Trends & Ontwikkelingen

Maandenlang zat filmminnend Rotterdam in spanning: zou Cinerama het redden of niet? Maar nu de ondernemers achter filmtheater KINO een meerjarig contract hebben gesloten met pandeigenaar VolkerWessels is het voortbestaan van de iconische bioscoop aan de Westblaak veilig gesteld. KINO gaat ook investeren om de zaak toekomstbestendig te maken.

KINO zal de bedreigde bioscoop de komende jaren exploiteren, zegt wethouder Chantal Zeegers (D66). VolkerWessels neemt intussen de tijd om na te denken over hoe het verder wil met de toekomst van het pand. „Maar de bioscoop blijft, ook daarna. En daar ben ik vreselijk blij mee”, zegt Zeegers.

De dominantie van bestsellers in de Nederlandse boekenmarkt neemt de afgelopen jaren af. Nieuwe cijfers van KVB Boekwerk bevestigen deze trend. In 2024 verkochten Nederlandse boekhandels 134 duizend unieke Nederlandstalige boektitels, goed voor een bruto omzet van 430 miljoen euro. De drie bestverkochte boeken brachten samen bijna 6 miljoen euro op, ruim één procent van de totale jaaromzet. Toch neemt het relatieve aandeel van bestsellers in de markt af.

KVB Boekwerk meldt: “Binnen de algemene boekenmarkt is het omzetaandeel van de 100 bestverkochte titels 13% in 2024. Dit is een daling van 2 procentpunt ten opzichte van 2023 en 4 procentpunt ten opzichte van 2020.” Ook het omzetaandeel van de top 1000 boeken daalde in vijf jaar tijd met 3 procentpunt naar 36%. 

Afgelopen week werd de raad bijgepraat over de actualisatie van de cultuurnota Verbinden door cultuur. In 2019 werd de eerste versie van de cultuurnota vastgesteld. Inmiddels is het tijd voor een actualisatie. Het doel? Cultuur toegankelijker maken voor alle inwoners én beter verbinden met thema’s als educatie, welzijn en inclusie. De nieuwe nota bevat acht hoofdlijnen, waaronder cultuureducatie, film, exposities, kunst in de openbare ruimte en citymarketing. Hoewel de ambitie groot is, blijft de uitvoering gebonden aan financiële kaders.

In een samenleving die piept en kraakt onder mentale druk, economische onzekerheid en sociale afstand, verandert de rol van merken fundamenteel. De vraag is niet langer: hoe val ik op? De vraag is: waar ben ik van betekenis? In de cultuursector - zowel de gesubsidieerde als de commerciële – zijn de signalen alarmerend. De rek is eruit. De tijd voor duurzame partnerships die waarde creëren voor merken, consumenten en organisaties is nu echt aangebroken.

De stadsdichterscommissie van Tilburg heeft unaniem gekozen: Najiba Abdellaoui wordt de twaalfde stadsdichter van de stad. Vanaf 31 augustus zal Najiba de stad twee jaar lang verrijken met poëzie die raakt, verbindt en inspireert. Sinds 2003 kiest Tilburg elke twee jaar een stadsdichter die de stad verbeeldt, bevraagt en tot leven brengt. De commissie zocht een dichter met een autonome stem, die betrokken is en poëzie toegankelijk maakt voor iedereen. Uit tien inzendingen sprong Najiba eruit.

Het CBS publiceert cijfers over het aantal banen, arbeidsjaren, zelfstandig ondernemers en bedrijven in de culturele en creatieve sector voor de jaren 2010 tot en met het eerste kwartaal van 2025. Deze tabellenset is samengesteld op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). 

Tussen 2010 en 2025 Q1 is het totaal aantal banen met 2% gestegen, terwijl in Nederland het totaal aantal banen stijgt met 18%. Tussen 2010 en 2023 stijgt het aantal zelfstandigen in de culturele en creatieve sector met 69%, dat is een sterkere stijging dan het totaal aantal zelfstandigen in Nederland (+44%). 

