkheden binnen Creative Europe, waaronder filmontwikkeling, distributie, opleidingstrajecten en netwerkmogelijkheden.

De VandenEnde Foundation gaat samenwerken met FindNFund. Vanaf januari 2026 kunnen professionele (podium)kunstenaars en instellingen via deze projectpagina een aanvraag indienen voor projectondersteuning. Volgens Ronald Ockhuysen, directeur van VDEF, is de aanvraagprocedure via FindNFund eerlijker en transparanter dan de eerdere situatie. Bovendien verlaagt deze methode de drempel om een aanvraag in te dienen voor jong talent en kleinere culturele initiatieven, die eerder misschien buiten beeld zouden blijven.

Via de pagina van FindNFund doorlopen potentiële aanvragers eerst een projectcheck. Door deze vragenlijst te beantwoorden, krijgen geïnteresseerde kunstenaars en instellingen meteen te horen of hun initiatief voldoet aan de voorwaarden om bij VDEF aan te vragen. 

In Europa en daarbuiten krimpt de culturele financiering, juist nu onafhankelijke stemmen het hardst nodig zijn. Het artikel "Stijgende bezuinigingen" van Eurozine schetst hoe de kansen voor kunstenaars, culturele organisaties en publieke media sinds 2008 gestaag zijn afgenomen. Naarmate de financiering afneemt, nemen ook de kansen van veel mensen om deel te nemen aan het culturele leven af, zowel als beoefenaar als publiek.

Het artikel benadrukt hoe politieke druk deze trends vormgeeft. In Slowakije propageert de minister van Cultuur het idee dat "cultuur Slowaaks moet zijn en niets anders", een verwijzing naar patronen die al zichtbaar zijn in Hongarije en Servië, waar onafhankelijke instellingen en media te maken hebben met zware beperkingen. 

In het Chassé Theater in Breda vond op 7 november het jaarlijkse Chassé-BoArte Gala plaats. Het programma van het gala begon met de Japanse circusvoorstelling YOAH van CIRQUEWORK, gevolgd door een loterij en een veiling waarvan de opbrengst naar het goede doel ging. Dit jaar werd met het gala een bedrag van maar liefst 21.825 euro opgehaald voor het vervoer van basisschoolleerlingen uit de Verbeter Breda-wijken naar culturele activiteiten.

“Een bezoek aan een museum, theater of bioscoop is bewezen waardevol voor kinderen: het verrijkt hun leefwereld, stimuleert creativiteit en vergroot hun verbeeldingskracht. Toch is een cultureel uitje niet voor alle kinderen vanzelfsprekend. Vooral vervoer is vaak een sluitpost en niet altijd door ouders of verzorgers te regelen”, laat een woordvoerder van het Chassé weten.

Museum De Wieger staat te popelen om te verbouwen, maar moet nog wachten op het geld daarvoor. De Deurnese politiek heeft meer bedenktijd nodig voor een subsidie van 2,5 miljoen euro. De totale kosten bedragen 3,8 miljoen. Het kunstmuseum legt zelf 1,3 miljoen euro bij: dat bedrag moet via fondsen en bijvoorbeeld kunstveilingen bijeen worden gescharreld. 

Cultuurwethouder Riny van Rinsum van Deurne wil de rest bekostigen, plus nog eens jaarlijks dertig mille in de drie daaropvolgende jaren. 2,7 miljoen euro is nodig om achterstallig onderhoud weg te werken en het pand te verduurzamen. De overige 1,1 miljoen gaat naar ‘belevingswaarde, multifunctionaliteit en een nieuw entreegebied’. Het is het leeuwendeel van de politiek alsnog niet helder genoeg. Ze zien het bedrag graag duidelijker uitgesplitst. Er is nog steeds te veel onduidelijkheid over de verbouwing om nu al een groot deel van de kosten te dragen.

Naast giften kunnen culturele instellingen nu ook leningen aanvragen bij het Cultuurfonds. Vanaf donderdag 6 november stelt het Cultuurfonds 6 miljoen euro aan leningen beschikbaar. Deze ‘Cultuurfondsleningen’ zijn beschikbaar vanaf 500.000 euro, tegen 1,5% rente. Het idee ontstond nadat het Cultuurfonds haar oude kantoorpand aan de Herengracht in Amsterdam voor 6,5 miljoen euro verkocht.

„Overheden trekken zich steeds meer terug als het gaat om subsidieverstrekking. Veel culturele instellingen willen groeien en vernieuwen maar lopen vast bij de financiering," zegt directeur Cathelijne Broers van het Cultuurfonds. „Daarnaast is het voor instellingen moeilijk om grotere bedragen aan te vragen en toegekend te krijgen.” Zo ontstond het idee om de miljoenen die het voormalige kantoorpand had opgebracht niet weg te geven maar als lening weer terug te laten komen. De eerste instelling die de lening ontvangt is de Hortus Botanicus in Amsterdam.