Trends & Ontwikkelingen

Breda is niet alleen een groene en gastvrije stad om te wonen en werken, maar ook een plek waar cultuur leeft. Naast de vele partijen die meerjarige subsidie ontvangen, zorgen de vele initiatieven van inwoners en organisaties ervoor dat er altijd iets te beleven is. Om deze creativiteit te stimuleren, kunnen partijen in Breda twee keer per jaar activiteitensubsidie aanvragen. Voor 2026 hebben inmiddels 94 partijen een bijdrage toegekend gekregen. Het beschikbare budget voor deze eerste ronde bedraagt 790.076,- euro.

Wethouder Marike de Nobel (Cultuur): “Het is geweldig om te zien dat ons cultuurbeleid werkt: steeds meer mensen en organisaties willen samen kunst en cultuur beleven en maken. Het aantal aanvragen is fors gestegen, een duidelijk signaal dat de culturele sector springlevend is." 

“Gemeenten krijgen het zwaar vanaf ravijnjaar 2026.” Dat waren de koppen die begin dit jaar verschenen over de gemeentefinanciën. De term ravijnjaar werd al langer gebruikt, maar begin dit jaar werd de noodklok daadwerkelijk geluid. Cultuur Oost onderzocht bij de Gelderse gemeenten wat het ravijnjaar betekent voor hun financiële positie en specifiek voor de lokale cultuurbudgetten vanaf 2026.

Uit een analyse van de meerjarenbegrotingen, kadernota’s en programmabegrotingen die deze zomer zijn vastgesteld door de Gelderse gemeenten, met dank aan Notebook LM, ontstaat het volgende beeld. Het lukt gemeenten vooralsnog om met inzet van incidentele middelen en reserves een sluitende begroting te presenteren voor de jaren 2026 tot en met 2029. Tegelijkertijd spreken veel gemeenten hun zorgen uit over de jaren na 2027. Binnen het culturele domein verschilt het beeld sterk per gemeente. 

Om cultuurbeoefening voor iedereen bereikbaar te maken, blijft het Fonds voor Cultuurparticipatie zich inzetten voor het toegankelijker maken van financiering ervan. Binnen het thema ‘Alternatieve financieringsvormen voor cultuurbeoefening’ doet het Fonds in projecten onderzoek naar andere financieringsbehoeften binnen het cultuurbeoefeningsveld en brengen we verschillende werkwijzen bij elkaar.   

In 2025 startten we met de pilot Participatief en trust-based financieren. Hierin experimenteren we met een alternatieve manier van subsidie verstrekken, die tegemoetkomt aan andere behoeftes. Vanaf 2026 gaan we in deze pilot samenwerken met vier organisaties uit het immaterieel-erfgoedveld, met een stevige rol in hun gemeenschappen. Zij ontvangen drie jaar lang €100.000 per jaar en krijgen ruimte om te werken vanuit participatieve besluitvorming of een trust-based aanpak. Met dit type ondersteuning verwachten we een duurzamere impact te maken en immaterieel erfgoedgemeenschappen te versterken op een manier die bij hen past.

Het rommelt opnieuw binnen Muziekschool Zeeland. De provincie heeft de organisatie in gebreke gesteld vanwege structurele problemen en dreigt de geldkraan dicht te draaien. Daarmee zou cultuuronderwijs op scholen in de Oosterschelderegio in gevaar komen. 

Het gaat in dit specifieke geval om het Centrum Kunst- en Cultuureducatie (KCE) Oosterschelderegio, dat onderdeel is van Muziekschool Zeeland (voorheen de Zeeuwse Muziekschool). KCE voert cultuuronderwijs uit voor scholen in de regio. Het centrum helpt en adviseert scholen, verzorgt lokale projecten en legt lijntjes met culturele aanbieders. Ook voert het Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) uit. Dat laatste wordt betaald door de provincie via de uitvoeringsinstantie Cultuurkwadraat (C2), maar die instantie vindt dat KCE niet voldoet aan de gestelde voorwaarden om het CMK-programma uit te voeren. Daarom stelde Cultuurkwadraat het KCE op 29 november formeel in gebreke.

