Trends & Ontwikkelingen

Acteur en regisseur Hans Croiset krijgt dit jaar de Blijvend Applaus Prijs. De 89-jarige theatermaker krijgt de oeuvreprijs op 9 november tijdens een feestelijke ceremonie in De Kleine Komedie in Amsterdam, maakte de organisatie dinsdag bekend. De acteur, regisseur en schrijver debuteerde in 1953 bij het Rotterdams Toneel en kende een lange en veelzijdige carrière. Hij was artistiek leider van Toneelgroep Theater en won tweemaal de toneelprijs Louis d'Or.

De Blijvend Applaus Prijs wordt jaarlijks toegekend aan een podiumkunstenaar met een langdurige en veelzijdige loopbaan. De prijs bestaat uit een bronzen beeld en een geldbedrag van 7.500 euro. Eerdere winnaars zijn onder anderen Willeke Alberti, Herman Finkers, Paul van Vliet en Jenny Arean.

Op donderdag 2 oktober hield Blueyard-adviseur Ingrid van Engelshoven de lunchlezing bij het jaarlijkse sectorbrede evenement van Mores. Mores is de steunpunt-organisatie voor werkenden en studenten in de culturele, creatieve en mediasector die te maken hebben met grensoverschrijdend gedrag. Ingrid presenteerde een 7 stappen-plan om sociale veiligheid te borgen bij culturele instelling. Daarnaast sprak zij over risico-factoren en benoemde zij een aantal dilemma’s. 

Caroline Koetsenruijter, deskundige op het gebied van omgangsvormen, conflict en grensoverschrijdend gedrag, verzorgde de keynote van het Mores-event. Zij deelde de belangrijkste inzichten uit haar boek ‘Giftig gedoe op de werkvloer’ en deelde acht tips voor leidinggevenden in de sector. 

De economische waarde van musea is groot. De museumsector realiseerde in 2024 een omzet van 1,31 miljard euro, waarvan bijna de helft (49%) uit eigen inkomsten komt. Ondanks de huidige financiële uitdagingen een stijging van 4% ten opzichte van de € 1,26 miljard in 2023. Daarnaast ontvangen musea in 2024 € 665 miljoen aan subsidies, waarmee overheden investeren in een sector die aantoonbaar bijdraagt aan regionale en nationale economie. Musea bieden werk aan bijna 44.000 mensen, waarvan 66% vrijwilligers en stagiairs, en zijn daarmee ook een belangrijke werkgever en opleidingsplek. Dat blijkt uit de recent gepubliceerde museumcijfers 2024. 

Een kunstvakdocent op iedere school is niet de manier om de kwaliteit van kunstonderwijs te verbeteren, stelt Heleen van den Broek, atelierpedagoog. Het échte probleem ligt in de inrichting van het curriculum en het onderwijsstelsel. Ook de pabo’s worden wat haar betreft fundamenteel herzien.

Kunstonderwijs staat al decennia onderaan de prioriteitenlijst. Veel leerkrachten voelen zich onbekwaam, tijd en materialen ontbreken, en kunstlessen worden makkelijk aan de kant geschoven voor bijvoorbeeld taal of rekenen. Creatieve vakken zijn de kers op de taart geworden. Daarmee verliezen we uit het oog dat kunst zelf de basis is, niet een luxe ernáást. De vicieuze cirkel doorbreek je niet met extra specialisten, maar met een fundamentele herziening van het curriculum en de pabo-opleiding. Beschouw kunstonderwijs voortaan als ‘moeder van alle vakken’ en zet het in het hart van de basisschool.

Afslag Rotonde van kunsthistoricus Paul Kempers is verschenen, een boek over kunst in de (semi-) openbare ruimte van, grofweg, begin jaren tachtig tot begin jaren tien van deze eeuw. Een boek als roadtrip, waarin hij kriskras door Nederland kunstwerken uit dertig jaar tijd opzoekt. De regie van deze kunstopdrachten lag veelal bij het PBK (Praktijkbureau Beeldende Kunstopdrachten) en opvolger SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte).

