Trends & ontwikkelingen

Op 1 december is de aanvraagprocedure van de culturele basisinfrastructuur (bis) 2025-2028 gestart. Culturele instellingen kunnen tot en met 31 januari 2024 hun aanvraag voor een bis-subsidie indienen. Voor regionale musea geldt een afwijkende deadline: 29 januari 2024. Cultuursubsidie.nl heeft de belangrijkste stappen in het aanvraagproces voor cultuursubsidie op een rij gezet.

Al jaren een nijpende kwestie in de sector: onderbetaalde zzp’ers. Vier experts in cultuureducatie en cultuurparticipatie geven hun visie. De conclusie: er is hoop.

Als zzp’er in de culturele en creatieve sector heb je misschien niet veel om opzij te zetten voor je pensioen. Maar, alle kleine beetjes helpen, zeker als je vroeg begint. De regeling ‘Nu voor Later’ helpt je bij het opbouwen van jouw pensioen en om verantwoordelijkheid te nemen voor later. Met een pensioenvoorziening zorg je voor aanvullend inkomen voor later. Zzp’ers kunnen op verschillende manieren sparen voor later. Bijvoorbeeld via een bank, verzekeraar, beleggingsinstelling of een pensioenfonds. Jobine Siekman, Nu voor Later-aanvrager en uitvoerend en docerend celliste, vertelt welke keuzes zij heeft gemaakt.

Tien fair pay voorstellen van zes fairPACCT ketentafels zijn in consultatie geweest en op 27 november gepresenteerd aan stakeholders. De reacties waren positief, in een enkel geval heeft de input geleid tot een kleine technische wijziging. Vanaf 4 december zijn deze fair pay praktijkinstrumenten concreet te gebruiken. Dat samen met een aantal onderzoeken naar honoreringen in het werkveld en referentiekaders bestaande uit vergelijkingen met cao’s en richtlijnen in culturele en andere aanpalende sectoren. Het betreft de Ketentafel Kunstprofessionals in Cultuureducatie en Amateurkunst, Ketentafel Letterenorganisaties, Ketentafel Archeologie, Ketentafel Popmusici, Ketentafel Freelance Klassieke Musici, Ketentafel Cultuur Marketing en Communicatie.

In juni won danseres Madelief van den Biggelaar (19) het Ditch Your Pitch-evenement van Cultuur Verbindt Roosendaal, waar jonge makers 2000 euro subsidie verdienen als ze het beste plan van de avond hebben. Haar bedrijfje Dancejam wil een plek zijn waar talentvolle dansers uit allerlei stijlen samen kunnen komen. ‘Een soort community’, noemt ze het. ,,Ik wil een plek voor dansers waar iedereen naartoe kan komen om te netwerken, samenwerkingen te starten en waar je je ei kwijt kan qua improvisatie in allerlei stijlen”, vertelt ze. ,,Het is belangrijk om samen plezier te maken. Op een dancejam is er niemand die je vertelt wat je moet doen.” Op andere plaatsen bestaat het concept al, maar uitgerekend in dansstad Roosendaal nog niet. ,,Dansscholen, lessen of workshops zijn er hier genoeg, maar ik mis in deze regio verbinding. Dancejams zitten alleen in de randstad.” Op 15 december vindt in cultuurhuis De Suite de eerste editie plaats. Toeschouwers zijn welkom bij de dancejam en entree is gratis, maar de nadruk ligt op de dansers. ,,We richten ons niet op de danser die álles al heeft, maar juist op wie de eerste stapjes heeft gezet en nu verder wil.”

Het project Kunstkameraden viert het 12,5 jaar bestaan. Bij dit koperen jubileum kijkt de organisatie van Kunstkameraden, Cultuurkantine in Breda, terug op ruim vijfhonderd koppels van professionele kunstenaars en jongeren uit bepaalde doelgroepen. Het bekendst zijn de series met kinderen van vluchtelingen en asielzoekers. De nieuwste serie is nu te zien in Stedelijk Museum Breda. Voor deze tentoonstelling hielpen jonge kunstenaars vooral jongeren met een GGZ-achtergrond bij het maken van een gezamenlijk werk. ,,Als kleine organisatie brengen we dingen teweeg die mensen verder brengen”, zegt Karin Fleur van Cultuurkantine over het doel. ,,Daarnaast verdienen de kunstenaars een mooi podium voor wat ze doen.” Joost Klaverdijk van BN De Stem sprak met twee van die jonge kunstenaars Bas Steens en Maxim Ventulé, en met Bas, die werd gekoppeld aan Rik en de kameraad van Maxim, die niet met zijn naam in de krant wil. Maar hij kreeg door zijn deelname een zetje om op kunstacademie St. Joost te komen.

Het Rotterdamse Jeugdtheater Hofplein wint de allereerste ELJA Foundation Award. Aan de nieuwe oeuvreprijs voor ‘empowerment’ van kinderen en jongeren is 100.000 euro verbonden. 75.000 euro gaat naar de winnaar en twee keer 12.500 euro naar medegenomineerden. Dat waren dit jaar Aslan Muziekcentrum uit Amsterdam en het Hiphophuis uit Rotterdam. De nieuwe prijs is een initiatief van de ELJA Foundation, een in 2021 door Els Blokker-Verwer opgericht filantropisch fonds. De onderscheiding, die elke twee jaar zal worden uitgereikt, richt zich ‘op organisaties of individuen bij wie het realiseren van verbinding door middel van muziek, dans of beeldende kunst in het DNA zit’. De winnaar mag het prijzengeld van € 75.000 naar eigen inzicht uitgeven binnen de eigen organisatie ’ten behoeve van kunst en cultuur voor kinderen en jongeren’.

