Trends & Ontwikkelingen

De VriendenLoterij blijft een van de belangrijkste particuliere financiers van de Nederlandse museumsector. De loterij verlengt haar meerjarige samenwerking met 25 musea, die anders eind 2025 zou aflopen. Jaarlijks ontvangen musea en culturele instellingen in Nederland gezamenlijk meer dan 100 miljoen euro aan steun, die zij vrij kunnen besteden aan tentoonstellingen, educatie, aankopen of programmering. Over 2024 ging het om een totaal van 106,8 miljoen euro.

De verlenging, met een looptijd van minimaal vier jaar, volgt op een evaluatie van de bestaande samenwerkingen. Veel musea zijn al jarenlang partner van de VriendenLoterij. De meerjarige steun biedt hen financiële ruimte en zekerheid om te vernieuwen en te blijven programmeren.

Met de verlenging van de samenwerking met Vanderlande verstevigt de stichting Culturele Belangen Meierijstad (CBM) haar positie als culturele verbinder in de regio. Deze netwerkclub heeft als doel het stimuleren en financieel ondersteunen van podiumkunsten. Maar hoe doen ze dat precies en zijn ze alleen actief in Veghel of zoals de naam doet vermoeden in heel Meierijstad? Voorzitter George Jentjens, secretaris Leo Adank en Niels Bek, vertegenwoordiger namens het bedrijfsleven, geven tekst en uitleg.

Kunstloc Brabant geeft de komende jaren de Brabantse amateurkunst een extra impuls door de regeling Versterking Landelijke Infrastructuur Amateurkunst (VLIAK) van het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP). Samen met de Raad van Twaalf zet Kunstloc Brabant zich in voor een toekomst waarin amateurkunst groeit en cultuurparticipatie voor iedereen toegankelijk is. De subsidie is onderdeel van een landelijke aanpak. 

De subsidieregeling Versterking landelijke infrastructuur amateurkunst 2025 ondersteunt het amateurkunstveld in Nederland door de landelijke infrastructuur ervan te versterken. Dit jaar ondersteunt het Fonds voor Cultuurparticipatie landelijke amateurkunstkoepels, provinciale steuninstellingen en culturele organisaties op verschillende niveaus en disciplines vanuit de regeling. Van april tot juni 2025 konden voor deze subsidie plannen worden ingediend; in totaal zijn 30 plannen van 26 aanvragers gehonoreerd. 

De twaalf provinciale steuninstellingen spelen een cruciale rol in het versterken van het amateurkunstenveld. Ook hun plannen zijn gehonoreerd en zij gaan ieder provinciebreed in samenwerkingsverbanden aan de slag met praktische ondersteuning bij het ontwikkelen van netwerken, zichtbaarheid en kennisdeling op het gebied van bestuurskracht, ledenwerving en organisatorische vaardigheden.  

Het provinciebestuur heeft besloten de subsidieregels voor het Groeiplan Noord- en Midden-Limburg 2025-2028 vast te stellen. Vanaf 1 oktober 2025 is deze subsidieregeling voor het versterken van de culturele infrastructuur in Noord- en Midden-Limburg geopend. Bij de subsidieregeling kan aanspraak gedaan worden op vier onderdelen: deskundigheidsbevordering, residenties en experimenteerruimte, grote producties en culturele festivals en projecten. De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat het culturele aanbod in Noord- en Midden-Limburg in omvang en diversiteit achterblijft ten opzichte van het culturele aanbod in Zuid-Limburg. Om de culturele infrastructuur te versterken is het ‘Groeiplan Noord- en Midden-Limburg' opgesteld.

De subsidieregeling Versterking landelijke infrastructuur amateurkunst 2025 (VLIAK 2025) heeft als doel de amateurkunstbeoefening en disciplineondersteuning duurzaam te versterken en structureel te investeren in de vernieuwing en ontwikkeling van de amateurkunstsector. LKCA verzorgt binnen deze regeling de monitoring, kennisdeling en netwerkvorming. Het LKCA analyseerde de plannen van zesentwintig aanvragers van de regeling.