Het boek is een ode aan bijzondere kunst. Unieke kunstprojecten, soms omarmd, soms niet. Kunst in de openbare en semi-openbare ruimte is notoir lastig, wegens de vele betrokkenen en belangen. Opvallend voor deze dertig jaar is dat veel curatoren van deze instanties één lijn trokken: de kunst en artistieke kwaliteit stonden voorop.

Het Emmaplein in Zeist met daarop het puntige gebouw De Klinker (met bieb en muziekschool) als dominant middelpunt; binnenkort valt er een politiek besluit over transformatie van dat deel van het centrum. Iets waar John Sijmonsbergen nauwelijks op kan wachten. „Zeist verdient een iconisch cultuurgebouw, een culturele supermarkt.” Afgelopen voorjaar trad Sijmonsbergen aan als interim-directeur van Kunstenhuis Idea, waar bibliotheek, muziekschool en al het andere wat die twee samensmeedt tot cultuurcentrum, onderdeel van zijn. Zijn opdracht: de ingeslagen weg voortzetten en - als het aan hem ligt - versnellen in het bereiken van ambities. Het droombeeld? „Een blended venue waar functies door elkaar, in elkaar en over elkaar heen lopen."

De Vlaamse thrillerauteur Sterre Carron is de winnaar van de MAX Gouden Vleermuis Oeuvre Award 2025. De bekendmaking vond vandaag plaats, de officiële uitreiking volgt op zondag 26 oktober tijdens de opening van het Nederlands Thrillerfestival. Op die dag worden ook nog de drie andere MAX Gouden Vleermuizen uitgereikt in verschillende categorieën (Beste Nederlandstalige, Beste Vertaald en Beste Jeugdthriller). Het is de dertiende keer dat de prestigieuze oeuvreprijs wordt toegekend.

Jongeren tussen de 15 en 18 jaar worden gestimuleerd tot lezen middels een boekenweek voor de doelgroep. Deze bestaat onder andere uit een Literatour schrijverstournee voor scholen. In 2024 bezochten negentien auteurs drieëntachtig middelbare scholen, een landelijke dekking van 13%. De auteurs gaven op deze scholen 236 lezingen aan 6.600 leerlingen.

Vandaag werd bekend dat het hele Vlaamse museumlandschap grondig op de schop gaat. Er worden drie clusters van musea gevormd in Gent, Oostende en Antwerpen die verregaand moeten gaan samenwerken en onderling functies zullen herverdelen. De collecte van M HKA verhuist van Antwerpen naar Gent, waarbij het Gentse museum, dat tot nu door de stad wordt gesteund, voortaan ook op steun van de Vlaamse regering kan rekenen. M HKA daarentegen moet zich gaan heruitvinden als een kunsthal, naar model van WIELS in Brussel. Aanleiding van de hervorming is een recente beoordeling van de werking en de positionering van de Vlaamse musea door de regering.

In een open brief aan het Nederlands Fotomuseum vragen Nederlandse fotografen aan het museum om zich meer op de makers te richten, en de kwesties waar zij en de fotografie mee te maken hebben. De koers van afgelopen jaren noemen ze naar binnen gekeerd en provinciaals.

Bezoekers met een handicap willen hetzelfde als ieder ander: een waardevolle ervaring op een evenement, of het nu een congres, bedrijfsevenement, beurs of festival is. Toch besluiten zij vaak niet te komen. Niet omdat het programma niet aantrekkelijk is of de datum niet past, maar omdat cruciale informatie ontbreekt. Voor hen is een zorgvuldige voorbereiding noodzakelijk: elk detail wordt vooraf gepland om energie te sparen en onaangename verrassingen te voorkomen. Als de basis niet op orde is, haken mensen vaak al af bij de uitnodiging. Zij voelen zich niet welkom en lopen kansen mis om kennis te delen en een netwerk op te bouwen. En juist dat - het verbinden van mensen - is de kern van evenementen.

Deze zomer lanceerde VSBfonds de prijs Muziek Schept een Band. Een prijs voor muzikale acts uit kleinere gemeenten die met muziek verbinding creëren in hun omgeving. De perfecte sound staat niet centraal, maar juist de sociale kracht van muziek: het vermogen om mensen bij elkaar te brengen, verhalen te delen en deuren te openen. De prijs werd ontwikkeld in samenwerking met de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF), de brancheorganisatie voor Nederlandse poppodia en festivals. 12 poppodia ontvingen €10.000 om een eigen muziekprijs te organiseren. 

