Verschillende landelijke cultuur- en onderwijsorganisaties hebben op 23 februari in een brief aan de Tweede Kamer laten weten dat er meer aandacht nodig is voor cultuuronderwijs, in en na coronatijd. De brief volgde naar aanleiding van het Nationaal Programma Onderwijs dat door de ministers Slob en van Engelshoven (OCW) op 17 februari werd gepresenteerd.
In 2020 stelden de meeste provincies hun cultuurplannen voor 2021-2024 vast in een nota of programma. LKCA analyseerde de plannen aan de hand van een aantal thema’s in cultuurparticipatie en cultuureducatie. Wat valt op? Alle provincies doen mee aan Cultuureducatie met Kwaliteit 3 (CmK3), óók de provincies zonder cultuurnota. Speciaal onderwijs en vmbo krijgen nog weinig extra beleidssteun, ondanks de landelijke aandacht daarvoor. Volgens veel provincies draagt cultuurparticipatie bij aan het welzijn van hun inwoners. Daarom verbinden ze cultuur aan maatschappelijke opgaven.
Sinds corona is het voor instellingen extra relevant om het onderwijsaanbod digitaal aan te bieden. Maar hoe creëer je online een leuke en leerzame beleving van kunst en erfgoed waarbij je ook nog voldoet aan de educatieve doelstellingen? Op 11 maart gaat het LKCAtelier over : Hoe verzorg je een digitale gastles?
Vanaf dit jaar intensiveren het Chassé Theater in Breda en de dansgezelschap de Stilte hun samenwerking in het project Samsam. Dit is een dansvoorstelling voor kinderen vanaf 1 jaar die deel uitmaakt van het Europese project MAPPING. In zeventien landen onderzoeken achttien jeugdpodiumkunstgezelschappen, waaronder De Stilte, hoe theater is aan te bieden aan de allerkleinsten. Samsam staat voor samen. Samen gaan het Chasse Theater en de Stilte nieuwe jeugdige publieksgroepen enthousiast maken voor theater. In het voorjaar wordt de dansproductie Wacht ’s even van de Stilte gepresenteerd. Het Chassé Theater en de Stilte introduceren met deze voorstelling danstheater voor kinderen vanaf 1 jaar. In het najaar van 2021 wordt de productie de Ontspoking gepresenteerd voor jongeren. In samenwerking met Bredase middelbare scholen wordt jongeren een artistiek hoogwaardige voorstelling met livemuziek en dans aangeboden in schoolverband..
Het Annatheater in Helmond bestaat sinds januari 2003 en is gehuisvest in een voormalige kerk. Een particulier initiatief van regisseuse Lavinia Germano en beeldend kunstenaar Vincent van Ojen. Sinds achttien jaar spelen er voorstellingen, maken ze producties en geven ze theaterlessen. De voorstellingen zijn prachtig; met de producties worden theaterprijzen gewonnen en soms zetten cursisten hun eerste stappen naar een professionele theatercarrière. John van der Sanden over deze broedplaats.
Stichting Méér Muziek in de Klas sluit zoveel mogelijk muziekakkoorden door het hele land. ,,Zo’n muziekakkoord is eigenlijk niets meer of minder dan met alle belanghebbenden de ambitie afspreken dat we meer muziek in de klas willen. Voor andere gemeenten is het vaak de start van een traject, bij ons behelst het veel meer hoe kunnen we ervoor zorgen dat de muziekles die we al geven de komende jaren didactisch en financieel borgen”, aldus Patrick Geboers, samen met Dave Ververgaard onderwijscoördinator bij Art4U in Veldhoven. In 2019 was Art4U één van de vier instellingen die een vaantje kreeg van Méér Muziek in de Klas omdat ze kartrekker waren voor het project. Dankzij het akkoord kunnen nu ook violen en cello's worden aangeschaft, waardoor er naast een blazersklas en slagwerkklas ook een strijkersklas komt. Daarnaast kunnen er wat meer en duurdere blaasinstrumenten worden aangeschaft zoals saxofoons. De gemeenten Bergeijk, Eersel en Veldhoven subsidiëren Art4U al als centrum voor kunsteducatie. Voor volgend jaar is een CMK-regeling (Cultuureducatie met Kwaliteit) aangevraagd en gehonoreerd en daarnaast heeft Ronde Tafel Veldhoven 10.000 euro geschonken. De MuziekMatchregeling van Méér Muziek in de Klas zorgt voor nog eens een kleine 20.000 euro en ook de scholen dragen bij. 6500 basisschoolleerlingen van 30 scholen profiteren hiervan. Op 24 februari wordt een akkoord door de diverse betrokkenen ondertekend.
In het cultuureducatiebeleid is geen oog voor de specifieke expertise van culturele instellingen, constateert Fianne Konings, docent aan de Erasmus School of History and Communication (EUR), betrokken bij de Vereniging CultuurProfielScholen PO en zelfstandig onderzoeker. In musea breiden leerlingen hun woordenschat uit door dramales. Theatergroepen behandelen onderwerpen uit de aardrijkskundeles. Tijd om terug te gaan naar de basis, vindt zij. Column geschreven ter gelegenheid van het besloten symposium Landelijk Cultuuronderwijsbeleid op 5 februari 2021. Dit symposium werd georganiseerd door Boekmanstichting, Erasmus Universiteit Rotterdam en LKCA.
De Ontdekfabriek in Eindhoven heeft de afgelopen jaren bij veel basisscholen in de regio een plaats veroverd in het onderwijsaanbod. Vanwege de aanhoudende pandemie is naast de Uitvinderswedstrijd nu ook een Thuisvinderswedstrijd. Deelnemende kinderen tussen 4 en 12 jaar krijgen een pakket thuisgestuurd onder meer met een ledlampje en voorgesneden papier waarmee ze een kubuslampje kunnen maken dat ze met eigen tekening of schildering kunnen opleuken. ,,Wij proberen hen altijd mee te nemen in een verhaal dat bij hun leeftijd past”, vertelt medeoprichter Chris Voets. ,,Dat verhaal leidt tot inspiratie voor wat wij een uitvinding noemen. We helpen hen met het bedenken, bouwen én presenteren.” Tot een jaar geleden waren er jaarlijks wel dertigduizend kinderen actief bij De Ontdekfabriek. De helft via hun basisschool, anderen via bijvoorbeeld Facebook of mond-tot-mond reclame. Voets verwacht dat er wel duizend met een Lockdownlichtje aan de slag gaan. Voor de scholen die meer willen heeft De Ontdekfabriek een workshop voor het maken van een morsecodeschakelaar ontwikkeld.
Hoe zorgen we dat cultuur op de politieke agenda komt? Wat houdt dat in lobbyen? Landelijk, maar vooral in de eigen gemeente. Nu is de tijd om de partijen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 te overtuigen van de urgentie van cultuur. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 4 februari.
De lockdown heeft grote impact op het cultuuronderwijs. Scholen in het voortgezet onderwijs hebben door de lockdown in 2020 veel minder culturele activiteiten ondernomen. Ten opzichte van 2019 daalde het aantal ondernomen activiteiten met 40%: van 1,1 miljoen tot net iets boven de 700.000. Zo blijkt uit de Cultuurkaart-cijfers van het CJP. Door de uitval van fysiek onderwijs is een tweedeling ontstaan: sommige scholen zien weinig tot geen mogelijkheden om cultuuronderwijs te geven, terwijl andere scholen met veel enthousiasme digitale culturele activiteiten integreren in het onderwijs. Uit de Cultuurkaart-cijfers blijkt ook dat theatergezelschappen beter in staat zijn om onder de geldende beperkingen te blijven werken met scholen, terwijl bijvoorbeeld musea en bioscopen daarin minder flexibel zijn.
De manier waarop in Best subsidie wordt verleend voor muziek- en dansonderwijs aan kinderen moet helemaal anders, stelt de gemeente Best. Organisaties die het pand Cultuurbank in het centrum gebruiken, krijgen nu veel meer financiële steun dan aanbieders elders. ,,Dat is toch niet uit te leggen?" De 'draai’ is opmerkelijk, omdat de gemeente zélf de huidige regels in het leven riep. In 2016 werd besloten om financiële steun voor muziek- en dansles te koppelen aan het in het voormalige Rabobankgebouw gevestigde Cultuurbank, dat - in de woorden van destijds - moet dienen als çulturele hotspot'. ,,Het idee was dat dat zou leiden tot meer samenwerking en reuring", stelt wethouder Rik Dijkhoff. ,,We moeten nu concluderen dat dat om uiteenlopende redenen niet is gelukt. Samenwerking dwing je niet af, en op drukke momenten is er bovendien te weinig ruimte in het pand.” Op dit moment maken slechts twee partijen gebruik van de ‘hotspot’, CultuurSpoor en Musical ’s-Cool. Per cursist kunnen zij op basis van huidig beleid 370 euro subsidie krijgen van de gemeente. Andere organisaties met bijvoorbeeld een eigen pand ontvangen maximaal 150 euro per persoon. ,,Dat zorgt voor een ongelijk speelveld, wat door iedereen als onwenselijk wordt gezien", aldus de wethouder. Het college van B & W wil de regels nu zo aanpassen dat niet aanbieders maar ouders voortaan subsidie ontvangen, tot maximaal 50 procent van het cursusgeld of 350 euro. De dik drie ton die jaarlijks voor muziek- en dansonderwijs wordt gereserveerd volstaat daarvoor, denkt Dijkhoff.
