Tijdens de Conferentie op het Nederlands Film Festival presenteerden Vrouwen in Beeld op 28 september samen met Universiteit Utrecht en platform Point of VieW de eerste resultaten van het onderzoek ‘Beter is nog niet goed’, een grootschalig onderzoek naar de representatie van vrouwen in de Nederlandse televisie- en filmindustrie. De Universiteit Utrecht bracht in kaart wat de genderverdeling is op sleutelposities bij het produceren van films, series en documentaires en wat daarin de afgelopen tien jaar de ontwikkelingen zijn. Het onderzoek geeft feitelijke handvatten voor een gesprek over hoe er gezamenlijk evenwichtigere genderverhoudingen voor, op en achter de schermen kunnen worden bereikt. De voorlopige analyses laten o.m. zien dat bij de functies productie, regie en scenario in het totaal over de tien onderzochte jaren de verhouding ongeveer een derde vrouwen/twee derde mannen is, en dat bij de meer technische beroepen de verschillen veel groter zijn, bij production design en hoofd- en bijrollen minder groot, alleen bij research (voor documentaires) zijn de vrouwen in de meerderheid.

De Dutch Design Award 2021 in de categorie Design Research is Good Neighbours. Good Neighbours onderzoekt hoe surveillancetechnologie zoals WhatsApp buurtpreventiegroepen en deurbelcamera’s zorgt voor verbondenheid of vervreemding in een buurt. Good Neighbours, geïnitieerd door Klasien van de Zandschulp en Natalie Dixon, brengt twee werelden samen: de kunstpraktijk en culturele studies. Via een immersive performance in een buurt worden bezoekers door acteurs geconfronteerd met ethische keuzes. Daarnaast worden gesprekken gevoerd en workshops gegeven. De uitkomsten zijn onderdeel van een groot onderzoeksprogramma met onder andere stadsmakers, kennisinstituten en studenten op het gebied van design for social impact. Good Neighbours vond tot nu toe plaats in York, Amsterdam en zal binnenkort starten in Utrecht.

Wonen in een dichtbevolkte stad is beter voor het milieu dan wonen in de voorstad of op het dunbevolkte platteland. Maar nieuw onderzoek laat zien dat de stedelingen die in wolkenkrabbers wonen een nóg grotere voetafdruk hebben.

Voor het 3e kwartaal is € 51,5 miljoen gereserveerd voor schade en inkomstenderving van de culturele sector. De VNG heeft met het ministerie van BZK afgesproken onderzoek te laten doen over deze periode om beter inzicht te krijgen. Dit is nodig om de gereserveerde middelen ook daadwerkelijk te krijgen. Eind oktober zullen de eerste onderzoeksresultaten bekend zijn. Aan de hand daarvan gaat de VNG het gesprek met het ministerie voeren. De VNG vraagt gemeenten om niet te wachten met noodzakelijke uitgaven voor schade en continuering van de culturele sector.

‘Het cement voor de samenleving’. Zo omschrijft demissionair minister van Engelshoven (OCW) de amateurkunst. Hoe kunnen we voorkomen dat dit cement broos en brokkelig wordt? Aanbevelingen daarvoor zijn te vinden in het net verschenen onderzoeksrapport Revitalisering van de amateurkunst. Tijdens de landelijke bijeenkomst Amateurkunstondersteuning op 24 september 2021 ontstonden met dit rapport in de hand de eerste contouren van een Deltaplan. Bea Ros doet verslag van de bijeenkomst.

Amateurkunstgroepen hebben het moeilijk en door de coronacrisis zijn de problemen verergerd. De overheden moeten daarom na de jarenlange bezuinigingen adequate integrale ondersteuning voor hen gaan bieden, zo stelt Adviesbureau BMC in een recent rapport. Demissionair cultuurminister van Engelshoven (OCW) heeft het rapport van BMC eind september in ontvangst genomen. Ze sprak daarbij haar waardering uit voor de sector en riep beleidsmakers en andere overheden op de aanbevelingen te bestuderen. Maar het Rijk zou snel meer kunnen doen bijvoorbeeld met de verruimde opbrengst vanuit kansspelen. De meeste bestaande landelijke loterijen moeten hun opbrengst verdelen in prijzen, belastingen en goede doelen. De BankGiroLoterij was financieel ondersteuner van met name de professionele cultuur en de VriendenLoterij was er o.a. voor (sport)clubs: per 16 augustus jl. zijn zij samengegaan in de VriendenLoterij. Voorts is er per 1 oktober jl. door de Wet kansspelen op afstand/koa een uitbreiding via het online-gokken met 4 Nederlandse en 6 buitenlandse bedrijven. Het is nog onduidelijk waar de extra inkomsten naar toe gaan: de amateurkunst zou volgens Cultureon nadrukkelijk een kanshebber moeten zijn.

De Monitor Kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep 2021 is samengesteld naar aanleiding van een verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om de arbeids- en inkomenspositie van kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep met actuele cijfers in kaart te brengen. Dit is een aanvulling op de tabellenset die eerder dit jaar is verschenen. In de monitor worden personen die werkzaam zijn als kunstenaar vergeleken met andere werkenden met een creatief beroep, werkenden op het hoogste beroepsniveau en met de werkzame beroepsbevolking als geheel. De meest recente gegevens hebben betrekking op de periode 2017/2019. Ook is een vergelijking gemaakt met eerdere verslagperioden. De monitor is gebaseerd op gegevens uit de Enquête Beroepsbevolking (EBB) van het CBS en de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) en de Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) van CBS en TNO.

Dat Nederland een filmvertoningsinfrastructuur heeft die internationaal uniek is in zijn fijnmazigheid was bekend. Maar er is nog een compleet circuit aan filmhuizen dat tot nu toe onder de radar is gebleven. Dat blijkt uit onderzoek van het Filmkenniscentrum, dat werd gepresenteerd tijdens de NFF Conferentie. Een eerste inventarisatie levert al 94 vertoningsplekken op die buiten de directe omgeving onbekend zijn. De onderzoekers vermoeden dat het werkelijke aantal veel hoger ligt. Deze filmhuizen ontberen zichtbaarheid omdat ze niet zijn aangesloten bij de algemene brancheorganisatie NVBF, geen subsidie ontvangen en merendeel solistisch opereren. Ze zijn sterk gericht op de eigen, vaak kleine gemeente die gemiddeld tussen de 30 en 50 duizend inwoners heeft. De onderlinge verschillen tussen provincies zijn overigens groot. Overijssel telt de meeste filmhuizen terwijl Drenthe en Flevoland geen enkel filmhuis hebben. Deze filmtheaters zijn meestal onderdeel van een cultureel podium, cultuurhuis of multifunctioneel centrum. De helft vertoont films op wekelijkse basis. Nederlandse films (50% van de vertoners), documentaires (40%) en kinderfilms (40%) behoren tot het meest geijkte aanbod. Dat wordt overigens vaak nog gebracht met analoge middelen omdat ze niet over digitale projectiemogelijkheden beschikken.

Minister van Engelshoven (OCW) stuurt het rapport 'Revitalisering van de amateurkunst. Investeren in een betere ondersteuningsstructuur' naar de Tweede Kamer. Zij geeft in de brief van 24 september een korte toelichting. ‘’Ik heb het LKCA gevraagd dit onderzoek uit te laten voeren naar aanleiding van de motie van het lid Geluk-Poortvliet cs. In deze motie wordt de regering verzocht te onderzoeken hoe de structurele ondersteuning van amateurkunstverenigingen kan worden versterkt. Zoals ik u vorig jaar heb geïnformeerd heeft de start en uitvoering van het onderzoek in verband met de coronacrisis langer geduurd. In het rapport wordt de behoefte aan ondersteuning bij amateurkunstgroepen nader in beeld gebracht. Daarnaast worden in het rapport aanbevelingen gedaan om te komen tot een betere ondersteuningsstructuur voor de amateurkunst. De beleidsreactie op dit onderzoek ontvangt uw Kamer van een volgend kabinet.’

De ondersteuning van amateurkunstgroepen is zeer divers, verbrokkeld en ontoereikend. Er is meer samenhang en slagkracht nodig om amateurkunstgroepen de steun te bieden die ze nodig hebben. BMC heeft samen met het veld adviezen opgesteld om de ondersteuning van amateurkunst te revitaliseren. Met concrete voorstellen voor een samenhangende aanpak landelijk, provinciaal en lokaal, voor de korte én langere termijn.

De afgelopen tien jaar groeide het aanbod van regionale filmvertoners, die met arthouse-aanbod een eigen publiek aan zich wisten te binden. Een interessant circuit, waar echter beleidsmakers, producenten en distributeurs maar weinig greep op hebben. Tegelijk vinden de regionale filmhuizen het vaak lastig om professioneel te opereren. Wat weten we eigenlijk van deze vertoners? Tijdens het programma-onderdeel van het Nederlands Film Festival Het Filmhuis van de Regio delen het Filmkenniscentrum (onafhankelijk onderzoekscentrum voor film) en Stichting Natte Haring de eerste, voorlopige resultaten van een verkenning naar de rol van kleinschalige filmhuizen. Het was Hidde de Vries van de Friese stichting Natte Haring opgevallen dat veel kleine filmhuizen onder de radar opereren. ‘Vroeger was iedereen lid van de Associatie van Nederlandse Filmtheaters. Maar sinds die in 2004 is opgegaan in de NVBF kunnen kleine filmhuizen die maar een paar keer per maand films vertonen daar geen onderdeel meer van uitmaken. Sinds die tijd weten we ook niet wat er allemaal is ontstaan.’ Het project is mede gefinancierd door het Nederlands Film Fonds, Cinesud en New Noardic Wave.