Ook in de laatste maand van het jaar zijn er nog musicalpremières in Amsterdam: De hospita, De man van La Mancha, Little Women. Grote en kleine namen op het affiche, grote en kleine producenten, oude en nieuwe titels in grote en kleine zalen. De Nederlandse musicalwereld is in beweging, maar er is ook stilstand, volgens Patrick van den Hanenberg. Jonge makers die staan te popelen om hun nieuwe, frisse, interactieve, inclusieve producties op het podium te krijgen, die bol staan van diversiteit en gaan over hedendaagse maatschappelijke onderwerpen, krijgen geen kans volgens hem. Producenten wijzen ook graag naar de toneel- en danswereld, waar nooit geklaagd wordt over wéér een Who’s Afraid of Virginia Woolf? of Zwanenmeer. En als je publiek met een vertrouwde titel het theater in kan lokken, wil men wellicht ook nog iets onbekends proberen, zoals De hospita met Simone Kleinsma en Paul Groot. Maar het belangrijkste argument voor een producent is dat een bekende, bewezen titel het kleinste financiële risico oplevert. Recent hebben nieuwe producenten laten laten zien dat er interessante nieuwe titels toe te voegen zijn aan de rijke musicaltraditie. Haneberg noemt De Theater BV (Piaf en Blind Date), Opus One (De mol en de paradijsvogel), Out Of Office (14 de musical), en Nanoek (Melk). Regionale producties duiken op, zoals Boer Koekoek (Drenthe), De tocht (Friesland), Het was zondag in het zuiden (Limburg) en De vergeten Twentse lente. Het gaat hier om producenten met lef, oog voor goede amateurs en de inventiviteit om gaten in de begroting te dichten met sponsorgeld. In recensies over die regionale musicals wordt vaak kritiek geleverd op het script, waar niet genoeg aandacht en tijd, en dus geld aan is besteed. Want daar ontbreekt het toch vaak aan: wezenlijke subsidie om een lang ontwikkelingstraject te bewandelen voordat een musical nationaal kan worden gebracht. Het blijft eeuwig zonde dat M-Lab, het ervaren musicallaboratorium in Amsterdam-Noord, een paar jaar geleden geen subsidie meer ontving ten gunste van ontwikkelhuis Musicalmakers. Dat is nog te kort actief om te kunnen spreken van grote successen, voortgekomen uit experimenten van makers die geen commerciële druk voelen van een première en tourboekingen. Ulrike Bürger-Bruijs, directeur van Musicalmakers, stelt nuchter dat nieuwe makende kunstenaars als schrijvers, componisten en regisseurs nauwelijks ruimte krijgen om hun plannen om te zetten in voorstellingen. DeLaMar West, dat zich had opgeworpen als dé nieuwe musicalbroedplaats, gaat sluiten omdat het theater niet meer rendabel is. Het geld dat de VandenEnde Foundation in dat project heeft gestopt, is niet voldoende om lange aanloopperiodes te financieren of het theater te blijven exploiteren. En er zijn in Nederland genoeg opleidingsplekken voor uitvoerende artiesten. Maar na de studie blijft het ondanks het aantal musicals lastig om aan werk te komen, zodat zij vertrekken. Tot slot stelt Van den Hanenberg dat de musicalwereld wel diverser wordt. Cecile Brommer, hoofd dramaturgie bij Musicalmakers: “Zonder inclusie en diversiteit komt de publieksgroei tot stilstand en verliest het theater zijn relevantie." Ze get ook : “Daarnaast ligt er een gigantische culturele rijkdom voor het oprapen als je het blikveld verruimt en je oor te luisteren legt bij de diversiteit aan verhalen die in Nederland te vinden zijn, qua afkomst en gender.”

Op 21 april 2024 reikt het Amsterdams Kleinkunst Festival voor het eerst in haar rijke geschiedenis de Annie M.G.Schmidtprijs uit in De Kleine Komedie. In samenwerking met Buma Cultuur is er een voor het publiek toegankelijk avondprogramma gerealiseerd. De zes genomineerden artiesten zullen hun lied live ten gehore brengen. Na afloop wordt de prestigieuze prijs voor het beste theaterlied van 2023 uitgereikt aan de componist, tekstschrijver en uitvoerend(e) artiest(en). Dat de uitreiking voor het eerst voor publiek toegankelijk is, is een bewuste keuze, geeft Daniël van Veen (directeur van het AFK) aan: “De beslissing om de Annie M.G. Schmidtprijs uitreiking dit jaar openbaar toegankelijk te maken in De Kleine Komedie is met name gebaseerd op de unieke inhoud van het programma; dat alle genomineerde artiesten hier samenkomen op één podium, om speciaal voor de Annie M.G. Schmidtprijs hun lied ten gehore te brengen, is heel bijzonder. Het zijn live uitvoeringen van liedjes die anders misschien onontdekt zouden blijven. Bovendien komen de genomineerde liederen veelal uit programma’s die eerder in deze zaal in première gingen. Redenen genoeg om dit evenement voor een breder publiek open te stellen, de zaal van Theater Bellevue bleek hiervoor te klein.” Tot en met 15 december 2023 kunnen makers nog een theaterlied in sturen.

