85% van de Nederlandse consumenten heeft het afgelopen jaar minstens één boek gelezen. Sinds de coronapandemie zijn het lees-, koop- en leengedrag van Nederlandse lezers veranderd: men is meer boeken gaan lezen en kopen, maar minder gaan lenen. Dit is te zien in de eerste reguliere meting van 2021 van het GfK-SMB-kwartaalonderzoek.

De leerlingen van alle basisscholen in de gemeente Heusden moeten de komende jaren in aanraking komen met allerlei vormen van kunst. Zes basisscholen doen al mee aan het project Cultuurloper. Nu gaan álle scholen meedoen, stelt de Heusdense wethouder Peter van Steen. De gemeente gaat voor de maximale subsidie van bijna 35.000 euro van de provincie Noord-Brabant, met de verplichting zelf evenveel bij te leggen. Zodat er in totaal 70.000 euro beschikbaar is. Het is volgens de wethouder zeker ook de bedoeling door het project te stimuleren dat kinderen buiten schooltijd met kunst en cultuur aan de slag gaan. ,,Het kan voor kinderen best veel betekenen als ze daar hun passie in kwijt kunnen, het kan hun leven aangenamer maken. Het heeft in dat opzicht zeker meerwaarde, net als sporten en bewegen dat heeft.”

First Noble met hun project Shared History of the World ontving uit handen van Hedwig Verhoeven, directeur-bestuurder Fonds voor Cultuurparticipatie, de Gouden C. Met deze prijs zet het Fonds jaarlijks één van de vele ondersteunde projecten op het gebied van cultuurparticipatie en cultuureducatie in de schijnwerpers. Door de coronapandemie is dit jaar een bijzondere editie. De nadruk ligt niet op ‘een project dat je mee moet maken’ maar ‘een project dat zocht naar mogelijkheden’ in deze moeilijke tijd. ‘Een geweldige manier om jongeren actief en enthousiast te krijgen voor erfgoed en cultuur. Dit smaakt naar meer’, aldus de jury. Gerald Vreden, co-founder First Noble reageert op de winst: "Ik ben sprakeloos...wel gehoopt maar niet verwacht! Een compliment en erkenning voor onze organisatie en community. We blijven doorgaan met vernieuwende projecten ontwikkelen." De winnaar ontvangt een Gouden C aandenken en een cheque ter waarde van € 1000,-.

Klanten vinden op verschillende manieren hun weg naar een boek. De coronamaatregelen hebben deze verschillende klantreizen beïnvloed. In het najaar van 2020 heeft onderzoeksbureau GfK de ‘coronaklantreis’ van de boekenkoper uitgebreid kwalitatief en kwantitatief onderzocht. Het dashboard visualiseert de resultaten van die onderzoeken. De zes klantreizen worden één voor een behandeld met de belangrijkste kenmerken en de invloed van corona.

Eind In 2020 heeft GfK op meerdere momenten de Nederlandse consument bevraagd over de invloed van corona op hun lees-, koop- en leengedrag. De belangrijkste resultaten uit deze metingen zijn nu samengevat in een overzichtelijk dashboard.

Maar liefst zes Nederlandse musea (van de twaalf in totaal) zijn genomineerd voor de Children in Museums Award 2021: NEMO Science Museum, Tropenmuseum Junior, Nederlands Openluchtmuseum, Naturalis Biodiversity Center, Wereldmuseum Rotterdam en Museon Den Haag. De winnaar wordt november 2021 bekend gemaakt.

Wat er ook gebeurt, kinderen en jongeren die in deze coronatijd opgroeien, mogen geen culturele achterstand oplopen. Dat vindt Douwe Zeldenrust, directeur van Keunstwurk, de provinciale organisatie voor kunst en cultuur van Friesland. Met een campagne ter promotie van het amateurverenigingsleven hoopt hij ook hen na de crisis weer op het goede pad te helpen.

In coronajaar 2020 wisten openbare bibliotheken hun dienstverlening snel aan te passen aan het nieuwe normaal. Zo organiseerden vrijwel alle bibliotheken een afhaalservice, werden er meer activiteiten georganiseerd op het gebied van leesbevordering en was er extra aandacht voor kwetsbare doelgroepen zoals ouderen, niet digi-vaardige burgers en kinderen. Dat bevestigen de kerncijfers van het openbare bibliotheekstelsel die de KB, de nationale bibliotheek, jaarlijks uitbrengt in samenwerking met de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), Stichting Samenwerkende POI’s Nederland (SPN) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

De winnaars van de voorrondes Kunstbende Noord-Brabant zijn bekend. Alle prijswinnaars krijgen coaching, optredens en vrijkaarten die door instellingen en organisaties in de provincie beschikbaar worden gesteld. Eerste prijswinnaars vertegenwoordigen de provincie Noord-Brabant in hun eigen categorie tijdens het Young Creators Festival van Kunstbende in Amsterdam op 2 oktober.

83 mensen van over de hele wereld zaten drie dagen lang online bij elkaar om te spreken over Art, Health & Wellbeing. Kunstloc adviseur Atty Bax was erbij om te luisteren naar onderzoek, projecten en dromen van idealisten die kunst en cultuur als wezenlijk onderdeel zien van ons leven en onze gezondheid. Dit was tijdens de vierjaarlijkse conferentie Culture, Health and Wellbeing International Conference 22-24 juni jongstleden. Ze blogt over een aantal hoogtepunten van de conferentie.

Corona hield stevig huis in de sector. Zzp’ers en amateurkunstverenigingen leverden flink in en scholen besteedden minder aandacht aan cultuuronderwijs. Arno Neele, onderzoeker LKCA, zet de meest actuele cijfers op een rij.

Het Centraal Museum in Utrecht heeft een subsidie van bijna 540.000 euro ontvangen van Fonds 21 EXTRA. Het geld wordt de komende jaren gebruikt om onderzoek te doen naar en het ontwikkelen van digitale toepassingen. Hierdoor moet de bezoekerservaring van het museum toenemen, waardoor een museumbezoek onder andere aantrekkelijk blijft voor jongeren.

Met wijkwandelingen en theatervoorstellingen geeft theatergezelschap Paleis voor Volksvlijt een stem aan de bewoners van de Bossche volkswijken, een podium aan de verhalen achter de deuren. Na de Graafsewijk heeft nu ook de wijk Boschveld een Wijkwandeling. Artistiek leider Vincent van den Elshout; bedenker van de Wijkwandeling Boschveld, praat over de ‘Paradellenweg’ zoals hij de voormalige Bossche tippelplek noemt. Tot 1990 was er een prostitutiezone achter het station. In de nieuwste wandeling is het één van de verhalen uit de wijk die door een scan met je mobieltje van een QR-code op straat beluisterd kunnen worden. De Wijkwandelingen in Boschveld en de Graafsewijk kunnen tot en met de herfstvakantie worden gelopen.

Op 29 juni vond de interactieve afsluitende manifestatie plaats van het participatief actieonderzoek naar de waarde van kunst in de langdurige zorg. ZonMw financierde dit eerste grootschalige landelijke onderzoek naar Kunst in de Zorg vanuit het perspectief van ouderen zelf, maar ook van kunstenaars, zorgmedewerkers en beleidsmakers. Het voornaamste resultaat is dat kunst plezier, positiviteit en diepgaand contact brengt, en dat het uitdaagt. Kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing en Amsterdam UMC geven een stevige wetenschappelijke onderbouwing en versterken hiermee de plaats van kunst binnen de zorgpraktijk én dragen bij aan de kwaliteit van leven van ouderen.

Het concert- en festivalleven is weer opgepakt. Waarom genieten we eigenlijk zo van trillende lucht? En heeft dat ook ‘nut’? Niels Waarlo over 4 ideeën over het genieten van muziek.

Theaters Tilburg zetten in op het betrekken van jongeren bij hun theater en programmering. Communityplatform T*Agency werkt vanuit Theaters Tilburg aan het makerschap van creatieve jongeren in de stad. Tyrone vertelt in een video over hoe ze hebben gezorgd voor een match tussen de behoeftes van de betrokken jonge mensen en het theater. Maker Liselotte mag de eerste live voorstelling organiseren en vertelt over wat T*Agency voor haar en de jonge makers betekent. Theaters Tilburg streeft naar een aanbod dat aansluit op de behoeften van alle Tilburgers en wil invloed van buiten op haar programma en op de organisatiewijze van het theater. Omdat ze een jonger en meer divers publiek wil bereiken haakt het theater aan bij initiatieven van jongeren of nodigt ze gericht uit om bij en met het theater activiteiten in nieuwe genres te ontwikkelen. Dit project wordt gesteund vanuit de regeling MeeMaakPodia. Deze video is onderdeel van een reeks projectportretten. Het Fonds voor Cultuurparticipatie wil hiermee de impact die de gesteunde projecten teweeg brengen, laten zien. 