Om alle basisscholieren in de gemeente Roosendaal kennis te laten maken met de talloze sportieve en creatieve activiteiten in hun eigen omgeving, is jaargang 2021 van Sjors Creatief en Sjors Sportief van start gegaan. ‘Roosendaal is een heel creatieve en een heel sportieve stad, dus je kunt uit ontzettend veel activiteiten kiezen', schrijven de wethouders Toine Theunis en René van Ginderen in het voorwoord van het boekje, dat aan alle kinderen beschikbaar wordt gesteld. In dat boekje staat ook hoe de organisaties achter Sjors - en dat zijn Sport Service Noord-Brabant en CultuurCompaan - omgaan met de coronaregels.
,We gaan het artistiek en creatief vermogen van de leerlingen stimuleren”, zegt Cécile Cooijmans van CultuurCompaan. Deze organisatie verzorgt het cultuuronderwijs op de Roosendaalse scholen voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Nog meer dan al het geval was, komen de interesse en de behoeftes van de leerling centraal te staan. ,Ze gaan meer onderzoeken, meer initiatief nemen. Ze mogen bijvoorbeeld hun eigen materialen uitkiezen.” Door al deze vrijheden wordt het voor CultuurCompaan straks wel een stuk ingewikkelder om voor elke school een programma op te stellen. Daarom is Cooijmans heel blij met het gegeven dat de gemeente Roosendaal het budget voor cultuureducatie heeft opgehoogd. De informatiesessies die CultuurCompaan voor het onderwijs en de professionele cultuuraanbieders heeft georganiseerd zijn goed bezocht. Deze maand wordt er weer met de scholen en de zogeheten cultuurprofessionals gesproken.
Hoogleraar Gert Biesta verdiepte zich in het cultuuronderwijsbeleid en schrok van wat hij las. Want cultuureducatie lijkt zich alleen te richten op problemen oplossen en antwoorden vinden. Terwijl de kunsten juist bijdragen door problemen te máken, vragen te stellen en te blijven zoeken. Biesta schreef Gert Biesta schreef deze column ter gelegenheid van het besloten symposium Landelijk Cultuuronderwijsbeleid op 5 februari 2021. Dit symposium werd georganiseerd door Boekmanstichting, Erasmus Universiteit Rotterdam en LKCA.
In opdracht van Cultuur Oost voerde Edwin van Meerkerk, universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, tijdens Cultuureducatie met Kwaliteit 2017-2020 een onderzoek uit naar de samenwerking tussen leerkrachten en kunstdocenten. Een woordenboek voor samenwerking tussen leerkracht en kunstdocent brengt de succes- en faalfactoren van de samenwerking tussen leerkrachten en kunstdocenten in beeld. Centrale vragen zijn daarbij: Wat zijn de verwachtingen van de samenwerking van beide partijen? Hoe beschrijven beide partijen hun eigen rol en die van de ander?
De publicatie ‘Kijk eens wat er kan’ biedt een waaier aan mooie voorbeelden en ervaringen van de belangrijkste spelers in Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) in de afgelopen vier jaar. De verzameling verhalen laat zien hoe breed en belangrijk dit landelijke programma is. De essentiële bijdrage van cultuur aan de ontwikkeling van kinderen en jongeren erkent de overheid al jaren. Ook dat kwalitatief onderwijs en de samenwerking tussen onderwijs en culturele instelling daarbij cruciaal zijn. Welke keuzes stonden in CmK II centraal, voor welke focus wordt er gekozen in CmK III en hoe is dit geregeld?
Niemand van ons is zich volledig bewust van alle associaties die je in je hoofd maakt. Dat is niet erg, de eerste stap van bewustwording is juist het besef dat iedereen vooroordelen en stereotypen heeft. Wat betekent dat voor je dagelijks handelen als professional in cultuureducatie of cultuurparticipatie? Tijdens het LKCAtelier van 25 februari wordt onder leiding van Barbara Bos onderzocht hoe je bewust onbevooroordeeld kunt handelen. Hoe werken stereotypen en hoe kan je de effecten van stereotypering verminderen?
Met het afscheid van Agaath Verspeten, Peter van Dorst en Karen Broekhuis loopt bij elkaar meer dan 120 jaar ervaring de deur uit bij Factorium. Ze hielpen de opleiding alle drie moderniseren. Ze zijn alle drie zowel docenten als afdelingshoofden van de Tilburgse opleiding Factorium Podiumkunsten, treden in juli alle drie af en hebben alle drie een groot aandeel in de ontwikkeling van deze opleiding. Agaath Verspeten (66, 44 dienstjaren) is dansdocent, Teamhoofd Dans en coördinator van de Music All Factory. Karen Broekhuis (63, eveneens 44 dienstjaren) is dwarsfluitdocente en Hoofd Cursussen en Peter van Dorst (64, 37 dienstjaren) is gitaardocent en Teamhoofd Popmuziek. In hun lange, goeddeels gezamenlijke periodes was de verandering die de opleiding doormaakte enorm, waarbij verbreding, verdieping en toenemende specialisatie kernbegrippen lijken. Want aanvankelijk was de Tilburgse Dans- en Muziekschool, zoals Factorium toen nog heette, veel meer een cursushuis met jaarprogramma’s. Het aantal afdelingen en vertakkingen ervan binnen Factorium is inmiddels legio: allerlei vormen van muziek èn theater op uiteenlopende niveaus. Vooropleidingen voor Rock Academy of conservatorium, basale cursussen voor kinderen, toneelcursussen voor mensen met een verstandelijke beperking, bewegingslessen voor mensen met bijvoorbeeld Parkinson of MS., theaterprojecten met buurtbewoners. Broekhuis: ,,We willen iedereen in staat stellen om te schitteren op elk niveau.” Een van de oudste vertakkingen die er tijdens hun gezamenlijke dienstverband ontstond, is de MusicAllFactory, in 1995 opgericht door Agaath Verspeten en Edward Hoepelman. De MusicAllFactory is inmiddels al jaren een ruime kweekvijver voor alle theaterproducenten.
Na de persconferentie van minister-president Rutte van 2 februari heeft Cultuurconnectie vragen gesteld aan het ministerie van OCW naar aanleiding van het verschijnen van de nieuwe routekaart. Onder het kopje ‘Sport en jeugdactiviteiten’ wordt bijvoorbeeld niet over culturele activiteiten gerept en onder het kopje ‘Culturele instellingen en evenementen’ gaat het voornamelijk over evenementen. Niets over cultuureducatie of cultuurparticipatie. Inmiddels heeft Cultuurconnectie een kort en bondig antwoord van het ministerie ontvangen: publieke binnenruimten zijn in beginsel gesloten voor publiek, behoudens enkele uitzondering (essentiële winkels et cetera, conform artikel 4.a1). Er is geen algemene uitzondering voor jeugdactiviteiten, wel voor dagbesteding aan kwetsbare groepen. Op het verbod op groepsvorming (van max 2 personen buiten) bestaan uitzonderingen voor jongeren: jongeren tot en met 12 jaar in algemene zin (artikel 3.1); jongeren tot en met 17 jaar voor jeugdactiviteiten (artikel 3.1); jongeren tot en met 17 jaar voor sport (artikel 6.2). Aldus de Nieuwsbrief van Cultuurconnectie van 8 februari. LKCA over ‘Wat mag wel en niet voor cultuureducatie en cultuurparticipatie?’
Burst your bubble! Deze boodschap is vanaf nu in paarse graffitiletters te lezen in de Kruisstraattunnel in het centrum van Eindhoven. Als knipoog naar een gewenst einde aan de coronacrisis, maar ook als oproep aan alle mensen om soms wat verder durven te kijken dan hun eigen wereld. Cliënten van de maatschappelijke (crisis)opvang van Neos, bezoekers van The Living Museum (een van de creatieve ateliers van Neos) en bezoekers van de Huiskamer (een plek waar jonge vluchtelingen komen) kregen les in graffiti spuiten en ontwerpen door graffitiartiest Niels Bakkerus en ontwerper Lian Kroes. En toen mochten ze aan de slag in de tunnel. De workshops waren onderdeel van Talentenexpeditie, een gezamenlijk programma van Neos en het Centrum voor de Kunsten Eindhoven. ,,Een van onze eerste gezamenlijke projecten was een tentoonstelling in het Van Abbemuseum, die uiteindelijk honderden bezoekers trok”, vertelt Ton Feijen van Neos. Een project waarin kunst centraal staat en niet de zorg; omdat ze geloven dat kunst en cultuur bijdragen aan het herstel maar ook aan gevoelens van trots en eigenwaarde.