“Rauw en verpletterend” noemde de jury van het Tribeca Film Festival de korte film Beyond Silence. De film van regisseur Marnie Blok won in New York de prijs voor beste korte film. Beyond Silence gaat over het doorbreken van de stilte rondom grensoverschrijdend gedrag. Het Tribeca Film Festival waar Beyond Silence werd onderscheiden, geldt als een van de belangrijkste Amerikaanse festivals voor onafhankelijke film.

Twaalf kinderboeken zijn bekroond met een Zilveren Griffel. Daarmee begint voor de makers een spannende tijd. Eén wordt er eind september, in de aanloop naar de Kinderboekenweek, omgezet in de Gouden Griffel: de belangrijkste kinderboekenprijs van Nederland. Het aantal beginnende of relatief onbekende auteurs is dit jaar opvallend. Naast de twaalf schrijvers kregen acht illustratoren een Zilveren Penseel. Vlak voor het begin van de Kinderboekenweek, op 26 september, wordt bekend wie van hen de Zilveren Griffels en Penselen mag inruilen voor een Gouden. 

Dichter en schrijver Lieke Marsman krijgt de Constantijn Huygens-prijs voor haar literaire oeuvre. De jury noemt het werk van Marsman toonaangevend binnen de hedendaagse Nederlandse letteren. "Ze durft met vorm te experimenteren en weet daarbij een groot, vaak opvallend jong publiek aan te spreken." De Constantijn Huygens-prijs wordt jaarlijks toegekend door de Jan Campert-Stichting voor complete oeuvres. Er is een geldbedrag van 12.000 euro aan verbonden. De prijs wordt op 24 januari volgend jaar uitgereikt op het Writers Unlimited Festival in Den Haag.

Een tekort aan vrijwilligers zorgt ervoor dat er een streep gaat door een regionaal evenement. Cultuur aan de Maas in Cuijk dat op zondag 7 september voor de twintigste keer had moeten plaatsvinden, is van de agenda gehaald. Dat laat de organisatie, Stichting Cultureel Hart Cuijk (CHC), woensdagmiddag weten. De organisatie achter het cultureel festival hoopt in september 2026 weer het evenement te kunnen houden. Maar dan zijn er dus wel ‘de nodige nieuwe bestuursleden en voldoende vrijwilligers’ nodig.

Tijdens een ceremonie in de stad Lagos zullen de ‘Benin Bronzen’ worden teruggeven aan Nigeria. Toen de teruggave begin dit jaar werd aangekondigd, sprak cultuurminister Eppo Bruins (NSC) over ‘het herstel van een historisch onrecht’. Olugbile Holloway, de directeur-generaal van de Nigeriaanse nationale erfgoedcommissie, benadrukte in een persbericht dat deze teruggave een groot effect heeft op ‘de trots en waardigheid van heel Nigeria’. In deze teruggave gaat het om 113 objecten uit de Rijkscollectie en zes van de gemeente Rotterdam.

Tilburg heeft inmiddels drie zeer verschillende stadscomponisten gehad. Op initiatief van concertorganisatie De Link waren eerder al Anthony Fiumara en Mathijs Leeuwis als stadscomponist aangetrokken. Nu is er een nieuwe stadscomponist: Nicoline Soeter. Zij volgt componist en improviserend musicus Jacq Palinckx op. Tot eind 2026 is Tilburg Soeters muzikale speelterrein. „Voor mij is het een prachtige gelegenheid voor een open ontmoeting”, vertelt Soeter. 

Ingewikkeld, contraproductief, gespeend van realiteitszin en leidend tot een verschraling van het aanbod van niet-Europees cultureel erfgoed. De kunstbranche maakt zich grote zorgen over Verordening (EU) 2019/880, de strengere regels die vanaf 28 juni gelden voor de invoer van cultuurgoederen naar de Europese Unie. De verordening maakt deel uit van een actieplan ter bestrijding van terrorismefinanciering en moet helpen om de illegale handel in kunst en antiek tegen te gaan. De strengere regels gelden voor alle cultuurgoederen, van boeken en meubels tot muziekinstrumenten en schilderijen. Als ze buiten de EU zijn gemaakt of ontdekt, ouder zijn dan 200 jaar en een waarde hebben van meer dan 18.000 euro, vallen ze onder de nieuwe regeling. Voor archeologische voorwerpen zijn de regels nóg strenger: daarvoor geldt geen minimumwaarde.