„Popmuziek is wat mensen zeggen dat popmuziek is. Als socioloog leer je meer over de samenleving als je kijkt of er in die elf antwoorden van die tien mensen patronen zitten – dan dat je je eigen particuliere definitie gaat ventileren.” Waar houdt een hoogleraar sociologie van populaire muziek zich mee bezig? Wat is popmuziek eigenlijk, en wie bepaalt dat? Hoogleraar sociologie van populaire muziek aan de Erasmus Universiteit Pauwke Berkers houdt op 1 december zijn oratie over wat popmuziek betekent voor de industrie en de samenleving. NRC sprak met hem. Als socioloog vindt hij het interessant om te weten wie het genre definieert, hoe de definitie wordt gehanteerd en wat voor gevolgen het heeft voor de muzikanten. „Je zou kunnen zeggen dat het genre niet volledig geïnstitutionaliseerd is, dat is nog aan de gang. Jazz bestaat een stuk langer en heeft een gemeenschappelijke canon. Als je aan een jazzdocent vraagt wie de belangrijkste musici zijn, noemt hij of zij waarschijnlijk zo wat namen, Charlie Parker en zo. Bij pop is dat moeilijker, maar misschien kun je over vijftig jaar wel zeggen dat popmuziek The Beatles, de Stones en Taylor Swift is. Ik kan de toekomst niet voorspellen. Het is zo ontzettend breed dat het ook heel anders kan uitpakken.”

De mogelijkheden van muziek in media zijn tegenwoordig eindeloos. Van televisie tot aan radio, van podcasts tot aan streamingdiensten. Elk jaar eert Buma Music in Motion het beste van mediamuziek door de Music in Media Awards (MIMA’s) uit te reiken in verschillende categorieën. De online inschrijving is geopend. Door in verschillende categorieën awards uit te reiken, wordt getoond hoe belangrijk muziek is in de media. Muziek is namelijk overal en maakt elke productie helemaal af. Er zijn 13 categorieën, waarbij de categorie Videogames, VR en Metaverse (2023) jaarlijks wordt gewisseld met de categorie Trailers.

Veel boekhandels uit de jaren 70 hebben het loodje gelegd, maar de Vrije Boekhandel in Breda is al 50 jaar een stabiele factor voor liefhebbers van literatuur, geschiedenis, filosofie, kunst, kinderboeken en poëzie. Hoe kan dat? Rob Musters sprak met (oud) medewerkers. ,,In het begin hadden we een linkse insteek, maar dat hebben we snel losgelaten”, aldus Cees Reijner. De boekwinkel verkocht geen boeken van Willem Frederik Hermans, omdat die te boek stond als rechts. Reijner: ,,Ook boeken van Céline en Maarten ’t Hart verkochten we niet. Daar zijn we van teruggekomen. Schrijver en recensent Johan Diepstraten vroeg aan mij waarom we niks van Maarten ’t Hart verkochten. Ik moest eerlijk bekennen dat ik daar geen argumenten voor had. Daarna hebben we in de winkel het roer omgegooid.” De Vrije Boekhandel kiest daarna gericht voor literatuur, geschiedenis-, kunst- en kinderboeken. ,,De liefde voor het boek kwam centraal te staan”, zegt Ad Goos. Reijner: ,,Wij zijn allemaal fanatieke lezers en dat betaalt zich uit. Samen weten we ontzettend veel.” Vliex: ,,We hebben allemaal onze specialiteit. Iedereen houdt van literatuur, maar ik weet ook veel van poëzie en kinderboeken. Connie houdt de boekenbijlages bij en de literaire programma’s op tv. Guus weet veel van geschiedenis en lokale geschiedenis. We hebben allemaal evenveel inbreng. Dat is nog een erfenis van de jaren zeventig. We zijn een platte organisatie. Niemand is bij ons de baas. We hebben allemaal een even grote stem. En dat is prettig werken.” Dat de Vrije Boekhandel na 50 jaar nog steeds kan overleven, verbaast Ad Goos niet. ,,In de jaren negentig begon de ontlezing. Ik ben daar nooit bang voor geweest. Er zullen altijd mensen blijven die boeken willen lezen.”

In de Nederlandse versie van Eindstrijd worden de namen genoemd van leden van het Britse koningshuis die opmerkingen zouden hebben gemaakt over de huidskleur van de toen nog ongeboren zoon van prins Harry en zijn vrouw Meghan. Die namen staan niet in het origineel. Volgens auteur Omid Scobie heeft hij die nooit opgeschreven en is er een „vertaalfout” gemaakt. Hoe het kan dat er dan toch namen staan in Eindstrijd is niet duidelijk. Zowel de Nederlandse als Engelse uitgever doen onderzoek. De Auteursbond vindt het „onterecht” dat er in de rel rond de Nederlandse versie wordt gewezen naar de vertaler.  Anne Marie Koper, de voorzitter van de belangenorganisatie, zegt de details van deze uitgave niet te kennen, omdat die beperkt zijn tot de vertaler en de uitgever, maar dat vertalers „in het algemeen” geen „feitelijke informatie” toevoegen of dingen „verzinnen.” Daarom is het volgens hem niet terecht om naar de vertaler te wijzen. „We kunnen speculeren dat de vertaler een brontekst heeft ontvangen met de namen, en dat die later zijn verwijderd in de Britse uitgave zonder de correctie door te geven aan vertalers. Of het zo is gegaan of nog anders, kunnen alleen de uitgever en de vertaler aangeven.” Eerder zei ook een woordvoerster van het Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers (NGTV) dat het voor vertalers „erecode” is zich aan de brontekst te houden. „Daar maak je een vertaling van en daar voeg je dus niets zelf aan toe. Wie dat wel doet, is een schrijver en geen vertaler. Dat is echt een ander vak.” De eerste druk van Eindstrijd is eerder uit de handel gehaald. Een aangepaste versie ligt weer in de boekhandel.