Van 22 t/m 26 oktober 2025 vindt tijdens Amsterdam Dance Event opnieuw ADE Green plaats, een conferentieprogramma dat zich richt op duurzaamheid, sociale verandering en de toekomst van de muzieksector. Met 20 keynotes, panels, workshops en netwerksessies verkent ADE Green niet alleen wat ons remt, maar vooral wat wij zélf kunnen doen — ongeacht ervaring of rol binnen de sector.

Gisterenavond werd in het Ketelhuis de VEVAM Fonds Prijs van het Forum van de Regisseurs uitgereikt. Forget All You Know (About Aliens) van Mirella Muroni werd uitgeroepen tot winnaar. Er was een special vermelding voor Fortuyn: On-Hollands van mint film office.  De VEVAM Fonds Prijs van het Forum van de Regisseurs bestaat uit een bedrag van €5.000 en een oorkonde.

Het Architectuur Film Festival Rotterdam (AFFR) bestaat 25 jaar. ’s Werelds grootste architectuurfilmfestival viert dat met ruim tachtig documentaires, speelfilms, shorts en klassiekers. Daarnaast zijn er gesprekken, lezingen en debatten. En er is een etmaal durend marathonfeest.

De Amerikaanse zanger Gregory Porter en de Nederlandse violiste Janine Jansen hebben maandagavond de oeuvreprijzen gekregen tijdens de uitreiking van de muziekprijzen Edisons Jazz en Klassiek, een van de belangrijkste Nederlandse muziekprijzen. Porter won de prijs in de categorie Jazz, Jansen in de categorie Klassiek. In de categorie Jazz won zanger Marcel Veenendaal de publieksprijs, samen met trompettist Jan van Duikeren. De Nederlandse blokfluitiste Lucie Horsch won de publieksprijs in de categorie Klassiek voor haar Brüggen Project. 

Nooit eerder was de Museumkaart zo populair. Anderhalf miljoen mensen hebben nu zo'n kaart waarmee je een jaar lang naar honderden aangesloten musea kan. Vooral onder mensen van 45 of jonger is de kaart steeds meer in trek. Dat blijkt uit een analyse van de Museumkaartcijfers over het afgelopen jaar. Ook werd een enquête gehouden onder de 473 aangesloten musea.

"De cijfers laten zien dat musea er beter dan ooit in slagen om nieuwe generaties aan zich te binden", zegt directeur Vera Carasso van de Museumvereniging en Stichting Museumkaart. Vorig jaar waren de kaarthouders verantwoordelijk voor 31 procent van alle museumbezoeken, blijkt uit de jaarlijkse enquête. "Mensen met een Museumkaart gaan ook echt vaker naar een museum", zegt Carasso. "Gemiddeld zes of zeven keer per jaar."

Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) vindt het „triest” dat meer dan 300 Nederlandse en Belgische culturele instellingen oproepen om niet meer samen te werken met Israëlische organisaties. De BBB-minister benadrukt dat gesprekken en samenwerking essentieel zijn binnen de culturele sector als „bruggenbouwers”. Waar de initiatiefnemers het zelf beschrijven als een culturele boycot, ziet de minister het meer als een symbolische oproep, aangezien het volgens hem individuele instellingen oproept afwegingen te maken over andere individuele instellingen. Een generieke boycot zou de minister afkeuren, omdat instellingen daar volgens hem niet over gaan: „daar gaat de politiek over”

Medewerkers van het CKB maken zich zorgen. Het personeelsbestand is krap, en er komen meer taken bij, wat de werkdruk verhoogt. Daardoor neemt de kans op ziekte of zelfs vertrek van personeel toe. De ondernemingsraad trekt aan de bel. In een brief aan de gemeenteraad vragen zij aandacht voor de situatie bij het Centrum voor de Kunsten Bergen op Zoom (CKB). Daar is in de afgelopen jaren zeven ton bezuinigd, vooral door het niet invullen van meerdere vacatures en het genereren van extra inkomsten.