Theatergezelschap Orkater leek een groot deel van zijn subsidie te verliezen, maar dat besluit werd vorige week teruggedraaid. Directeur Wieke ten Cate blikt terug op een stressvol jaar. ‘Nu is het tijd om uit de sprintenergie te komen.’ Vaststaat is dat het afgelopen jaar sporen heeft achtergelaten bij het gezelschap. 

Geen pleisters plakken, maar blijvend gezond maken, zodat cultuur betaalbaar en bereikbaar blijft: de gemeenteraad van Gouda heeft groen licht gegeven voor een stevige impuls om De Goudse Schouwburg financieel toekomstbestendig te maken en te behouden voor de stad. Het college van burgemeester en wethouders had de gemeenteraad voorgesteld om de structurele meerjarige subsidie aan Stichting Schouwburgcomplex Gouda (waar zowel De Goudse Schouwburg als Cinema Gouda onder valt) met 350.000 euro te verhogen voor een gezonde exploitatie van De Goudse Schouwburg én om voor noodzakelijk(e) huurdersonderhoud van en -investeringen in de schouwburg een eenmalige impuls van 1,2 miljoen euro toe te kennen. Woensdagavond ging de raad met een grote meerderheid (78% van de stemmen) akkoord. 

“Cultuur is essentieel voor een florerende stad”, reageerde wethouder Thierry van Vugt (onder meer Vastgoed en Cultuur). “De Goudse Schouwburg is een belangrijke plek voor ontmoeting, makers, educatie en publieksbereik. We willen dat inwoners nu en in de toekomst kunnen blijven genieten van cultuur dichtbij huis. Ik ben blij dat de gemeenteraad dit ruimhartig ondersteunt en de schouwburg financieel weer vooruit kan kijken”.

Op 1 december begon het Eye Filmmuseum een ingrijpende reorganisatie om financieel orde op zaken te stellen. Stevig ingrijpen blijkt nodig om de rekeningen nog te kunnen betalen. Een interview met Bregtje van der Haak, directeur, in de NRC. „Het is ontzettend pijnlijk dat we een aantal van onze mensen moeten laten gaan.” Circa dertig voltijdfuncties worden geschrapt, waardoor onder andere tien vaste posities komen te vervallen. Ook wordt er 15 procent minder films vertoond in het museum.E erder dit jaar, bij het opstellen van de jaarrekening van 2024, werd duidelijk dat de financiële problemen van Eye zo groot waren dat stevig ingrijpen onvermijdelijk was.

Het Van Gogh Museum en DHL verlengen hun samenwerking. Het partnership bundelt de duurzame en betrouwbare logistieke expertise van DHL Express en de educatieve kracht van het Van Gogh Museum. DHL Express verzorgt ook komend jaar het wereldwijde transport van webshopbestellingen en het DHL Express servicepunt in het museum. De partners brengen daarnaast leerlingen dichter bij het werk en levensverhaal van Vincent van Gogh via het lesprogramma Van Gogh gaat naar school.

Krijgt  jouw culturele vrijwilligersorganisatie uit Gemert-Bakel  te maken met grote financiële tekorten? Zo groot dat het zelfs het bestaan van de organisatie in gevaar komt? Dan heeft de gemeente Gemert-Bakel een subsidieregeling om te helpen. “Kunst en cultuur zijn heel belangrijk voor onze gemeente. Ze zorgen voor plezier, ontspanning, inspiratie, een andere manier van kijken, ontmoetingen en nog veel meer. Het maakt onze gemeente een plezierige en levendige plek om te wonen. Vrijwilligersorganisaties doen veel voor kunst en cultuur. We willen niet dat zij in de problemen komen of stoppen. Daarom hebben we een nieuwe subsidie voor culturele vrijwilligersorganisaties in financiële nood”, zo geeft de gemeente aan. 

De sluitingsdata van de regelingen van het Mondriaan Fonds voor 2026 staan nu op de website. Niet alle regelingen zijn al geopend voor aanvragen. Het Mondriaan Fonds is het publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en erfgoed uit Nederland. 