De ondersteuning van amateurkunstgroepen is zeer divers en versnipperd. Wat zijn de sterktes en waar zijn lacunes? De publicatie ‘’Inventarisatie ondersteuning amateurkunstgroepen” is bedoeld voor landelijke, provinciale en lokale ondersteuners om elkaar beter te vinden en te benutten en als impuls om de ondersteuningsstructuur te verbeteren. Enkele conclusies : Disciplinegerichte ondersteuning op landelijk niveau door koepelorganisaties en andere ondersteuners is in de afgelopen decennia flink terug gelopen. Per provincie is de aandacht voor amateurkunstondersteuning heel verschillend. Dit hangt samen met het beleid van een provincie en een eventuele opdracht aan een steuninstelling. Er lijkt een kentering te ontstaan, met bijvoorbeeld het Programma Cultuurparticipatie. In de Inventarisatie is in meer dan 2/3 van de gemeenten geen ondersteuning van amateurkunstgroepen gevonden, terwijl amateurkunstgroepen juist voor de lokale samenleving grote waarde hebben. In samenwerking met Koornetwerk Nederland, Huis voor de Kunsten Limburg, Kunstloc Brabant, Scholen voor de Kunst Amersfoort, Amsterdams Fonds voor de Kunsten, Art-Fact Tilburg en Cultuurmakelaar Oldenzaal organiseert LKCA op 24 september de tweede landelijke netwerkbijeenkomst voor Amateurkunstondersteuning in 2021.

Muziekverenigingen, koren, schilder-, foto- en filmclubs, toneel- en dansverenigingen zijn een belangrijke voorziening voor een groot deel van de kunstbeoefenaars in Nederland. De driejaarlijkse VerenigingsMonitor onderzoekt de belangrijkste trends en thema’s binnen deze verenigingen voor kunstbeoefening. De eerste editie van de VerenigingsMonitor vond in 2018 plaats. Deze keer stond de VerenigingsMonitor in het teken van de gevolgen van de coronapandemie. Enkele conclusies: Het artistiek aanbod van de verenigingen kwam in maart 2020 voor een groot deel tot stilstand ; Tijdens de coronapandemie daalde bij 36% van de verenigingen het aantal leden. De verenigingen zijn ook kleiner geworden. Het gemiddeld aantal vaste leden daalde van 41 in 2018 naar 36 in 2021, een daling van 12%. ; De helft van de verenigingen leed in 2020 gemiddeld € 3.446,- schade door de coronapandemie. Dat kwam mede doordat inkomsten, met name omzet uit optredens, voorstellingen of exposities, wegvielen. En tegelijkertijd betaalde een grote meerderheid (85%) van de verenigingen die werken met artistiek begeleiders of docenten hun begeleiders en docenten (deels) door.

Het European Audiovisual Observatory publiceert een nieuw rapport over gender in relatie tot Europese televisie producties van fictie. Het rapport biedt een beoordeling van de ongelijke genderbalans binnen zes audiovisuele professionals categorieën (regisseurs, schrijvers, producenten, acteurs, directors of photography en componisten ) in Europese fictie tv. De analyse gaat daarnaast ook in op de verdeling van gender onder professional teams en identificeert het aandeel van tv titels die tot stand zijn gekomen door teams die voor een overgroot deel bestaan uit vrouwen.

De coronapandemie en de maatregelen in dat kader hebben ertoe geleid dat Nederland de afgelopen anderhalf jaar meer ervaring heeft opgedaan met thuiswerken. In deze studie gaat het Planbureau voor de Leefomgeving na hoe, en in hoeverre, het thuiswerken gaat veranderen en welke gevolgen dat naar verwachting heeft voor de kantorenmarkt, de woningmarkt en het mobiliteitssysteem. Meer thuiswerken of hybride werken heeft naar verwachting het grootste effect op de mobiliteit. Er is vooralsnog een beperkt effect op de kantorenmarkt. Ook het effect op de woningmarkt van meer thuiswerken lijkt vooralsnog beperkt.

Veel culturele instellingen maken digitaal aanbod voor het onderwijs. Maar hoe kom je er nu achter of dit aansluit bij de behoeften van leraren? Dit kan onder andere met korte enquêtes (microsurveys) op je website. Hoe dit werkt en wat je hier van kunt leren delen we aan de hand van twee case studies: de Digitale Scheurkalender Burgerschap en GeschiedenisLokaal.

Jongeren zijn te positief over hun eigen digitale vaardigheden. Dat blijkt uit onderzoek uitgevoerd in opdracht van de KB, de nationale bibliotheek. Bijna de helft (47%) van de jongeren overschat het eigen niveau. Daarbij herkennen de minder digitaal vaardige jongeren onveilig onlinegedrag minder goed en zijn ze sceptisch over wat ze van ouders en leraren kunnen leren. Onterecht, zo blijkt, want deze gesprekspartners helpen de digitale vaardigheden van jongeren juist te vergroten. Uit het onderzoek Online vaardig begint offline, uitgevoerd onder ruim duizend jongeren van 10 tot en met 15 jaar, blijkt dat naarmate jongeren ouder worden zij hun digitale vaardigheden steeds rooskleuriger inschatten. Zo denkt driekwart van de oudste groep (14-15 jaar) over voldoende digitale vaardigheden te beschikken, tegenover ongeveer de helft van de jongste groep (10-11 jaar). Bij het toetsen van deze vaardigheden blijkt echter slechts 39% een score te halen die als voldoende digitaal vaardig kan worden beschouwd

Living Labs zijn een geliefd instrument om nieuwe oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen in gebiedsontwikkeling te vinden. Onderzoekers van het Rathenau Instituut hebben vijf jaar lang Living Labs van het kennisprogramma VerDuS SURF onder de loep genomen. Hun advies voor een succesvol Living Lab: zorg voor dynamiek, externe druk en genoeg middelen.

De richtlijn kunstenaarshonoraria is sinds 2017 een uniek initiatief van de beeldende kunstsector om te komen tot fair practice en een ‘nieuw normaal’ in de professionele contractpraktijk tussen instellingen en kunstenaars. BKNL (Beeldende Kunst Nederland) heeft onlangs onderzoeksbureau Berenschot gevraagd een tweeledig onderzoek uit te voeren naar de werking van de Honorariumrichtlijn en naar de Regeling Kunstenaarshonorarium. Berenschot concludeert: de honorariumrichtlijn heeft zich in relatief korte tijd bewezen en wordt gezien als een nuttig instrument. Hoewel de eenvoud van de richtlijn bij aanvang de kracht ervan werd genoemd, blijkt nu behoefte vanuit het veld deze meer te differentiëren. De rode draad in de verbeterpunten voor de richtlijn: er bestaat behoefte aan meer verfijning van de richtlijn. Zowel makers als instellingen hebben behoefte aan meer differentiatie tussen soorten kunstenaars, soorten kunstwerken en soorten situaties waarin het werk wordt getoond. Zo is de huidige richtlijn minder bruikbaar voor groepstentoonstellingen en komen performancekunstenaars er veelal bekaaid van af. Over de werkbaarheid en effectiviteit van de bijbehorende financiële compensatie middels het Experimenteerreglement van het Mondriaan Fonds is men positief. Bijna alle geïnterviewden zijn van mening dat het volgen van de richtlijn moeilijk zal worden als deze financiële compensatie wegvalt. BKNL is blij met de resultaten van het onderzoek maar benadrukt dat ook na 2021 extra budget beschikbaar moet komen om duurzame toepassing van de richtlijn te garanderen.

Wat lees je het liefst op het strand en wat lees je het liefst op de bank als het sneeuwt? Bungalowparkoverzicht.nl, een site vol informatie over vakanties, zocht uit wat het verschil is in de boekverkoop tussen de seizoenen door. In dit onderzoek verzamelden ze van 2005 tot en met 2020 boeken van de wekelijkse lijst Bestseller 60. De Bestseller 60 is gebaseerd op de boekverkoop van 1.500 verkooppunten, waaronder zo’n 900 Nederlandse boekwinkels. Met deze informatie zijn de populairste boeken, genres en auteurs van deze jaren op een rijtje gezet. Ze keken hierbij vooral naar het verschil tussen de zomer- en wintermaanden. Het hele jaar door worden romans het meest verkocht, in de zomer is dat 38,8 procent van de gekochte boeken en in de winter 44,4 procent. Andere genres verschillen echter meer van seizoen tot seizoen. Uit dit leesonderzoek kwam dat we het liefst met een thriller in de hand de zomer doorbrengen. Het aandeel verkochte thrillers is in de zomer dubbel zo hoog. Zo zijn ze in de winter 17,5 procent van de verkochte boeken en in de zomer maar liefst 37,9 procent. Genres zoals gezondheid/psychologie en kookboeken worden echter minder gelezen in de zomer. Zo gaat het aandeel van gezondheid boeken van 7,5 naar 1,3 procent en halveert ook de kookboekverkoop in de zomer.