Het theaterstuk ‘De Soos’ gaat over een gefingeerde hangplek van jongeren die hard achteruit gaat. De eerste voorstellingen in Cuijk waren volgens artistiek en zakelijk leider Jesse van den Elsen van Theatergroep Trots54 een succes. Van den Elsen zag als leerkracht dat jongeren best veel aan hun hoofd hebben, vertelt hij. Zes jaar geleden begon hij daarover liedjes te schrijven. Daar kwamen vervolgens theaterstukken uit voort. Vanuit een artistieke visie en in nauwe samenwerking met jongeren zelf. Met financiële steun van ROC de Leijgraaf in Veghel maakte hij de afgelopen jaren vier producties. Juist omdat het project verder gaat dan theater, kreeg Trots landelijke subsidie toegekend van het Fonds voor Cultuurparticipatie en daarnaast subsidies vanuit de provincie en gemeentes. Naast een jaarlijkse theatertour biedt de groep maatwerk aan bepaalde opdrachtgevers. Jesse van den Elsen : ,,We organiseerden al muziekproducties, maar we hebben ook ‘aanhakers’, jongeren die deelnemen aan specifieke projecten. In die twaalf projecten, op het gebied van onder meer graffiti, rap, mode en decorbouw, doen zij mee. Dit doen we in samenwerking met jongerenwerk in Uden en Veghel. Veel cultuuraanbieders kunnen jongeren moeilijk aan zich binden, ons lukt dat wel. We willen in de regio Noordoost-Brabant een toonaangevende kunst en cultuur community worden, voor en door jongeren.”

Kwalitatief goed cultuuraanbod voor ouderen is belangrijk binnen iedere gemeente. Alleen een ‘knutseluurtje’ is niet genoeg. Daarom roepen Fenna van Hout (LKCA) en Jeroen van Dijk (Fonds voor Cultuurparticipatie) gemeenten op om te blijven investeren in de samenwerking tussen het culturele en sociale domein. Met het subsidieprogramma van het Fonds voor Cultuurparticipatie Age Friendly Cultural Cities is daarmee een begin gemaakt.

Cultuur is van belang, daarover zijn de meeste politieke partijen het eens. Maar op woensdag 16 maart 2022 valt er echt wat te kiezen. Het LKCA publiceert een handreiking richting gemeenteraadsverkiezingen 2022 met daarin vier verschillende opvattingen over cultuureducatie en -participatie, mogelijke culturele ambities van gemeenten en voorbeeldboodschappen voor de lokale context.

Twaalf jaar geleden begon Move als studenteninitiatief in Utrecht, waarbij ze studenten koppelen aan klassen uit minderbedeelde wijken en samen een buurtproject opzetten. Inmiddels doen ze door het hele land projecten waarbij studenten en scholieren samen aan de slag gaan. In Eindhoven werken ze veel samen met de TU/e. Onder begeleiding van TU/e-studenten maakten leerlingen van de Islamitische basisschool in Woensel op 29 juni een gezamenlijk graffitikunstwerk op het schoolplein. Graffiti kunstenaar Marijn van de Beek is door stichting Move gevraagd om samen met de leerlingen het kunstwerk te maken. ,,Ze kwamen zelf met het idee om een kunstwerk te maken voor de wijk”, zegt Anne-claire Pap, projectcoördinator bij stichting Move. Het kunstwerk hangt nu tijdelijk op het schoolplein. Binnenkort hopen de leerlingen het alsnog op een mooie plek in de wijk te onthullen. Er zijn vele goede locaties gevonden in de wijk, maar het is nu wachten op toestemming

Voor veel jonge Brabantse makers betekent deelname aan Kunstbende hun officiële podiumdebuut. Óp 27 juni presenteerden zo’n 50 jongeren in het Eindhovens Parktheater hun eigen gedicht, lied of modeontwerp voor het eerst aan publiek én jury. Door corona zijn alleen genodigden welkom bij de cultuurcompetitie voor jongeren tussen de 13 en 18 jaar. Het evenement was online te volgen. Deze week horen de deelnemers wie er gewonnen heeft. Op 2 juli gaat de organisatie met een cheque langs bij alle Brabantse winnaars in de categorieën film, dans, DJ, expo, theater en taal en influencer (vloggen). De top drie krijgt daarna een coach toegewezen die ze verder helpt.

Het Fonds voor Cultuurparticipatie heeft financiële middelen beschikbaar gesteld voor 10 maanden; LKCA begeleidt het traject en zorgt voor kennisdeling en verbinding. Update van Corona-ondersteuning landelijke koepels amateurkunst, dd. 28 juni 2021

Cultuurconnectie heeft op 25 juni de geactualiseerde versie van het Protocol Sector Cultuureducatie en -participatie gepubliceerd, ingaande 26 juni.

Wat mag wel en niet voor cultuureducatie en cultuurparticipatie? Een update van 24 juni 2021.

Vanaf eind 2021 opent het Fonds voor Cultuurparticipatie veel nieuwe regelingen. Het Fonds is momenteel druk bezig met het schrijven van deze nieuwe mogelijkheden. Wat kan men verwachten? Er komen nieuwe regelingen aan voor Educatie, Participatie, Talentontwikkeling, Erfgoed en Internationale Samenwerking. Het fonds heeft alle mogelijkheden gebundeld in een handig visueel overzicht.

Roza Meuleman is onderzoeker en universitair docent sociologie aan de Radboud Universiteit. Uit haar onderzoek blijkt dat mensen met een lage sociaaleconomische status relatief sterk van cultuurparticipatie profiteren. Mensen die meer participeren in cultuur hebben meer sociale contacten. Met name voor personen met een achtergrond van lagere sociaaleconomische status – die waarschijnlijk minder zijn opgegroeid met normen en culturele codes van netwerken met een hogere status – kan culturele interesse een rol spelen bij het verkrijgen van toegang tot hogere sociaaleconomische kringen. Deze culturele mobiliteit, waarbij (gedeelde) culturele interesse een ingang kan zijn tot netwerken met een hogere status, onderstreept het belang van cultuurparticipatie en -educatie in het verminderen van sociaaleconomische segregatie en kansenongelijkheid.

Steeds vaker nemen ontwerpers en kunstenaars het voortouw nemen in stadsverbetering en nemen daarbij de rol in van buurtregisseur, beleidsmaker of commerciële ontwikkelaar. Met hun innovatieve oplossingen en ondernemende mentaliteit zijn deze creatieven op allerlei manieren actief in de wijken – van buurtactiviteiten die de cohesie tussen bewoners bevordert tot het opknappen van verwaarloosde gebouwen of ongebruikte kavels. De problemen die ze daarbij tackelen zijn al even divers: jeugdcriminaliteit en eenzaamheid onder ouderen tot zelfs woningnood en armoede. En heel belangrijk, deze ontwerpers doen het niet voor het geld maar uit een maatschappelijke betrokkenheid. Ze staan letterlijk en figuurlijk midden in de wijk. Op 22 juni ging de DesignDigger Live(Stream) over Design in de wijk.

Vier kunstenaars, een ontwerper en een filmer voerden van september tot en met november 2020 het project Studio Linie uit in de Bredase wijk Liniekwartier. Dit project is opgezet, om de kunst die gemaakt wordt bij Witte Rook in de wijk te brengen. Ondanks de restricties van de coronapandemie wisten ze contact te maken met de buurtbewoners en lieten ze op verschillende manieren weten dat ze er waren. Als een toevallige getuige wandelt Nanne op ’t Ende vijf maanden later door de wijk op zoek naar mensen die zich de interventie herinneren.

Bekend begrip uit de politicologie: de sluier van onwetendheid. Laten we eens achter die sluiter kruipen als we het cultuurbeleid van de toekomst vormgeven en de subsidies verdelen, schrijft Sanne Scholten, directeur van het LKCA. Verplaats je in de ander, educate yourself. Kunsten kunnen daarbij helpen.

Verwondering is de prikkel om de Dommel en het Dommeldal rondom Sint-Oedenrode te ontdekken. Met het motto ‘water stroomt omhoog’ en geleidt door de verhalen van verschillende (lokale) ervaringsdeskundigen tot en met wetenschappers, is het team van kunstenaarscollectief Satellietgroep op veldonderzoek gegaan om te ontdekken welke perspectieven de Dommel biedt. Dat deden ze op uitnodiging van Waterschap De Dommel en Kunstloc Brabant, in het kader van het Living Lab Brabantse Beken en de Landschapstriënnale 2021. Met de ervaringen en verschillende ingrediënten uit het veldonderzoek, heeft het kunstenaarscollectief een Dommeltrommel samengesteld. Deze Dommeltrommel nodigt bezoekers uit om zelf op onderzoek uit te gaan naar de Dommel. Rooienaren vullen de Dommeltrommel en geven hem weer door. Zoals Ron Buiting. Hij legt uit waarom hij zich betrokken voelt bij dit initiatief van het kunstenaarscollectief. ,,Ik heb planologie gestudeerd en werk bij een ruimtelijk adviesbureau in Utrecht. Daar ben ik betrokken bij de vergroening, met name de verbinding tussen groen in de binnenstad en het buitengebied. Groen is waardevol en ook noodzakelijk in steden. Het is prachtig om te zien hoe Sint-Oedenrode de Dommel integreerde in het dorp en de oevers toegankelijk maakt voor inwoners en passanten. Ik ben zeer benieuwd welke ervaringen en herinneringen andere mensen in de trommel deponeerden.” De gedachte achter de verzamelde elementen is dat mensen met elkaar in gesprek gaan over het stroomgebied van de rivier vanaf Wolfswinkel tot Olland. De trommel is een hulpmiddel om deze ervaringen te delen; een soort poëziealbum.