Dans - en muziekschool Factorium ontvangt van de gemeente Tilburg een eenmalige subsidie van 368.300 euro. De financiële bijdrage komt uit het steunpakket van het Rijk voor lokale culturele voorzieningen en is volgens het college nodig om Factorium ‘in stabiel vaarwater’ te houden. Over 2020 zou de schade door de coronacrisis voor Factorium op 209.300 euro uitkomen, terwijl er voor 2021 al rekening wordt gehouden met een tekort van 159.000 euro. Met de eenmalige subsidie van geeft het college gehoor aan het verzoek van Factorium voor een compensatie. In totaal heeft Tilburg vanuit het Rijk 4,3 miljoen euro aan steunpakketten ontvangen, bedoeld voor lokale culturele voorzieningen. Naar verwachting komt het college snel met meer toewijzingen uit dat budget. Eerder al ontvingen vier instellingen een rechtstreekse steun van het Rijk van in totaal 1,9 miljoen euro.
De komende vier jaar komt er 7,3 miljoen beschikbaar voor cultuureducatie in Noord-Brabant. Het Fonds voor Cultuurparticipatie heeft deze rijksbijdrage toegekend voor de derde periode van de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit. De provincie Noord-Brabant en 54 gemeenten verdubbelen dit bedrag om in te zetten op professionalisering, kansengelijkheid en de verduurzaming van het cultuurcurriculum op scholen
Op 10 februari organiseert het Fonds voor Cultuurparticipatie een digitale afsluitende conferentie van de tweede periode Cultuureducatie met Kwaliteit, onder de titel ‘De diepte in’. Cultuureducatie met Kwaliteit is een samenwerkingsproject tussen het Ministerie van OCW, LKCA en het Fonds voor Cultuurparticipatie. Doel van dit programma is het verbinden van de culturele sector met het onderwijs om maatwerk te bieden bieden voor iedere school.
In het LKCAtelier van 4 maart wordt ingezoomd op het Eindhovense samenwerkingsmodel vanuit de gedachte van een leerecosysteem. Interessant voor professionals die werken in of voor het mbo, practors, cultureel ondernemers en experts techniek of technologie. Hoe verbinden die culturele partners en onderwijsinstellingen eigenlijk hun visies, ambities met leervragen van studenten en makers en werken uit de grote wereld? MU en STRP verzorgen een interactieve expeditie, langs verschillende lokale praktijken en spelers. Wie maken nou onderdeel uit van zo’n leerecosysteem, hoe houd je het vitaal en op welk moment vinden wisselwerkingen plaats? En hoe dragen innovatie, design en creativiteit bij aan de talentontwikkeling van de mbo-student?
Welke rol speelt cultuur in de samenleving en op scholen? Het antwoord op die vraag luidt in Kenia anders dan in Nederland. Het dubbelinterview met Sami Gathii en Ben Hekkema levert interessante inzichten en lessen op voor hoe wij hier in Nederland naar kunst en cultuur kijken. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling op een LKCAtelier van 28 januari.
De icc-cursus vierde vorig jaar het 15-jarige bestaan en inmiddels telt Nederland bijna 10.000 gecertificeerde cultuurcoördinatoren. Welke rol speelt en welk belang heeft de cultuurcoördinator bij de ontwikkeling van cultuuronderwijs in het primair onderwijs? Dat is te lezen in het magazine Cultuurcoördinator NL 2020. Wat beweegt icc-trainers? Wat willen zij vooral meegeven aan cultuurcoördinatoren in opleiding? Hoe zijn al die cultuurcoördinatoren verdeeld over het land, en zijn mannen nog steeds sterk ondervertegenwoordigd zoals in 2015 het geval was? Hoe geef je als cultuurcoördinator vorm aan de verschillende rollen en competenties? En wat komt erbij kijken als je bovenschools cultuurcoördinator bent?
In december vroeg het Nederlands Filmfestival aan docenten uit het basis- en middelbaar onderwijs naar hun favoriete jeugdfilms. Dit lijstje deelt het festival graag, zeker nu de scholen nog even dicht blijven. Tijd om een groot aantal Nederlandse jeugdfilms te (her)ontdekken.
Voor iedereen die vanuit de bibliotheeksector op uitvoerend niveau bezig is met de gezinsaanpak is er de nieuwe publicatie van Samenwerkende Provinciale Ondersteuningsinstellingen Nederland (SPN), Stichting Lezen en KB ‘Criteria voor kansrijke activiteiten binnen de gezinsaanpak van laaggeletterdheid’’. Deze brochure bevat een criterialijst waarmee je gezinsaanpak-activiteiten sterker en effectiever kunt maken. Het accent ligt op activiteiten die ouders ondersteunen om heel direct de taalontwikkeling van hun kinderen te stimuleren.
Het college van Gedeputeerde Staten heeft besloten de subsidie van Kunstloc Brabant gefaseerd af te bouwen met 1.200.000 euro. 600.000 euro per 1 jan 2022 en 600.000 per 1 jan 2023. Het college meent de ruimte voor deze bezuiniging te vinden in een verminderde inzet van Kunstloc Brabant op onder andere cultuureducatie, cultuurparticipatie en kunst in de openbare ruimte. De bezuiniging treft daarmee de ontwikkeling van cultuureducatie op Brabantse scholen, de cultuurdeelname van Brabanders in een kwetsbare positie en de Brabantse koepelorganisaties van amateurkunst. Deze bezuiniging komt bovenop het eerdere besluit tot halvering van het impulsgeldenbudget, het instrument voor duurzame versterking van de Brabantse culturele sector. Kunstloc Brabant vindt de afbouw onverantwoord en tekent bezwaar aan tegen dit besluit.
De leermethode Visual Thinking Strategies (VTS) staat centraal in het LKCAtelier van 11 februari. Deze methode leert je om open en zonder oordeel waar te nemen, te onderzoeken, naar elkaar te luisteren en voort te bouwen op elkaar door naar kunstwerken te kijken
Op 19 januari vond een eerste behandeling van de cultuurnota in Goirle plaats. De cultuurnota is eerder deze maand gereedgekomen. Zowel de gemeente als partijen uit het culturele veld in Goirle en Riel hebben bijgedragen aan de totstandkoming. Er was kritiek. Onder meer van burgerraadslid Antoon van Baal (PvdA), die vond het te weinig concreet, en vroeg zich af in hoeverre ambities haalbaar zouden zijn. Wethouder Swaans moest erkennen dat er geen geld bij gaat komen, gezien de weinig florissante financiële situatie van de gemeente. Nadat Ton Haen van het SCAG (zeg maar Cultureel Centrum Jan van Besouw) gememoreerd had dat de invulling van het gebouw belangrijker was dan het gebouw zelf, vertelde woordvoerder Rob Kluyt van het burgerinitiatief cultuureducatie dat hij met lede ogen aan heeft moeten zien dat de kwaliteit van het muziekonderwijs in het dorp in een half jaar achteruit gegaan is. Bezuinigingen opgelegd aan het Jan van Besouw waren volledig afgewenteld op Factorium, dat zijn activiteiten moest staken. Afgelopen september had hij de wethouder daar een brief over gestuurd. Hij had er nog geen reactie op ontvangen. Bovendien was het initiatief niet betrokken bij de totstandkoming van de nota. ,,Wij zijn er letterlijk een voetnoot in”, zei hij bitter. ,,Het burgerinitiatief eindigt hier.”
Een filmeducatiehub is een regionaal ingebedde organisatie voor film van waaruit activiteiten voor film- en beeldeducatie in de regio aangeboden en afgestemd worden. Filmeducatiehubs vormen onderling een netwerk dat is aangesloten bij het Landelijk Netwerk Filmeducatie. Er kan een meerjarige bijdrage voor twee jaar aangevraagd worden voor het vervullen van een coördinerende rol door de filmeducatiehub in het samenbrengen van vraag en aanbod op het gebied van film – en beeldeducatie (speelfilm, documentaire, animatie, nieuwe media en games) in een afgebakende regio. Het gaat daarbij om activiteiten ter bevordering van zowel actief als receptief filmonderwijs (hieronder valt in principe niet het zelf ontwikkelen van filmeducatie-aanbod, of het laten ontwikkelen). Deadline voor deze regeling van het Filmfonds is 2 maart.
Annelies Bartelink, programmaleider onderwijs bij de intermediaire organisatie Kunstcircuit Deventer, is het oneens met het artikel van Piet Hagenaars, gepubliceerd op de website van LKCA op 7 december 2020, over de onmacht van het cultuuronderwijs. Zijn beeld van de huidige praktijk klopt niet, vindt zij. Nee, het gaat niet slecht met het cultuuronderwijs. Er gebeurt veel en de opbrengsten zijn groot.
In maart zijn de verkiezingen. Het is dus tijd om onszelf weer eens extra te vragen wat we belangrijk vinden, en welke verwachtingen we hebben van de politiek. Directeur-bestuurder van Kunstloc Brabant Chris van Koppen buigt zich in het essay 'De gave van de verbeelding' over de rol van de overheid en de waarde van cultuur. Het Landelijke Cultuurdebat vindt plaats op 8 februari in de LocHal in Tilburg.
Op 28 januari a.s. is weer een LKCAtelier, een online kennissessie, met dan aandacht voor de cultuureducatie in Kenia en Tanzania. Interessant voor onderwijsprofessionals die willen leren van en over andere culturen.