Uit de plannen spreekt ambitie, energie en samenwerking. Er zijn kansen voor duurzame versterking, maar ook vragen: hoe kan de sector gezamenlijk werken aan meer vernieuwing, inclusie en zichtbaarheid?

Het is geen uitgemaakte zaak dat Deurne 2,5 miljoen euro beschikbaar stelt voor museum De Wieger en de daaropvolgende drie jaar jaarlijks 30.000 euro. Verschillende partijen zijn kritisch over de plannen, waaronder coalitiegenoot DeurneNu. Kan het niet goedkoper? Moet er wel een nieuwe entree en een koffiehoek komen in het museum? Is het niet beter als de gemeente weer eigenaar wordt? Dit zijn prangende vragen waar raadsleden mee zitten. Ze geven wethouder Riny van Rinsum het nodige huiswerk mee.

In de praktijk blijkt dat de voorwaarden en het beoordelingssysteem voor de Film Production Incentive niet altijd duidelijk zijn voor aanvragers. Gezien de grote vraag naar de stimuleringsregeling waarbij niet altijd alle aanvragen gehonoreerd kunnen worden, vindt het Nederlands Filmfonds het belangrijk dat producenten hun aanvraag zo goed mogelijk weten voor te bereiden. Het Filmfonds heeft daarom een voorwaardencheck toegevoegd op de regelingenpagina plus een extra toelichting op het puntensysteem dat het Fonds hanteert om aanvragen te beoordelen. 

De Ketentafel Beeldende Kunst is bezig met een traject om tot één fair pay Richtlijn Kunstenaarshonoraria en calculator te komen, maar dat proces is op 1 januari 2026 nog niet afgerond. Plaform ACCT heeft daarom besloten te adviseren dat ook voor het komend jaar 2026 beide Richtlijnen, de ‘klassieke’ en de nieuwe Richtlijn, en ook allebei de calculators gebruikt kunnen worden. Het Mondriaan Fonds en OCW, die toepassing van de richtlijnen als subsidievoorwaarde stellen, zijn hiermee akkoord.

Concreet betekent dit dat de bedragen in de tabel en de calculator van de nieuwe Richtlijn op kunstenaarshonorarium.bknl.nl voor 2026 niet worden aangepast omdat indexatie van de Richtlijn is opgeschort. Vanaf 2025 zou de nieuwe Richtlijn gaan gelden. Maar er bleken onvoorziene financiële gevolgen door een stapeling van effecten vanwege inhoudelijke wijzigingen en een indexatiesprong. Inmiddels ligt er een onafhankelijke Second opinion over de nieuwe/herziene Richtlijn die input vormt voor de Ketentafel in het aanpassingstraject.

De voorgestelde bezuinigingen van de Europese Raad op het programma Creatief Europa dreigen verwoestende gevolgen te hebben voor kunstenaars en culturele instellingen. In een brief van Culture Action Europe wijzen 31 netwerken en culturele organisaties deze bezuinigingen af, omdat ze het creatieve ecosysteem en de potentie ervan in Europa ondermijnen. De Raad van de Europese Unie heeft voorgesteld om het budget van Creatief Europa, het belangrijkste programma van de EU voor de culturele en creatieve sector, met € 27,56 miljoen aan toegewezen middelen te verlagen.

Het Creative Europe Werkprogramma van 2026 is gepubliceerd. In dit werkprogramma worden alle verwachte calls voor 2026 genoemd en kort omschreven. De exacte data en inhoud zijn pas bekend als de calls gepubliceerd zijn. Op dat moment proberen we ook zo snel mogelijk vertalingen te publiceren op de Creative Europe Desk NL website. In hoofdlijnen verschilt het werkprogramma van 2026 niet veel van die van voorgaande jaren. 