In maart 2020, toen de wereld op slot ging, zag de Deense muziekcognitiewetenschapper Niels Chr. Hansen van Aarhus University de vele video’s van balkonconcerten en liedjes met boodschappen over handen wassen. Hij vermoedde dat dit nieuwe fenomeen meer behelsde dan voorlichting: dat muziek luisteren en muziek maken manieren zijn om het sociale isolement te doorstaan. Voor muziekwetenschappers en sociologen biedt een samenleving in lockdown een unieke onderzoekssituatie. Sinds het voorjaar van 2020 vormde zich een netwerk van ruim vierhonderd onderzoekers uit 43 landen, verenigd onder de noemer ‘Musicovid’. Vorige maand publiceerde Hansen de eerste resultaten van zijn eigen grote enquête, Viral tunes, gehouden onder ruim 5.000 respondenten in Denemarken, Italië, Frankrijk, India en de Verenigde Staten (alleen de staat New York). Wat blijkt: niet alleen werd er meer muziek geluisterd, vooral de thematische coronamuziek hielp bij het reguleren van emoties. Het muzikaal delen en bezingen van lockdown-ervaringen gaf een idee van samenzijn, van sociaal contact, zelfs in het isolement van de huiskamer. NRC sprak met Niels Chr. Hansen.

Op 14 juli 2021 publiceerde het CBS de tweede editie van de satellietrekening cultuur en media. Deze editie is op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur door het CBS samengesteld. Deze satellietrekening beschrijft de bijdrage van cultuur en media aan de Nederlandse economie (bbp, werkgelegenheid, consumptie e.d.) voor de jaren 2015 en 2018. Daarnaast schetst het een beeld van de belangrijkste cultuur- en mediaproducten en bedrijfstakken binnen de cultuur- en mediasector. Omdat er nu twee jaren beschikbaar zijn – 2015 en 2018 – wordt ook ingegaan op de ontwikkeling van de cultuur- en mediasector, zowel ten opzichte van de totale economie als binnen de cultuur- en mediasector zelf.

Mede door de inzet van uitgebreide steunpakketten zijn de gevolgen van de COVID-19 pandemie voor bedrijven en ZZP-ers in de Nederlandse filmindustrie enigszins beperkt gebleven in 2020. Door de langere sluiting van de bioscopen en het massaal thuiskijken zijn er echter ook grote verschuivingen te zien. De opvallendste is de groei van de SVOD markt met bijna 40% terwijl de bioscoopmarkt halveerde. Dit is een van de conclusies uit de nieuwste Film Facts & Figures of the Netherlands, het jaarlijkse sectoroverzicht in cijfers van het Nederlands Filmfonds.

85% van de Nederlandse consumenten heeft het afgelopen jaar minstens één boek gelezen. Sinds de coronapandemie zijn het lees-, koop- en leengedrag van Nederlandse lezers veranderd: men is meer boeken gaan lezen en kopen, maar minder gaan lenen. Dit is te zien in de eerste reguliere meting van 2021 van het GfK-SMB-kwartaalonderzoek.

Uit de eerste editie van de Brabantse Imagomonitor, 2020, gepubliceerd in mei 2021, blijkt dat Brabant een sterk merk is. Er. wordt goed gescoord in termen van gezelligheid, cultuur, recreëren. Samen met ‘recreëren’ is ‘cultuur meemaken’ met afstand de sterkste dimensie in termen van de aantrekkelijkheid van Noord-Brabant.

Een grotere bekendheid, meer waardering en een sterkere binding geven cultuurinstellingen een goede uitgangspositie om de miljarden aan omzetverlies te boven te komen. Ondanks de vele festivalannuleringen en langdurige sluitingen, betaalt de alternatieve zichtbaarheid van cultuurinstellingen tijdens de coronacrisis zich duidelijk uit. Dit blijkt uit het tweejaarlijkse Cultuursector-Merkenonderzoek Provincies van Hendrik Beerda Brand Consultancy onder 10.000 mensen. Online programmering, social media campagnes en ludieke acties wakkerden het verlangen sterk aan. In Zuid-Holland met onder andere het Delftse Theater de Veste, steeg de merkkracht zelfs met meer dan 10 procent. In Noord-Holland daarentegen, moesten veel cultuurinstellingen inboeten in merkkracht. In Noord-Brabant steeg de merkkracht met 7 %.

Cultureel stadslab CuPuDo van de gemeente Tilburg moet een zelfstandige organisatie worden. Dat adviseert het nationaal kennisinstituut voor kunst in de openbare ruimte LAPS in een rapport. Volgens LAPS is het voor kunstenaars en andere betrokkenen, maar ook voor ambtenaren, niet altijd helder wat de relatie van CuPuDo tot de gemeente is. Door stadslab CuPuDo te verzelfstandigen, bijvoorbeeld als stichting, zou er meer duidelijkheid gecreëerd kunnen worden. Daarnaast kan CuPuDo als zelfstandige organisatie meer aanspraak maken op subsidies bij verschillende kunstfondsen, verwachten de onderzoekers. LAPS zegt ook dat er voor het kennisinstituut geen grote organisatie opgetuigd hoeft te worden, maar dat CuPuDo mogelijke samengebracht kan worden met het Centrum voor Architectuur en Stedebouw Tilburg (CAST), met één overkoepelend bestuur. Wethouder Marcelle Hendrickx heeft de raad in een brief laten weten dat het de aanbevelingen gaat meenemen in een nieuw CuPuDo-beleid.

Wat velen waarschijnlijk al vermoedden, heeft onderzoek van TU Delft-student Marjolein Bons ook aangetoond: de coronacrisis beïnvloedt de woonwensen van huizenzoekers – en daarmee mogelijk ook de toekomstige woningmarkt. Uit het afstudeeronderzoek van Bons blijkt dat het thuiswerken de behoefte aan rust, groen, ruimte en privacy vergroot. Marjolein Bons, student Architecture and the Built Environment aan de TU Delft, onderzocht de woonbehoefte gedurende de coronacrisis voor haar master-thesis. De uitkomsten van het onderzoek, dat ze uitvoerde bij Dura Vermeer, presenteert Bons onder de titel ‘A crisis that triggered change: How the Corona crisis impacted (aspiring) homeowners’ housing preferences’.

Op 29 juni vond de interactieve afsluitende manifestatie plaats van het participatief actieonderzoek naar de waarde van kunst in de langdurige zorg. ZonMw financierde dit eerste grootschalige landelijke onderzoek naar Kunst in de Zorg vanuit het perspectief van ouderen zelf, maar ook van kunstenaars, zorgmedewerkers en beleidsmakers. Het voornaamste resultaat is dat kunst plezier, positiviteit en diepgaand contact brengt, en dat het uitdaagt. Kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing en Amsterdam UMC geven een stevige wetenschappelijke onderbouwing en versterken hiermee de plaats van kunst binnen de zorgpraktijk én dragen bij aan de kwaliteit van leven van ouderen.

Voor de Nachtvisie van de gemeente Amsterdam onderzocht Atlas Research de nachtcultuur in de hoofdstad. Het doel van dit onderzoek was het afbakenen van het concept nachtcultuur, het aanbod en bezoek van de nachtcultuur in kaart brengen, en de waarde van de nachtcultuur inschatten voor de stad. De Amsterdamse nachtcultuur bestaat uit alle kunst en cultuur die tussen 22:00 en 6:00 wordt aangeboden, waaronder bijvoorbeeld nachtclubs en muziekpodia, en de ontmoetingsplaatsen die voornamelijk een sociale rol vervullen in het nachtleven, waaronder cafés en bars. Met deze definitie zijn 541 nachtvenues geteld, waarvan ruim de helft in het centrum gevestigd is. Verder telt Amsterdam 85 festivals en evenementen die verbonden zijn met de nachtcultuur, die voornamelijk elektronische dancemuziek op het programma hebben staan. Naar schatting kwamen in 2019 1,5 miljoen bezoekers naar Amsterdam voor de nachtcultuur. Het onderzoek richt zich op economische waarde,  gebruikswaarde,  optiewaarde en sociale waarde.

Een laatste eindbeschouwing, op het onderzoek ‘Internationalisering in een Post-Coronasamenleving voor Brabantse AIR’s. ’Welke waarden dragen bij aan een gemeenschappelijke internationaliseringsdefinitie voor en door Brabantse AIR’s en hoe verworden deze waarden tot grondleggers van het individuele en collectieve handelen nu en de komende jaren (na COVID-19)? In vier delen werkt Liza Voetman toe naar een resumerend antwoord. De 4 delen zijn : Internationalisering: resumé, Internationaliseringswaarden in en voor AIR’s, De plek van de AIR in het internationaliseringsvraagstuk, Internationalisering in een Post-Coronasamenleving voor en door Brabantse AIR’s: een gedeelde grond.  Dit onderzoek is ondersteund door het Mondriaan Fonds. Alle bijdragen gepubliceerd vanaf januari 2021.