Cultuurconnectie, de brancheorganisatie voor cultuureducatie, amateurkunst en volksuniversiteitswerk, roept haar leden op om in gesprek te gaan met hun gemeente over het aanwenden van de rijkssteun voor cultuur. In een voorbeeldbrief doet Cultuurconnectie een beroep op de gemeenten in Nederland om, vanuit de extra financiële ondersteuning die voor cultuur door het rijk aan gemeenten is toegewezen, deze middelen ook daadwerkelijk te besteden aan cultuur en hiermee cultuureducatie, cultuurparticipatie (of amateurkunst) en volksuniversiteitswerk financieel te steunen.
Voor de gemeente Uden is Kunst & Co de belangrijkste spil als het gaat om muziekonderwijs en cultuureducatie. Dat blijkt ook uit de ruim 600.000 euro subsidie die de instelling jaarlijks krijgt: 1,5 ton voor de huur van het pand aan het Mondriaanplein en de overige 4,5 ton voor de rol als ‘marktplaats’ voor kunst en cultuur. Meest concreet zijn dat de muzieklessen en diverse cursussen die er aangeboden worden maar Kunst & Co bemiddelt en faciliteert ook bij andere culturele activiteiten en de promotie daarvan. De gemeente Uden neemt een voorschot op de fusie met Landerd want Kunst & Co gaat ook voor die gemeente allerlei culturele taken coördineren en uitvoeren. Maar ‘er is stevige kritiek, met name van andere aanbieders van muzieklessen die het met veel minder of helemaal geen subsidie moeten doen, zoals muziekschool Music Fun. Willem Pluk van Music Fun pleit namens diverse samenwerkende collega’s die voor een deel onderdak hebben gevonden bij ‘t Handelshuys in Uden voor een andere verdeling. Ook muziekvereniging de Eendracht vindt dat het eigenlijk meer subsidie zou moeten krijgen omdat heel veel jeugd via de harmonie muziekles krijgt. De Eendracht zou bijvoorbeeld graag een aanvullende bijdrage ontvangen voor bijvoorbeeld de inhuur van de dirigent en de dure muziekinstrumenten. In toekomstige fusiegemeente Landerd bestaat al zoiets. Uden spreekt met de critici; de gemeente vindt ook dat Kunst & Co af moet van het imago van ‘gesubsidieerde muziekschool’ en wil daarom duidelijker op papier hebben waar het geld precies aan besteed wordt. De fracties SP en CDA zijn benieuwd wat Uden met alle op- en aanmerkingen gaat doen. In februari komt dat aan bod tijdens de commissie samenleving en bestuur waar de ‘herijking cultuureducatie’ op de agenda staat.
Het Koninklijk Concertgebouworkest en Schooltv werken aan een reeks bijzondere en leerzame muziekfilmpjes. Met de titel ‘Tussen je oren’ verschijnen vanaf januari 12 filmpjes, waarin kinderen de hoofdrol spelen. Door het Concertgebouworkest gespeelde klassieke meesterwerken roepen bij hen fantasieën op, die in de filmpjes tot leven komen. De muziek loopt uiteen van Mozart, Beethoven en Mahler tot Prokofjev, Stravinsky en Adams. Naast de kinderen en een acteur figureren ook enkele musici uit het orkest. Zo speelt in het eerste filmpje, ‘Fernando en Piazzolla’, concertmeester Liviu Prunaru mee, en in het tweede filmpje fluitist Julie Moulin. De filmpjes zijn te zien op het YouTube kanaal van het orkest. De reeks sluit aan op de campagne ‘Waar luister jij naar?’ waarmee het Concertgebouworkest sinds 2019 landelijk aandacht vestigt op klassieke muziek. ‘Tussen je oren’ kan onder meer in de les gebruikt worden door leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs. Bij ieder filmpje worden lesbrieven gemaakt met meer informatie over het Concertgebouworkest, de componist, het gespeelde werk en het instrument dat in het filmpje centraal staat. De filmpjes geven aanleiding tot opdrachten waarin niet alleen muziek aan bod komt, maar ook onderwerpen als emoties, planeten, sprookjes en filosoferen.
Van 15 december tot ten minste 19 januari gaat Nederland in de strengste lockdown tot nu toe. Wat betekent dit voor cultuureducatie en -participatie?
Hoe kunnen culturele instellingen bijdragen aan doorlopende leerlijnen cultuuronderwijs in het basisonderwijs? Fianne Konings onderzocht dit in haar proefschrift, met Cultuur in de Spiegel als theoretisch kader. Zij ontwikkelde daarbij drie instrumenten voor analyse, richtlijnen, ontwerp en evaluatie.
In tijden van corona vallen lessen weg, stages volgen wordt moeilijker en het is voor mbo-studenten lastiger om fysiek contact te maken met anderen. Hoe kan je als professional werkend voor of op het mbo met kunstlessen toch iets betekenen voor deze groep jongeren? Op 21 januari a.s. wordt er een LKCAtelier aan gewijd.
En weer gaan de scholen dicht. Op het onderwijs wordt een zware wissel getrokken. Minister Slob (OCW) maakt vanaf januari 2021 210 miljoen extra vrij voor scholen en mbo-instellingen om hulp in te kunnen zetten. Dit geld is bedoeld om de druk op de docenten en schoolleiders te verminderen, bijvoorbeeld bij schooluitval, en kan ingezet worden voor extra docenten en ondersteuners, maar ook voor meer gastlessen – onder andere op het gebied van cultuur en sport. De oproep van Ronald Kox, hoofd cultuureducatie bij LKCA: zet dit geld ook in voor cultuuronderwijs. Schoolbestuurders en penvoerders van Cultuureducatie met Kwaliteit, ga hierover in gesprek! ‘’ Mogelijk zorgt deze lastige periode voor een nieuwe, blijvende, ontwikkeling met meer verankering van én kansen voor cultuuronderwijs.”
Leerlingen in het speciaal onderwijs zouden een beperkte verbeelding hebben. Terwijl verbeeldingskracht juist zoveel positieve invloed heeft. Maar hoe stimuleer je dan precies verbeelding in het speciaal onderwijs? Inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 3 december jl. door Bea Ros.
Docenten in het mbo geven zelf invulling aan het keuzedeel Expressief Talent. Keuzedeel Expressief Talent bestaat uit twee delen. In deel A leren studenten hun eigen talenten en interesses in de verschillende kunstdisciplines ontdekken, om vervolgens in deel B te leren hoe ze die kunnen inzetten tijdens creatieve activiteiten met de doelgroep waar ze later mee gaan werken. Veel docenten vinden het lastig deel B zó vorm te geven, dat de activiteiten verdieping krijgen en afgestemd zijn op de doelgroep. LKCA ging op 17 november samen met mbo-docenten op zoek naar handvatten.
Bij bijna de helft van de kinderopvangcentra vond vorig jaar helemaal geen of maar één keer een specifieke creatieve en/of kunstzinnige activiteit plaats. Een gemiste kans, want kunst en expressie zijn goede manieren om de ontwikkelingsgebieden van kinderen te stimuleren. LKCA onderzocht de rol van pedagogisch medewerkers bij het organiseren en begeleiden van dit soort activiteiten. Krijgen zij wel voldoende handvatten mee vanuit hun opleiding? Voor het onderzoek sloeg LKCA de handen ineen met de beroepsvereniging voor Pedagogisch Professionals in de Kinderopvang (PPINK). PPINK zette de digitale vragenlijst uit onder haar leden. 85 respondenten vulden de vragenlijst (volledig) in. De resultaten zijn indicatief, maar geven wel een mooi eerste beeld.
Het project Kitchen's Light moedigt dove jongeren aan zich artistiek te ontwikkelen en jaagt uitwisseling met de reguliere cultuursector aan. In de maand waarin Nederlandse Gebarentaal (NGT) officieel werd erkend, hielden de deelnemers in de Tolhuistuin in Amsterdam een indringende performance in uiteenlopende stijlen. Het Fonds voor Cultuurparticipatie met Anja Hiddinga, artistiek en inhoudelijk leider van het project, en betrokkenen.
Wat mag wel en niet voor cultuureducatie en cultuurparticipatie? Een update van de gevolgen van de meest recente kabinetsbesluiten voor cultuureducatie en cultuurparticipatie, 2 december.
Ouders met een minimaal inkomen kunnen hun kinderen toch culturele activiteiten laten uitvoeren middels een bijdrage van de gemeente Waalre. Waalre is aangesloten bij het Jeugdfonds Cultuur Brabant voor kinderen van 0 tot en met 17 jaar. Er is per kind een bedrag beschikbaar van maximaal 450 euro. De gemeente vindt het belangrijk dat kinderen de mogelijkheid krijgen om in hun vrije tijd plezier te halen uit bijvoorbeeld muziek, dans, toneel, schilderen of musicallessen. Andere aanvragen op het gebied van kunst en cultuur zijn ook mogelijk (denk aan een cursus DJ, hiphopdansen, gilde).
Van de jongere in jezelf naar betekenisvol cultuuronderwijs. In drie stappen nemen Emiel Copini en Astrid Rass, allebei betrokken bij het onderzoeksproject Cultuur in de Spiegel, de deelnemers aan het LKCAtelier van 26 november mee in het werken vanuit en naar cultureel (zelf)bewustzijn. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling.