De longlist van de Vlaamse literaire prijs de Boon is bekend. De jury heeft 30 titels uit het Nederlandse taalgebied geselecteerd, uit ruim 700 inzendingen. Zeven kanshebbers komen uit ons land. Er worden twee prijzen uitgereikt: één voor fictie en non-fictie, en één voor kinder- en jeugdliteratuur. De prijs bij de Boon is een cheque van 50.000 euro. De Boon is één van de grote drie literaire prijzen in het Nederlandse taalgebied, samen met de Libris Literatuurprijs en de Boekenbon Literatuurprijs (de vroegere AKO Literatuurprijs). De winnaars van beide Boonprijzen worden gekozen door een zeskoppige jury.

Ester Naomi Perquin heeft de vijftiende Melopee Poëzieprijs gewonnen. Ze is daarmee bekroond voor ‘het meest beklijvende gedicht voor het eerst verschenen in een literair Vlaams tijdschrift van 2022.’ De jury kwam tot dit oordeel nadat via een puntensysteem de 21 beste gedichten waren geselecteerd, die inmiddels verschenen zijn in een bloemlezing. Perquins ‘Weet nog wel’ bleek het allerbeste. Het gedicht verscheen in nummer 2 van Het liegend konijn van 2022. Perquin houdt er, naast een bos bloemen en een feestelijke avond in de Sint-Machariuskerk van Laarne, 2500 euro aan over. De publieksprijs ging naar Femke Vindevogel, voor ‘Inslag’. Dat gedicht verscheen eveneens in het tweede nummer van Het Liegend Konijn. Vindevogel ontvangt een geldbedrag van 750 euro.

Eindhoven heeft er een winterattractie met lichtkunst bij. Van 9 december tot en met 7 januari zijn zo’n 140 lichtobjecten te zien op het terrein rondom het Evoluon. Het Lumina Park was de afgelopen twee jaar al te zien in steden in Polen, Tsjechië, Bulgarije, Litouwen en Hongarije, waar het evenement volgens de organisatoren een succes was. Met Eindhoven erbij telt Lumina Park dit jaar elf locaties. Meer dan 1 miljoen mensen hebben het lichtpark de afgelopen jaren bezocht, aldus de organisatie. Behalve de 140 objecten met ledverlichting komt er ook een veertig meter lange ‘lichttunnel’ op het Evoluon-terrein, waar je doorheen kunt lopen. Enkele van de objecten zijn interactief: als ze aangeraakt worden, klinkt er geluid of muziek, aldus pr-manager Sophie van Heeswijk. Ook staat er een object met gitaren, waar op te ‘spelen’ is. Volgens Van Heeswijk heeft de organisatie speciaal voor Eindhoven gekozen, vanwege zijn historie waarin licht een belangrijke rol speelde.

Chassé Cinema heeft al vaker films geprogrammeerd buiten haar eigen zalen, maar nog nooit zocht ze de samenwerking met de Grote Kerk. Onder de noemer Sunset Cinema trok de bioscoop al met een projector en wit doek door de stad, maar voor de koude kerstperiode leek een andere locatie geschikter. Op 15 december kunnen geïnteresseerden genieten van de kerstklassiekers Love Actually en The Muppet Christmas Carol. De films worden vertoond in een kerk die helemaal in kerstsfeer wordt aangekleed. Programmeur Casper Houtman noemt het in een persbericht ‘een mooi startpunt in de inhoudelijke samenwerking van twee toonaangevende culturele instellingen’. Marieke Wiegel van de Grote Kerk is er ook ‘zeer verheugd’ over. De films maken deel uit van een uitgebreider programma dat de Grote Kerk rond de kerstdagen organiseert.

De vrijwilligers van Museumbrouwerij de Roos hebben de landelijke Erfgoedvrijwilligersprijs, 10.000 euro, gewonnen. De Hilvarenbeekse vrijwilligers moesten het opnemen tegen twee andere teams uit Gouda en Apeldoorn. En hoewel Hilvarenbeek veruit de kleinste gemeente is, kregen de Beekse vrijwilligers de meeste stemmen. De prijs, in het leven geroepen door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, is een blijk van waardering richting de grote groep vrijwilligers in de erfgoedsector. Museumbrouwerij De Roos was met 3801 stemmen de grote winnaar. Rob Berns van Museumbrouwerij De Roos: ,,Fantastisch dat we gewonnen hebben. We waren al heel erg blij met de nominatie natuurlijk. Vijfduizend euro voor een stichting zoals wij, is best veel geld, daar kun je heel veel mee doen. En nu wordt het verdubbeld, dat is helemaal geweldig.” In Hilvarenbeek zetten 130 mensen zich in voor het behoud van het monumentale pand van De Roos aan de Vrijthof, maar ook voor het behoud van het oude ambacht van bierbrouwen.

De expositie Warme Melk in de Kunstruimte de Melkfabriek in ’s-Hertogenbosch is een initiatief van Stichting STeC. De stichting geeft zowel opkomende als gevestigde kunstenaars een podium. De expositie heeft als basis de werken van Jesse Fischer, Frank Willems, Frans Roets, Ellen Endhoven en Joran van Soest. De verschillende achtergronden van deze kunstenaars komen op verrassende wijze samen in deze tentoonstelling, waarin verhalen worden verteld met lijnen en kleur en waarin je jezelf kunt verliezen in de details. Op verzoek van de kunstenaars heeft de tentoonstelling ook een maatschappelijk doel. Er is gekozen voor een samenwerking met stichting Quiet. In de maand december, een tijd van festiviteiten voor velen, organiseert Stichting STeC activiteiten voor mensen die niet veel te besteden hebben. De activiteiten bestaan uit een rondleiding op de openingsdag, een gratis zeefdruk workshop waarbij deelnemers gaan zeefdrukken op (eigen) kleding in het Participatiehuis Den Bosch. En als afsluiting van de week zal STeC een gezamenlijk diner verzorgen voor deelnemers van Quiet en de kunstenaars van de expositie in de expositieruimte.