De jubileumeditie van Lustwarande vindt komende zomer plaats van 14 juni tot en met 27 september. Het evenement kon doorgaan dankzij nieuwe subsidies van de gemeente Tilburg en andere fondsen. Oorspronkelijk zou het vijfentwintigjarig jubileum van Lustwarande in de zomer van dit jaar plaatsvinden. Dit werd echter afgelast omdat de gemeente Tilburg geen subsidie meer verstrekte via de regeling Professionele Kunsten 2025-2028. In het najaar heeft Lustwarande een beroep gedaan op de regeling Stadsbrede Evenementen, waarna vorige week duidelijk werd dat deze subsidie is toegekend.

Met deze bijdrage en steun van de provincie Noord-Brabant, het Mondriaan Fonds, Fonds 21 en het Cultuurfonds kan de jubileumeditie MATERIAL WORLDS alsnog plaatsvinden. Deze editie richt zich op hedendaagse kunst en toont internationale ontwikkelingen in sculptuur.

Brabant zet een stevige stap om de 'Street culture & sports scene' te versterken. De provincie investeert €450.000 in een traject om makers, initiatieven en lokale samenwerkingen binnen de scene te verbinden en beter zichtbaar te maken. Met de aanpak wil de provincie meer jongeren bereiken en in beweging krijgen. De 'scene' is een dynamische en creatieve en vaak informele beweging van met name jongeren, waarin sport, kunst, beweging en lifestyle samenkomen. Van hiphop, graffiti en skateboarden tot freestyle voetbal en 3x3 basketbal.

Makers en losse initiatieven weten bestaande ondersteuning en regelingen niet te vinden of vallen tussen wal en schip wanneer ze er toch gebruik van willen maken. BrabantSport, uitvoeringspartner van de provincie, gaat in opdracht van de provincie aan de slag met toekomstbestendiger maken van de snelgroeiende scene.

Overal in Nederland – van Groningen tot Maastricht, van Arnhem tot Rotterdam – werken muzikanten, podia en coaches samen om nieuw talent een stap verder te brengen. In oefenruimtes, backstagekamers en studio’s ontstaan samenwerkingen die muziekstromingen verbinden en nieuwe perspectieven creëren binnen pop, hiphop en dance. Met de regeling Muziekhubs ondersteunt Fonds Podiumkunsten deze samenwerkingen structureel. De hubs creëren ruimte voor onderzoek, ontwikkeling en ontmoeting, en bieden talent de kans om te groeien als maker én performer. Denk bijvoorbeeld aan het creëren van onderzoeks- en ontwikkelmogelijkheden, het faciliteren van optredens, het bieden van artistieke of zakelijke begeleiding, het verstrekken van opdrachten of het aanbieden van residenties.

In de landsdelen Noord, Oost, Zuid en Midden is elk één muziekhub toegekend. In West-Nederland heeft de adviescommissie, geadviseerd twee muziekhubs te honoreren – waaronder één met een uitgesproken focus op hiphopmuziek. Dit is mogelijk gemaakt vanuit het flexibele budget binnen de regeling.

Deze subsidie maakt het mogelijk om evenementen te organiseren die bijdragen aan een bruisende stad, aan verbinding, aan talentontwikkeling, aan economische impact en ze dragen bij aan een positief (inter)nationaal imago. De regeling staat los van de budgetten voor kleinschalige evenementen, meerjarensubsidies, sinterklaasintochten, carnaval, de diverse avondvierdaagsen en studentenevenementen.

Wethouder Maarten van Asten (Evenementen): “Tilburg is een stad waar ruimte is voor nieuwe ideeën en waar bekende evenementen door kunnen blijven ontwikkelen. Met de selectie voor deze 26 evenementen investeren we in creativiteit, talent en samen vieren. Op deze manier zorgen we ervoor dat Tilburg blijft bruisen, voor iedereen.” De evenementen die subsidie ontvangen zijn uiteenlopend van culturele festivals zoals Murf/Murw, sportevenementen zoals het NK Kunstrijden & Challenge Cup, activiteiten voor het gehele gezin zoals het Tilburgs Wintercircus en vernieuwende evenementen zoals Shred or Sink en Illustrada. 