Nu ligt er een toekomstplan voor het CKB, en hoewel er geen banen meer op de tocht staan, maken medewerkers zich toch zorgen. Zo is het onzeker of het huidige pand van het CKB behouden blijft. Ook is er onduidelijkheid over het cultuuraanbod van het CKB. Wethouder Berend Doedens kan een deel van de zorgen van CKB-medewerkers wegnemen. „Nu de bezuinigingsopdracht van zeven ton al is gehaald, hoeven we voorlopig nergens meer op te besparen.”

Meer dan 100 ministers van cultuur, ondersteund door 1200 vertegenwoordigers van de CCS, hebben in Barcelona, Spanje, een verklaring aangenomen om cultuur te positioneren als een zelfstandig duurzaamheidsdoel. "Dank u wel, Spanje!” juichte Audrey Azoulay, directeur-generaal van UNESCO. "Cultuur als een op zichzelf staand SDG-doel zou vanzelfsprekend moeten zijn. Het blijkt dat we daarvoor moeten vechten! Laten we daar op een tastbare en goed gedocumenteerde manier voor vechten, zodat we die strijd kunnen winnen!", zei ze.

De culturele hotspot Den Bolder bestaat vijftig jaar en ontving zaterdagavond een Koninklijke Erepenning. Burgemeester Sacha Ausems reikte deze uit tijdens de viering van het jubileum van de vereniging. Deze onderscheiding werd in 1965 ingesteld door koningin Juliana en is bedoeld voor organisaties die minimaal vijftig jaar bestaan en van bijzondere maatschappelijke betekenis zijn.

Zondagavond 5 oktober stond Focus Filmtheater in Arnhem volledig in het teken van Gelderse filmtalenten. Jop Leuven ontving het felbegeerde Gouden Hert voor zijn korte film Marleen, terwijl Maaike Jaspers een Special Mention kreeg voor Waterpas. Ook werd bekendgemaakt dat Pelle Nijburg de Gelderland Film Pitch had gewonnen met haar filmplan Een loop naar de maan. Een avond waarop het talent van Gelderse filmmakers volop tot zijn recht kwam. Met de jaarlijkse Gelders Kort Competitie biedt het korte­filmfestival een belangrijk podium voor makers uit Gelderland. 

Afgelopen vrijdag zijn de prijzen voor de beste nieuwe architectuurprojecten van Groningen uitgereikt. Zowel de vak- als publieksjury van de Groninger Architectuurprijs 2025 wees twee gedeelde winnaars aan, waarbij Dudok aan het Diep door de beide jury’s als winnaar werd gekozen. Daarnaast kreeg het Maggie’s Centre de eerste prijs van de vakjury en gaf de publieksjury nog een eerste prijs aan het project Aanpak Ring Zuid.

De Landschapstriënnale 2026 vindt plaats in Arnhem. Het thema van de komende editie, die van 10 tot en met 20 september volgend jaar wordt georganiseerd, is ‘Op Waterbasis’. Hierbij staan de hedendaagse en toekomstige wateropgaven centraal. Aan de orde komen onderwerpen als: hoe houden we droge voeten bij hoosbuien en hoge rivieren? Wat betekent verdroging voor natuur en landbouw? En hoe ontwerpen we landschappen waarin water ruimte krijgt en geeft? 

Tijdens en na Dutch Design Week 2025 organiseert BiobasedCreations samen met partners uit de bouw- en infraketen Bouw aan Morgen — een HUB met tentoonstelling en programma over duurzaam en regeneratief bouwen. De HUB is van 18 t/m 31 oktober 2025 te bezoeken in de Melkfabriek op de Caai in Eindhoven. De tentoonstelling toont wat er al kan, wat er gebeurt en wat nog nodig is om toekomstbestendig te bouwen. Centraal staat de vraag: hoe doen we dit samen? De HUB richt zich op professionals uit bouw, infra, overheid, onderwijs, natuur- en waterbeheer, en iedereen die werkt aan een circulaire leefomgeving.

De culturele en creatieve sector is diep geraakt door de situatie in Gaza. Het gebrek aan politieke daadkracht van de internationale gemeenschap om het geweld te stoppen en om getroffen mensen humanitaire hulp te bieden, is schrijnend. Een aantal culturele organisaties kiest daarom voor een culturele boycot van de Israëlische staat en Israëlische instellingen/bedrijven. Zij roepen brancheverenigingen op om zich hierbij aan te sluiten. 