Mecenaat is in opkomst in de Nederlandse beeldende kunst. Van een paar tientjes tot vele miljoenen, gulle gevers strooien met geld en goodies. Succesverhalen en excessen halen vaak de krant; een grote prijs, een geliefd standbeeld, een geval van belastingontduiking. Maar over de grotere structuren van het mecenaat als fenomeen gaat het bijna nooit. Welke belangen drijven de onstuimige opkomst van mecenaat in Nederland? Hoe verandert filantropie het kunstaanbod? En wat doet de steeds ingewikkeldere ‘mix’ van publiek en privaat geld met de machtsverhoudingen in het veld? Platform BK onderzoekt sinds 2022 kritisch de opkomst van kunstfilantropie in Nederland. Om dit onderzoeksproject af te ronden, heeft voormalig co-directeur Sepp Eckenhausen de reader ‘De bevrijding van het mecenaat’ samengesteld. De acht teksten in deze reader vormen een venster op de discussie rond mecenaat in de afgelopen vijf jaar, dat kan helpen het publieke debat tot een hoger niveau te stuwen. Weg van een focus op successen en excessen. Weg van moralistisch getouwtrek. Naar een politiek van mecenaat. De Nederlandstalige reader zal beschikbaar zijn in print en als .pdf, en een Engelstalige light-versie zal op de website worden gepubliceerd. De reader wordt gezamenlijk uitgegeven door Platform BK en het Institute of Network Cultures.

De Turner Prize is bijna altijd een probleemkindje. De Britse prijs is namelijk zowel een van de belangrijkste als een van de meest controversiële. Belangrijk omdat er onveranderlijk veel publiciteit omheen is – en de beloning van 40.000 pond (ruim 46.000 euro) significant. Controversieel omdat conceptuele en politieke kunst de voorkeur van de jury’s lijkt te genieten. Twee jaar terug werden geen kunstenaars maar enkel kunstcollectieven genomineerd en klonk op opiniepagina’s de zucht om de prijs maar af te schaffen. Vorig jaar schreef een criticus van The Guardian over winnaar Veronica Ryan dat hij bang was geweest dat ze „te goed was voor de prijs”. Voor deze editie was er zowaar geen gedoe. Wél tonen ook dit jaar de vier genomineerden een vertrouwde mengeling van conceptuele en politieke kunst: hun werk is te zien in vier zalen van de kunstgalerie Towner in de badplaats Eastbourne. Toef Jager ging voor NRC kijken. De winnaar wordt 5 december bekendgemaakt.

Jaarlijks komt het Britse tijdschrift Art Review met een top-honderd van de invloedrijkste personen (kunstenaars ook curatoren, kunsthandelaren, museumdirecteuren, denkers ) in de kunstwereld van het jaar. Leidraad is de invloed van kunst op de samenleving. Nan Goldin, de fotograaf die met haar intieme snapshots de esthetiek van de kunstfotografie veranderde (op dit moment is een expositie van haar werk in het Stedelijk Museum Amsterdam te zien), is de invloedrijkste kunstenaar op dit moment. Anders dan vorig jaar zijn er dit jaar minder collectieven geselecteerd, en ook geen bewegingen of trends, waar in eerdere jaren de NFT’s (non-fungible tokens) en Black Lives Matter op de eerste plek stonden. De top-tien bestaat vrijwel alleen uit individuele kunstenaars, op één collectief na – het Australische Karrabing Film Collective (9), dat uit oorspronkelijke bewoners van de Northern Territories bestaat en vergeten stemmen weer onder de aandacht brengt. Vergeleken met vorig jaar is het aantal kunsthandelaren toegenomen, waaruit je zou kunnen concluderen dat ook kunstbeurzen een steeds grotere betekenis krijgen, stelt Toef Jaeger.

Vermoedelijke greenwashing kan nu worden gerapporteerd bij een nieuw modecollectief uit Amsterdam dat strijdt voor een duurzamere en rechtvaardige mode-industrie: Dutch Sustainable Fashion Circle. FashionUnited spreekt met mede-oprichter Sara Dubbeldam. “De Dutch Sustainable Fashion Circle is een groep mode-activisten afkomstig uit verschillende disciplines,” vertelt Dubbeldam. “Zelf ben ik een b2c communicatiespecialist, anderen zijn experts op het gebied van duurzaamheid en systeemverandering of hebben juist connecties in de politiek. Als collectief kunnen we samen strategisch strijden voor een duurzamere mode-industrie.” “Uiteindelijk willen we betere wet- en regelgeving,” vertelt ze. “Daarvoor hebben we niet alleen de politiek, maar ook de consument en de modemerken nodig. Daarom focussen we ons op alle lagen.” Het collectief is onderdeel van Hero. “Hero is een app of eigenlijk een abonnements platform waarbij burgers klimaatactivisten [financieel] kunnen ondersteunen in hun missie en zo invloed uit te oefenen op de klimaatwetten wereldwijd,” vertelt Dubbeldam. "Door geld te doneren kun je eigenlijk uren vrijmaken voor ons om ons werk te doen,” legt ze uit. Consumenten kunnen maandelijks bijvoorbeeld zes, twintig of vijftig euro bijdragen.