Het aanvragen van de noodzakelijke invoervergunning of importeursverklaring gaat via een Europees digitaal systeem (Traces NT). Importeurs moeten in deze databank onder meer een bewijs van legale uitvoer uit het land van herkomst uploaden en zeven foto’s van het voorwerp in kwestie. De douane controleert of de invoer volgens de juiste regels verloopt.

‘A Deeper Shade of Soul’, onder deze titel gaat komend weekend de h3h biënnale van start. Een bijzondere kunstmanifestatie op het terrein van drie nog bewoonde kloosters in de Heilige Driehoek. Volgens curator Nanda Janssen is de locatie een bron vol inspiratie voor de kunstenaars. „Deze plek is goud waard. Zowel kunst als religie proberen richting te geven aan het leven van de mens. Het kan niet anders dan dat kunst op deze plek extra intens en betekenisvol is.” Twintig kunstenaars uit binnen- en buitenland tonen hun werk, geïnspireerd door het kloosterleven en actuele thema’s als duurzaamheid, migratie en spiritualiteit, op het terrein van de kloosters: Onze Lieve Vrouwe abdij, Sint-Paulusabdij en Sint Catharinadal in Oosterhout.

Je bent een muziek- of volksdansvereniging in Tilburg en wijkt noodgedwongen uit naar Dongen of Oisterwijk om op te treden. ‘Het ontbreekt aan een goede, betaalbare zaal’, is de noodkreet van verschillende verenigingen. Ron Antems, GroenLinks-raadslid, pleitte tijdens de raadsvergadering voor een betere afstemming met Factorium en de Schouwburg, wat D66 ook opperde en waar wethouder Peter Kok zich bij aansloot.

„Goede en toegankelijke podia zijn essentieel, maar we beschikken al over een aantal goede en betaalbare ruimtes”, sprak Kok. „En we zijn bezig met een nieuw cultureel podium in de Reeshof. Daar breiden we het aanbod verder uit met een zaal.” Dat kan allemaal wel, vond Frans van Aarle van Lokaal Tilburg, maar toch klinkt nu die noodkreet. Daarom diende de partij samen met het CDA en Ons Tilburg een motie in ‘om binnen afzienbare tijd tot een oplossing te komen’.

Net als bij haar betoog tijdens de raadsvergadering van 22 mei begint de wethouder op donderdag 12 juni de toelichting op de financiële handreiking aan het DRU Industriepark met een opsomming over de waarde van het Industriepark. Hoe verhoudt de afgelopen week gepresenteerde financiële impuls van 1,7 miljoen zich tot andere cultuurhuizen in de gemeente? Een kort rondje langs een aantal cultuurhuizen in de Oude IJsselstreek schets een scheef beeld. 

De organisatie van de Navo-top in Nederland dreigt uit te lopen op een drama voor grote culturele instellingen in Den Haag. Vanwege veiligheidsredenen is het gebied waar de top wordt gehouden al maanden deels afgesloten voor het verkeer. Museon, Omniversum en het Kunstmuseum Den Haag zijn daardoor slecht bereikbaar. Bezoekers blijven dan ook massaal weg. „Dit is veel groter dan verwacht.’’ Het is hoe dan ook een zware financiële klap. "Musea zijn de afgelopen jaren keer op keer getroffen door zowel de corona- als de energiecrisis. We kunnen het opvangen, maar het is wel een extra klap en het beperkt ons in onze ambities.’’

Na een analyse van de gemeentelijke en provinciale uitgaven aan kunst- en cultuureducatie concludeert LKCA-onderzoeker Arno Neele dat de middelen die provincies en gemeenten reserveren voor cultuurbeleid niet in verhouding staan tot de in cultuurnota’s geformuleerde ambities. Chris van Koppen is geneigd die conclusie wat al te vriendelijk te vinden. Die cultuurnota’s zijn een vorm van bewuste windowdressing, waarmee de politiek tracht de mate waarin zij zich distantieert van haar verantwoordelijkheid voor de commons aan het zicht te onttrekken.