De Tweede Kamer heeft vlak voor het verkiezingsreces ingestemd met het wetsvoorstel dat het verlaagde btw-tarief voor boeken, cultuur, media, sport en evenementen behoudt. Daarmee is de eerder geplande btw-verhoging nu officieel van tafel. Eerder dit jaar hadden het kabinet en de Tweede Kamer al afgesproken de voorgestelde btw-verhoging terug te draaien. Oorspronkelijk zou het wetsvoorstel echter pas rond Prinsjesdag, als onderdeel van het Belastingplan 2026, aan de orde komen. 

Door de val van het kabinet en de aankomende verkiezingen dreigde de behandeling te worden doorgeschoven naar een nieuw parlement, met een meer onzekere uitkomst. Op initiatief van ChristenUnie, CDA, D66 en SGP is het voorstel daarom versneld behandeld tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen. Dankzij deze versnelling kon de Kamer het besluit nog vóór de verkiezingen nemen.

Deze zomer lanceerde VSBfonds de prijs Muziek Schept een Band. Een prijs voor muzikale acts uit kleinere gemeenten die met muziek verbinding creëren in hun omgeving. De perfecte sound staat niet centraal, maar juist de sociale kracht van muziek: het vermogen om mensen bij elkaar te brengen, verhalen te delen en deuren te openen. De prijs werd ontwikkeld in samenwerking met de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF), de brancheorganisatie voor Nederlandse poppodia en festivals. 12 poppodia ontvingen €10.000 om een eigen muziekprijs te organiseren. 

In het derde kwartaal van 2025 heeft het Cultuurfonds Noord-Brabant € 358.258 toegekend aan 83 inspirerende cultuur- en natuurprojecten in de provincie. Van lokale festivals tot innovatieve muziek- en dansprojecten: de projecten zijn stuk voor stuk uniek en laten zien hoe cultuur en creativiteit kunnen verbinden, vernieuwen en verrijken in Brabant. Drie projecten die er deze ronde uitspringen zijn Stripmakersdagen 2025, Symbiose Lab en Publieke Geheimen. 

Het was een belangrijke wens van orkesten en theatergezelschappen: een subsidie voor acht in plaats van voor vier jaar. Dat zorgt voor stabiliteit en minder administratieve lasten en het maakt het makkelijker om voorstellingen en tentoonstellingen ver vooruit te plannen. De ministerraad besloot vrijdag om een belangrijke stap in die richting te zetten en een wetswijziging hiervoor in werking te stellen. Als de nieuwe Tweede Kamer akkoord gaat, kunnen cultuurinstellingen vanaf 2029 voor acht jaar subsidie krijgen. 

De Raad voor Cultuur adviseerde toenmalig cultuurminister Eppo Bruins (NSC) eerder dit jaar om de subsidietermijn te verlengen. Ook de Tweede Kamer vroeg er in een motie om. Demissionair minister Gouke Moes (BBB) kiest nu voor een maximale subsidieduur van acht jaar. De nieuwe aanpak geldt alleen voor de subsidie van het Rijk. Dat is wel een heel belangrijke bron van inkomsten voor de cultuursector, naast de subsidie van gemeenten, provincies en private gelden.

Vanavond worden de Gouden Kalveren uitgereikt, de belangrijkste Nederlandse filmprijzen van het jaar. De genomineerden in de categorie beste speelfilm zijn (nog) geen kaskrakers. Dus laait opnieuw de discussie op: mogen films die weinig publiek trekken wel winnen? Regisseur Johan Nijenhuis zwengelde het thema deze week aan in een LinkedIn-post, waarin hij vooral kritiek uit op subsidies. Hij vindt dat het Filmfonds minder geld moet geven aan experimentele producties voor een klein publiek. Rene Mioch vindt het goed dat de overheid subsidie geeft aan grote én kleine producties. Dat de arthousefilms de grote massa niet bereiken maar vervolgens wel juryprijzen winnen, is volgens hem niet te voorkomen. 