Na een periode van maar liefst 86 jaar werken en ontwerpen in een villa in de bossen bij Goirle is Bedaux de Brouwer Architecten afgelopen juli verhuisd naar het voormalig Kantongerecht aan het Stadhuisplein in Tilburg. Net als de villa is ook dit een ontwerp van Jos. Bedaux, de oprichter van het bureau. Maar waar de oorspronkelijke woonvilla, ook na verschillende uitbreidingen en aanpassingen, zich kenmerkte door de oorspronkelijke, ruimtelijke karakteristiek van gangen en kleine kamers, is het Kantongerecht een veel stedelijker gebouw. Zo heeft het meerdere verdiepingen en is het georganiseerd rondom een royale, centrale trappenhal. Voor Bedaux de Brouwer bood het monument de kans om een lang gekoesterde wens om een nieuwe werksfeer te introduceren en zich op een centrale locatie in Tilburg te vestigen. Daarbij kon het bureau de visie op erfgoed en transformatie onder eigen regie in de praktijk brengen.

De gemoederen liepen hoog op tijdens de gemeenteraad op 30 november in Vught. Met 11 stemmen voor en 8 stemmen tegen trok de gemeenteraad de stekker uit de samenwerking van de gemeente Vught met Stichting Theater de Speeldoos. Drie jaar geleden tekenden beide partijen een samenwerkingsovereenkomst (SOK) die moest leiden tot een nieuwe Speeldoos. Geen theater meer, maar een multifunctioneel, duurzaam, sociaal, cultureel centrum voor buitenschoolse cultuureducatie en amateurkunst. Eventueel aangevuld met try-outs, (kinder)voorstellingen en startende artiesten in samenwerking met bijvoorbeeld Theater aan de Parade. Op 30 november werd besloten deze SOK te beëindigen. De gemeente en het theaterbestuur worden het niet eens over de wijze van beheer van de nieuwe Speeldoos. De gemeente wil kort door de bocht gezegd, niet veel meer dan een conciërge en een schoonmaker. Het theaterbestuur (stichting) wil ook zelf activiteiten kunnen ontplooien en kunnen programmeren. D66-raadslid Pieter van de Meerakker vroeg aan de partijen die klaar zijn met Stichting Theater de Speeldoos. ,,Want u begrijpt toch wel dat hier juridische en financiële risico’s aan kleven? De stichting was bereid om het huidige pand bij nieuwbouw in te brengen maar als we nu eenzijdig de samenwerkingsovereenkomst opzeggen, zullen we het pand tegen een marktconforme prijs moeten kopen. Heeft u daar een miljoen voor over? Ik roep u nogmaals op om de uitgestoken hand van de stichting te aanvaarden.” ,Het duurt al veel te lang", aldus VVD-fractievoorzitter Nathalie Pullens. ,,Wij dringen aan op snelheid. Dat komt alle gebruikers en de toekomst van de Speeldoos ten goede. We willen een nieuw, sociaal cultureel centrum op een mooie plek in Vught.” De coalitiepartijen GB, VVD, PvdA/GL en CDA - op raadslid Ans Beijens na - willen een streep zetten onder het langslepende dossier. Joris Vrensen van de PLV: ,,Voor mij is er geen cultuur zonder stichting Theater de Speeldoos. Laten we in 2024 nog één ultieme poging wagen en een mediator inschakelen. Ik begrijp ook niet dat u nu eenzijdig de samenwerking opzegt maar de Speeldoos volgend jaar wel subsidie verleent. Dan zullen we toch moeten blijven overleggen?” GB-fractie voorzitter Bregje Peijnenburg: ,,De stichting mag nu laten zien hart te hebben voor cultuur door ons het pand te laten verwerven.” D’66 er Van de Meerakker :. ,,Misverstanden, verzuurde verhoudingen, dat is geen goede basis voor een gedragen besluit.” Samen met de Fractie Rasenberg, PLV, SamenLokaal en de SP diende hij een motie van afkeuring in. Over de opstelling van het college in de richting van Stichting Theater de Speeldoos en haar gebruikers en het volgens hem slechte raadsvoorstel. De motie haalde het niet. Er wordt volgend jaar nog wel een subsidie verleend van 256.235 euro. Het bestuur van Stichting De Speeldoos is teleurgesteld in het besluit van de gemeenteraad. ,,En bezorgd over dit besluit", aldus voorzitter Riet Voets. ,,In de komende tijd zal het bestuur zich beraden over de gevolgen voor de stichting het personeel en de vele verenigingen.”

VDG en VVD maken zich hard voor het Hoessenbosch Festival in het gelijknamige natuurtheater in Berghem. Het evenement moet wat hen betreft doorgaan. Dat werd duidelijk in de raadscommissievergadering op 30 november. De twee coalitiepartijen snappen niet dat er aan het ene loket allerlei obstakels worden gezien om een vergunning voor het Hoessenbosch Festival te verstrekken, terwijl ze op hetzelfde moment in de gemeenteraad juist ruimte willen geven aan evenementen in hetzelfde gebied.’ Dat laatste slaat op de gebiedsvisie voor heel de Maashorst die juist nu wordt besproken. Daarin staat expliciet opgenomen dat aan de Osse zijde van de A50 nog wel gewoon activiteiten in de natuur mogelijk blijven, waar het aan de kant van de gemeente Maashorst en Bernheze in de toekomst allemaal veel strenger wordt. De Osse politiek heeft er steeds voor geijverd om meer ruimte te houden voor recreatie in het bos. Dat is het Herpense model van natuurbeheer gaan heten. ,,Dit festival is in de loop der jaren deze locatie ontgroeid. Het past daar niet meer", hield wethouder Dolf Warris (GroenLinks) de leden van de raadscommissie Ruimte voor. Wat de maximale grootte van een evenement op deze plek dan wel is moet worden onderzocht en vastgelegd in een zogenaamd locatieprofiel. Zo lang dat er niet is, kan het festival niet doorgaan. Hilde de Wit (VVD) : ,,De afgelopen jaren is er steeds een vergunning verstrekt. Waarom kan dat nu ineens niet meer? Wij zijn van mening dat als er goed gekeken wordt naar de voorwaarden en je het goed onderbouwt zo'n vergunning ook komend jaar de toets der kritiek moet kunnen doorstaan.” Ze krijgt in deze opstelling steun van de VDG, D66 en DDO. Op 14 december wordt er in de gemeenteraad verder gepraat.