De manier waarop organisaties, makers en werkenden in de culturele sector uitdrukking geven aan hun zorgen over de situatie in Gaza verschilt. Die variëteit ís volgens Kunsten '92 de essentie van cultuur. Gedreven door artistieke vrijheid en meerstemmigheid wordt vanuit verschillende perspectieven gereflecteerd op de wereld om ons heen. Die vrije ruimte moet er altijd zijn – sterker nog, zij definieert wat de culturele sector is.

Het komt zelden voor dat honderden culturele instellingen en kunstenaars overgaan tot een culturele boycot van een land. Toch is dat precies wat er vrijdag gebeurt. Na Zuid-Afrika in de vorige eeuw is het nu Israël dat te maken krijgt met een cultuurboycot vanuit Nederland en België. 

De grootste culturele instellingen, zoals het Concertgebouw, Carré, het Rijksmuseum of het Stedelijk Museum in Amsterdam, ontbreken op de lijst. We hebben al langer de keuze gemaakt om ons niet over oorlog en politieke conflicten uit te laten, we zien daarin geen rol voor ons als museum”, laat woordvoerder Marie-José Raven van het Stedelijk Museum in Amsterdam weten. Sinan Çankaya, een van de ondertekenaars, begrijpt niets van deze opstelling. “Wie nu nog steeds neutraal denkt te kunnen zijn, heeft reeds een politiek standpunt ingenomen. Precies deze terughoudendheid over neutraliteit baart mij ernstige zorgen over wat er zal gebeuren wanneer het geweld naar Nederland komt.”

De eerste nuts­kastjes in Zoetermeer hebben een nieuw jasje gekregen: vol kleur en creativiteit! Bewoners en kunstenaars werkten zij aan zij om de straten een vrolijke uitstraling te geven. En dit is pas het begin meldt de gemeente: binnenkort volgt er een hele route langs de kunstwerken. Elk kastje vertelt z’n eigen verhaal, over de maker, het ontwerp en de plek. Zo ontdek je de stad straks op een heel andere manier. 

Het Dordthuis moet naast een maatschappelijke functie ook dienen als ruimte voor openbare kunst, vindt de gemeente Dordrecht. Er wordt al druk gewerkt aan het gebouw aan de Spuiboulevard. Nu heeft de gemeente 600.000 euro vrijgemaakt voor kunst in en rond het Dordthuis. Het Dordthuis gaat in 2026 open. Hier gaan de gemeente, de stadsbibliotheek, de Sociale Dienst Drechtsteden en de VVV samenwerken onder één dak.

In het derde kwartaal van 2025 heeft het Cultuurfonds Noord-Brabant € 358.258 toegekend aan 83 inspirerende cultuur- en natuurprojecten in de provincie. Van lokale festivals tot innovatieve muziek- en dansprojecten: de projecten zijn stuk voor stuk uniek en laten zien hoe cultuur en creativiteit kunnen verbinden, vernieuwen en verrijken in Brabant. Drie projecten die er deze ronde uitspringen zijn Stripmakersdagen 2025, Symbiose Lab en Publieke Geheimen. 

Drie culturele organisaties uit Eindhoven willen niet meer samenwerken met Israëlische culturele instellingen. De Dutch Design Foundation, STRP Festival en museum MU steunen een boycot dat nu door ruim 450 organisaties is aangekondigd. Andere organisaties die het boycot steunen zijn onder meer de Leidse Schouwburg, het Zuidelijk Toneel, documentairefestival IDFA en Holland Opera.

Ze zijn nog altijd spoorloos, de Roemeense gouden helm en de Dacische armbanden die uit het Drents Museum werden gestolen. Maar kunstliefhebbers kunnen ze sinds deze week weer bezichtigen. Maar dan wel online en in 3D, in een nieuw virtueel museum voor geroofde kunst van Unesco. Met dit nieuwe project wil Unesco de bewustwording rond geroofde kunst vergroten en de samenwerking tussen landen om ze terug te vinden vergroten. „Het museum is ontwikkeld als reactie op de oproep van de lidstaten van de VN voor een gecoördineerde strategie om het bewustzijn over illegale handel te vergroten”, aldus een verklaring van Unesco.