Erasmus Universiteit Rotterdam/RISBO voerde in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een overkoepelende evaluatie uit naar negen culturele interventies die zijn gesteund door het Fonds ZOZ. Het ging om interventies met als doel de weerbaarheid van jongeren te vergroten, zodat zij minder gevoelig zijn voor extremistische en polariserende boodschappen. Alle interventies bestaan uit een theatervoorstelling of een educatief programma over uiteenlopende thema’s zoals vooroordelen, radicalisering, burgerschap en democratie. Naast een theatervoorstelling of educatief programma is in enkele interventies gebruik gemaakt van workshops en gesprekken voor en na de theatervoorstelling. Hiermee kunnen de deelnemers geactiveerd worden en beter participeren. Dit vergroot de effectiviteit van de interventie.

We kunnen best een dagje zonder cultuur, dus cultuur is niet essentieel, zei minister Hugo de Jonge. (Inmiddels betreurt de minister die uitspraak). Henri Swinkels, directeur-bestuurder van Kunstloc Brabant, weet dat het zo simpel niet is. Juist de coronacrisis toont het tegenovergestelde aan. Deze tijd laat zien dat we niet alleen moeten focussen op kennis, maar ook op het leren omgaan met onzekerheid, en op het ontwikkelen van vaardigheden als experimenteren en uitproberen. En daarmee vormt de crisis een enorm pleidooi voor cultuur en cultuureducatie.

Alle aanvragen voor de regeling Samen Cultuurmaken zijn beoordeeld. Deze weken ontvangen alle aanvragers uit spoor 2 en spoor 3 een beschikking. De eerste ronde Samen Cultuurmaken van deze beleidsperiode bleek een groot succes. Er volgen nog drie rondes in 2022, 2023 en 2024. Bij de sporen 2 en 3 is gewerkt met een zogeheten tender-regeling. Dit betekent dat het fonds in plaats van het behandelen van aanvragen op volgorde van binnenkomst, alle aanvragen na de vastgestelde deadline gelijktijdig worden beoordeeld en in een rangorde geplaatst  Dat gebeurt door twee onafhankelijke, externe commissies.  Zij beoordelen de aanvragen aan de hand van de criteria. Dankzij een extra corona-steunpakket vanuit het ministerie van VWS heeft het fonds de oorspronkelijke subsidieplafonds kunnen verhogen. Een aantal mooie projecten kon helaas niet worden gehonoreerd vanwege het budget. Dit is voor het eerst dat er een meerjarige regeling is die het culturele en sociale domein met elkaar verbindt. Het Fonds voor Cultuurparticipatie hoopt met de regeling en het programma cultuurparticipatie in deze jaren een duurzame beweging tot stand te brengen. In deze eerste ronde is te zien dat de meeste aanvragers afkomstig zijn uit de culturele sector, in samenwerking het sociale domein. Er is ook een mooie regionale spreiding terug te zien. Sommige provincies in spoor 2 en 3  blijven wat achter; zo zijn er geen projecten in Zeeland en Drenthe gehonoreerd. Voor de komende rondes gaat het fonds  onder andere extra communicatie en begeleiding inzetten om goede aanvragen uit de achtergebleven provincies binnen te krijgen. De regeling Samen Cultuurmaken is onderdeel van het Programma Cultuurparticipatie. Een andere belangrijke component in het programma is kennisdeling. Alle deelnemende projecten doen mee aan het kennisdelingsprogramma van het LKCA, onderdeel hiervan is onder andere de projectenmonitor. 

Twan Mickers van ARTFARF maakte een korte film over het ontstaansproces van de Kleinkijkacademie bij zorgorganisatie Severinus in Veldhoven, een project van het Bossche kunstenaarsduo Sjaak Langenberg en Rosé de Beer. Kunstloc Brabant stond aan de wieg van dit bijzondere project dat in mei 2021 van start ging. Kunstloc Brabant begeleidde de kunstopdracht om te komen tot dit project. Zowel de film, als de videosessie op 29 juni op 1sociaaldomein, geven meer inzicht in hoe zo’n project ontstaat en hoe het duo werkt. Tijdens het project zijn  6 ontwerpers en kunstenaars uit verschillende disciplines bezig met het ontwikkelen van  nieuw cultureel aanbod  voor cliënten met een ernstige verstandelijke en meervoudige beperking. Zij doen dit vanuit het perspectief van, en in samenwerking met, de begeleiders op de woningen van Severinus.

HandicapNL heeft een manifest gelanceerd. De organisatie stelt dat alle toonaangevende festivals in Nederland binnen vijf jaar toegankelijk moeten zijn voor mensen met een handicap. Mensen met een beperking stuiten vaak op obstakels als zij een evenement willen bezoeken stellen de schrijvers. “Daardoor is het niet vanzelfsprekend dat mensen met een handicap onbezorgd kunnen genieten van een festival, al helemaal niet een heel weekend lang. Een ontoegankelijk terrein, geen toereikende (sanitaire) voorzieningen en geen aangepaste overnachtingsmogelijkheid zijn helaas nog de standaard.” HandicapNL roept samen met de stichting NRPU en koplopers uit de sector iedereen op het manifest te ondertekenen. Onder meer Zwarte Cross, Dutch Grand Prix (Formule 1 Zandvoort) en Straf_Werk Festival steunen het manifest. “Zij zijn deze zomer een fieldlab voor inclusie, met toegankelijke faciliteiten en een pop-up overnachting mét verzorging.” Uit onderzoek van het SCP dat op 8 juni verscheen, blijkt dat slechts een kwart van de mensen met een ernstige handicap regelmatig eropuit gaat, naar bijvoorbeeld een museum of attractie.

Mensen met een lichamelijke beperking participeren minder in het publieke leven, dan mensen zonder lichamelijke beperking. Ze ervaren ook minder mogelijkheden om hun leven in te richten zoals zij dat zelf willen. Van een samenleving waaraan iedereen ‘op voet van gelijkheid’ kan deelnemen, is dan ook nog geen sprake, terwijl Nederland zich hier met de ratificatie van het VN-verdrag Handicap in 2016 wel aan committeerde. De oorzaken liggen niet alleen in de fysieke toegankelijkheid van publieke plekken, maar ook in vooroordelen en de manier waarop mensen behandeld worden. Verder spelen hulpmiddelen en financiële middelen een belangrijke rol. Hier ligt niet alleen een taak voor de (lokale) overheid en publieke organisaties, maar ook voor bedrijfsleven, verenigingen en de samenleving als geheel. Dit blijkt uit de SCP-publicatie Lang niet toegankelijk. Ervaringen van Nederlanders met een lichamelijke beperking als spiegel van de samenleving.

Meer dan 400 werkgevers, scholen, bibliotheken en andere organisaties gaan dit jaar aan de slag met het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid. In totaal krijgen zij hiervoor ruim 7,5 miljoen euro vanuit de subsidieregeling Tel mee met Taal 2021-2024. De toekenning van de subsidies is eind mei bekend gemaakt. De organisaties die een subsidie vanuit Tel mee met Taal ontvangen gaan hier de komende anderhalf jaar mee aan de slag.

Ieder kind moet gelijke kansen krijgen in het leven en dus ook toegang hebben tot kunst en cultuur. Dat is waar kansengelijkheid en cultuureducatie elkaar raken. Veel Brabantse gemeenten zetten hier gelukkig al jaren sterk op in. Maar hoe zit het met cultuur in de vrije tijd? Op dat vlak valt in Noord-Brabant nog veel winst te behalen. Daarom schieten steeds meer projecten uit de grond om kinderen ook buiten schooltijd te betrekken bij culturele activiteiten. Zo ook in Tilburg, waar tegenwoordig in vier wijken cultuurcoaches actief zijn. MEST sprak erover met Miriam Alders (cultuurcoach) en Lizette Mijland (directeur CiST).

Mensen laten deelnemen aan de samenleving door cultuur dichterbij te brengen. Dat is het doel van de Cultuurankers in de regio Haaglanden. In de proeftuin werkten zeventien culturele instellingen en vijf gemeenten samen aan dat doel. Maatwerk is één van de succesfactoren, maar er zijn meer elementen die een rol spelen. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 20 mei jl.

De landelijke campagne iktoon, ter promotie van kunst- en cultuurbeoefening, is sinds dit jaar ondergebracht bij Cultuurconnectie. Iktoon nodigt en daagt iedereen in Nederland uit om in juni (digitaal) aan de slag te gaan met een creatieve uitdaging: de iktoon Challenge 2021. Het thema hiervoor kan op dit moment niet anders zijn: Open Up!