Discovery Museum in Kerkrade staat in het teken van wetenschap en technologie. In 1998 opende het als plek waar het verhaal van de mijnen en industrie centraal stond. Inmiddels heeft het museum een bredere missie: kinderen en jongeren enthousiast maken voor een duurzame toekomst. Het museum draait grotendeels op cultuursubsidie en zocht naar nieuwe mogelijkheden om het bedrijfsleven structureel aan zich te binden. Een aantal jaar geleden kozen ze voor een nieuwe aanpak: ‘maatschappelijk aandeelhouders’ in plaats van sponsors. Een artikel over hoe dat is ontstaan en wat het voor het museum heeft betekend.

Minister Moes (OCW) informeert de Tweede Kamer over de uitvoering van de motie van de Tweede Kamerleden Van der Velde en Wilders (beiden PVV). De motie verzoekt de regering om te verkennen of het mogelijk is om circa € 1,6 miljoen aan Opera Zuid toe te kennen uit de beschikbare middelen bij het Fonds Podiumkunsten.

De minister concludeert dat het gevraagde bedrag niet gevonden kan worden in beschikbare middelen bij het FPK.  De reeds
verleende subsidie aan het FPK kan niet worden aangepast, het bestemmingsfonds OCW biedt geen dekking en de middelen in de bestemmingsreserves van het fonds zijn nodig voor de doelen waarvoor zij zijn bestemd. De minister gaat er dan ook van uit dat de instelling deze subsidieperiode haar activiteiten uitvoert op basis van de begroting. 

Orkater krijg alsnog structurele subsidie van het Fonds Podiumkunsten (FPK) voor de periode 2025-2028. Dat meldt het fonds vandaag op zijn website. Na een uitspraak van de Rechtbank Amsterdam heeft het fonds bij alle afgewezen aanvragen van instellingen uit Amsterdam opnieuw gekeken naar het criterium geografische spreiding. Dat leverde Orkater een extra punt op en daarmee een plek bóven de zaaglijn. Ook de aanvragen van PRJCT Amsterdam, Mime Wave en ‘t Barre Land blijken onterecht afgewezen. Met hen gaat het fonds in gesprek over een tegemoetkoming.

Deze nieuwe besluiten zijn het gevolg van een rechterlijke uitspraak over de bezwaren van De Warme Winkel en Arno Schuitemaker/SHARP. De rechter oordeelde in oktober dat hun uitvoeringen in Amsterdam onterecht niet waren meegeteld en vroeg het fonds om een aangepast advies op dit criterium. De toegepaste nieuwe rekenmethode levert De Warme Winkel zelf echter net geen hogere eindscore op. Ook de nadere motivering van onderdelen van het advies levert geen wijziging op van het oordeel. De Warme Winkel valt daarmee alsnog buiten de boot.

Kunst & Co en de gemeente Maashorst hebben een oplossing gevonden voor het subsidietekort van 70 duizend euro. De cultuurstichting gaat delen van het pand aan het Mondriaanplein in Uden verhuren. Het pand wordt verhuurd aan verschillende organisaties wanneer de ruimtes niet gebruikt worden door Kunst & Co. De gemeente heeft hiervoor toestemming gegeven. Bij Kunst & Co worden allerlei culturele activiteiten zoals dans, schilderen en het maken van muziek georganiseerd. 

Rabobank Utrecht en het Centraal Museum Utrecht gaan een driejarige samenwerking aan om het programma Centraal Laat te ondersteunen. Met dit partnership willen beide organisaties jongeren in de leeftijd van 18 tot 30 jaar enthousiasmeren voor kunst, cultuur en een bezoek aan het museum.

Centraal Laat is een vernieuwend avondprogramma van het Centraal Museum, speciaal ontwikkeld om een jonger publiek te bereiken. Door middel van interactieve panel talks, creatieve workshops en inspirerende optredens worden jongeren uitgenodigd om het museum op een eigentijdse manier te beleven.