Vriend en vijand zijn het eens: de Nederlandse filmindustrie kan niet zonder subsidies. Zelfs kaskrakers, ook die van Nijenhuis, zijn ervan afhankelijk.

Het ‘Fonds Fusien’ is een initiatief van de Vereniging Rembrandt (en genoemd naar de vorige directeur, Fusien Bijl de Vroe), die al bijna 150 jaar musea steunt die kunst willen aankopen: de vereniging betaalt een deel van de koopsom. Maar kleinere musea – en de meeste musea zijn kleinere musea – ontbreekt het vaak aan geld voor zulke aankopen. Dus waar ze echt niet zonder kunnen, zijn bruiklenen: tijdelijke voor tentoonstellingen, langdurige als ze hun collectie willen uitbreiden maar dat niet kunnen betalen.

Na 3 succesvolle jaren heeft de Europese Commissie het programma Culture Moves Europe een nieuw budget van 25 miljoen euro toegekend tot 2028. Dit stelt nog eens 7.000 kunstenaars en culturele professionals uit de Creative Europe-landen in staat om een internationaal project te realiseren.

Op dinsdag 23 september kwamen culturele netwerken van het Culture Action Europe-netwerk uit heel Europa in Brussel bijeen om de volgende fase van hun campagne-acties uit te voeren om de plaats van cultuur in de volgende meerjarenbegroting (MFK) van de EU te beschermen. De Europese Commissie presenteerde in juli het voorstel voor het AgoraEU-programma, waarbij in de volgende EU-meerjarenbegroting 2028-2034 € 8,6 miljard aan het programma werd toegewezen. Sindsdien heeft de culturele sector zich sterk gemaakt voor de blijvende aanwezigheid van een autonoom onderdeel Creatief Europa – Cultuur binnen het AgoraEU-programma. 

Goed nieuws voor sessiemuzikanten: volgende week ontvangen zij voor het eerst een aanvullende bestsellervergoeding. Deze vergoeding komt bovenop hun oorspronkelijke vergoeding en wordt uitgekeerd voor hits waaraan zij meewerk(t)en die meer dan een miljoen streams behalen. De bestsellerregeling is twee jaar geleden tot stand gekomen door afspraken tussen NVPI (vertegenwoordiger van platenmaatschappijen) en Kunstenbond/Ntb. De regeling wordt uitgevoerd door Sena. In totaal keert Sena deze maand 1,1 miljoen euro uit aan sessiemuzikanten. 

Filmproducent Johan Nijenhuis, bekend van onder meer de televisieserie Woeste Grond, is kritisch op de manier waarop belastinggeld wordt besteed binnen de Nederlandse filmsector. In een blogpost legt hij de vinger op de zere plek: miljoenen aan subsidies vloeien naar films die nauwelijks publiek trekken. Volgens Nijenhuis kregen de vijf genomineerde films voor het Gouden Kalf voor Beste Speelfilm allemaal een forse bijdrage uit het Filmfonds, variërend van 1,3 tot 1,7 miljoen euro. Daar kwam in sommige gevallen nog extra stimuleringsgeld bovenop.

Nijenhuis vraagt zich af of de films nog wel gemaakt worden voor een Nederlands publiek, of vooral om mee te draaien op internationale festivals als Cannes, Toronto en Berlijn. “Dat betekent dat we cultuurgeld toekennen aan individuele makers om hun buitenlandse carrière te ondersteunen. Dat is nobel, maar ik zou liever zien dat Nederlands cultuurgeld wordt aangewend om onze taal en cultuur hier bij het publiek te brengen.” Volgens hem bestaat er een groot publiek voor Nederlandse films, maar wordt daar bij de verdeling van subsidies onvoldoende rekening mee gehouden.