Basisschoolleerlingen uit Uden krijgen vanaf 2022 structureel kunst- en muziekles op school. Want ook Uden sluit zich aan bij Circle of Talent, een samenwerking tussen kunstencentra in Noord-Brabant om jong talent te 'scouten'. Juist culturele talenten zijn waardevolle, creatieve denkers en makers van de toekomst, die in de maatschappij, het bedrijfsleven en het onderwijs van toegevoegde waarde zijn, stelt Barbara Brouwer, directeur van Phoenix Cultuur in Meierijstad. Via dit leerprogramma krijgen kinderen en jongeren op de basisscholen en in het voortgezet onderwijs structureel kunstonderwijs waarin alle disciplines aan bod komen. Vervolgens kunnen ze in hun vrije tijd naar speciale talentklassen gaan en zo naar de topkunst, de kunstvakopleidingen, doorstromen. In Meierijstad volgen 15 kinderen zo de talentklas muziek en 7 de talentklas dans. Naast de lessen op hun eigen dansschool, muziekvereniging of band. Uden gaat nu als zesde plaats in Noord-Brabant meedoen met dit talentenprogramma. Het gaat Xpress heten. Kunst & Co, Phoenix Cultuur en cultuurpodium De Pul tekenden op 30 november een convenant voor Circle of Talent. De Pul gaat een belangrijke rol spelen, onder meer op het gebied van jongerenwerk en podiumfaciliteiten.
Phoenix Cultuur verraste de gemeenteraadsleden van Meierijstad op 26 november met een pianoconcert. Na het concert van Diana Pivak, die de talentenklas Muziek volgt van Circle of Talent en aan het conservatorium in Tilburg studeert, werd de beleidsvisie uitgereikt die de cultuurinstelling heeft gemaakt voor de komende drie jaar. Het gaat goed met Phoenix, dat zijn 5 jarig jubileum viert. Het aantal cursisten blijft maar groeien. De komende drie jaar wil Phoenix Cultuur die groei verder doorzetten, zo staat in het beleidsplan. Er is een verdubbeling van kinderen en jongeren in de tekenateliers en de makerswerkplaats. Daarom wil Phoenix dit op meer locaties aanbieden. Er is al een samenwerking met Let’s Play Skopos in Schijndel om op deze locatie een naschoolse makerswerkplaats te starten. Phoenix wil meer doen op het gebied van beeldbewerking, fotografie, film en 3-D ontwerpen. De afdeling Fashion wordt een bredere werkplaats voor textiele werkvormen. De werkplaatsen op de Noordkade worden meer op de kaart gezet, met extra aandacht voor de smederij, keramiekafdeling en edelsmederij. Bij muziek komt de focus te liggen op samenspel. De groei van de theater- en musicalopleiding zal waarschijnlijk leiden tot het aantrekken van nieuwe docenten, Brouwer wil bovendien deze cursussen op alle vijf de locaties aanbieden.
Alle leerkrachten en zeker ook cultuurcoördinatoren in het basis- en voortgezet onderwijs ervaren de stress van deze tijd. Elke persconferentie over corona veranderen de regels. De plotselinge veranderingen eisen hun tol. Van online onderwijs, naar weer les op school, en dan soms door naar hybride onderwijs. De schooldirectie besluit. Het kan elke week weer anders zijn. Albert Barth, directeur van Kleinkunstig,, kan erover meepraten en doet praktische voorstellen om deze moeilijke tijd door te komen.
Zeg je ‘cultuureducatie’ dan heb je het over alles wat plaatsvindt op het snijvlak van onderwijs en cultuur. Over kunst in de klas en ver daarbuiten. Over prikkelen, verrijken en verbinden. Breed en belangrijk dus. En ook actueel. Want 2020 gaat de geschiedenisboeken in als een pittig jaar voor beide sectoren. Zowel financieel als organisatorisch. Thuisonderwijs of juist onderwijs op anderhalve meter. Het nagenoeg wegvallen van de culturele agenda. Er zijn drempels genoeg in onze nieuwe werkelijkheid. Tijd dus voor wat broodnodige duiding én een constructieve blik op de toekomst. In dit laatste artikel van het drieluik rondom het thema cultuureducatie komen Jitske Steenaart, adviseur cultuureducatie bij Kunstloc Brabant en Karin Kotte, trainer procesgericht didactiek in het primair onderwijs, aan het woord. Over burgerschap, het vinden van je eigen ‘ik’ en hoe cultuureducatie daarbij kan helpen.
Hoe divers is het Nederlandse literatuuronderwijs? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er een serieuze disbalans is tussen mannelijke en vrouwelijke, westerse en niet-westerse, Nederlandse en Vlaamse auteurs in de boekkeuzes die leerlingen maken. Jeroen Dera, literair criticus, docent en onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen, licht toe.
De educatieve website literatuurgeschiedenis.nl is aangepast en in een modern jasje gestoken. In de nieuwe vorm sluit literatuurgeschiedenis.org beter aan bij de behoeften van leraren Nederlands die lesgeven over literatuurgeschiedenis op de middelbare school. De aanpassingen zijn doorgevoerd in overleg met letterkundige neerlandici, vakdidactici, leraren en leerlingen uit Nederland en Vlaanderen. Met de vernieuwing van de website hopen de KB en de Taalunie het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen te ondersteunen en inspireren.
De leerlijn Filmeducatie bevat kernvaardigheden en lesdoelen om leerlingen (4-18 jaar) oog te laten krijgen voor filmische beeldtaal. Beginnen vanuit de beleving is de belangrijkste les, en precies die les leerden de deelnemers aan dit LKCAtelier van Bastiaan van Werven. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 19 november jl.
In de derde periode Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) wordt het programma nadrukkelijk verbreed naar het voortgezet onderwijs en mbo. Welke uitdagingen en vraagstukken liggen er vanuit het onderwijs en culturele instellingen, afzonderlijk of in samenwerking? Dat staat centraal in het LKCAtelier op 10 december a.s
De gemeente Boekel stelt voor de komende vier jaar 55 cent per inwoner ter beschikking voor culturele vorming. Dat geld, in totaal 24.000 euro, wordt door het rijk verdubbeld. De afgelopen vier jaar nam Boekel ook al deel aan de regeling De Cultuurloper. De scholen hebben de gemeente aangegeven dat er een omslag in het denken van het schoolteam heeft plaatsgehad. ,,Met termen als ‘de ogen zijn geopend’ en ‘veel inzichten opgedaan’ geven de schoolteams aan dat ze anders naar cultuureducatie zijn gaan kijken", zegt onderwijswethouder Henri Willems. De scholen ontvangen dit schooljaar so-wie-so ruim zestien euro per leerling voor cultuureducatie. ,,Maar dat geld is niet geoormerkt, met andere woorden, ze kunnen het ook aan andere dingen besteden. Door deel te nemen aan de Cultuurloper, zijn de scholen verplicht ook die zestien euro per leerling daadwerkelijk te besteden aan cultuur. Op die manier dragen ze zelf ook financieel bij", aldus Willems. Een minpunt is, volgens de wethouder, dat ongeveer 50 procent van het gehele bedrag op gaat aan begeleidings- en organisatiekosten. De scholen hebben de afgelopen jaren al een interne cultuurcoördinator aangesteld. De Boekelse scholen worden begeleid door Kunstlokaal Gemert.
In de maand november kunnen kinderen uit de Reeshof meewerken aan een bijzondere uitdaging; het realiseren van mini kunstwerken voor een Pakje Kunst Take Over. Dit is een initiatief van meerdere organisaties in de Tilburgse wijk met als doel kinderen op een laagdrempelige, speelse manier kennis te laten maken met cultuur. Tijdens een aangepaste versie van het Spruit kinderfestival 'Uit met Spruit' eind december kunnen zo’n 300 kinderkunstwerkjes voor 4 euro uit een automaat getrokken worden. ,,Kinderen leren heel veel door dingen te doen. Door zelf te handelen, komt iets voort uit hun eigen bron. Door het maken van kunst leren ze onderzoeken, problemen oplossen, samenwerken en luisteren. Op een spelende manier gaat dat beter'', zegt 'bakfietsjuf' Marjo Dirks tijdens een van de Pakje Kunst-workshops in de bibliotheek Heyhoef.
De maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan hebben grote impact op de culturele sector. Op cultuurmakers van alle leeftijden en niet in de laatste plaats op de mogelijkmakers van cultuureducatie en –participatie, grote én kleine organisaties. Er heerst grote onzekerheid bij de verenigingen en cursusinstituten over hoe lang gaat het duren en daarmee de vrees dat leden, vrijwilligers, deelnemers en cursisten ernstig teruglopen. En dat het voortbestaan van de vele centra, koren, erfgoedgemeenschappen, dansscholen etc. bedreigd wordt. Daarom start de landelijke campagne #weblijvenbezig. De campagne helpt herinneren dat cultuurmaken plezier, geluk en gezondheid brengt. Laat zien dat het nog steeds mogelijk is en hoe dat veilig kan. Hiermee hoopt de campagne verenigingen, groepen en kunst- en cultuurcentra te ondersteunen en tools te geven om hun achterban aan hen te blijven verbinden. De campagne is een initiatief van het Fonds voor Cultuurparticipatie en het LKCA.