Cultuur en sport worden beide hard geraakt door de terugtrekkende bewegingen van de overheid. Tegelijkertijd is het goed om ons te realiseren dat de cultuursector kwetsbaarder is dan de sportsector. Omdat de business case voor cultuur in een aantal opzichten fundamenteel verschilt van die voor sport. Eind 2024 maakten Rijk, provincies en gemeenten bestuurlijke afspraken om zich gezamenlijk in te zetten voor ‘een sterk ecosysteem voor cultuurbeoefening, waarin iedereen de mogelijkheid heeft een leven lang cultuur te beoefenen’. De vraag is hoe realistisch die ambities zijn, met geen verandering in de budgetten. Misschien moet dan toch maar eens, eindelijk, gedacht worden aan de inzet van iets minder vrijblijvend instrumentarium. 

De stichting van het Waalres Museum krijgt toestemming om het pand aan de Willibrorduslaan 4 te verkopen. Naar een koper hoeft het museum niet lang op zoek; hoogstwaarschijnlijk koopt de buurman het rijksmonument over. In november vroeg het stichtingsbestuur van het museum al om toestemming aan Waalre om het historische pand te mogen verkopen, nu is officieel de kogel door de kerk. De gemeente stelt wel een aantal voorwaarden: het gebouw moet bijvoorbeeld een sociaal-maatschappelijk of culturele functie behouden. Zolang het mogelijk is wil het stichtingsbestuur de exploitatie van het Waalres Museum blijven voortzetten.

Het Next XR Talent Program is de nieuwe toevoeging aan het talentenprogramma dat Playgrounds Next sinds 2016 runt. De nieuwe lichting 2025-2026 is de tweede lichting XR talenten die worden begeleid. Playgrounds Next verwelkomt de volgende zes XR makers: hybride maker en actrice Eva Heijnen, transdisciplinair kunstenaar Hsin Min Chan, digitaal kunstenaar en 3D animator Leeza Pritychenko, wetenschapper, interdisciplinair kunstenaar en activist Sophie Bulgakova, animatie- en videokunstenaar Okke van Breemen en digitaal kunstenaar geworteld in fotografie en filmmaken Agata Grochowska.  

Met het oog op de komende gemeenteraadsverkiezingen besloot bet bestuur de huidige standpuntennota van dKvB (van 2022) te evalueren en herijken. Een tiental leden en niet-leden boog zich hier de afgelopen maanden o.l.v. bestuurslid Ad van Rosmalen over. Het resultaat is een ambitieuze, maar ook realistische dKvB Actieagenda 2025-2028.

De Actieagenda 2025-2028 is bedoeld als een ‘intern’ document dat het bestuur en leden richting geeft bij hun belangenbehartiging, lobbywerk en inzet in gesprekken met de provincie (PS en GS), gemeenten en ondersteunings-organisaties. Het is niet opgesteld als pamflet; we zullen het niet op uitgebreide schaal verspreiden, maar er wel uit citeren en ons er op baseren.

Twee kastelen, twee kerken, een raadhuis, een klooster en zelfs een complete steeg in de Bossche binnenstad. De provincie heeft een pakket panden in de etalage gezet. De monumenten zijn allemaal eigendom van Monumenten Beheer Brabant (MBB) en staan als gevolg daarvan ook allemaal te koop. De aandeelhouders van MBB willen van hun bezit af. En daarbij zijn de opbrengsten van weinig belang. Sterker nog, de beoogde koper BOEi krijgt er een gunstige lening van 37 miljoen euro bij.

De tien gebouwen en complexen van MBB worden voor een totaalbedrag van een slordige 6 miljoen euro verkocht aan de landelijke monumentenbeheerder BOEi. Volgens het Brabantse provinciebestuur is dat de huidige marktwaarde van het vastgoedpakket. De kwestie roept vragen op bij de politieke partijen JA21 en PVV in de Provinciale Staten. De provincie is met 72,6 procent immers grootaandeelhouder van MBB. 