Samen met een choreograaf en professionele dansers en muzikanten maken de spelers van Theaterwerkplaats Tiuri uit Breda de voorstelling No Bodies. Igor Memic vertelt over zijn ervaring als speler bij de voorstelling. Artistiek directeur Bas Roijen en choreograaf Jordy Dik vertellen over de voorstelling en het belang van de nadruk op de lijfelijkheid van de spelers. Tiuri gelooft dat ieder mens talenten heeft en dat die - in het bijzonder bij mensen met een beperking - zichtbaar gemaakt moeten worden. In haar werkplaats in Breda leidt Tiuri sinds 2003 mensen met een (cognitieve) beperking op tot theatermaker. In 2009 opende de organisatie een tweede theaterwerkplaats in Roosendaal. Dit project wordt door het Fonds voor Cultuurparticipatie gesteund vanuit de regeling Talent & Festivals 2021-2024.

Er is een nieuw cultureel initiatief voor Uden en omgeving van start gegaan: de Stichting Vrienden van Markant. De nieuwe stichting stimuleert culturele participatie en steunt culturele initiatieven in de omgeving. Zo krijgt iedereen uit de brede lokale gemeenschap de gelegenheid deel te nemen aan het culturele leven. Theatermaker Judith Koch is bestuurslid van Vrienden van Markant. “De stichting kan initiatieven mogelijk maken door het verzamelen van financiële middelen vanuit steun van onze Vrienden”, vertelt ze. “Hiermee kunnen we mensen laten genieten van een theatervoorstelling voor wie dat anders minder toegankelijk is, zoals ouderen die slecht ter been zijn of kinderen uit minder draagkrachtige gezinnen. Cultuur is er echt voor iedereen.”

‘’Er is werk aan de winkel. Laaggeletterden zijn vaker werkeloos dan niet-laaggeletterden. Volgens de Algemene Rekenkamer (2016) telt Nederland in totaal 2.5 miljoen laaggeletterden – d.w.z. mensen met een zeer gebrekkige leesvaardigheid. En dat aantal is groeiende. Niet alle laaggeletterden ervaren dit als een obstakel: 80% van de werkenden geeft aan zonder enige training te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt. (Buisman et al. 2013) Of je dan kan uitleggen waar je woont is een ander verhaal. Zo gymde ik op mijn fitnessclubje in Zutphen met een jongeman die bekende nooit een boek of zelfs maar een krant te lezen – ook geen nieuwsberichten op zijn smartphone. Hij woonde op de Paul Rodekoollaan. Op de plattegrond ook wel aangegeven als Paul Rodenkolaan.” “Volgens de statistieken wordt er in Nederland steeds minder gelezen. Foutloos schrijven onder kansarme jongeren is een zeldzaamheid. Is dat erg? Laten we er eens met een economische blik naar kijken. Want zodra het over geld gaat, zitten onze politieke besluitnemers rechtop.” Aldus Adriaan van Dis, lid van de Akademie van Kunsten.

‘Als je kijkt naar het ledenbestand van alle bibliotheken in Nederland, zie je dat veel kinderen afhaken rond de middelbareschooltijd. Dan wordt lezen van iets leuks plots een verplichting en zijn er andere activiteiten die lonken, zoals games, series en sociale media. Velen van hen keren pas weer terug wanneer ze via hun eigen kinderen opnieuw kennismaken met de bibliotheek.’ Aldus onderzoeker Marjolein Oomes van de KB, nationale bibliotheek. Waar 87 procent van de basisscholen samenwerkt met de bibliotheek, gebeurt dat maar op 40 procent van de middelbare scholen. Uit vergelijkend internationaal onderzoek onder 600 duizend 15-jarigen uit 79 landen blijkt dat Nederlandse jongeren het minste leesplezier beleven. 44 procent van de jongeren zegt zelfs amper of nooit een boek open te slaan. De slechte lees- en leencijfers baren onderzoeker Marjolein Oomes zorgen, maar ze maken niet dat de bibliotheek geen bestaansrecht meer heeft. Daar zorgen nieuwe taken als leesbevordering, persoonlijke ontwikkeling en digitale inclusie voor.

Het Groninger Museum organiseert als eerste museum in Nederland een Kinderbiënnale: een grote tweejaarlijkse interactieve kunsttentoonstelling door kinderen. Bijzonder is dat kinderen actief betrokken worden bij alles wat bij een tentoonstelling in een museum komt kijken. Te zien tot begin 2022.

‘Wat je van een film vindt, is individueel bepaald. Maar als je samen kijkt en bijvoorbeeld na afloop over de film praat, wordt het een gemeenschappelijke ervaring. Daardoor krijg je een unieke verhouding tot de film, die ook verbonden is met de plek waar je ’m hebt gezien. Dat is iets moois.’ Naar de bioscoop gaan draait om wat er op het scherm te zien is, maar minstens evenveel om de mensen om je heen. Op het International Film Festival Rotterdam zijn gezamenlijke kijkervaringen dit jaar de rode draad, zoals de documentaire Cinephilia Now : : Part 1 – Secrets Within Walls, waarin Yusuke Sasaki laat zien hoe film ons verbindt.

Op 31 mei 2021 is, door juryvoorzitter Hedy d’Ancona, voor de laatste keer de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs uitgereikt aan Houten. Deze gemeente heeft zich, samen met partners Aan de Slinger en van Houten&co, het beste als Age Friendly Cultural City ontwikkeld. Het aanbod is vernieuwend: er zijn verschillende kunstdisciplines betrokken bij de voorstelling De Vlinder. Er is sprake van een goede balans tussen artistiek niveau en sociale cohesie. Het bestuurlijk draagvlak is aanwezig in de cultuur- en zorg/welzijnsportefeuille. Er ligt een prima ambitie om de ervaringen van dit programma in te vlechten in het Uitvoeringsplan ‘21-‘22. Het Fonds voor Cultuurparticipatie voerde tussen 2016-2021 het programma ‘Age Friendly Cultural Cities’ uit. Hiermee moedigden ze gemeenten aan om het kunst- en cultuuraanbod van, voor en door ouderen te ontwikkelen en verduurzamen. De aan dit programma verbonden BNG Bank Lang Leve Kunstprijs ter waarde van 20.000 euro is vier keer uitgereikt. Met de subsidieregeling Samen Cultuurmaken blijft het Fonds voor Cultuurparticipatie projecten ondersteunen waarin het culturele en sociale domein samenwerken, ook voor ouderen. 

Tijdens een videosessie 1sociaaldomein.nl op 29 juni een kennismaking met kunstenaarsduo Sjaak Langenberg & Rosé de Beer. Zij verbinden kunst, social design en zorg op een unieke manier. Dat doen ze in en buiten zorginstellingen, met mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking, met ouderen en jongeren. Aan de hand van een aantal voorbeeldprojecten neemt het duo het hele proces door.

Afgelopen maart heeft Codarts Rotterdam, in samenwerking met choreograaf Jordy Dik, een dansproject vormgegeven vanuit de verhalen van dementerende ouderen. Dansmagazine sprak met haar over dit project.

Sinds Nederland in maart 2020 in ‘intelligente lockdown’ ging, is streaming een alternatief gebleken voor het bezoeken van concerten en voorstellingen. De verwachting is, volgens Merlijn Kerkhof, muziekrecensent van de Volkskrant, “dat de opgenomen optredens zullen blijven, ook als we in juni wel weer en petit comité naar een concertzaal kunnen. Er kan immers nieuw publiek mee worden bereikt. En of iedereen weer net zo veel concerten zal bezoeken als vóór de pandemie, is de vraag.” Maar waar het enthousiasme voor streams onder bijvoorbeeld toneelliefhebbers behoorlijk groot is, lijkt het animo onder de liefhebbers van klassieke muziek geringer. Kerkhof schrijft dat dat o.m. komt omdat die liefhebber vindt dat er van het geluid van een symfonieorkest bijvoorbeeld nog maar weinig overblijft. Hij stelt dat de livestream te weinig werd benaderd als een nieuwe vorm met nieuwe mogelijkheden, en komt daarom met 7 suggesties.

Zeven projecten rond amateurkunst, cultuurparticipatie en erfgoed krijgen subsidie van de provincie Groningen. Het gaat onder meer om amateurtheater over het werk van Ploeg-schilder Alida Pott, een muziekfilm die is gebaseerd op een opera van Mozart en kunst en cultuur in wijken en dorpen in Groningen. In totaal gaat het om € 150.000 aan subsidie. Met de subsidieregeling amateurkunst, cultuurparticipatie en erfgoed moedigt de provincie cultuur- en erfgoedinstellingen aan om nieuw en vernieuwend cultuuraanbod te maken. De regeling is gericht op het stimuleren van actieve deelname aan amateurkunst. Daarnaast geeft deze subsidieregeling ruimte voor vernieuwende culturele activiteiten die zich richten op inwoners die nu niet of nauwelijks deelnemen aan kunst en cultuur.

De Opera 3-daagse die volgende maand zou worden gehouden op de Bossche Parade gaat niet door. ,,We hebben als initiatiefnemers moeten inzien dat we door de voortdurende onzekerheden en coronabeperkingen, het hoge kwaliteitsniveau van de Opera 3-daagse niet meer kunnen garanderen.’’ Dat zei een woordvoerder van de organisatie van dit initiatief van philharmonie zuidnederland, Opera Zuid, Theater aan de Parade en de gemeente ‘s-Hertogenbosch. In tegenstelling tot andere jaren zou worden gewerkt met reserveringen en vaste plaatsen. Een tribune zou op twee verschillende dagen ruimte moeten bieden aan 1100 personen. De initiatiefnemers kijken ‘met vertrouwen uit naar een feestelijke editie in juni 2022’.