De bibliotheek staat al jarenlang op de derde plek onder de boekaanbieders, maar de afstand tot de topspelers bol en Bruna wordt kleiner. Door de stijgende kosten in het dagelijkse leven, stijgt de aantrekkingskracht van de bibliotheek. Het kopen van boeken wordt steeds duurder, waardoor lenen opnieuw in de lift zit. Tegelijkertijd is het vooral de moderne rol van de bibliotheek, met een eigentijdse en ontspannende programmering, die zorgt voor een herontdekking van deze publieke plek. Dit blijkt uit het Boekensector Merkenonderzoek van Hendrik Beerda Brand Consultancy, Beerda: ‘Je ziet dat de bibliotheek zich ontwikkelt naar een hedendaags buurthuis en daarmee een bredere bevolking aanspreekt.'

Op 11 november 2025 presenteerde de Raad voor Cultuur het adviesrapport Ieder zijn aandeel. Het doet hiermee een dringend appel aan politiek, samenleving en sector: als de overheid private bijdragen aan cultuur wil stimuleren, begint dat bij een stevige publieke basis. Het volgende kabinet moet daarom 250 miljoen euro extra investeren in cultuurbeleid.

Uit zowel de analyses van de Raad als uit onderzoek van de Boekmanstichting komt hetzelfde beeld naar voren: de overheidsuitgaven voor cultuur blijven achter bij economische groei en inflatie, terwijl private bijdragen vrijwel gelijk bleven. Voor de totstandkoming van het advies maakte de Raad gebruik van diverse openbare bronnen, zoals cijfers van het CBS en Eurostat. Daarnaast putte de Raad uit data en analyses van de Boekmanstichting, waaronder inzichten uit de Cultuurmonitor (themapagina Cultuur en Geldstromen), Boekman #138: Private financiering van kunst en cultuur, en gesprekken met onze onderzoekers. 

De resultaten van de call European Cooperation Projects 2025 zijn naar de aanvragers gecommuniceerd. In totaal zijn er 122 projecten voorgeselecteerd. Deze aanvragen zijn pas officieel geselecteerd zodra de Grant Agreement is ondertekend, dit proces duurt vaak enige maanden. Pas wanneer alle Grant Agreements getekend zijn, ontstaat een volledig beeld van de uitslagen. Op dit moment is dus nog niet bekend hoeveel Nederlandse partijen voorgeselecteerd zijn. Wel zijn er vast een aantal statistieken om te delen. Vanwege het historisch hoge aantal aanvragen (1663 in totaal) is de slagingskans historisch laag. 

De Europese Commissie lanceerde onlangs de app EU Funding & Me. Met deze nieuwe mobiele app krijgen gebruikers eenvoudig toegang tot financieringsmogelijkheden, programma’s, projectresultaten, het laatste nieuws en evenementen. De app is gesynchroniseerd met het EU Funding & Tenders-portaal, en is ontworpen om eenvoudig en toegankelijk te zijn. EU Funding & Me is beschikbaar voor Android en iOS, inclusief tablets. 

Voor de derde en laatste keer zijn initiatieven geselecteerd voor een financiële bijdrage op grond van de Subsidieregeling Uitvoeringsagenda Faro. Dit jaar zijn dat er 23. De middelen hebben als doel om het gedachtegoed van het Verdrag van Faro duurzaam onderdeel van de erfgoedpraktijk te maken. Niet het erfgoed zelf, maar mensen en hún relatie met cultureel erfgoed staan in dit verdrag centraal. De voorstellen komen van onder andere erfgoedgemeenschappen en -vrijwilligers, bewonerscomités, musea en andere culturele instellingen.

Ruim twintig Limburgse culturele instellingen slaan de handen ineen om inwoners te informeren over schenken en nalaten aan cultuur. In de Maaspoort in Venlo werd op 26 november het platform Mijn Culturele Nalatenschap gelanceerd. De betrokkenheid onder publiek is groot, maar de zichtbaarheid van mogelijkheden om te schenken of na te laten blijft achter, concluderen de culturele instellingen. Hun individuele aanpak zorgde voor versnippering. Daarom bundelen ze nu de krachten. 'Met één helder platform, één verhaal en één gezamenlijk doel.'