Het IMPALA-rapport Combating the Emergence of a Two-Tier Music Streaming Market is gepubliceerd. In dit rapport, dat recente ontwikkelingen in de muziekstreamingmarkt analyseert, wordt gewaarschuwd voor het ontstaan van een tweedelige industrie die ‘onmiddellijke aandacht’ vereist.

De analyse is uitgevoerd door industrie-experts Dan Fowler en Katherine Bassett en richt zich op alle spelers binnen de muzieksector, inclusief digitale diensten. In het rapport wordt een groeiende kloof geconstateerd ‘tussen grote rechtenhouders en independent spelers, gedreven door marktconsolidatie, ondoorzichtige platformbeleidsregels en opkomende verdienmodellen die in toenemende mate schaal boven diversiteit stellen’. Op die manier ontstaat er volgens de auteurs een ‘tweedelige industrie.’

Hoe maak je theater dat zowel live als online een betekenisvol podium is voor publieke interactie en engagement? Hoe bereik je publiek op afstand, als aanvulling op de kracht van het fysieke moment? Hoe zet je hybride in om de traditionele grenzen tussen maker en publiek op te rekken en de podiumkunsten meer participatief te maken? De Hybrid Theatre Toolkit biedt podiumkunstprofessionals praktische handvatten bij het ontwikkelen van hybride theater ervaringen. Of je nu net begint of al aan het experimenteren bent, deze tool is er om te inspireren, het proces te structureren en inzichten te bieden die in de praktijk zijn getest.

Digitale businessmodellen maken gebruik van digitale technologieën om waarde te creëren. Ook culturele instellingen zetten digitale technologie in en passen hun bedrijfsmodellen aan. Wil je zelf aan de slag? Laat je inspireren door onderstaande mogelijke modellen. 

In digitale interactie modellen zetten culturele instellingen technologie in om de digitale interactie met hun bezoekers te bevorderen en hun customer journey te verlengen. Met digitale verrijking modellen maken instellingen gebruik van digitale technologie om te innoveren in hun product of dienst die op locatie wordt aangeboden. Met hybride modellen betreft het een combinatie van offline en online activiteiten. Platform modellen zijn volledig digitaal. Tenslotte, bij digitale efficiencymodellen wordt digitale technologie ingezet om slimmer of efficiënter te werken en kosten te besparen. 

Tijdens de online DEN Conferentie is op vrijdag 13 juni de winnaar van de DEN Award 2025 bekendgemaakt. De prijs bekroont het meest moedige digitale experiment dat nieuw publiek bereikt. Het thema dit jaar: grensverleggende samenwerkingen. Modemuze won met Unlocking Fashion Heritage en ontvangt een InCompany-training van DEN naar keuze. 

“Modemuze toont hoe volharding, visie en brede samenwerking binnen een gespecialiseerd cultuurveld leidt tot een digitaal product dat veel verder gaat dan technologische innovatie alleen. Het project slaat een brug tussen collectiebeheer en publieksbetrokkenheid en laat zien hoe digitale middelen tastbare impact kunnen hebben op hoe we cultuur beleven."

Regisseur Eline Arbo, componist Thijs van Vuure en geluidsontwerper Dennis Slot hebben gisteren in het Nationaal Theater van Noorwegen een Hedda gewonnen. De Noorse Theater- en Orkestvereniging reikt deze prijzen voor uitzonderlijke prestaties in de podiumkunsten jaarlijks uit aan het eind van het theaterseizoen.

De drie vooral in Nederland werkende makers ontvingen de prijzen voor hun productie Haugtussa, die ze samen creëerden bij het Nationaltheatret uit Oslo in samenwerking met de Ruhrtriennale. Arbo ging naar huis met de Hedda voor Beste regisseur. Van Vuure, Dennis Slot en de Noorse Norunn Standal ontvingen de prestigieuze onderscheiding voor Beste audiovisuele ontwerp.