Vermomd als glazenwasser verraste ontwerper Manon van Hoeckel deze week bewoners en begeleiders van twee woningen van Severinus in Veldhoven. Het schoonmaken van de ramen met sop waarin getekend kan worden en gekleurd sop is de opmaat van een bijzonder project waarbij kunstenaars, ontwerpers en zorgmedewerkers samen optrekken. De titel van het project ‘Kleinkijk Academie’ verwijst naar de geoefende blik van zorgmedewerkers. Begeleiders kunnen goed ‘kleinkijken’ naar de signalen van cliënten. Kunstenaars kijken met een hele andere blik naar de zorg. Samen zien ze meer. De intentie is de opgedane kennis op te nemen in het curriculum van de Severinus Academie. De toevoeging van de kunstenaarsblik aan het palet van vaardigheden van zorgmedewerkers is een unieke samenwerking tussen de zorg- en de cultuursector. Het ontwerpersduo Sjaak Langenberg & Rosé de Beer zijn de bedenkers van het totale concept en hebben de artistieke leiding. Het project wordt financieel ondersteund door het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, en de Provincie Noord-Brabant/Kunstloc via de Impulsgeldenregeling. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie selecteerde het project ‘Kleinkijkacademie’ voor de Open Call Fresh Perspectives.

Een overzicht van alle subsidieregelingen van het Fonds voor Cultuurparticipatie.

'Corona bracht nieuwe situaties en omgevingen tot stand waarin culturele producties worden beleefd. De drive-in bioscopen schoten als paddenstoelen uit de grond en een-op-een theater en concerten aan huis zijn nieuwe vormen van cultuur geworden.' Ton van der Linden over hoe onze cultuurbeleving verandert in deze tijden.

In de huidige digitale samenleving is het niet verrassend dat de consumptie van digitale media stijgt. De coronamaatregelen doen daar nog een schepje bovenop. Het videobellen is daar een goed voorbeeld van. Ook het gebruik van de smartphone is verder geïntensiveerd, niet alleen voor (video)bellen, foto’s maken en chatten, maar ook voor het lezen van boeken, magazines en het nieuws. Het jaarlijkse GfK-onderzoek Trends in Digitale Media inventariseert het bezit en gebruik van digitale media-apparaten onder alle Nederlanders. Op verzoek van KVB Boekwerk heeft GfK extra data opgeleverd die gaan over het digitale mediagebruik van boeklezers. Enkele conclusies : de helft van de lezers leest van papier én digitaal, de groep mensen die alleen digitaal leest is vrij klein – slechts 6% van alle lezers ; het positieve effect van een hoge opleiding en sociale klasse op het lezen van boeken is groter voor e-books en luisterboeken dan voor papieren boeken, het luisterboek slaat vooral aan bij jongere Nederlanders, jongeren onder de 35, die dus bovengemiddeld luisterboeken luisteren, lezen weer minder dan gemiddeld e-books ; de grootste groep gebruikt pc, laptop en smartphone voor boeken lezen, ook luisteren iets meer mensen luisterboeken op cd dan op de smartphone.

Met de eerste Museumkids Escape Game bleef Museumkids ook tijdens de Nationale Museumweek en de meivakantie de verbinding leggen tussen families en museale collecties. In de game werden kinderen uitgedaagd om via raadsels, proefjes en quizzen tien 'verdwenen' pronkstukken terug te vinden. Een spannend digitaal spel waarin elk type museum is vertegenwoordigd.

Cultuurparticipatie is een prachtig gegeven. Er gebeuren de mooiste dingen op het snijvlak van cultuur, zorg en welzijn. Maar het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Het organiseren van cultuurparticipatie loopt soms stroef en stroperig. Voor organisatoren van cultuurparticipatie is het moeilijk om door te bouwen op succesvolle activiteiten door de projectencarrousel waar ze in blijven hangen. Er ontstaat een opeenvolging van tijdelijke plannen, terwijl de maatschappelijke vraagstukken langdurig zijn. Hoe zorgen we dat het allemaal soepeler gaat lopen? En blijft lopen? Hoe zorg je als cultureel ondernemer voor duurzame financiering? Warner Werkhoven, adviseur Kunstloc Brabant, in gesprek met Angela van Dijk, specialist cultuur, zorg en welzijn bij het LKCA, en Klaas Burger, artistiek leider bij de Academie voor Beeldvorming, over hoe de cultuurparticipatie kan worden verduurzaamd. Op die manier kunnen namelijk zoveel mogelijk mensen deelnemen aan kunst en cultuur en zo hun levens verrijken.

Nederland kijkt nu al enige tijd uit naar het regeerakkoord. Het beoefenen en beleven van kunst, erfgoed en media is een grondrecht, schrijft Bas Verberk, specialist beleid en public affairs bij LKCA. Het wordt tijd dat de regering die handschoen oppakt en met provincies en gemeenten afspraken maakt om ervoor te zorgen dat overal in Nederland nabije, goed bereikbare en laagdrempelige culturele voorzieningen zijn.

Voor het tweede jaar heeft het Bredase theatergezelschap het zuid land samen met het Chassé Theater de wedstrijd 't Gouden Script uitgeschreven. Inwoners van Breda en omgeving worden uitgedaagd om voor 12 juni een tekst in te sturen voor een monoloog, dialoog, voor spoken word of poetry. Teksten kunnen verzonnen zijn, maar ook uit het leven gegrepen. Alles mag en kan. Belangrijk is wel dat ze, eenmaal uitgesproken, niet langer dan vijf minuten duren. Uit de inzendingen worden vijf scripts geselecteerd. Die vijf worden met professionele acteurs bewerkt voor het theater. Op 24 juli worden de resultaten vertoond in het Chassé Theater.

Het gaat slecht met de leesvaardigheid in Nederland. Dat is de laatste jaren gedaald onder het Europees gemiddelde. Om het tij te keren in de provincie Noord-Brabant, is het Leesoffensief Brabant van start gegaan. Lezen kan je veel plezier geven en zorgen dat er een wereld voor je opengaat. Dat is de belangrijkste boodschap van bijna tweehonderd directeuren, bestuurders en managers van Brabantse bibliotheken, kinderopvang, basisscholen, middelbare scholen, middelbaar en hoger beroepsonderwijs, wethouders en ambtenaren van de provincie Noord-Brabant. Onlangs waren ze aanwezig bij de online start van het Leesoffensief Brabant.

De eerste resultaten van het Cranendonckse kunstproject ‘De Coronamonologen’ zijn zichtbaar, of beter gezegd hoorbaar. De persoonlijke corona-ervaringen van een vijftiental Cranendonckers zijn namelijk vanaf deze week in podcastvorm te beluisteren op Spotify en andere gangbare streamingdiensten. De Coronamonologen is een kunstproject van CAC (Community Art Cranendonck). Voor het project interviewde de in Eindhoven woonachtige Vlaamse schrijver, theater- en radiomaker Corinne Heyrman een vijftiental Cranendonckers over hun corona-ervaringen. De makers willen op deze manier een beeld schetsen van de impact van corona op de Cranendonckse samenleving en daarnaast ook een bijdrage leveren aan het verwerkingsproces. De verhalen worden ook gebundeld in boekvorm. ,,Het boekje is gratis en verschijnt na de zomervakantie, waarschijnlijk bij de start van het nieuwe culturele seizoen”, vertelt Angeline Maas namens CAC. Regisseuse en theatermaker Ellen ten Haken zet de interviews om in korte theatervoorstellingen. Deze coronamonologen worden vanaf het najaar op de planken gebracht. Dat gebeurt grotendeels door de geïnterviewden zelf. De voorstelling gaat medio november in première in het Cantine Theater in Budel-Dorplein.

Wat is de betekenis van certificering van autodidacte kunstprofessionals? Hoe wordt onze sector inclusiever en meer divers met de inzet van autodidacten? Tijdens het LKCAtelier van 10 juni meer informatie over de visie en bewustwording van variëteiten aan leerroutes die de potentie van individuen tot hun recht laten komen.

Steeds meer culturele organisaties zijn zich bewust van hun rol in de samenleving, en willen graag hun maatschappelijke waarde vergroten. Bijvoorbeeld door verbindingen aan te gaan met andere partijen, door in te spelen op behoeftes in hun omgeving en door kansen te pakken. Zo’n organisatie noemen we ook wel een ‘Open Club’. Maar welke ingrediënten zijn er nodig om tot deze mindset te komen? Wat levert het op om een ‘Open Club’ te zijn? En wat zijn mooie voorbeelden? Matthijs Beerepoot, specialist cultuurparticipatie van LKCA licht toe.