Waar gezondheidsaspecten als duurzaamheid, milieu en groen steeds belangrijker worden in gebiedsontwikkeling, blijft de invloed van de omgeving op de mentale gezondheid van de bewoners vaak nog onderbelicht. Onterecht, stellen Amerikaanse onderzoekers. De invloed van de gebouwde omgeving op de mentale gezondheid is veel groter dan altijd werd gedacht.

“Technologie en Maatschappij in Balans” – een nieuw sectorbeeld van de ontwerpende ingenieurswetenschappen – is op 23 juni aan het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen gepresenteerd. In dit rapport wordt een beeld geschetst van de unieke kracht en potentiële maatschappelijke impact van deze sector die Industrieel Ontwerpen, Ontwerp van de Gebouwde Omgeving, en Technische Bestuurskunde en Bedrijfskunde omvat. Er wordt met name aandacht besteed aan de rol van de sector bij het linken van technologische ontwikkelingen aan de behoeften van mens en maatschappij, waarmee een bijdrage kan worden geleverd aan het oplossen van een aantal van de meest urgente maatschappelijke vraagstukken. Het sectorbeeld is het resultaat van een uitgebreid en intensief proces van twee jaar, waarbij ruim 25 mensen van de vier Nederlandse technische universiteiten (Delft, Eindhoven, Twente en Wageningen) en de Rijksuniversiteit Groningen betrokken waren. Ontwerp-interventies, zo wordt uitgelegd in het rapport, worden gebruikt om hypotheses en effecten te toetsen en toekomstscenario’s zodanig vorm te geven dat mensen deze zich kunnen voorstellen, begrijpen, ervaren, aanraken en bediscussiëren, waarmee de realisatie van maatschappelijke veranderingen dichterbij komt. Door het opleiden van een toekomstige generatie (wetenschappelijke) professionals in deze benadering, en door hen te voorzien van een ontwerp mindset en ontwerpmethodologieën, maakt ontwerpen deel uit van een steeds effectiever antwoord op het missie gedreven innovatiebeleid in Nederland.

Het waarborgen van publieke waarden is een overheidstaak, maar in de gebouwde omgeving helpen private partijen steeds vaker een handje, net zoals burgers. Aangezien die hun eigen belangen hebben, is het een balanceeract om zaken overeind te houden die bestemd zijn voor ons allemaal. Dat constateert Lizet Kuitert in haar promotieonderzoek bij de TU Delft. Zij ontwikkelde daarom een instrument om alle waarden in kaart te brengen.

In 2020 is er iets minder geld opgehaald door middel van crowdfunding dan in 2019. Dat blijk uit een rapport van crowdfundingcijfers.nl, dat jaarlijks onderzoek doet naar het crowdfunding in Nederland. Door de coronacrisis zouden ondernemingen minder geld hebben opgehaald, maar maatschappelijke projecten juist meer. Ook creatieve projecten haalden meer geld op. Bij donaties aan creatieve projecten zoals film, muziek en theater was juist een stijging van 15% te zien naar een bedrag van 11,5 miljoen euro. Het gemiddelde bedrag per creatief project was volgens de onderzoekers 12.000 euro.

Roza Meuleman is onderzoeker en universitair docent sociologie aan de Radboud Universiteit. Uit haar onderzoek blijkt dat mensen met een lage sociaaleconomische status relatief sterk van cultuurparticipatie profiteren. Mensen die meer participeren in cultuur hebben meer sociale contacten. Met name voor personen met een achtergrond van lagere sociaaleconomische status – die waarschijnlijk minder zijn opgegroeid met normen en culturele codes van netwerken met een hogere status – kan culturele interesse een rol spelen bij het verkrijgen van toegang tot hogere sociaaleconomische kringen. Deze culturele mobiliteit, waarbij (gedeelde) culturele interesse een ingang kan zijn tot netwerken met een hogere status, onderstreept het belang van cultuurparticipatie en -educatie in het verminderen van sociaaleconomische segregatie en kansenongelijkheid.

Ruimtelijk ontwerpers hebben de kredietcrisis niet zonder kleerscheuren doorstaan, zo wijst nieuw onderzoek door de Universiteit van Amsterdam uit. Niettemin wordt aan de rol van de ontwerpers bij de ruimtelijke inrichting van Nederland veel belang gehecht. Dat staat in de Jaarrapportage Ruimtelijke Ontwerpsector 2021, die Rijksbouwmeester Floris Alkemade aanbood aan demissionair minister van Engelshoven (OCW). Andere conclusies uit de rapportage: Er is een vergaande versplintering van de sector opgetreden door de groei van het aantal zzp-ers van bijna 20 % in 2010 naar 32% in 2018. En de beroepsgroep is bovendien weinig inclusief : vrouwen maken slechts een derde hiervan uit, ongeveer het laagste percentage in Europa. De Jaarrapportage 2021 laat zien dat er flinke verschillen bestaan tussen de vier ontwerpdisciplines. De (bouwkundig) architecten springen eruit qua aantal, qua aandeel in de bedrijfstak, qua beloning en ook qua sekse-ongelijkheid (deeltijd, beloning). Min of meer spiegelbeeldig is de discipline interieurarchitectuur waar vrouwen zijn oververtegenwoordigd. Maar ook daar zien we de combinatie van vrouw - deeltijd en relatief lager bruto (maand)loon. Zelfs in 2018 zijn deze verschillen tussen mannen en vrouwen in de ontwerpsector nog zeer saillant. Er worden een aantal aanbevelingen gedaan. Zo moet het Rijk meer werk maken van de rol van ruimtelijk ontwerpers bij het denken over de toekomstige ruimtelijke inrichting van Nederland. Het onderwijs kan aan de slag met het beter inspelen op de sterk veranderde situatie van de ontwerpers op de arbeidsmarkt. Het onderwerp diversiteit is een verantwoordelijkheid van de ontwerpsector als geheel om hierin verbeteringen te realiseren. Ook ligt er een gezamenlijk taak in het vergroten van het belang van de titel en de inschrijvingen in het Architectenregister.

Welke impact hebben bacteriën uit de menselijke darmflora op dansvoorstellingen? Deze vraag stellen de Franse beeldend kunstenaar Marion Lasserre (speculative design) en endocrinoloog in het Leids Universitair Medisch Centrum Patrick Rensen in hun onderzoek Chorea Symbiotica. Lasserre en Rensen ontvangen het Mingler Scholarship 2021 voor hun kunstwetenschappelijk project. De beurs bestaat uit 10.000 euro. Het duo maakt gebruik van wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat er verband is tussen lichamelijke inspanning en de darmflora van jonge gezonde volwassenen. In Chorea Symbiotica demonstreren zij hoe dans ingezet kan worden als therapie voor het bestrijden van cardiometabole ziekten en voor het herstellen van de darmwerking. Bijzonder aan het project is dat de data, die voortkomen uit fysieke metingen van de dansers, de dansprestaties beïnvloeden door middel van trillingssensoren. Zo ontstaat een communicatievorm tussen darmflora en dansperformance. Uiteindelijk zullen de bevindingen vertaald worden naar een performance en verfilming. Het Mingler Scholarship wordt toegekend door de Akademie van Kunsten in samenwerking met De Jonge Akademie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. De financiële ondersteuning komt van de Stichting Niemeijer Fonds. Het doel van de beurs is beginnende samenwerkingen op het gebied van kunstwetenschap te stimuleren. Het Mingler scholarship wordt sinds 2019 jaarlijks beschikbaar gesteld.

Er zijn relatief weinig vrouwelijke musici in de jazz. Slechts een vijfde van de top 50 albums van de NPR Music Jazz Critics Poll over 2017 tot 2019 werden gemaakt door vrouwen, en dit lijkt een lange termijntrend te zijn: uit een enquête onder Britse jazzmusici in 2004 bleek dat 14% vrouw was.Hoe komt dat? Omdat ze niet goed genoeg kunnen spelen, of gewoon de voorkeur geven aan andere muziekgenres en de culturen om hen heen. Uit recent (Brits) onderzoek blijkt dat er meer aan de hand is.

Het Markiezenhof in Bergen op Zoom is een museum van geheimen en verhalen. Maar begrijpen de bezoekers die verhalen, lezen ze de bordjes en krijgen ze de details van storytelling eigenlijk wel mee? Het experiencelab van de Breda University of Applied Science (BUas) onderzoekt dit de komende maanden. ,,Het mooie van dit onderzoek is, dat wij er van begin tot eindresultaat bij betrokken zijn”, zegt wetenschapper Juriaan van Waalwijk van de BUas. Vanaf 12 juni tot het najaar vindt er de komende weekenden onderzoek plaats naar de beleving van bezoekers in de stijlkamers van het stadspaleis. Hier is een experience ontwikkeld rondom de geheime liefde van Marie Anne van Arenberg. Dit verhalenconcept is bedacht door lector storytelling Moniek Hover en haar team aan de BUas. Over het effect van storytelling is echter niet veel bekend, geeft hij aan. ,,Je richt zo'n ruimte in, maar je weet niet precies welke informatie bezoekers in zich opnemen. En als ze een deel informatie missen, begrijpen ze het verhaal dan nog wel? Dat gaan we onderzoeken.”, zegt van Waalwijk.