De Nederlandse museumsector wordt traditioneel gekenmerkt door een sterke publieke infrastructuur met steun van rijk, provincies en gemeenten. Tegelijkertijd ontstaat vanaf de jaren negentig een opvallende parallelle ontwikkeling: de opkomst van particuliere musea, opgericht door verzamelaars, ondernemers of stichtingen. Hierdoor zijn particuliere musea al lang geen randverschijnsel meer. Ze groeien uit tot sterke merken die net zo goed concurreren met festivals, pretparken en andere vrijetijdsaanbieders. Maar hoe balanceren ze tussen veilige publiekskunst en radicaal experiment? Peter de Boer onderzoekt deze tweedeling. 

Voor elke inwoner of organisatie – groot of klein - met een kunstzinnig of cultureel idee die niet weet hoe hij of zij dat financieel van de grond moet krijgen en samenwerking zoekt, organiseren MAAK Veenendaal en ZIMIHC Connect op zaterdag 29 november in Spectrum het Fondsenfestival. Cultuurmakelaar Nicoline Pouwer: ,,Wellicht hebben we niet alle makers en creatieve talenten in beeld. Dit is het moment. Laat je zien.”

De gemeenteraad van Tiel heeft ingestemd met een verhoging van het cultuurbudget met 90.000 euro per jaar vanaf 2027. Het besluit volgt op een wijzigingsvoorstel tijdens de behandeling van de Cultuurnota Tiel 2025-2027. De extra middelen moeten zorgen voor meer ruimte voor culturele activiteiten, met name voor en door jongeren. Tijdens eerdere participatietrajecten bleek dat vooral jongeren moeite hebben om passende culturele activiteiten en plekken te vinden. 

De eerder in juni 2025 aangekondigde aanpassingen aan de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) worden in 2026 daadwerkelijk doorgevoerd. Dat meldt demissionair minister Gouke Moes (OCW). Met de wijzigingen komt er vanaf volgend jaar structureel €103 miljoen beschikbaar voor de instandhouding van rijksmonumenten

De Schiedamse culturele instellingen die subsidie hebben aangevraagd bij de gemeente horen deze week of ze het geld wel, niet, of in mindere mate toegezegd krijgen, dat meldt de gemeente Schiedam. Hoe noodlijdende culturele instellingen geholpen gaan worden blijft nog steeds onduidelijk. De info hierover volgt pas in december. 

De sluiting van het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht lijkt onafwendbaar. Het demissionaire kabinet geeft geen gehoor aan een motie van de Tweede Kamer om de geldstroom alsnog te verlengen, schrijft staatssecretaris Koen Becking (Cultuur, VVD) vrijdagmiddag in een brief aan de Tweede Kamer. In maart liet het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap weten de subsidie per 2027 te beëindigen, wat zou betekenen dat het museum de deuren moet sluiten. Daarop stemde een ruime meerderheid van de Tweede Kamer eind september voor een motie van Ilana Rooderkerk (D66) om de geldstroom toch te verlengen.

Volgens de staatssecretaris heeft de motie echter een „ondeugdelijke dekking”: het geld voor de subsidie zou alleen komen uit middelen die tijdelijk over zijn of al voor andere zaken bestemd waren. Daarnaast zou de motie ervan uitgaan dat het museum met behoud van de subsidie kan blijven bestaan. Maar dat is niet het geval volgens Becking. De huidige situatie van het museum, dat al vóór de verhuizing van Rotterdam naar Dordrecht in 2015 kampte met financiële tekorten, is volgens hem ook mét subsidie „niet houdbaar”.

De provincie Zeeland steekt de komende jaren meer dan 6 miljoen euro in festivals en andere kunsten. In totaal ontvangen dertien organisaties subsidie. Maar er is ook teleurstelling: zestien aanvragen zijn afgewezen. De provincie heeft de cultuursubsidies volledig op de schop genomen. Het automatisme dat een aantal instellingen elk jaar opnieuw subsidie krijgt, is overboord gezet. In plaats daarvan moeten organisaties op het gebied van theater, dans, muziek, film, beeldende kunst en literatuur met een duidelijk plan komen. Dat wordt beoordeeld door een onafhankelijke commissie.

De subsidies die de provincie nu vergeeft, zijn voor de periode 2026-2028. Er kwamen 33 aanvragen binnen. Daarvan zijn er 29 voorgelegd aan de adviescommissie. Die gaf in 13 gevallen een positief advies. De rest voldeed niet aan alle eisen of scoorde te weinig punten.