Op 11 mei zetten de Leescoalitie en gameontwikkelaar Ubisoft gezamenlijk een nieuwe stap in het offensief tegen ontlezing onder jongeren: Readification. Auteurs Ronald Giphart en Margje Woodrow hebben speciale Verborgen Verhalen geschreven die zich afspelen in de wereld van de populaire game Assassin’s Creed Valhalla. Samen met extra visuals, videobeelden en geluidseffecten krijgen lezers een unieke ervaring aangeboden in een al bestaande gameomgeving. Het is een eerste stap om jongeren binnen de gamewereld te enthousiasmeren om te gaan lezen. Via deze unieke pilot wordt ook onderzocht wat het effect is op zowel het lezen zelf als het imago van lezen onder de gamers. De Leescoalitie bestaat uit Stichting Lezen (voorzitter), de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), Stichting Lezen & Schrijven, het Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum, de bibliotheken (de Koninklijke Bibliotheek en Vereniging van Openbare Bibliotheken) en het Nederlands Letterenfonds.

Op 18 mei kan men tijdens een videosessie kennismaken met Tijd van je leven, een succesvolle preventieve aanpak om eenzaamheid bij ouderen tegen te gaan en positieve gezondheid te stimuleren. Tijd van je leven is een intensieve samenwerking tussen GGD West-Brabant, kunstenaars en cultuur- en zorginstellingen in verschillende Brabantse gemeenten. Om veranderingen in eenzaamheid, beperkingen en positieve gezondheid in kaart te brengen, is de aanpak uitgebreid onderzocht. De resultaten zijn opmerkelijk: emotionele eenzaamheid en ervaren beperking in beweging namen af. En positief ervaren kwaliteit van leven en het dagelijks functioneren namen toe. Sandra Kuiper, projectleider wetenschappelijk onderzoek van de GGD West-Brabant en Gertjan Endedijk, directeur-bestuurder Nieuwe Veste Breda lichten de aanpak toe.

In de expositie ‘Oorlog in mijn Buurt’ worden vele verhalen over e oorlog verteld. De expositie verbeeld de verhalen die leerlingen van twaalf Eindhovense scholen de afgelopen twee jaar hebben opgehaald bij bewoners van locaties van Vitalis Woonzorggroep en bewoners uit hun buurten vanuit het landelijke project ‘Oorlog in mijn buurt’ van Stichting In mijn Buurt. In Eindhoven is het project uitgerold door projectleider Ingrid van Zummeren. Zij is ook verantwoordelijke voor de foto’s bij de exposities op vijf locaties van Vitalis. Doel van het project is de geschiedenis levend te houden door ontmoetingen met ouderen en jongeren op te tekenen en te zorgen dat de jongeren de verhalen doorvertellen.

Kunstloc Brabant stimuleert samenwerkingen tussen de cultuursector en de zorg- en welzijnssector. Want zij hebben elkaar veel te bieden als het gaat over positieve gezondheid. Kunstloc heeft 3 korte films ontwikkeld met voorbeelden van samenwerking die de kracht van muziek voor onze gezondheid en welzijn tonen. In de tweede film van documentairemaker Ruut van der Beele, vertelt Jacqueline Hamelink over haar Bach kliniek (offline en online) en hoe de inzet van haar kunstenaarschap in de zorgsector haar zoveel voldoening geeft.

Uitgeverijen worden sinds het begin van de coronacrisis bestookt met ongevraagde manuscripten van amateurschrijvers. Veel daarvan worden wellicht slechts diagonaal gelezen. Is schrijven zonder publiek een zinloze daad? Een reflectie van Mart Willekens, doctor-assistent aan de vakgroep sociologie, UGent.

Luisteren naar een verhaal tijdens een lange autorit, een wandeling of terwijl je de was strijkt. Steeds meer mensen ontdekken hoe ontspannend en makkelijk een luisterboek kan zijn. Webwinkels en platforms melden een groei in het aantal consumenten dat luisterboeken koopt, beluistert of leent. Uitgeverij De Bezige Bij bijvoorbeeld zag de luisterboekenomzet vorig jaar verdubbelen. Of het door corona komt? Productmanager audio Noora Lamers : “Het is zeker waar dat we tijdens de lockdowns meer zijn gaan wandelen, terwijl we luisteren naar boeken en podcasts. Maar we zijn ook minder gaan forenzen en mensen luisteren ook graag in de auto of de trein.” Het luisterboek past vooral goed in de manier waarop we tegenwoordig met audio omgaan, zegt Lamers. De markt voor luisterboeken begint echt te groeien vanaf 2000, met dank aan de Harry Potter boeken. Handicap is het relatief kleine taalgebied, vertelt Mascha de Vries, uitgever bij Rubinstein. Inmiddels eist zo ongeveer elke zichzelf respecterende schrijver dat er van zijn of haar nieuwste publicatie naast een e-book ook een luisterboek wordt gemaakt. Ook dat heeft een vlucht genomen: in 2018 werden er duizend boeken voorgelezen, voor dit jaar zijn de schattingen dat er 4500 nieuwe titels bijkomen. Steeds vaker gebeurt het dat het voorlezen gebeurt door een bekende stem of een professionele voorlezer. Inmiddels zijn er voor elk genre, ook non -fictie, wel luisteraars te vinden. “Luisterboeken houden het midden tussen Netflixen en lezen. Je hoeft er minder inspanning voor te leveren dan bij een boek, waar je echt voor moet gaan zitten, maar je kunt ook niet achteloos achterover leunen zoals bij een serie.”

Coronaondersteuners helpen amateurkunstkoepels bij herstelplannen. Het Fonds voor Cultuurparticipatie heeft financiële middelen beschikbaar gesteld voor 10 maanden; LKCA begeleidt het traject en zorgt voor kennisdeling en verbinding. Dit artikel is een update van Coronaondersteuning landelijke koepels amateurkunst goed van start, dat verscheen op 23 februari 2021. 

Behoud van erfgoed is geen doel op zich. Het draagt bij aan ons welbevinden. Door dat besef voorop te stellen, ontstaat een andere kijk op erfgoed en de betekenis voor de samenleving. Maar hoe hervindt erfgoed die maatschappelijke basis? Michaëla Hanssen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zet de belangrijkste uitgangspunten van het Verdrag van Faro kort uiteen. Daarna neemt Frans Soeterbroek, auteur van het essay Erfgoed als middel, je mee langs de meest recente en aankomende ontwikkelingen in erfgoedparticipatie. LKCAtelier van 2 juni a.s.

Erfgoed Brabant is één van de partners in het herdenkingsproject Namen en Nummers Tilburg. In 2021 wordt een tijdelijk monument gemaakt voor de ruim honderdveertig Joodse mede-Tilburgers die in de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd uit de stad. Deelnemers aan deze herdenking ontfermen zich over één van de slachtoffers en maken thuis voor hem of haar een naambordje dat wordt gebruikt bij het herdenkingsritueel op 3 september 2021 in het Spoorpark. De deelnemers leggen het naambordje uiteindelijk op een grote plattegrond van Tilburg. Zo worden de buurtbewoners van toen symbolisch thuisgebracht. ,,Het is de bedoeling dat Tilburgers zich gaan verbinden met de uitgekozen persoon, waardoor die steeds meer tot leven komt. Het is een laagdrempelige manier om mensen te betrekken bij een geschiedenis die nooit mag worden vergeten”, zegt Jeroen Neus van verhalenstichting Verhalis. Die doet in Tilburg met Namen en Nummers ervaring op. Ze wil het door de Amsterdamse kunstenares Ida van der Lee bedachte project de komende jaren ook in andere Brabantse steden en dorpen uitvoeren. 

Anne van den Dool over drie handleidingen in het lezen van poëzie: Van kop tot teen van Jeroen Dera en Charlotte Van den Broeck, Dit gaat niet over grasmaaien van Ellen Deckwitz en Zelf gedichten lezen van Gerbert Faure, Jan de Jong en Bas Jongenelen.

Eind 2020 won Dans op Recept de &Award Organisatieprijs. Hoe is het dit inspirerende dansproject voor Parkinsonpatiënten en hun mantelzorgers sindsdien vergaan? Oprichter Marlien Seinstra en Marloes Schreur, netwerkbouwer bij de gemeente Leeuwarden, vertellen.

Participatieve kunstpraktijken zijn in opkomst, maar blijven schuren met het heersende kunstdiscours. Zo krijgen ze vaak het verwijt dat het artistieke ondergeschikt is aan het sociale effect (de impact). Hoe kunnen we komen tot een genuanceerder begrip van participatieve kunst? Sandra Trienekens, sociaal geograaf (MA) en cultuursocioloog (PhD), onderzocht het.

Met het oog op de mogelijke heropening van de kunst- en cultuureducatie, die volgens het eerder gepresenteerde openingsplan van het kabinet per 11 mei aanstaande doorgang zou kunnen vinden, is het Protocol Sector Cultuureducatie en -participatie op enkele punten aangepast. Het betreft enkele aanpassingen waarmee het protocol in ieder geval in volledige afstemming is met de huidige regelgeving rondom het coronavirus. Deze verbijzonderingen waren in de vorige versie (d.d. 26 oktober 2020) nog niet aanwezig omdat het protocol én de branchespecifieke aanvullende richtlijnen volledig buiten werking waren gesteld sinds de branche eveneens in volledige lockdown verkeerde. De vakbonden AVV en Kunstenbond hebben ingestemd met deze aanpassingen, waarop het aangepast protocol op 22 april 2021 online staat.