Kunstloc Brabant start een reeks waarin een kijkje wordt gegeven in de financiële keuken van makers. Want stress of je wel rondkomt elke maand, het is iets waar veel makers mee te maken hebben. Zeker als je net begint, kan het heel onzeker zijn om echt voor het kunstenaarschap te gaan. De reeks wordt afgetrapt met illustrator Tosca van der Weerden. 

Het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds lanceren met trots het programma Studio Heuvelland. Studio Heuvelland, gericht op zowel non-fictie (2025) als fictie (2026), biedt Limburgse producenten en makers de kans om kwalitatief hoogstaande korte en midlength producties te realiseren en hun beroepspraktijk verder te professionaliseren.

Met Studio Heuvelland willen het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds niet alleen de productie van sterke regionale verhalen ondersteunen, maar ook de infrastructuur en continuïteit van de Limburgse filmsector versterken en daarmee die van Nederland als geheel. 

Zorg voor eerlijke contracten, betere honoraria en bescherm vertalers tegen de gevolgen van AI. Alleen zo blijft het vertaalvak aantrekkelijk voor nieuwe generaties en kan worden voorkomen dat ervaren vertalers afhaken, zegt de Auteursbond, de belangenvereniging voor schrijvers en vertalers met 2000 leden.

De Auteursbond reageert op nieuw onderzoek van KVB Boekwerk waaruit blijkt dat 80 procent van de boekvertalers in Nederland het minimumloon of minder verdient bij een volledige werkweek. Een aanzienlijk deel zit zelfs onder het bestaansminimum. Slechts een kleine minderheid haalt een modaal inkomen, en dat aantal neemt af.

Op 25 september hebben 22 Brabantse cultuurinstellingen te horen gekregen wat de provincie van hun bezwaren vindt over de uitslag van de subsidieronde professionele kunsten 2025-2028. De Kunst van Brabant is blij dat er alsnog een aantal organisaties door kunnen met hun werk, maar ook teleurgesteld dat de provincie het advies van de Hoor-en Adviescommissie om een totale herbeoordeling te laten plaatsvinden naast zich neer heeft gelegd.

De Kunst van Brabant neemt het de provincie Noord-Brabant zeer kwalijk hoe er met het culturele veld is omgegaan en roept de provincie op om in samenspraak een betere regeling te ontwerpen voor de volgende beleidsperiode. Met de honorering van de zes bezwaarmakers trekt de provincie € 2,6 miljoen extra uit voor de meerjarige regeling professionele kunsten dan oorspronkelijk begroot. De Kunst van Brabant roept de provincie op om dit ten laste te laten komen van de algemene middelen en niet te laten drukken op het resterende cultuurbudget.

De Leiderdorpse Volksuniversiteit, het Leiderdorps Museum en Theater Toverlei krijgen geen subsidie meer van de gemeente. Althans, niet meer voor het betalen van hun huur. De drie organisaties kunnen nog wel op een financiële Leiderdorpse bijdrage rekenen, maar dan alleen voor hun culturele aanbod. Dat is de uitkomst van een nieuwe regeling die volgend jaar ingaat, zo maakte cultuurwethouder Herman Romeijn bekend. 

De gemeente geeft geen geld meer uit dat louter is bedoeld voor het bekostigen van de huisvesting van gezelschappen, musea, verenigingen en stichtingen. Subsidies zijn alleen nog verkrijgbaar om ’culturele activiteiten en ontwikkeling in Leiderdorp te versterken’.

Met de regeling Samenwerking & Schaalvoordelen gaf ons programma Oog voor Impuls een flinke boost aan samenwerkingen in de culturele en creatieve sector. Het idee: samen sta je sterker en kun je efficiënter werken. Bijvoorbeeld door kosten te delen. In totaal kregen 149 mooie plannen een vliegende start. 