Uitlenen kan na de kerst nog wel via een miniservicepunt, maar voor de fysieke collectie van de bibliotheek moeten inwoners naar Beek en Donk. De maatregel, een financiële keuze, oogst in Aarle-Rixtel veel onbegrip. Protestacties mochten niet baten. De gemeente Laarbeek en Bibliotheek De Lage Beemden hielden voet bij stuk. De gemeenteraad ging akkoord, al was niet elke fractie enthousiast. Vooral de PvdA probeerde tot op het laatst om het voorstel tegen te houden. Vervolgens kwam er een initiatief om de boeken te redden. Als we ze nou eens kunnen onderbrengen in de Heemkamer Barthold van Heessel, bedachten drie dorpsinwoners. Het gemeentebestuur was al snel akkoord en ook de bibliotheek wilde wel meewerken. ,,De boeken zouden anders vernietigd worden, dat zou zonde zijn", zegt Marloes van der Loo, een van de actievoerende moeders. Zo kan het dus gebeuren dat de collectie van de bibliotheek toch in Aarle-Rixtel blijft, in weerwil van het politieke besluit. Een deel van de boeken gaat naar de scholen, het andere naar AleBieb, zoals de vrijwilligers hun initiatief noemen (vrij vertaald naar Aleblie dat destijds streed tegen de fusie met Helmond). ,,We hebben een permanente expositie met meerdere ruimtes, een ervan maken we vrij”, zegt voorzitter Roland Roijackers van de heemkundekring. Het initiatief is vooral gericht op de kinderen, die anders niet meer in hun eigen dorp fysiek een boek kunnen uitzoeken. Van der Loo. ,,We willen ook nog gebruik maken van de kennis van de bibliotheek. We zijn op zoek naar vrijwilligers en we moeten nadenken over het uitleensysteem. We gaan in ieder geval alle boeken een stempel van de heem geven, maar we gaan ook wel uit van het goede vertrouwen van de mensen hier. Het zal niet meteen perfect zijn, maar we willen meteen aan de slag.”

De muziekkiosk in het Julianapark in Veghel gaat er echt komen. De bouw moet in het voorjaar starten en begin juli klaar zijn. Over de financiering van ruim 3 ton bestaan geen zorgen dankzij een nog anonieme hoofdsponsor. De stichting Kiosk Veghel zet nu concrete stappen. De formele aanvraag voor de benodigde vergunning ligt sinds enkele dagen bij de gemeente Meierijstad. De initiatiefnemers hopen op een vlotte verlening. Eind vorig jaar, bij de presentatie van het kioskplan, reageerden diverse gemeenteraadsleden en ook wethouder Jan van Burgsteden enthousiast. Het Veghelse bureau LA Architecten maakte al een modern ogend ontwerp. Hierin hangt boven een betonnen podium een grote overkapping. In het eerste ontwerp zat ook een klein bijgebouw met onder andere toiletten. Dit pand is verdwenen uit het plan waarvoor nu een vergunning gevraagd wordt. Over het gebruik van toiletten en andere voorzieningen is de stichting Kiosk in overleg met de Bernadetteschool, die pal naast het park ligt. De bouwkosten zijn geraamd op 300.000 tot 350.000 euro. Dit bedrag kan volledig met sponsorgeld en giften bij elkaar gebracht worden, aldus Vogels: ,,We hebben geen euro gemeenschapsgeld nodig.”

Het reusachtige kunstwerk ‘Het Dolium’ van Oosterhouter Jeroen Verdaasdonk is klaar. Het nieuwe, bijbehorende park aan het Vrachelsplein is op 29 november officieel geopend. ‘Het Dolium’ heeft de contouren van een reusachtige vaas uit de Middeleeuwen. Het werk is 4,5 meter hoog en 12 meter lang. Daarmee is het het grootste door 3D-print vervaardigde kunstwerk van Europa. Het parkje, een ontwerp van Miriam Kierkels-Stoop, dat eromheen aangelegd is, is geïnspireerd op het kunstwerk. ,In de basis dachten we aan een grote en vooral kleurrijke pergola, om het echt een centraal karakter te geven. Met dit kunstwerk als blikvanger hebben we onderzocht wat voor begroeiing er precies omheen moest komen.” Gekozen is voor begroeiing die het goed doet in zowel droogte als bij nat weer en kan zorgen voor extra biodiversiteit. ,,Er zijn nergens putdeksels, regen loopt direct naar de planten.” Er worden nog diverse bomen geplant, zoals een meidoorn, een naaldboom, een eik en een krent. De bestrating is volledig afkomstig van de milieustraat, net als de bankjes. ,,Die stenen bankjes zijn oude trottoirbanden uit het centrum”, wijst Kierkels-Stoop. Ze doen denken aan de Romeinse tijd. De gemeente Oosterhout hoopt dat dit een ontmoetingsplek wordt voor de buurt en heeft een evenementenkast neergezet.