Hoe geef je als museum gehoor aan alle verschillende perspectieven, verhalen en geluiden die de maatschappij rijk is? Musea Bekennen Kleur is een landelijk initiatief voor meer diversiteit en inclusie binnen de museale wereld. Sinds de aftrap begin 2020 hebben al meer dan dertig instellingen zich aangesloten. Daaronder bevinden zich drie Brabantse musea: De Pont in Tilburg, het Van Abbemuseum in Eindhoven en Stedelijk Museum Breda.

Kunst en cultuur zijn voor iedereen. Cultuurhuis Wherelant in Purmerend neemt dat uitgangspunt serieus en verzorgt al jaren aanbod voor speciale doelgroepen als mensen met een verstandelijke beperking, of met dementie. Ook in de lockdown proberen ze er voor hen te zijn, vertelt Jantine Geels.

Ze zitten vaak in armere wijken, de Cruyff Courts. Het zijn pleintjes waar kinderen kunnen sporten. Sinds 2019 hebben het Jeugdfonds Sport & Cultuur en de Johan Cruyff Foundation de krachten gebundeld. Nu kunnen kinderen ook kennismaken met culturele activiteiten dankzij het project Cultuur@Cruyffcourts. Vorig jaar trokken de Cruyff Courts ruim 3.000 jeugdige deelnemers verspreid over 25 courts. Vorig jaar waren er 12 culturele courts. De eerste ervaringen zijn veelbelovend, maar er is nog wel werk aan de winkel. ‘Cultuur moet nog meer gaan leven en zichtbaarder worden. Door corona konden we in 2020 niet alles verzilveren’, vertelt Caro Kroonen van het Jeugdfonds Sport & Cultuur. ‘Dit jaar willen we doorgroeien naar 20 culturele courts.’ Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 15 april.

Een blog van Kunstloc Brabant adviseurs Marja Kemps en Ingrid Ruijgh over de beleving van podiumkunsten voor kinderen en jongeren. Beide waren onlangs getuige van de online presentatiedag van STIP theaterproducties, waar ze een mooi inkijkje kregen in de nieuwe producties voor jeugd- en jongerentheater in seizoen 2021-2022.

Jongeren tot 18 jaar leenden in 2020 ruim twee keer meer e-books dan het jaar ervoor, zo blijkt uit een tussentijdse analyse van de KB, de nationale bibliotheek. Waar zij in 2019 gezamenlijk circa 309 duizend e-books leenden, waren dat er vorig jaar bijna 662 duizend. Betekent de toename in het aantal e-bookuitleningen ook dat jongeren daadwerkelijk meer zijn gaan lezen? Eric Daamen, teamleider Lezen van de KB: ‘Dat is moeilijk te zeggen. We weten wel uit onderzoek dat meisjes tijdens de lockdown significant meer zijn gaan lezen, en dat geldt ook voor jongeren die het leuk vinden om te lezen. Dat blijkt eveneens uit onze cijfers: vanaf maart, tijdens de eerste lockdown, schoten de uitleencijfers van digitale boeken omhoog, met name in de leeftijdscategorieën 13 tot 15 en 16 en 17. De overgang naar digitaal lezen en de interesse in luisterboeken lenen is hopelijk een trend die vorig jaar onder jongeren definitief is ingezet.’

Kunstloc Brabant stimuleert samenwerkingen tussen de cultuursector en de zorg- en welzijnssector. Want zij hebben elkaar veel te bieden als het gaat over positieve gezondheid. Er zijn 3 korte films ontwikkeld met voorbeelden van samenwerking die de kracht van muziek voor gezondheid en welzijn tonen. Steeds meer musici zijn geïnteresseerd in wat zij voor de gezondheid van anderen kunnen betekenen en hoe zij tot samenwerking met de zorgsector kunnen komen. De zorgsector onderschrijft steeds meer het belang van muziek en is op zoek naar geschikte partners. Deze korte films zijn ontwikkeld ter inspiratie en informatie. Eerste film gaat over operazangeres Maartje de Lint , die deskundig is in wat zingen kan betekenen voor mensen met dementie.

De in 1995 opgerichte Master Danstherapie van Codarts Rotterdam is uniek in Nederland. Studenten zijn veelal (oud)dansers, psycholoog of fysiotherapeut met danservaring. De Master Danstherapie is een driejarige deeltijdopleiding met Engels als voertaal. De lessen vinden gedurende het collegejaar plaats op vrijdag, twee zaterdagen per maand, plus drie volle weken per jaar. De Master Danstherapie heeft tot nu toe 110 danstherapeuten opgeleid. Dit jaar studeren er elf af. Deze leerlingen komen uit onder andere Nederland, België, Slowakije, Finland, Italië, Frankrijk en Spanje, maar ook uit de VS en Zuid-Amerika. Ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum is er een internationale online conferentie op 29 en 30 april, met als thema ‘Multiple Perspectives on Dance Therapy’. De conferentie richt zich op vaktherapeuten, professionele dansers en dansdocenten die geïnteresseerd zijn in (dans)therapeutisch werk.

Get Moved, een project van Theater De Nieuwe Vorst en dansgezelschap de Stilte, maakt theaterbezoek mogelijk voor kinderen met een fysieke beperking of een sociaaleconomische achterstand. Afgelopen weken vonden de eerste voorstellingen plaats voor enkele groepen van Auris Florant, een school voor kinderen die moeite hebben met taal. In november 2017 presenteerde Theater De Nieuwe Vorst een dansvoorstelling van de Stilte voor ongeveer dertig leerlingen met een lichamelijke beperking. Voor de school was het niet evident om met deze kinderen een theater te bezoeken, maar juist dans maakte erg veel in ze los. Voor dansers, kinderen, begeleiders en het theater was het een succeservaring. Deze gebeurtenis heeft Theater De Nieuwe Vorst en de Stilte gemotiveerd om een passend aanbod op te zetten voor kinderen voor wie theaterbezoek geen vanzelfsprekendheid is.

De kabinetsformatie is aan de gang. Wat zal er over cultuureducatie en cultuurparticipatie in het regeerakkoord komen te staan – tenminste, áls er een langer akkoord komt? En: hoeveel interesse is er voor dit toch niet onbelangrijke onderwerp in de Tweede Kamer? Tweede Kamerleden hebben de neiging om pas als beleid voor cultuureducatie en -participatie wordt afgebouwd, in debat te gaan over onze sector. Dat kan beter, stelt Arno Neele, onderzoeker bij het LKCA. Het thema verdient inhoudelijke discussie én expliciete betrokkenheid.

Wil het symfonieorkest toekomstbestendig blijven dan zal ze zich moeten blijven ontwikkelen, samenwerken met andere disciplines, en goed blijven nadenken over het gekozen repertoire. Dat zijn de belangrijkste uitkomsten van een onderzoek dat is gedaan in opdracht van philharmonie zuidnederland. Stefan Rosu, directeur van het orkest, zocht 4 jaar geleden de samenwerking met de Universiteit van Maastricht met de vraag: hoe maken we het symfonische orkest passender bij onze tijd? De gemiddelde leeftijd van hun vaste bezoekers is 69 jaar, maar om te overleven zullen ze zich ook moeten richten op de jongere generatie. Twee onderzoekers gingen aan de slag: ze spraken met mensen binnen en buiten het orkest. Er werden experimenten opgezet waaronder muziekuitvoeringen op - voor een symfonieorkest - speciale locaties, zoals Mahler in een bruine kroeg in Maastricht. Maar niet alleen het symfonieorkest moet aan de slag - ook het publiek moet aan het werk, aldus de onderzoekers. Het publiek moet meer ruimte krijgen om zich op zijn eigen manier uit te spreken over klassieke muziek. Dat beaamt Stefan Rosu: “We hebben geleerd dat we meer naar het publiek moeten kijken, en dat we ze mee moeten laten doen” Het onderzoek werd gepresenteerd tijdens het symposium in Maastricht ‘Towards 2040: Creating Classical Music Futures’, 21 en 22 april.

De Bibliotheek Zuid-Kennemerland heeft verschillende vestigingen. In één daarvan, in de Haarlemse wijk Schalkwijk, bevindt zich MeeMaakPodium Schalkrijk. Dat is organisch zo gegroeid. De bibliotheek ontdekte wat er gebeurt als je je faciliteiten meer afstemt op verschillende, ook onverwachte, wensen, ambities en talenten in de wijk. Al snel werd duidelijk dat die werkwijze past in een internationale beweging en dat er ook subsidie voor is. Namelijk de regeling MeeMaakPodia van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Projectleider Inge Thoes : 'De essentie van de transitie van 'traditionele' bibliotheek tot MeeMaakPodium kun je zien als die van een supermarkt waar je alleen ingrediënten komt halen, naar een supermarkt-plus-keuken. Daar voeg je je eigen talent en kennis aan de producten toe, om meerwaarde te creëren. En liefst deel je wat je maakt ter plekke met anderen. Die metafoor komt van dé kennispionier op het gebied van de community library, David Lankes.'