Erasmus Universiteit Rotterdam/RISBO voerde in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een overkoepelende evaluatie uit naar negen culturele interventies die zijn gesteund door het Fonds ZOZ. Het ging om interventies met als doel de weerbaarheid van jongeren te vergroten, zodat zij minder gevoelig zijn voor extremistische en polariserende boodschappen. Alle interventies bestaan uit een theatervoorstelling of een educatief programma over uiteenlopende thema’s zoals vooroordelen, radicalisering, burgerschap en democratie. Naast een theatervoorstelling of educatief programma is in enkele interventies gebruik gemaakt van workshops en gesprekken voor en na de theatervoorstelling. Hiermee kunnen de deelnemers geactiveerd worden en beter participeren. Dit vergroot de effectiviteit van de interventie.

In de cultuursector bleek de pandemie een ware aanjager voor online programmering te zijn. Hebben online programma’s een uiterste houdbaarheidsdatum of wordt hybride aanbod de nieuwe norm? In een korte peiling deed Cultuurmarketing onderzoek naar de online programmering van culturele organisaties. Via een survey gaven 67 instellingen antwoord op de vraag wat voor (alternatieve) online programma’s zij georganiseerd hebben, en hoeveel van hen overwegen om dit een vast onderdeel van de programmering te maken zodra de coronapandemie verleden tijd is. Ook werd gevraagd wat zij als grootste uitdaging op dit terrein zien, zowel voor henzelf als voor de culturele sector in het geheel.

Mensen met een lichamelijke beperking participeren minder in het publieke leven, dan mensen zonder lichamelijke beperking. Ze ervaren ook minder mogelijkheden om hun leven in te richten zoals zij dat zelf willen. Van een samenleving waaraan iedereen ‘op voet van gelijkheid’ kan deelnemen, is dan ook nog geen sprake, terwijl Nederland zich hier met de ratificatie van het VN-verdrag Handicap in 2016 wel aan committeerde. De oorzaken liggen niet alleen in de fysieke toegankelijkheid van publieke plekken, maar ook in vooroordelen en de manier waarop mensen behandeld worden. Verder spelen hulpmiddelen en financiële middelen een belangrijke rol. Hier ligt niet alleen een taak voor de (lokale) overheid en publieke organisaties, maar ook voor bedrijfsleven, verenigingen en de samenleving als geheel. Dit blijkt uit de SCP-publicatie Lang niet toegankelijk. Ervaringen van Nederlanders met een lichamelijke beperking als spiegel van de samenleving.

Het symposium ‘Kunst- en Cultuuronderwijs als Burgerschapsonderwijs’ werd op 27 mei (online) gehouden, de organisatie lag in handen van Lectoraat kunsteducatie AHK, Radboud Universiteit en LKCA in het kader van de UNESCO Week van de Kunsteducatie. De inleiding werd verzorgd door Hessel Nieuwelink, lector burgerschapsonderwijs aan de Hogeschool van Amsterdam. Na de plenaire lezing gingen de deelnemers in een van de vier interactieve deelsessies dieper in op de rol van kunst- en cultuureducatie in burgerschapsonderwijs. Daarbij zijn reflectie en discussie een wezenlijk onderdeel. Een verslag.

Een jaar geleden leken de vooruitzichten voor Amerikaanse musea grimmig: uit een onderzoek van de American Alliance of Museums (AAM) van juli 2020 bleek dat een derde van de instellingen in het hele land zou kunnen sluiten als gevolg van de verwoestende effecten van de pandemie. Maar nu begint het er misschien beter uit te zien. Uit een nieuw rapport van de AAM - het derde onderzoek van deze beroepsorganisatie sinds maart 2020 - blijkt dat 15 procent van de musea het risico loopt te worden gesloten.

Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) is inmiddels ruim acht jaar een begrip. Welke lessen hebben we geleerd? Waar staan we nu? Wat moeten we voortzetten? En wat moet beter? LKCA deed onderzoek onder de penvoerders en analyseerde de antwoorden. In dit rapport lees je de opbrengsten met een terugblik op die acht jaar én een richting voor de toekomst.

Cultuur Eindhoven zet zich sinds 2015 in om de kracht van cultuur in de stad te versterken. De organisatie heeft nu voor de tweede keer via Markteffect een onderzoek laten doen naar de tevredenheid van de stakeholders. Het bereik van de activiteiten van Cultuur Eindhoven is gegroeid: waren er in 2018 142 respondenten, deze keer vulden 200 gebruikers de enquête in. De uitkomst van het stakeholdersonderzoek 2021 is zeer positief. Het laat een groeiende waardering zien voor Cultuur Eindhoven vanuit het culturele veld van Eindhoven: de Net Promotor Score is hoog: deze steeg van -3 in 2018 naar +24 nu.

De Commissie Collectie Nederland (CCN), ingesteld door de Raad voor Cultuur en benoemd door de minister van OCW, onderzoekt het rijksbeleid dat gaat over de bescherming van waardevolle cultuurgoederen, verzamelingen en ensembles. Voor het formuleren van een visie op de Collectie Nederland is het van groot belang te weten waaruit de Collectie Nederland bestaat. De term wordt al decennia gebruikt, maar een centraal inzicht in de typen collecties roerend cultureel erfgoed die Nederland rijk is, ontbreekt. De commissie heeft daarvoor de hulp van gemeenten nodig. De gemeenten wordt gevraagd een enquête in te vullen.

Door Corona zijn de sponsorbestedingen van bedrijven in 2020 ten opzichte van 2019 met € 135 miljoen gedaald naar € 645 miljoen. Daarmee zijn de sponsorgelden terug op het niveau van voor de eeuwwisseling. De grootste klappen vielen bij de kunst en cultuur met een halvering. De zwaarste klappen vielen bij de festival- en evenementenmarkt. Daar is naar verhouding vaker sprake van éénjarige contracten en/of sponsors/suppliers (bier, frisdranken, alcoholhoudende dranken). Sponsorcontracten zijn daarbij gekoppeld aan de verkoop. Sponsoring van muziek- en theaterfestivals is naar bijna nul gegaan. Culturele organisaties lijken wel te kunnen rekenen op coulance van sponsors, ondanks dat de mogelijkheden om het sponsorship te gebruiken beperkt zijn. De gevolgen voor de sport zijn minder groot. Dit blijkt uit de nieuwste editie van de SponsorMonitor van onderzoeksbureaus Respons en SponsorMaps.

In de huidige digitale samenleving is het niet verrassend dat de consumptie van digitale media stijgt. De coronamaatregelen doen daar nog een schepje bovenop. Het videobellen is daar een goed voorbeeld van. Ook het gebruik van de smartphone is verder geïntensiveerd, niet alleen voor (video)bellen, foto’s maken en chatten, maar ook voor het lezen van boeken, magazines en het nieuws. Het jaarlijkse GfK-onderzoek Trends in Digitale Media inventariseert het bezit en gebruik van digitale media-apparaten onder alle Nederlanders. Op verzoek van KVB Boekwerk heeft GfK extra data opgeleverd die gaan over het digitale mediagebruik van boeklezers. Enkele conclusies : de helft van de lezers leest van papier én digitaal, de groep mensen die alleen digitaal leest is vrij klein – slechts 6% van alle lezers ; het positieve effect van een hoge opleiding en sociale klasse op het lezen van boeken is groter voor e-books en luisterboeken dan voor papieren boeken, het luisterboek slaat vooral aan bij jongere Nederlanders, jongeren onder de 35, die dus bovengemiddeld luisterboeken luisteren, lezen weer minder dan gemiddeld e-books ; de grootste groep gebruikt pc, laptop en smartphone voor boeken lezen, ook luisteren iets meer mensen luisterboeken op cd dan op de smartphone.

De Nederlandse boekensector wordt stevig door de coronacrisis geraakt. Hoewel een economische ramp tot nu toe uitbleef, hebben relatief zwakke spelers als auteurs en kleinere boekhandels duidelijk te lijden onder de situatie. De machtsbalans is het afgelopen jaar sterk in het voordeel van online boekverkopers uitgevallen, concluderen onderzoekers van de Universiteit Utrecht in hun rapport 'Naar een versterking van de veerkracht van de boekenwereld na COVID-19'. De onderzoekers adviseren onder meer om lezers actiever bij de sector te betrekken in een vrienden- of coöperatiestructuur, om de culturele functie van boekhandels te subsidiëren en om productiesubsidies structureler in te zetten. Het Letterenfonds zette de afgelopen maanden tijdelijke regelingen op om juist deze aspecten te ondersteunen, maar volgens het onderzoeksteam dienen zulke regelingen ook op de lange termijn de veerkracht van de sector te versterken.