Muziek als therapeutisch middel om emoties te uiten en zelfvertrouwen te stimuleren. Muziekschool Plus in Rijen haakte in op een behoefte en ontwikkelde een zorgpakket. ,,De nadruk van een muziekles ligt op het cognitieve vermogen, samenwerking en emotie", zegt Wilma van der Draaij, eigenaresse van Muziekschool Plus en bedenker van het muzikale zorgpakket. De in Rijen gevestigde Zintri Zorggroep verwacht dat integrale gezondheidszorg steeds belangrijker wordt en is enthousiast over de door Van der Draaij gekozen invalshoek. Volgens Sonny de Nijs, directeur Zintri, is de proef geslaagd als de levenskwaliteit van een cliënt door de muzikale interventie is toegenomen. De gemeente Gilze en Rijen steunt het project om zo te onderzoeken of muzieklessen in aanvulling op een jeugdhulp- of Wmo-begeleidingstraject tot betere en of snellere resultaten leiden. ,,We kijken of muziekschool en zorgaanbieder elkaar versterken, wat dat oplevert en wat daarvoor nodig is", aldus een woordvoerder van de gemeente. Muziekschool Plus heeft inmiddels contact gelegd met andere zorginstellingen en buurtgemeenten om muzieklessen ook daar onderdeel te maken van het zorgpakket.
Het bestuur van kunstencentrum Het Pieck vraagt zich af of verhuur van ruimte aan dansschool Urbanstylz wel past bij de taak en opdracht van het cultureel centrum De Voorste Venne in Drunen. Het stoort Het Pieck niet alleen dat er geen overleg is geweest, het vreest bovendien nadelige gevolgen voor zichzelf. Het Pieck vraagt het bestuur van De Voorste Venne alsnog te besluiten géén huurcontract aan te gaan met de commerciële dansschool (hiphop, streetdance en urban) uit Elshout. Tamara Veldkamp, voorzitter van De Voorste Venne : ,,Onze opdracht is misschien een wat andere dan die van het vorige bestuur. Volgens de gemeente past verhuur aan Urbanstylz prima in onze opdracht.” Ze zegt dat de Voorste Venne van de gemeente een duidelijke boodschap heeft mee gekregen: “eerst geld verdienen voor je mooie culturele dingen gaat doen.”. De Heusdense gemeenteraad praat op 26 november en 15 december over de toekomstvisie De Voorste Venne en het geld dat daarmee is gemoeid.
In heel Nederland schrijven gemeentes rode cijfers en het muziekonderwijs is daar vaak de dupe van. In onder meer Sittard-Geleen, Dantumadiel, Goirle, Bergen op Zoom en Hoogeveen wordt de financiering afgebouwd of helemaal stopgezet. In Goirle gaat het lokale kunstencentrum daarom door als private cultuureducatieschool. In Hoogeveen verdwijnt de lokale muziekinstelling helemaal. Cultuurconnectie, de branchevereniging voor cultuureducatie, stelt op basis van eigen onderzoek dat Nederland in 2007 nog 245 muziekscholen en centra voor de kunsten telde. In 2018 is dat aantal met 121 gehalveerd. Als oorzaak noemt de vereniging fusies tussen centra, maar ook bezuinigingen spelen een rol. “Zeker de laatste jaren, vanaf 2010”, zegt directeur Jan Brands.
Bram Relouw, adviseur kunsteducatie en professionalisering van Kunstloc Brabant zet de middelen voor financiering en professionalisering van cultuureducatie op een rij.
In Noord-Brabant hebben zeven cultuurinstellingen een uniek plan ontwikkeld om Brabantse scholieren een zo breed mogelijke toegang tot kunst en cultuur te bieden. 30 oktober dienden zij het plan in bij het Fonds voor Cultuurparticipatie met als doel een rijksbijdrage te ontvangen uit de derde editie van de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit. Het plan is erop gericht in de jaren 2021–2024 tenminste 225.000 Brabantse leerlingen te laten ervaren dat cultuurdeelname een ervaring is die creativiteit bevordert, herkenning biedt en verwondering oproept. De gezamenlijke aanpak maakt het mogelijk dat er voor de komende jaren 4,2 miljoen euro beschikbaar komt voor cultuuronderwijs. Het plan is ontwikkeld door de uitvoerende organisaties Nieuwe Veste in Breda, CultuurContact in Helmond, Huis73 in ’s‑Hertogenbosch, CiST in Tilburg, De Muzelinck in Oss, Erfgoed Brabant en Kunstloc Brabant. De aanvraag kwam tot stand in het kader van het Regioprofiel Cultuur BrabantStad, waarin de provincie Noord-Brabant en de vijf grote steden gezamenlijk belangrijke thema’s oppakken, waaronder kunst en cultuur.
De website pratenoverfictiefragmenten.nl bietd kant-en-klaar lesmateriaal bij recente jeugd- en adolescentenromans voor alle leerwegen in het vmbo en voor de onderbouw havo/vwo. Het lesmateriaal bestaat uit een zelfstandig te lezen fictiefragment inclusief een werkblad met vragen die een open en verdiepende bespreking kunnen bevorderen. Elke lessuggestie zal ongeveer één lesuur tijd in beslag nemen. De website is in opbouw: de docentenwerkgroep is alweer aan de slag met nieuwe titels. De website is mede mogelijk gemaakt door Stichting Lezen & Stichting De Versterking.
Minister van Engelshoven (OCW) heeft op 16 november in een brief aan de Tweede Kamer de 414 miljoen euro aan coronasteun voor de culturele sector uitgewerkt. Onderdeel van dit tweede steunpakket voor de cultuursector is 150 miljoen euro voor gemeenten om daarmee de lokale infrastructuur te ondersteunen. Het is nodig, zegt het LKCA, om de lokale politiek te activeren om er zo voor te zorgen dat het geld uit het steunpakket ook echt aan cultuur, cultuurparticipatie en cultuureducatie wordt besteed. Omdat de middelen ook aan andere dingen uitgegeven kunnen worden, ondanks het verzoek van de minister om het echt aan cultuur te besteden. Om gemeenteraadsleden te helpen, heeft het LKCA een aantal voorbeeldvragen opgesteld. Plus een aantal ideeën over hoe de coronasteun lokaal kan worden ingezet voor cultuureducatie en cultuurparticipatie.
Leerlingen van nu zijn echte beelddenkers: ze zijn gewend aan enorme hoeveelheden visuele prikkels. Daar kun je in het onderwijs gebruik van maken. Dus hoe maak je burgerschapsonderwijs aantrekkelijk voor vmbo-leerlingen? Door kunst en erfgoed in te zetten. Sarina Hoogendam, Semih Solmaz en Annemarie Hogervorst over de Digitale Scheurkalender Burgerschap, lessen die zijn ontwikkeld door Kunstgebouw en Erfgoedhuis Zuid-Holland voor leerlingen in de onderbouw van het vmbo. Grote thema’s als diversiteit, solidariteit, globalisering en vrijheid van meningsuiting worden zo bespreekbaar in de klas.
Cultuurconnectie, de brancheorganisatie voor cultuureducatie, amateurkunst en volksuniversiteitswerk, vermeldt in de Nieuwsflits COVID-19 #34 van 18 november hoe de stand van zaken voor de branche is nu de gedeeltelijke lockdown verder gaat. En over het verbod op zingen in groepsverband.
Het Limburgs Parlement wil dat het provinciebestuur zich sterk maakt voor een subsidie voor de Stichting Popsport uit het landelijke Fonds Cultuurparticipatie. Een motie van D66 daarover werd met 32 tegen 14 stemmen aangenomen. Alleen PVV en Forum voor Democratie waren tegen. Popsport is een landelijke organisatie met regionale 'afdelingen', onder meer in Limburg. Die Limburgse tak krijgt de komende twee jaar in totaal bijna 33.000 euro subsidie van de provincie Limburg. Gedeputeerde Ger Koopmans (CDA) ondersteunde de motie en gaat bij diverse overheden aan de bel trekken. Hij noemde het een 'beetje raar' dat het Rijk zo weinig geld over heeft voor de ondersteuning van popmuziek terwijl Limburg daar, als enige provincie, wel in totaal een half miljoen euro aan uitgeeft.
Henri Drost luisterde naar het debat tussen de woordvoerders cultuur van Christen Unie, VVD, D’66 en Groen Links dat 12 november jl. plaatsvond. Het werd georganiseerd door LKCA, Kunsten ’92, het Fonds voor Cultuurparticipatie en de Boekmanstichting. Het debat werd geen enkel moment sprankelend, volgens Drost. In de discussie over het thema diversiteit kwam het niet tot een inhoudelijk gesprek over concrete plannen om dit doel te verwezenlijken, want meteen ging het over de disbalans in subsidiegelden tussen de Randstad en de rest van het land. Ook het tweede thema, ‘maatschappelijke opgaven’, leverde weinig op. Ook tijdens de discussie over het laatste thema ‘gelijke kansen’ (moet er meer geld naar cultuureducatie, of moeten er meer vakleerkrachten komen en welke rol spelen gemeenten daarbij?) bleef veel onduidelijk Een gemiste kans, want de verschillen tussen de cultuurplannen van de verschillende partijen zijn wel degelijk groot.