Hoe willen mensen in 2040 cultuur vinden, maken en beleven? En welke rol speelt technologie daarin? Tijdens Dutch Design Week 2024 vroegen we het aan bezoekers van het DEN Digital Transformation Lab. Bijna 700 mensen deelden hun visie op de toekomst van cultuur. Voor cultuurorganisaties bieden deze inzichten waardevolle inspiratie. De antwoorden van bezoekers laten een breed gedragen verlangen zien: technologie mag cultuur ondersteunen, inspireren en verrijken — maar menselijke creativiteit, fysieke beleving en sociale verbinding blijven essentieel en onmisbaar.

Voorzitter van de Raad voor Cultuur Kristel Baele is toegetreden tot de International Advisory Board (IABx) 2025 van de gemeente Rotterdam. Deze adviesraad bestaat uit internationale experts op het gebied van stedelijke ontwikkeling, cultuur en bestuur, en adviseert de stad over langetermijnvraagstukken die raken aan een veerkrachtige, inclusieve en duurzame stedelijke toekomst. De komende maanden zal de board zich buigen over de culturele transitie van Rotterdam.

Zaterdag 14 juni 2025 ontving het gerenommeerde ontwerpduo Van Eijk & Van der Lubbe de Designprijs van het Cultuurfonds Noord-Brabant 2025. In een feestelijke bijeenkomst in Design Museum Den Bosch overhandigde Ina Adema, commissaris van de Koning en voorzitter van het Cultuurfonds Noord-Brabant, de prijs: een kunstwerk en een geldbedrag van € 10.000. Volgens de jury zijn Niels van Eijk en Miriam van der Lubbe visionaire ontwerpers die de kracht van design inzetten om maatschappelijke opgaven aan te pakken.

Op 13 mei vond in Brussel de formele Raad voor Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport (OJCS-Raad) plaats voor het onderdeel cultuur. De raadsconclusie over het ondersteunen van jonge kunstenaars bij de start van hun carrière en de raadsconclusies over de beoordeling van het rechtskader voor audiovisuele mediadiensten en videoplatformdiensten zijn zonder verdere opmerkingen aangenomen. 

In het beleidsdebat stonden twee vragen centraal: Gezien de huidige uitdagingen van de culturele en creatieve sector, kunt u aangeven of het Creative Europe programma moet worden aangepast om deze uitdagingen beter aan te kunnen, en zo ja hoe? En: Gezien de huidige geopolitieke context, hoe kan het Europees Cultuur Kompas breken met de huidige status quo en ervoor zorgen dat het strategische belang van cultuur wordt erkend naast de nieuwe politieke prioriteiten die naar voren komen op EU- en lidstaatniveau?

Docente Ineke Roost (36) van het Pius X College in Bladel is maandag uitgeroepen tot Muziekdocent van het Jaar. De jury vindt de docente erg vernieuwend door onder andere het inzetten van kunstmatige intelligentie (AI) in de les. Zelf vindt Ineke het vooral belangrijk dat haar leerlingen lol hebben. “Belangrijk dat leerlingen zich creatief kunnen uiten.” Ineke mocht de prijs maandag in ontvangst nemen in de AFAS Live uit handen van zanger Marco Schuitmaker, dit jaar ambassadeur van de verkiezing. 

Muziek wordt volgens Ineke nog weleens gezien als een pretvak op middelbare scholen. "Pret op school is ook heel belangrijk", vindt ze. "Muziek is een van de belangrijkste vakken op school en een van de weinige praktische vakken tussen alle theorie. Het is belangrijk dat leerlingen zich creatief kunnen uiten en muziek ontdekken."

Acteur Tom Cruise krijgt een ere-Oscar voor zijn gehele oeuvre, heeft de organisatie achter de filmprijzen bekendgemaakt. Ook zangeres Dolly Parton krijgt het beeldje uitgereikt. Ze nemen de prijs op 16 november in ontvangst tijdens de Governors Awards, het jaarlijkse evenement waarop de ere-Oscars worden uitgereikt. Voor Cruise en Parton is het de eerste keer dat ze het beeldje in ontvangst mogen nemen.