Het CBS publiceert de tabel Arbeidsmarkt culturele en creatieve sector 2010-2020Q3. Met daarin cijfers over het aantal banen, arbeidsjaren en zelfstandig ondernemers in de culturele en creatieve sector voor de jaren 2010 tot en met het derde kwartaal van 2020 (voorheen: tabellenset Cultuur in Beeld). Deze tabellenset is samengesteld op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De tabellen bevatten een tijdreeks, voor werknemers gaat het om de periode van 2010 tot en met het derde kwartaal van 2020, voor zelfstandig ondernemers om de periode van 2010 tot en met 2019.

Participatieve kunstpraktijken zijn in opkomst, maar blijven schuren met het heersende kunstdiscours. Zo krijgen ze vaak het verwijt dat het artistieke ondergeschikt is aan het sociale effect (de impact). Hoe kunnen we komen tot een genuanceerder begrip van participatieve kunst? Sandra Trienekens, sociaal geograaf (MA) en cultuursocioloog (PhD), onderzocht het.

“Ik heb een schatting gemaakt op basis van het gegeven dat ongeveer 1 op de 200 mensen op dit moment besmettelijk is. Daarvan heeft een deel, zeg 20%, geen of nog geen symptomen, dus die lopen nog gewoon rond. Verder zijn er aanwijzingen dat 1 op de 10 mensen een superverspreider van het virus is. Voor een koor met 20 leden kun je dan schatten dat er gemiddeld in 1 op de 500 repetities een besmettelijke superverspreider aanwezig is. Dat lijkt dus wel mee te vallen want dan gaat het 499 keer goed, en kan het 1 keer fout gaan. Maar zeg dat er 15.000 koren zijn in Nederland… als die allemaal gemiddeld eens per week repeteren of optreden, dan kom je op 30 bijeenkomsten waarin een besmettelijke superverspreider in een koor staat te zingen. En in die 30 situaties kunnen dan wel ineens veel besmettingen optreden. Het is het grote aantal bijeenkomsten dat impact heeft.” Koornetwerk Nederland sprak met onderzoeker Ivo Bouwmans. Hij is verbonden aan VirMus dat o.m. literatuuronderzoek doet naar de overdracht van het coronavirus door blazers en zangers. Bouwmans is naast onderzoeker ook zanger, dirigent.

Ruim 300 wetenschappers zijn kritisch over de Fieldlab onderzoeken. In een open brief hebben ze hun kritiek verwoord, ze wijzen op de gebrekkige ethische toetsing en het ontbreken van goede peer review. Oftewel: wordt er zorgvuldig omgegaan met de proefpersonen en de risico’s die zij lopen, en hebben collega-wetenschappers voldoende inzicht in het onderzoek? Initiatiefnemer van de brief is universitair docent en statisticus Caspar van Lissa (UU). Hij benadrukt niet tegen onderzoek naar het heropenen van de maatschappij te zijn. Sterker nog, daar is hij een groot voorstander van. .  ‘Het is heel belangrijk om te kijken naar mogelijkheden om de maatschappij te openen. Ik denk dat we nog veel grootschaliger onderzoek moeten doen, en in alledaagse situaties. In het theater, in de klimhal, in het openbaar vervoer.’

Wil het symfonieorkest toekomstbestendig blijven dan zal ze zich moeten blijven ontwikkelen, samenwerken met andere disciplines, en goed blijven nadenken over het gekozen repertoire. Dat zijn de belangrijkste uitkomsten van een onderzoek dat is gedaan in opdracht van philharmonie zuidnederland. Stefan Rosu, directeur van het orkest, zocht 4 jaar geleden de samenwerking met de Universiteit van Maastricht met de vraag: hoe maken we het symfonische orkest passender bij onze tijd? De gemiddelde leeftijd van hun vaste bezoekers is 69 jaar, maar om te overleven zullen ze zich ook moeten richten op de jongere generatie. Twee onderzoekers gingen aan de slag: ze spraken met mensen binnen en buiten het orkest. Er werden experimenten opgezet waaronder muziekuitvoeringen op - voor een symfonieorkest - speciale locaties, zoals Mahler in een bruine kroeg in Maastricht. Maar niet alleen het symfonieorkest moet aan de slag - ook het publiek moet aan het werk, aldus de onderzoekers. Het publiek moet meer ruimte krijgen om zich op zijn eigen manier uit te spreken over klassieke muziek. Dat beaamt Stefan Rosu: “We hebben geleerd dat we meer naar het publiek moeten kijken, en dat we ze mee moeten laten doen” Het onderzoek werd gepresenteerd tijdens het symposium in Maastricht ‘Towards 2040: Creating Classical Music Futures’, 21 en 22 april.

De coronapandemie heeft er in Nederland voor gezorgd dat de sponsorbestedingen door bedrijven in 2020 zijn gedaald met 17% naar 645 miljoen euro, 135 miljoen minder dan in 2019. Rabobank blijft de grootste sponsor in Nederland, maar doet wel een flinke stap terug. Dat blijkt uit de aanstaande SponsorMonitor die eind april wordt gepubliceerd. Sportsponsoring wordt minder hard geraakt dan muziek- en cultuursponsoring. Bij sport bedraagt de afname met 65 miljoen euro 14%, van 455 naar 390. Ook mediasponsoring blijft relatief gespaard met een teruggang van zo’n 10%. Wel zwaar getroffen zijn de kunst & cultuur en lifestyledomeinen. Kunst & cultuursponsoring bedraagt nog zo’n 50 á 55 miljoen, ongeveer een halvering. Lifestyle sponsoring was al niet groot met 10 miljoen euro en is nu eigenlijk van de kaart geveegd. De sponsoring van de festival- en evenementenmarkt heeft het zwaar omdat daar veelal sprake is van eenjarige contracten en/of endemische sponsors (bier, frisdranken, alcoholhoudende dranken) waarbij sponsorcontracten gekoppeld zijn aan de verkoop op de festivals. Sponsoring van muziekfestivals is nagenoeg naar nul gegaan.

Onderzoekers van het RIVM en GGD hebben een onderzoek naar COVID-19 uitbraken bij zes koren afgerond. De uitbraken vonden plaats in september en oktober 2020. Bij vijf uitbraken is ‘aannemelijk’ dat de besmettingen tijdens de samenkomst zijn ontstaan. Een hoger besmettingsrisico bij zingen is daarom niet uit te sluiten. Maar in geen enkel geval kon met zekerheid worden vastgesteld via welke route de besmettingen ontstonden: via direct contact of uitstoot van druppeltjes, door rondzwevende aerosolen of door overdracht via oppervlakken (zoals deurklinken of de koffieautomaat). Ook sluiten de onderzoekers niet uit dat meerdere groepsleden al besmettelijk waren tijdens de bijeenkomst en dat juist dat feit tot het hoge aantal besmettingen kan hebben geleid. Op 15 april vindt een gratis online symposium plaats over de mogelijke rol van aerosolen bij de verspreiding van het coronavirus door spreken of zingen. Tijdens dat symposium komen ook andere onderzoeksresultaten ten aanzien van dit onderwerp aan de orde. Het symposium is een initiatief van KNO-arts Peter van Rijn (OLVG- Amsterdam).

Hoe kun je een nieuw publiek interesseren voor kunst en cultuur en laten genieten van al het moois dat er in Noord-Nederland wordt georganiseerd? Dat wordt in 2021 onderzocht in de proeftuin Nieuw Publiek. Doel van dit onderzoek is om samen met podiumkunstinstellingen manieren te ontwikkelen voor het creëren van een relatie met bestaand en nieuw publiek. Nieuw Publiek is een initiatief van de Stichting Kunst & Cultuur in Assen. In samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen gaan theaterprogrammeurs en theatermakers in Groningen, Friesland en Drenthe proberen meer mensen te interesseren voor hun voorstellingen. Het onderzoek start met gesprekken met theaterdirecties, theaterprogrammeurs, makers en (niet)publiek om beter te begrijpen hoe het culturele aanbod nu aansluit bij de leefwereld van mensen.

Om de diverse beroepservaringen van culturele en creatieve ondernemers te onderzoeken heeft dr. Sara Strandvad (Rijksuniversiteit Groningen) eind 2019 een onderzoek opgezet in samenwerking met Cultuur + Ondernemen. In totaal zijn hiervoor veertien interviews afgenomen en zijn de persoonlijke ervaringen in tekst en in beeld bij elkaar gebracht in een samenvatting. In het kort hun bevindingen en aanbevelingen. Op 1 april vindt er een webinar plaats : Groeien en Bloeien.

Stichting Vrouwen in Beeld heeft bekendgemaakt dat het in samenwerking met Universiteit Utrecht een onderzoek is gestart naar genderongelijkheid in Nederlandse televisie- en filmindustrie. Uit pilotonderzoek is gebleken dat zowel voor als achter de camera de verhouding tussen vrouwen en mannen niet gelijkwaardig is. Het nieuwe onderzoek zal deze verschillen nader in kaart brengen en dient als basis om binnen de industrie het gesprek aan te gaan hoe dit verbeterd kan worden.