Door corona staan de plannen voor een nieuw Vlijmens Spektakel al een jaar stil. Een live openluchtvoorstelling op ’t Plein in Vlijmen zoals in 2018 zit er voorlopig niet in. ,,Maar het thema eenzaamheid is het afgelopen jaar alleen maar belangrijker geworden”, stelt Jeroen van den Bosch, voorzitter van organisator Stichting Evenementen Vlijmen. ,,De eenzaamheid is mede door corona verder toegenomen, vooral ook onder jongeren.” Het doel, een missie bijna, blijft onveranderd: mensen bewust maken dat eenzaamheid bestaat. Proberen te zorgen dat mensen eenzaamheid herkennen; leren hoe je iets aan eenzaamheid kunt doen. Die zaken staan centraal. Daarbij wordt gebruikgemaakt van educatie, onderzoek en een voorstelling. ,,De voorstelling hebben we, gezien de coronamaatregelen, omgevormd tot de speelfilm ‘Herman’. De opnames vinden plaats in de gemeente Heusden en de film zal in alle kernen worden getoond; van een drive-in locatie tot bij mensen thuis in de woonkamer.” Voor het onderzoek wordt samengewerkt met Eric Schoenmakers, onderzoeker en docent van Fontys Hogescholen. Om in beeld te krijgen welke impact de speelfilm heeft, krijgen de toeschouwers vooraf en achteraf vragen voorgelegd. Om de problematiek ook bij kinderen onder de aandacht te brengen is een educatief programma samengesteld voor basisscholen. Afhankelijk van de maatregelen en mogelijkheden wil de stichting dit in het najaar uitrollen bij de scholen.

Op 15 april is voor de eerste maal een ‘Brandsalarm’ uitgereikt. Een nieuwe prijs die het avontuurlijk lezen wil bevorderen. Een aanmoedigingsprijs voor mensen die een schakel zijn tussen letters en lezers. De eerste prijswinnaar is zelfstandig redacteur en literair scout Stefanie Liebreks. “Stefanie is iemand die enthousiast en enthousiasmerend is vanuit de inhoud, een uitstekende lezer die literatuur als redacteur beter maakt en als podcastmaker toegankelijker. Haar betrokkenheid bij het ontstaan van boeken en literaire tijdschriften is veelbelovend, en we geloven dat ze à la Wim Brands de stap naar het grote publiek met deskundigheid en vertrouwen kan maken.” Aldus de jury. De winnaar krijgt een ‘strippenkaart’ waarmee hij/zij activiteiten, een interview houden, een etalage inrichten, een boekje maken of een literaire avond programmeren,   kan opzetten bij de partners van Brandsalarm: Afdeling Online, VPRO, HUMAN, de Volkskrant, Uitgeverij Atlas / Contact, Uitgeverij Podium, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Jan van Eyck Academie, Athenaeum Boekhandels, Studio Boot, Festival Crossing Border en Theater MIMIK.

Nederland telt rond de vijfduizend leesclubs. Je hebt georganiseerde leesclubs en zogenaamde ‘wilde’. De eerste categorie bestaat grofweg uit mensen die graag in groepsverband gestructureerd leren over literatuur, de tweede uit individueler ingestelde lezers die in een vriendschappelijke sfeer hun leeservaringen uitwisselen. Leesclubs bestaan gemiddeld dertien jaar. De clubleden zijn vaak hoogopgeleid, gemiddeld boven de zeventig en veelal vrouw. In de coronatijd hebben ze het moeilijk, zoals ook de ‘wilde’ leesclub van ED-verslaggeefster Marjolein Sengers. “We hebben het afgelopen jaar gewandeld (twee aan twee) en gemaild maar streamen was toch van alle oplossingen de meest praktische. “ Diverse leesclubplatforms denken mee en geven advies: doe een app-estafette, schrijf scenario’s; zoek een foto bij het boek of een stuk muziek; maak een emotiepoll, een cijferpoll, een mind-map of een online quiz … schema’s voor alle varianten zijn voorhanden. Ondanks dat hebben veel leesclubs zichzelf opgeheven, of zijn toch minstens opgeschort.

Hoe zet je ouderen en cultuurparticipatie binnen je gemeente op de kaart? De zeven deelnemende steden aan het programma Age Friendly Cultural Cities van het Fonds voor Cultuurparticpatie vertellen hoe zij met partners hieraan werken. Op 31 mei ontvangt één van hen, uit handen van juryvoorzitter Hedy d'Ancona, de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs.

Het onderwijsprogramma ‘In mijn buurt’ benut de kracht van dat verhaal én de ontmoeting tussen jong en oud. Inmiddels werken veel meer buurten met het onderwijsprogramma. Landelijk zijn 25 buurtteams actief. De kern vormt de intergenerationele ontmoeting waarbij leerlingen ouderen thuis interviewen over de Tweede Wereldoorlog, het koloniale verleden of migratie. Er zijn al zo’n 1.400 verhalen verzameld met deze interviews. Bea Ros met de Inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 8 april.

Met ingang van 1 juli 2021 treedt de Wet Bestuur Toezicht Rechtspersonen (WBTR) in werking. De wet is bedoeld om de kwaliteit van besturen te verbeteren en misstanden (wanbestuur, onverantwoordelijk financieel beheer, e.d.) te voorkomen. De wet is er gekomen om een beter bestuur te krijgen van grote verenigingen en stichtingen die met publiek geld werken (woningbouwverenigingen, ziekenhuizen, scholen etc). Maar een aantal bepalingen uit de nieuwe wet is ook relevant voor (kleinere) verenigingen en stichtingen in de sector cultuureducatie en-participatie en de amateurkunst. LKCA verwijst naar nuttige webinformatie.

Jongeren krijgen vaak te horen dat ze meer moeten lezen. Maar wat wil je nu écht lezen als je tussen de 15 en 18 jaar bent? Dat kunnen jongeren goed zelf beslissen. Dit jaar bepalen jongeren daarom hoe hun Boekenweek eruit ziet. Via sociale media, een online panel en school helpen ze beslissingen te nemen. Zodat zij straks tegen andere jongeren kunnen zeggen: dit boek wil jij lezen. Boekwinkels, bibliotheken en scholen geven tijdens de Boekenweek van Jongeren ruim honderdduizend exemplaren van 3PAK gratis weg aan leerlingen in de bovenbouw, van (v)mbo tot vwo. De Boekenweek van Jongeren is dit jaar van 17 t/m 26 september. Literatour, de tournee van verschillende auteurs langs scholen, vindt plaats van 14 t/m 18 februari 2022. Splinter Chabot, Khalid Boudou en graphic novelmaker Aimée de Jongh schrijven voor 3PAK, het geschenk van de Boekenweek van Jongeren, drie korte verhalen die jongeren aanspreken

Voor veel mensen met een onzichtbare fysieke aandoening of chronische ziekte zijn cultuurbezoeken of deelname aan culturele activiteiten niet altijd toegankelijk of bereikbaar. Dat komt omdat zij een lage tolerantie hebben voor prikkels. Stichting Onbeperkt Genieten stimuleert prikkelarm aanbod en biedt o.a. trainingen aan. De stichting heeft de praktische gids Prikkelarm & Cultuur uitgegeven met daarin inhoudelijke achtergrondinformatie en praktische richtlijnen om direct aan de slag te gaan.

In de Staat van het Onderwijs 2021 pleit de Inspectie van het Onderwijs voor meer aandacht voor basisvaardigheden in het onderwijs en het verkleinen van de kansenongelijkheid. Dit pleidooi sluit naadloos aan op wat Stichting Lezen en de Leescoalitie in hun Oproep tot een ambitieus leesoffensief stellen: goed kunnen lezen is van wezenlijk belang voor schoolsucces, persoonlijke ontwikkeling en de samenleving in het algemeen

Volgers en abonnees van de mediakanalen van KNMO Klankwijzer verlangen er het meest naar om na corona weer in orkestverband te kunnen musiceren. Dat blijkt uit de poll die Klankwijzer de afgelopen week hield. Op de vraag ‘Waar kijk jij het meest naar uit als corona voorbij is?’ scoorde de optie ‘samen muziek maken’ een 9,2. Wat verder opvalt is dat muziekmensen kennelijk veel waarde hechten aan hun sociale omgeving.

Met de eerste testevenementen achter de rug en de aankondiging dat in april honderden evenementen en attracties onder strikte voorwaarden open mogen voor publiek, stijgt het vertrouwen onder jongeren dat zij dit jaar ook weer een festival kunnen bezoeken. Dit blijkt uit een onderzoek van studentenplatform StudeerSnel.nl in samenwerking met CM.com. Ruim 2 op de 3 jongeren zegt dan ook vertrouwen te hebben in de testevenementen van Fieldlab. 1 op de 3 is zelfs zo positief dat zij verwacht al in juni, juli of augustus weer een festival te kunnen bezoeken. Bijna de helft van de jongeren begrijpt het als festivaltickets duurder worden: 6 op de 10 jongeren zijn bereid meer te betalen, 1 op de 4 zelfs tot 25 procent meer. Opvallend: ruim 1 op de 5 jongeren zegt zich te willen vaccineren met als reden om een festival of evenement te mogen bezoeken.