Hoe de noodgedwongen digitalisering van het cultuuronderwijs ruimte schept voor bezinning. Robin Brugman, adviseur kunsteducatie & vervolgonderwijs bij Kunstloc Brabant in gesprek met Mirjam van Tilburg, onderzoeker en docent bij de masteropleiding Kunsteducatie van Fontys digitale ontmoetingen, écht gezien worden en de kracht van het niet weten.
Cultuuronderwijs is onderwijs in cultureel bewustzijn. Bewustzijn van de eigen cultuur, die van anderen en van cultuur in het algemeen. Onderwijs in kunst en cultuur draagt bij aan de ontwikkeling en het vergroten van dit bewustzijn. Hoe je cultuuronderwijs kunt vormgeven en ondersteunen zodat leerlingen het als betekenisvol ervaren voor hun leven, staat centraal in het LKCAtelier van 26 november.
Een onderzoekende houding. Dat willen ASML en Van Gogh Museum bereiken bij kinderen die deelnemen aan het lesprogramma Masterminds & Masterpieces. Op 10 november 2020 werd het programma gepresenteerd. Kinderen spelen met kleur en licht en ondervinden hoe wetenschap en kunst dicht bij elkaar staan. De lessen, waarin leerlingen aan de slag gaan met uv-lampjes en fluorescerende inkt, worden gratis aangeboden op het onderwijsplatform van het Van Gogh Museum. Daarnaast stelt ASML pakketten met lesmateriaal beschikbaar voor een honderdtal scholen in de regio Amsterdam.
Classic Express van de Stichting Prinses Christina Concours is een megatruck met een trailer die helemaal kan worden uitgebouwd tot een concertzaal van 14 meter lang en 7 meter breed. Hij staat deze week enkele dagen op de parkeerplaats van de Noordkade in Veghel. Jonge prijswinnaars van het Prinses Christina Concours treden er nog tot 13 november op voor leerlingen van de basisscholen, zodat ze kennis kunnen maken met klassieke muziek. Ze vertellen er ook over, beantwoorden vragen en laten kinderen zelf muziek maken. De provincie Noord-Brabant en de Muziekschool van Phoenix Cultuur hebben gezorgd voor de financiële steun voor dit project.
Het voortbestaan van educatief en creatief centrum De Eijnderic in Heesch is in gevaar, zegt directeur Kris Roemers. De financiële situatie was al zorgelijk. Een toekomst in De Pas moest heil gaan brengen, maar is uit beeld verdwenen nu de gemeenteraad van Bernheze besloten heeft voorlopig niet te investeren in het dorpshuis. Corona verergert de problemen nog eens want vanwege alle preventiemaatregelen liggen alle activiteiten van De Eijnderic al wekenlang stil. Denkbaar is overigens dat het centrum hiervoor, net als andere instellingen, financiële compensatie krijgt van de gemeente. De Eijnderic en De Pas, beide worstelend met de financiën, zouden samengaan met ook nog de bibliotheek erbij. Vooruitlopend daarop hadden beide beheerstichtingen al één bestuur gevormd en één directeur aangesteld. Bij De Pas hebben bestuur en directeur onlangs hun vertrek aangekondigd.
De Friese aanpak in de tweede periode Cultuureducatie met Kwaliteit (2017-2020) is open en onderzoekend. Meer dan een aanpak is het een eigenzinnige conceptuele visie om kunst, cultuur én taal heel bewust een plek in het curriculum te geven die het onderwijs verrijkt. Anne Graswinckel, Keunstwurk, vertelt over leermomenten in acht jaar Kultueredukaasje mei Kwaliteit (KEK).
Op 15-17 maart 2021 vinden de Tweede Kamerverkiezingen plaats. De meeste partijen hebben hun conceptverkiezingsprogramma’s gepresenteerd. Welke ambities hebben de politieke partijen voor cultuureducatie en cultuurparticipatie? Valt er echt iets te kiezen? Daarover gaan politici van CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks, PvdD, SP en VVD met elkaar op 12 november a.s. om 10.00 uur in debat in Nieuwspoort, onder leiding van Roderik van Grieken (Nederlands Debat Instituut). De organisatie van dit debat is in handen van LKCA, in samenwerking met het Fonds voor Cultuurparticipatie, de Boekmanstichting en Kunsten ’92.
De popsector heeft minister van Engelshoven (OCW) per brief verzocht de mogelijkheden na te gaan om het verlies aan subsidie voor Popsport te repareren. Over twee weken debatteert de Tweede Kamer over de op Prinsjesdag gepresenteerde cultuurbegroting. Dan zijn nog aanpassingen mogelijk als zich daar een meerderheid achter schaart. Het budget van het Fonds voor Cultuurparticipatie schoot in augustus tekort om alle goed beoordeelde talentorganisaties te honoreren, en Popsport is daar slachtoffer van. Voor Popsport is in plaats van de geadviseerde 150 duizend euro per jaar maar 50 duizend euro over. Dat is onvoldoende om het in zestien jaar opgebouwde muzikale en zakelijke coachingprogramma voort te zetten. Alle conservatoria en mbo-muziekopleidingen hebben zich bij die oproep aangesloten, omdat Popsport voor talenten tussen de 14 en 21 jaar al jaren een opstap is naar een beroepsopleiding. Het is, staat in de brief, voor ‘een gezonde Nederlandse popsector’ van groot belang dat de nieuwe generatie zich ‘zo snel en zo jong mogelijk de recente lessen uit de coronacrisis’ eigen maakt. Naast Popsport zijn ook twee pionierorganisaties uit de zwarte culturele scène getroffen. Solid Ground voor hiphopdans in Amsterdam dreigt zonder financiële reparatie te verdwijnen en Epitome Entertainment moet het enige landelijk talentprogramma voor rap en soul dan terugbrengen tot de jongeren in Rotterdam. Om bij het FCP alle organisaties te redden die ondanks een positief advies geen volledige subsidie krijgen, is een miljoen euro extra per jaar nodig. Ze hebben er gezamenlijk bij Van Engelshoven in een tweede brief op aangedrongen het budget van het FCP op te hogen.
De gemeente Veldhoven, een van de drie gemeenten waar muziekschool Art4U actief is, heeft in haar jongste begroting een bedrag van 650.000 euro gereserveerd om de foyer van Art4U te verbouwen. De gemeente heeft daarbij wel als voorwaarde gesteld dat de muziekschool zelf de hogere huurlasten voor haar rekening neemt. De kosten van de verbouwing worden dus één op één aan de muziekschool doorberekend, zonder extra subsidie. ,In feite een sigaar uit eigen doos dus", zegt Jack Gooyaers, directeur van Art4U. ,,Begrijp me niet verkeerd, we zijn blij dat de gemeente deze stap nu wil zetten, maar natuurlijk hadden we wel liever gezien dat niet álle kosten op ons bordje komen. Al snap ik het natuurlijk wel, gezien de huidige financiële situatie.” De muziekschool gaat nu onderzoeken of ze de verbouwing met externe financiering kan uitvoeren.
Cultureel vermogen is een nieuwe manier van kijken. Daarbij draait het niet om de vraag wat cultuur is, maar wat cultuur doet. Voor professionals in cultuureducatie en -participatie kan dat een nieuwe invalshoek op hun werk zijn. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 29 oktober jl.
Update van LKCA, dd. 5 november, over wat wel en niet mag voor cultuureducatie en cultuurparticipatie in coronatijd.
Hoe laat je leerlingen zien dat er meer zit achter het werk van een schilder? Het Van Gogh Museum zet ze bijvoorbeeld aan het rekenen met ‘het teruggevonden kerkje’. Het museum heeft inmiddels zo’n 100 digitale lessen over Vincent van Gogh gemaakt voor zowel voortgezet- als basisonderwijs. Educator Sarah Broekhoven vertelt hoe ze dit aanpakt en waar je op kan letten.
Om het leesonderwijs te verbeteren moet de overheid breken met 5 hardnekkige gewoontes, schrijft een coalitie van hoogleraren Nederlands en onderwijsdeskundigen. De eerste gewoonte is dat het leren lezen de laatste jaren te veel afhankelijk is gemaakt van het gezin en de familie. De tweede gewoonte is dat er op het terrein van technisch lezen geen absolute en/of ambitieuze norm wordt gehanteerd. De derde gewoonte is dat begrijpend lezen als zelfstandig vak wordt gedoceerd, al in het primair onderwijs. In het voortgezet onderwijs is het vooral een zaak van het schoolvak Nederlands, waar veel aandacht uitgaat naar een beperkt aantal leesstrategieën. De vierde gewoonte is dat er bij begrijpend lezen te weinig gebouwd wordt op de kracht van fictie; voor het lezen van romans en verhalen is in het Nederlandse onderwijs steeds minder tijd. De vijfde gewoonte is dat het vak Nederlands op de middelbare scholen niet meer over de Nederlandse taal en cultuur gaat. Sinds de laatste grote hervorming van het schoolvak, in de jaren ’90, is het accent meer op alledaagse taalvaardigheid dan op taal en cultuur gelegd.