Een goed voorbeeld is een nieuwe workshopformule die koorleiders Marjolein Marzacu en Christoph Mac-Carty samen ontwikkelden voor Nederlandse en internationale koren. Als alternatief voor maatwerk voor elk koor bedachten ze bouwstenen waaruit een workshop kan worden samengesteld die aansluit op een specifieke vraag. Dit scheelt voorbereidingstijd en dus ook kosten. 

Dit najaar gaat Platform ACCT vanuit werktuigPPO nieuwe samenwerkingen aan om de professionele ontwikkeling van creatieve zelfstandigen (extra) te ondersteunen in twee regio's. Via Qredits Bonaire worden professionals uit de culturele en artistieke sector in dit deel van Caribisch Nederland ondersteund bij scholing door 50% co-financiering van de opleidingskosten aan de Qreative Business Academy (QBA). De provincie Overijssel maakt de komende 4 jaar budget vrij om zzp’ers woonachtig in de provincie een extra bijdrage te geven in hun professionele ontwikkeling.

Zes culturele instellingen krijgen na ruim een jaar van onzekerheid alsnog geld van de provincie Noord-Brabant. Zestien andere organisaties vangen definitief bot. De manier waarop dat allemaal is gegaan, verdient volgens gedeputeerde Bas Maes geen schoonheidsprijs. Hij kondigt onafhankelijk onderzoek aan om te voorkomen dat het nóg eens zo misgaat. 

Maes ging donderdag door het stof, toen hij bekendmaakte welke instellingen na hun protest alsnog subsidie krijgen van de provincie. Het gaat om kamerorkest Kamerata Zuid, concertorganisatie De Link en dansgezelschap WArd/waRD in Tilburg, culturele ontmoetingsplek de Verkadefabriek in Den Bosch, galerie Onomatopee in Eindhoven en de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk in Breda. Zij krijgen opgeteld 2,6 miljoen euro voor vier jaar. Voor de zestien instellingen die na protest met lege handen achterblijven, is het een bittere pil om te slikken, zegt cultuurgedeputeerde Bas Maes (SP).

De gedroomde miljoenen kostende verbouwing voor Museum De Wieger komt een stuk dichterbij: de gemeente Deurne wil het gros van de kosten dragen. 2,5 miljoen euro. Dat wil Deurne bijleggen voor de verbouwing van het kunstmuseum, waarvan de kosten op 3,8 miljoen euro worden geschat. De rest moet zelf opgehoest worden. Zo’n facelift is bittere noodzaak, waarschuwt directeur Katjuscha Otte al jaren. De isolatie is slecht en de verwarmingsketels zijn ernstig verouderd. Daardoor schieten de energierekeningen door het dak. Die verbouwing moet het pand tevens aantrekkelijker maken voor bezoekers.

Met grote meerderheid van stemmen is vanmiddag de motie van de leden Mohandis en Beckerman (GroenLinks-PvdA / SP) aangenomen. De Minister van OCW is nu aan zet om de restauratie en renovatie van Museum Prinsenhof Delft financieel te ondersteunen.

Eerder dit jaar heeft voormalig Minister Bruins – naar aanleiding van het rapport Hylkema / Fenicks over het tussen wal en schip vallen van restauraties van grote monumenten  - budget beschikbaar gesteld voor monumenten zoals Museum Prinsenhof Delft. Dit budget wordt pas medio 2026 via een regeling beschikbaar gesteld. Dit komt voor Museum Prinsenhof Delft te laat. Met de motie voert de Tweede Kamer de druk op om al dit jaar budget vrij te maken voor de restauratie en renovatie van het museum.

Brabant C verkent en vormt een netwerk van publieke, private en culturele partners, die samen gericht investeren in cultuur met impact. Brabant C werkt op maat: ze sluiten aan bij onderwerpen, programma’s en ambities in een bepaalde stad of regio waar al energie op zit en voegen hier een cultuurcomponent aan toe.