Zestig tot zeventig procent van de culturele instellingen in Noord-Brabant verwacht dit jaar minder dan zeventig procent van hun normale omzet te halen. Bijna een kwart van de culturele instellingen vreest een faillissement. Veel zelfstandig werkende kunstenaars hebben hun inkomen verloren en konden niet of nauwelijks gebruikmaken van landelijke steunregelingen. Alle Brabantse instellingen en kunstenaars hebben te maken met het wegblijven van publiek en wegvallen van omzet. Dat blijkt uit een onderzoek onder culturele instellingen en kunstenaars in Noord-Brabant, dat in opdracht van Kunstloc Brabant werd uitgevoerd door onderzoeksinstellingen PON en Telos. Uit het onderzoek komt duidelijk naar voren dat de cultuursector tijdens de lockdown uitermate kwetsbaar is gebleken. “De culturele sector wordt gestimuleerd eigen inkomsten te generen, maar in een subsidierelatie met een overheid mogen instellingen geen reserves opbouwen. Dat breekt de sector nu op. Nu culturele instellingen en makers een lange periode moeten overbruggen, is hulp van de overheid nodig, anders stort het bouwwerk in.”, zegt Henri Swinkels, directeur-bestuurder Kunstloc Brabant. Het onderzoek laat ook zien dat een deel van de kunstenaars inteert op reserves en leeft van het inkomen van een partner. Omdat de financiële nood hoog is, heeft een deel een bijbaan gezocht buiten de cultuursector. De steunregelingen bleken voor hen vaak niet toegankelijk. Kunstloc Brabant werkt momenteel aan een advies aan provincie en gemeenten dat begin volgende week zal worden gepresenteerd. Dat moet gemeenten en de sector handvatten bieden om een uitweg uit de crisis te zoeken.

In november 2020 ging Robert Knight, docent ‘zintuigen en makerschap’ en projectdocent van de opleiding New Design & Attitudes, St, Joost School of Art & Design, voor een week aan de slag met vijftien tweedejaarsstudenten. Tijdens de workshop werden studenten uitgedaagd na te denken over een nieuw soort tentdoek of overkapping. Die hebben ze uiteindelijk met een 3D-printer geproduceerd. St. Joost start nu met de workshop 3D Textile. Daarin worden studenten uitgedaagd met behulp van 3D-printers nieuwe tenten te ontwikkelen.  De resultaten van het onderzoek van het lectoraat worden in 2022 gepresenteerd op de Dutch Design Week. Een terug- en vooruitblik.

Rob Ahlers heeft voor zijn promotieonderzoek gereconstrueerd waardoor Eurosonic Noorderslag zo’n succes is geworden. Op 1 maart 2021 promoveert hij met het proefschrift ‘Showcasing European Music Festival Networks: the case of Eurosonic Noorderslag’ aan de faculteit Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. De promovendus concludeert dat het festival de status als voornaamste Europees showcasefestival heeft verkregen door het opbouwen van innovatieve internationale netwerken. Het event fungeert als model voor initiatieven die bijdragen aan het behoud van een lokale culturele identiteit en die tegelijkertijd internationale samenwerkingsprojecten uitvoeren. Het festival heeft een sterke naam opgebouwd als een kwaliteitsfilter dat status en reputatie toevoegt aan de biografie van artiesten die worden toegelaten tot het evenement.

Culturele locaties met 30% bezetting hebben een zeer laag infectierisico. Dit blijkt uit een onderzoek van de Technische Universiteit van Berlijn. Uit de resultaten bleek dat, indien ventilatie, sociale afstand en hygiënemaatregelen in acht worden genomen, een theater, een opera of een museum met 30% bezetting het laagste infectierisico heeft van alle onderzochte gesloten ruimten. In scholen bijvoorbeeld is het risico, zelfs als een klaslokaal slechts voor de helft bezet is en de leerlingen een mondmasker dragen, nog steeds bijna zes keer hoger dan in een theaterzaal die voor 30% bezet is.

Uit de nieuwste cijfers van het European Audiovisual Observatory blijkt dat VOD-inkomsten van €388,8 miljoen naar €11,6 miljard tussen 2010 en 2020. D.w.z. dat de inkomsten verdertigvoudigd zijn. NBF heeft een overzicht van de belangrijkste conclusies.

Poëzie kom je echt overal tegen: als je over straat loopt, kun je zomaar oog in oog staan met een muurgedicht. Als je de krant openslaat zie je in de rouwadvertenties vaak gedichten of poëziecitaten afgedrukt. En de mensen die de meeste poëzie lezen, doen dat op hun mobiele telefoon. Populaire Instagramdichters hebben daar miljoenen volgers. Als je op deze manier naar poëzie kijkt, is het genre een wezenlijk onderdeel van onze cultuur. En toch wordt poëzie vaak weggezet als een nicheproduct, en zelfs met regelmaat doodverklaard. Dat komt doordat de wetenschap tot nu toe vaak vanuit een ‘boekcentrisch’ perspectief naar poëzie keek, verklaart Kira van der Starre. Literatuurwetenschapper van der Starre (Universiteit Utrecht) deed promotieonderzoek naar poëzie buiten het boek. Wat ook opvalt in het onderzoek van Van der Starre, is dat poëzieliefhebbers buiten het boek vaak vrouwen zijn.

Het Nieuwe Instituut nodigt ontwerpers, onderzoekers, archiefbeheerders en beleidsmakers uit om op 4 maart van gedachten te wisselen over het erfgoed van het ontworpen landschap. Waardevol archiefmateriaal gaat nu verloren omdat een beleidsstrategie of concrete opvangplek ontbreekt. Maar wat is een werkbare oplossing die past bij deze tijd en de middelen die er zijn? Hoe kunnen we stapsgewijs toewerken naar een Collectie Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur? In 2018 kaartte het College van Rijksadviseurs haar zorgen aan over het beheer en ontsluiting van de archieven van tuin- en landschapsarchitecten bij minister van Engelshoven (OCW). De Rijksadviseurs stelden in een brief dat - gelet op de beeldbepalende en culturele betekenis van deze discipline voor onze leefomgeving - het te betreuren is dat richtlijnen en beleid voor de archieven van de tuin- en landschapsarchitecten ontbreken. Het materiaal dat bewaard wordt in het Nationaal Archief, Het Nieuwe Instituut, Speciale Collecties WUR, regionale archieven en stadsarchieven is zeer waardevol maar geeft slechts een gefragmenteerd beeld van de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur. Om te kunnen voortbouwen op het verleden en dat als tijdsbeeld en cultuurdaad een rol te laten spelen in vernieuwing, is het van belang waardevol materiaal duurzaam te bewaren en ontsluiten. Het Nieuwe Instituut is daarom in opdracht van het Ministerie van OCW een onderzoek gestart naar een mogelijk verzamelbeleid ten aanzien van tuin- en landschapsarchitectuurarchieven. Het onderzoek mondt uit in een advies dat in mei 2021 wordt aangeboden aan de minister.

In opdracht van Cultuur Oost voerde Edwin van Meerkerk, universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, tijdens Cultuureducatie met Kwaliteit 2017-2020 een onderzoek uit naar de samenwerking tussen leerkrachten en kunstdocenten. Een woordenboek voor samenwerking tussen leerkracht en kunstdocent brengt de succes- en faalfactoren van de samenwerking tussen leerkrachten en kunstdocenten in beeld. Centrale vragen zijn daarbij: Wat zijn de verwachtingen van de samenwerking van beide partijen? Hoe beschrijven beide partijen hun eigen rol en die van de ander?

 Marlon Schotel wint de Scriptieprijs Leesbevordering 2020, een initiatief van Iedereen Leest en Stichting Lezen Nederland. De laureaat onderzocht in haar masterscriptie of een boek lezen meer oplevert op vlak van sociale cognitie dan een film bekijken. Schotel ontvangt met deze prijs 1000 euro, die ze graag wil investeren om structureel over boeken te praten op school. Schotel, die de masteropleiding Jeugdliteratuur volgde aan Tilburg University, vergeleek in haar scriptie de leeservaring van twaalfjarigen bij het boek Wonder (R.J. Palacio, 2014) met hun kijkervaring bij de gelijknamige filmadaptatie (Stephen Chbosky, 2017). De lezers bleken een voetje voor te hebben op de filmkijkers. Stichting Lezen sprak daarover met haar.

De publicatie Competition Culture in Europe 2017-2020 compileert de activiteiten en onderzoeks- en onderwijsprojecten op het gebied van prijsvragen in Europa. Hiermee wordt het vierjarig programma Competition Culture in Europe, geïnitieerd door Architectuur Lokaal, afgesloten. Twintig Europese landen waren betrokken bij de implementatie van het programma; in zes daarvan werden onderzoeksprogramma’s met studenten opgezet. Doel van het programma was de kwaliteit van de opdrachtverlening te verbeteren om hiermee bij te dragen aan de ontwikkeling van de Europese bouwcultuur door middel van de uitwisseling van kennis en ervaringen tussen Europese landen. Daarbij was er veel aandacht voor verbetering van de toegankelijkheid en transparantie van ontwerpwedstrijden in Europa. Gedurende vier jaar is er veel gedaan om wederzijds begrip tussen de verschillende nationale culturen te verbeteren. Het boek bundelt de vele activiteiten op het gebied van prijsvragen in Europa, inclusief onderzoeks- en onderwijsprojecten in de verschillende Europese landen.

