Trends & Ontwikkelingen

Al bijna dertig jaar vormt het Paradisodebat in Amsterdam het moment waarop makers, bestuurders, politici en fondsen elkaar ontmoeten om de stand van zaken in de Nederlandse culturele sector te bespreken. Traditioneel viel dit samen met de feestelijke start van het culturele seizoen in de hoofdstad. Maar sinds de Uitmarkt plaatsmaakte voor de nieuwe landelijke Opening van het Culturele Seizoen – die ieder jaar in een andere stad neerstrijkt – is er een rare scheiding ontstaan.

Dit jaar wordt de Opening groots gevierd in Apeldoorn. Maar het Paradisodebat? Dat blijft koppig in Amsterdam staan. Niet in het weekend van de Opening, niet in de gaststad, maar een dag later in Paradiso. Willem Jaap Zwart vraagt zich af waarom. 

Heerlen Culturele Hoofdstad van Europa in 2033 leek een gepasseerd station. Met een financieel ravijnjaar voor de deur was zo’n peperdure en onzekere strijd onverantwoord. Maar op aandringen van de culturele sector, het onderwijs en bedrijfsleven blaast Heerlen de gedachte nieuw leven in. Cultuurwethouder Clemens ziet dat investeren in cultuur Heerlen extra evenementen en culturele infrastructuur heeft opgeleverd, wat heeft geresulteerd in positieve aandacht en extra bezoekers.

Het American Art Museum en de National Portrait Gallery zijn onderdeel van het Smithsonian Instituut. President Trump wil deze musea grondig herzien ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan ​​van de Verenigde Staten, volgend jaar. In een brief van het Witte Huis aan Lonnie Bunch, het hoofd van de instelling: “Dit initiatief moet zorgen voor afstemming op de richtlijn van de president om het Amerikaanse exceptionalisme te vieren, verdeeldheid of partijdige verhalen te verwijderen en het vertrouwen in onze culturele instellingen te herstellen.”

Ruim een week later, op 21 augustus, maakte het Witte Huis bezwaar tegen een concreet aantal werken en exposities in verschillende Smithsonian-musea. Onder de titel President Trump is right about the Smithsonian publiceerde het die dag een lijst met circa 25 werken die het als aanstootgevend beschouwt. De pogingen tot censuur zijn hard aangekomen in de kunst- en cultuurhoek. Hoogleraar geschiedenis Samuel Redman, verbonden aan de University of Massachusetts, sprak op nieuwszender CBS van ‘een frontale politieke aanval’.

Jörgen Tjon A Fong is de nieuwe voorzitter van de Amsterdamse Kunstraad. Net als zijn voorganger Felix Rottenberg pleit hij voor meer geld voor de kunsten, maar Tjon A Fong wil ook benadrukken dat cultuur van iedereen is.

“Ik heb jarenlang in de Amsterdamse culturele sector gewerkt. Met alle kennis die ik in de praktijk heb opgedaan, kan ik nu iets teruggeven aan het culturele veld. Ik zie dat de stem van makers vaak ondervertegenwoordigd is. Ik weet hoe beleid doorwerkt in de dagelijkse praktijk en die ervaring wil ik graag inzetten voor andere kunstenaars. Samen met de sector moet een visie op kunst worden opgesteld, een stip op de horizon. Het gaat om de realisatie dat iedereen ermee in aanraking komt. Ga je naar de Toppers? Dan spelen daar musici die zijn opgeleid via gesubsidieerde opleidingen. Het is een ecosysteem, alles hangt met elkaar samen.”

Hoe word je Culturele Hoofdstad van Europa in 2033? Wat dat betreft kan Nijmegen wat leren van Leeuwarden, dat de titel in 2018 had. Drie belangrijke tips uit Friesland. „Zorg voor een goed verhaal. En laat zien dat je écht graag wil.” Dat zijn de eerste twee raadgevingen van Oeds Westerhof. Deze Fries kent Nijmegen goed omdat hij van 2011 tot eind 2013 directeur was van filmhuis LUX. Daarna ging hij naar Leeuwarden om mee te werken aan Culturele Hoofdstad 2018. Tenslotte speelt ook de inhoud van het culturele programma een rol, zo is de derde raadgeving van Westerhof. „Het moet van Europees niveau zijn.”

De Nederlandse politiek moet investeren in het op alle fronten weerbaar maken van de Nederlandse samenleving. Daarom is het van groot belang dat politiek Den Haag en de nieuwe Tweede Kamer meer aandacht besteden aan "wat ons verbindt, wat ons gezond houdt en wat ons informeert". Die oproep doet een alliantie van grote maatschappelijke organisaties op het gebied van sport, media en cultuur aan alle politieke partijen. Zij lanceren hun actieplan op 9 september in Nieuwspoort.

Aan het initiatief doen onder meer NOC*NSF, de KNVB, boekenkoepel CPNB, de Vereniging van Evenementenmakers, diverse vakbonden en media mee. Deze groep vond elkaar eerder dit jaar toen werd gestreden tegen de beoogde btw-verhoging naar 21 procent die het kabinet Schoof wilde doorvoeren op media, boeken en sportevenementen .De organisaties presenteren op 9 september een "maatschappelijk noodpakket dat Nederland weerbaar moet maken. 

Deze maand tonen tien Amsterdamse illustratoren exclusief werk in De Hallen, als ode aan 750 jaar Amsterdam en vijf jaar I Love Illustration Gallery. Galeriehouder Anneke Krull vroeg de kunstenaars om de stad te verbeelden; het resultaat varieert van stiekem geobserveerde marktgangers tot een wandkleed van kringloopkleding.

Eigenaar Anneke Krull van de enige mode-illustratiegalerie van Nederland: “Mode-illustratie is veel meer dan de catwalk vertalen op papier. Illustratoren kunnen alles uitvergroten. Helemaal in hun eigen stijl, waardoor ze je op een andere manier naar kleding laten kijken. Ik vind het jammer dat mensen het vaak ondergeschikt aan kunst achten, omdat ze bij het woord ‘illustratie’ meteen denken aan werk in opdracht.”

Polarisatie in politiek en samenleving leidt tot onveiligheid en zelfcensuur in de culturele sector. Deze belangrijke vrijplaatsen moeten verdedigd worden, stellen Jeroen Bartelse en Astrid Weij. Artistieke expressie mag geen speelbal worden van angst of gemakzucht. Artistieke vrijheid is een fundament en graadmeter voor de gezondheid van onze democratische rechtsstaat. Het kanariepietje in de kolenmijn: als kunst het benauwd krijgt, raakt de samenleving in ademnood. Vrijplaatsen bestaan niet vanzelf. Wie ze wil behouden, moet ze verdedigen.