De bedoeling is dat het kunstwerk ‘De Stoelen’ van Thijs van Kimmenade wordt geplaatst op de rotonde in Bakel, op de plek waar de Helmondsestraat overgaat in de Dorpsstraat. Maar of dat er wel van zal komen, is maar de vraag. De maker van een ander kunstwerk dat vlak bij de rotonde staat, Martien Hendriks, heeft daar bezwaar tegen aangetekend. Volgens de kunstenaar zou plaatsing van De Stoelen midden op de rotonde het zicht wegnemen op zijn kunstwerk dat aan de kant van de rotonde staat. Het gaat daarbij om het uit 1995 daterende Bevrijdingsmonument. Een bemiddelingspoging om die bezwaren van tafel te krijgen, is echter mislukt. Desondanks wil het gemeentebestuur vasthouden aan het plan om De Stoelen een plek te geven midden op de rotonde. Maar daarvoor moet een omgevingsvergunning worden verleend. En de verwachting is dat Hendriks daar bezwaar tegen zal indienden. Burgemeester en wethouder van Gemert-Bakel laten dat weten na vragen uit de gemeenteraad. Eind december 2020 bleek dat het werk van Van Kemenade moest wijken vanwege de herinrichting van het Wilbertsplein, naar een ontwerp van de van oorsprong Gemertse architect Harvey Otten. Van Kimmenade was het daar niet mee eens, maar pogingen om het plan tegen te houden bleven vruchteloos. Op initiatief van de Dorpspartij werd gezocht naar een nieuwe plek. Die leek zomer 2021 al te zijn gevonden: op de rotonde die nu nog steeds in beeld is. Van Kimmenade overleed in januari van dit jaar onverwacht op 77-jarige leeftijd. Zijn kinderen hebben aan het gemeentebestuur laten weten dat het hun wens was om herplaatsing van het kunstwerk op de beoogde plek door te zetten.

Het wordt te druk tijdens diverse evenementen in de binnenstad van Breda. Daarom wil het College van B& W van Breda de festiviteiten spreiden over het centrum. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar de Haven en het Van Coothplein. Voor het vieren van carnaval op het Kasteelplein ligt zelfs al een compleet plan klaar. ,,Op welke manier dat gaat gebeuren wordt nu bekeken en besproken met de bewoners van die gebieden. We staan open voor aandachts- en verbeterpunten”, laat een gemeentewoordvoerster weten. De wijkraad Stadshart/Valkenberg ziet de uitbreiding van evenementen over de binnenstad met zorg tegemoet. ,,Het wordt allemaal te veel en te groot. Misschien moeten we wat minder gastvrij worden”, zegt de voorzitter, Anita Fluitman. Ze laat weten dat ze die uitnodiging van de gemeente voor een gesprek van harte aanneemt, maar ze is ook kritisch: ,,Blijkbaar zijn we met de drukte door het oog van de naald gekropen. En welke oplossing wordt dan aangedragen? Het feest nóg verder uitbreiden.”

Nu het zwembad De Wissen in Helmond gesloten is, klinkt de roep om behoud van de muurschildering van Evert Slegers. Pieter van den Broek maakt zich sterk voor het kunstwerk uit 1970. Hij roept het Helmonds stadsbestuur op om het werk in delen een plaats te geven in het nieuwe stadhuis of in het Gemeentemuseum. Slegers zelf sluit zich graag aan bij de oproep van Van den Broek. De muurschildering is heel belangrijk voor de Helmonder. ,,Het is een van de weinige werken die voor veel mensen in de stad zichtbaar is. Ik ben gisteren nog een keer extra gaan kijken. Het is nog steeds een heel mooi werk. Ik ben blij dat ik op die grote vlakken toch de beweging van een zwembad erin heb gekregen.” Het werk is niet altijd goed zichtbaar geweest. Tot twee keer toe verdween het kunstwerk achter betimmering, omdat exploitant Laco de muur nodig had voor kasten. Telkens kwam het werk toch weer naar voren, tot vreugde van Slegers.

Volgend jaar moet carnavalvierend Helmond in het centrum pils drinken uit een recyclebare beker. Daar komt zowel voor de klant als de kroegbaas wel wat bij kijken. Reden voor de gemeente Helmond om 4500 euro op tafel te leggen voor een promotiecampagne. ,,Als je het heel feitelijk bekijkt, is dit iets voor de organisatoren en ondernemers zelf en hebben we als gemeente geen rol”, vindt wethouder Marita van Lierop. ,,Zij moeten aan de nieuwe regelgeving voldoen. Maar het is belangrijk dat inwoners goed weten hoe het nieuwe systeem werkt, zodat ze hun bekers ook echt inleveren. Daarom betalen wij de ontwikkeling van communicatiemiddelen.” Waarom de horecaondernemers daarvoor niet zelf opdraaien? Omdat zij al behoorlijk wat kosten hebben door de invoering van dit systeem, vindt Van Lierop. Hoe zit het straks in Helmond in elkaar? Bij de eerste consumptie betaalt de klant een halve munt extra. Bij een volgend drankje moet de gebruikte beker worden ingeleverd. Zo niet, dan betaal je opnieuw een halve munt extra. Bij het inleveren van de laatste beker krijgt de klant een zogenaamde token mee. Daarmee kan hij voorkomen dat er volgende keer weer een halve munt extra moet worden afgerekend voor het eerste bekertje. Dat alles met als bedoeling dat klanten bekers keurig inleveren in plaats van op de grond of op straat gooien. De bekers die worden ingeleverd moeten wel (redelijk) schoon en intact zijn, dus niet van de grond geraapt. De horecabazen verzamelen de bekers en bieden ze aan voor recycling tot nieuwe bekers. In februari is carnaval het eerste evenement waar de recyclebare zachte bekers worden gebruikt. De token is ook geldig bij twee andere evenementen waarvoor dit regime geldt: Koningsnacht en Helmond Live.