Het bestuur van het Vughtse theater de Speeldoos en wethouder Toine van de Ven van de gemeente Vught hebben op 3 november een handtekening onder een samenwerkingsovereenkomst gezet. Beide partijen gaan voor een nieuwe Speeldoos. Toine van de Ven : ,,De keuze voor nieuwbouw is de komende veertig jaar een goede stevige basis voor het culturele landschap van Vught.” Het komende half jaar worden volgens hem de mogelijkheden en behoeften onderzocht. Voor 1 juli moet er een plan op tafel liggen voor een vlakke vloerzaal met 250 zitplaatsen en een ‘uitschuif-tribune'. Een duurzame en voor iedereen toegankelijke accommodatie die in 2025 de deuren zou moeten openen. De Speeldoos krijgt eenmalig 26.000 euro in verband met de cao-stijging van de lonen van het personeel, een verhoging van de subsidie komend jaar van 204.000 euro naar 237.500 euro en eenmalig 30.000 euro voor het begeleiden van het proces naar nieuwbouw. Het is de bedoeling dat straks naast de muziek- en danslessen voor ruim achthonderd cursisten er óók mogelijkheden voor professionele voorstellingen zoals try-outs van bekende artiesten, kindervoorstellingen, films en vergadermogelijkheden. Theater aan de Parade huurt hiervoor ruimte bij de Speeldoos. Er komen ook appartementen in de nieuwbouw.
De gemeenteraad van Goirle gaf in november 2019 B&W opdracht om uit te zoeken of een deel van het cultureel centrum Jan van Besouw kan worden afgestoten zodat een andere bestemming mogelijk wordt. Daarbij dachten raadsleden aan studio's of appartementen of aan geschikte ruimten voor maatschappelijke of culturele activiteiten. Het College van B&W wachtte met het onderzoek omdat tegelijkertijd een bezuiniging van drie ton op cultuur op tafel lag. Muzieklessen worden, na het vertrek van Factorium, voortaan gegeven door zelfstandige docenten, en die werken in Jan van Besouw. Daardoor zijn de mogelijkheden om de vleugel die de raad wil afstoten beperkt geworden. Een verbouwing van het rijksmonument voor woningen zou bovendien zeer duur zijn. Er komt dus geen onderzoek.
Laagdrempelig en om de hoek. Dat zijn twee sleutelwoorden om álle kinderen in staat te stellen hun interesses te volgen. In een leerecosysteem werken instellingen en organisaties samen om dat te bewerkstelligen. Kernvraag van het LKCAtelier van 22 oktober was : welke rol wil jij spelen in een leerecosysteem? Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling.
Het Platform Toekomst van Arbeid pleit voor de brede schooldag en een andere inrichting van het onderwijs. Ronald Kox, hoofd cultuureducatie bij LKCA, is hier allang groot voorstander van. Het biedt veel meer kansen voor cultuureducatie, en vermindert de kansenongelijkheid. Wat let ons?
Zo’n 35 schrijvers, onder wie Adriaan van Dis, Ellen Deckwitz, Splinter Chabot, Kluun, Paul van Loon, Manon Sikkel, Alex Boogers en Tommy Wieringa, pleiten voor een radicaal andere aanpak van leesonderwijs in het basis- en voortgezet onderwijs. Daar is haast bij: de leesmotivatie van leerlingen is bijna nergens zo laag als in Nederland. Daarom steunen de schrijvers Het nieuwe lezen, een landelijk initiatief van educatieve uitgeverij Blink. Het doel: lezen op school weer boeiend maken. De aanpak is ontwikkeld in samenwerking met meer dan 500 leraren, 500 leerlingen en tientallen wetenschappers en experts van onder andere Stichting Lezen, Stichting Leerplanontwikkeling, Hogeschool Windesheim en verschillende universiteiten.
De MBO Card blijft behouden. Op 27 oktober heeft de Tweede Kamer een motie van CDA, VVD, D66, PvdA en GroenLinks hierover aangenomen. Minister van Engelshoven (OCW) besloot eerder dit jaar de subsidie voor de MBO Card te beëindigen, maar moest daar in het begrotingsdebat van 15 oktober onder druk van de Kamer op terugkomen. CJP en JOB MBO – de initiatiefnemers van de MBO Card – zijn blij met deze herziening, aldus Sabria Zaid (vicevoorzitter JOB): ‘Wij zijn blij dat de MBO Card voortgezet kan worden. Als JOB vinden we het belangrijk dat iedere mbo-student op een laagdrempelige manier kennis kan maken met kunst en cultuur’. CJP en JOB MBO pleiten voor het versterken van de MBO Card, zoals Berenschot dat heeft geadviseerd in hun rapport. Begin juli kondigde minister van Engelshoven aan de subsidie op de MBO Card stop te zetten. In de begeleidende Kamerbrief legde de minister uit zich niet vast te willen leggen op de systematiek van de MBO Card.
Met welke rechten moet je als culturele instelling rekening houden wanneer je materiaal wilt inzetten in het onderwijs? Vaak wordt gedacht ‘ik gebruik deze foto voor het onderwijs, dus dan mag het wel’. Dat is helaas niet altijd het geval. Bij het gebruik van erfgoed in het onderwijs gelden er in sommige gevallen andere rechten dan normaal. De onderwijsexceptie in de Auteurswet bijvoorbeeld: deze is ontwikkeld voor scholen, niet voor culturele instellingen.
Mensen kunnen tekst beter onthouden op muziek, zo blijkt uit onderzoek van de gepromoveerde leerkracht Yke Schotanus. Vooral het talenonderwijs kan hiervan profiteren. “Het maakt het leren makkelijker én leuker”, aldus Schotanus, die zelf ook muziek gebruikt in het klaslokaal.
Filmeducatie leert kinderen en jongeren bewust, kritisch en creatief om te gaan met de kracht van bewegend beeld en geluid. Welke kansen liggen er voor de werkpraktijk? Die vraag staat op 19 november in LKCAtelier centraal. Interessant voor leerkrachten PO en VO, ICC-trainers, cultuurcoördinatoren, kunstdocenten én beleidsmedewerkers.
“Hebben alle kinderen in uw gemeente deze toegang? Is muziek of theater in het onderwijsprogramma van de basisscholen opgenomen? Biedt het voortgezet onderwijs creatieve vakken aan? Is het buitenschoolse aanbod toegankelijk voor kinderen van ouders die weinig geld te besteden hebben?”. Cultuurconnectie, Kunstenbond/Ntb en Alternatief voor Vakbond doen een oproep aan gemeentebesturen en raadsleden. Zij maken zich ernstige zorgen over de beperkte toegankelijkheid van kunsteducatie voor jongeren. “Investeer in de toekomst van de jeugd in uw gemeente!”
Op 15 oktober vond er een LKCAtelier over cultuuronderwijs in tijden van corona plaats. Er werd o.l.v Bas Verberk (LKCA) o.m. gesproken over wat er nu precies wel mag en wat niet, en over voorbereid zijn op de toekomst. Bea Ros blik terug en vooruit.
Inmiddels telt Nederland bijna 10.000 gecertificeerde cultuurcoördinatoren. Hoe is de spreiding over de provincies? Zijn mannen nog steeds sterk ondervertegenwoordigd, zoals in 2015 het geval was? Hoe is de aanwas, kiezen jonge leerkrachten ook voor de cursus? Ter ere van het 15-jarig jubileum is LKCA in de cijfers gedoken. Enkele conclusies : mannen vormen 10% van de opgeleide icc’ers. Dit percentage is al jaren stabiel, terwijl het aandeel mannelijke leerkrachten in het PO de laatste jaren daalde. Mannen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd onder cultuurcoördinatoren. In Noord-Brabant zijn de afgelopen vijftien jaar in absolute zin de meeste cultuurcoördinatoren opgeleid: in totaal 1670. Ten opzichte van het aantal leerlingen in de provincie (op basis van de leerlingentelling van 1 oktober 2019) gaan Groningen en Drenthe aan kop.
Het hing al in de lucht, maar bedragen waren nog niet naar buiten gebracht. Nu wel, in de gemeentebegroting 2021, die het College van B & W van Etten-Leur op 19 oktober presenteerde. Daarin staat dat Nieuwe Nobelaer bij de ingebruikname van de nieuwbouw aan de Parklaan begin 2022 vijf ton meer huur gaat betalen en drie ton minder subsidie ontvangt. Acht ton dus in zijn totaliteit. Dat was afgesproken toen de gemeenteraad akkoord ging met de nieuwbouwplannen. Op grond van die cijfers én de gevolgen van corona besloot directeur/bestuurder Hilda Vliegenthart recent om een plan van aanpak in te dienen bij de ondernemingsraad. Dat plan gaat uit van een vertrek van een kwart van de personeelsleden in vaste dienst. Een vervroegd vertrek, vanwege corona. Want het stond dus al op de agenda. Naar nu blijkt wordt een nog verdergaande bezuiniging verwacht. De subsidie wordt in 2021 en 2022 nog eens extra met een ton verlaagd. ,Áls dat doorgaat, en we zijn er over in gesprek, dan heeft dat gevolgen voor activiteiten en dienstverlening", zegt Vliegenthart.
Hoe bevorderen we gelijke kansen in het onderwijs? En hoe kan cultuureducatie daar aan bijdragen? Wat zou de overheid moeten doen om dit tot een succes te maken? Richting de Tweede Kamerverkiezingen wil LKCA dit debat stimuleren. Onder meer met een reeks podcasts. Luister naar het gesprek tussen Anthony Heidweiller (Vocal Statements) en Machteld de Jong (Lector InHolland).