Sinds 1997 maakt de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek bij de start van het nieuwe jaar de CPNB Top 100 bestverkochte boeken bekend. Sinds 2015 gebeurt dat ook voor de CPNB Top 100 meest uitgeleende boeken. De CPNB presenteert tegelijkertijd de cijfers over de boekenmarkt van het voorbije jaar 2020. Bij deze 23ste editie van de Top 100 zijn een aantal opvallende zaken uitgelicht. CPNB directeur Eveline Aendekerk maakte deze cijfers bekend in een video. Zij onderstreepte daarbij het grote belang van ‘krachten bundelen’ in het boekenvak, om samen de coronacrisis zo goed mogelijk door te komen

Een klein aantal zeer populaire titels zorgt voor een groot deel van de verkopen in de boekenmarkt: de toptitels. Het belang van toptitels voor de jaaromzet stijgt, zeker voor fictie en het literair-culturele segment. KVB Boekwerk over het belang van toptitels in 2020.

De verschuiving naar online verkoop is de grootste verandering die de boekensector heeft meegemaakt in 2020. Waar de fysieke winkels 11% minder omzet maakten dan in 2019, steeg de omzet van e-commerce met maar liefst 27%. Dat blijkt uit het Dashboard Verkoopkanalen van KVB Boekwerk

De impact van de coronamaatregelen op het boekenvak was groot. De fysieke boekwinkels kregen te maken met beperkingen en uiteindelijk een volledige sluiting. E-commerce maakte juist een enorme groei door. Een analyse van 2020 van de boekensector door KVB Boekwerk.

Project IDOLS is een initiatief van de Federatie Creatieve Industrie uitgevoerd in het kader van de Arbeidsmarktagenda, mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het project laat zien hoe de culturele en creatieve sector effectief ingezet kan worden bij het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. Het stimuleren van opdrachtgeverschap en professionaliseren van de sector vergroot tegelijkertijd het verdienvermogen. Vier onderzoekers van de TU Delft deden onderzoek naar de leeropbrengsten. Wat heeft IDOLS opgeleverd? En hoe moet een eventueel vervolg eruit zien?

Na de coronacrisis zullen nog meer kerken leeg komen te staan. Wat doen we met deze toch zo beeldbepalende gebouwen? Met het boek Kerkgebouwen – 88 inspirerende voorbeelden van nieuw gebruik, uitgegeven in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, bestaat voor sloop niet langer een excuus. Elke functie is denkbaar, toont dit abc van herbestemmingen, van appartement tot zorgcomplex. Maar uit de inventarisatie van herbestemde kerken blijkt dat de meeste een culturele of maatschappelijke functie hebben gekregen. De Volkskrant kiest 5 aansprekende voorbeelden, waaronder de Sint-Petruskerk, Vught en kloostercomplex Mariënhage, Domusdela, Eindhoven.

Kunstenaars konden tussen 1949 en 1987 een uitkering krijgen in ruil voor kunstwerken - de beruchte ‘Contraprestatie’. Had die gesubsidieerde kunst wel kwaliteit? En waar zijn die honderdduizenden werken gebleven? Conservator Fransje Kuyvenhoven deed onderzoek. De Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR) heeft veel Nederlandse kunstenaars de mogelijkheid gegeven zich te ontwikkelen, maar de regeling was in de crisistijd van de jaren tachtig niet meer te handhaven.

De exportwaarde van de Nederlandse popmuziek bevond zich in 2019 op vrijwel hetzelfde niveau als dat van 2018. In totaal kwam een bedrag van € 214,1 miljoen in de boeken. Dat is afname van 1,01 % ten opzichte van 2018. Het gaat hierbij om drie onderdelen waarop het onderzoek is gebaseerd, namelijk Rechten, Opnamen en Optredens. Het jaarlijkse onderzoek, dat sinds 2004 plaatsvindt, is uitgevoerd door Perfect & More in opdracht van Buma Cultuur. De Nederlandse muziekexport zal in 2021 vermoedelijk met 70 procent krimpen. Dat zei Frank Helmink, directeur van BUMA Cultuur, bij de presentatie van het rapport.

Een nieuw onderzoek van het Deense Film Instituut toont voor het eerst de consumptie en perceptie van speelfilms en televisieseries (fictie) door kinderen, zowel in de bioscoop als thuis. Het doel van de studie is om inzicht te geven in de kijkgewoonten en verwachtingen van kinderen met betrekking tot films en televisieseries - in vergelijking met gaming, social media en dergelijke. Het onderzoek laat ook zien wat 7 tot 14-jarigen motiveert om naar de bioscoop te gaan of films en series thuis te bekijken, welke ervaringen ze hebben en wat ze denken over Deense fictie in het algemeen.

Het CBS publiceert ‘’Podiumkunstactiviteiten en -bezoek, 2016-2019.’’, met daarin cijfers met betrekking tot het aantal activiteiten en bezoekersaantallen bij podia voor professionele podiumkunsten, naar genre en regio, over de jaren 2016-2019. Deze tabel is gebaseerd op informatie uit verschillende bronnen. Behalve data van het CBS zijn ook gegevens gebruikt die verzameld zijn door de Vereniging Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) en de Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals (VNPF).

In de NOM Kids Monitor 2020 is het mediagedrag in brede zin van kinderen in kaart gebracht. Dat gaat om alle media: internet en social media, gamen, televisie kijken, tijdschriften en boeken lezen en bioscoopbezoek. Ook het gebruik van digitale apparaten en tal van interesses en activiteiten van kinderen zijn onderzocht. Dit multi-cliënt onderzoek is in het najaar van 2020 uitgevoerd door GfK, onder ruim 1000 kinderen in de leeftijd van 6-12 jaar. De Stichting NOM is verantwoordelijk voor de technische begeleiding. Kinderen maken gebruik van tal van media naast elkaar. Het gebruik is relatief stabiel in vergelijking met drie jaar geleden. Van alle apparaten en devices wordt televisie nog steeds het meest gebruikt (95%). Tablet en smartphone staan op de tweede plaats (beide 85%). Bij de sociale media is TikTok met stip op nummer 1 gekomen met 49% bereik onder 6-12 jarigen. Alle andere social media zijn gegroeid, behalve Facebook waarvan het gebruik hetzelfde is als drie jaar geleden (20%).

De impact van de coronacrisis op de cultuursector was in 2020 groot: minder budget, een verschuiving van werkzaamheden, maar ook veel innovatieve oplossingen. De belangrijkste resultaten van het Cultuurmarketing Onderzoek 2020.

Rule the Game, het platform dat videogamen leuk maakt voor het hele gezin en waar iedereen terecht kan met vragen over videogames en verantwoord videogamegedrag, publiceert op 14 december de resultaten van een onderzoek naar het videogamegedrag van kinderen. In dit jaarlijkse onderzoek zijn 1030 Nederlandse ouders tussen de 25 en 60 jaar, met een kind tussen de 4 en 17 jaar, gevraagd naar het videogamegedrag van hun kind. Uit dit onderzoek blijkt dat maar liefst 86% van de Nederlandse ouders de voordelen ziet van het spelen van videogames bij de ontwikkeling van hun kind, een stijging ten opzichte van de vorige jaren. Een meerderheid van de ouders in Nederland ziet videogaming als goed middel om de Engelse taalvaardigheid van hun kind te verbeteren (58%) of een goede manier om de creativiteit van hun kind te stimuleren (56%). Ook beschouwen ouders videogaming bevorderlijk voor de intelligentie van hun kind (33%) en goed voor de sociale vaardigheden van hun kind (30%). Slechts 14% ziet helemaal geen voordelen in de invloed van videogames op kinderen.

Boekenlezers begrijpen taal namelijk beter, zo laat Saoradh Favier zien in haar onderzoek, waarop ze aan het Max Planck Instituut in Nijmegen promoveert. “Boekentaal is een rijke bron van grammaticale variatie”, verklaart de onderzoeker. Maar dat is niet het enige wetenschappelijk bewezen positieve effect van lezen.

Bij bijna de helft van de kinderopvangcentra vond vorig jaar helemaal geen of maar één keer een specifieke creatieve en/of kunstzinnige activiteit plaats. Een gemiste kans, want kunst en expressie zijn goede manieren om de ontwikkelingsgebieden van kinderen te stimuleren. LKCA onderzocht de rol van pedagogisch medewerkers bij het organiseren en begeleiden van dit soort activiteiten. Krijgen zij wel voldoende handvatten mee vanuit hun opleiding? Voor het onderzoek sloeg LKCA de handen ineen met de beroepsvereniging voor Pedagogisch Professionals in de Kinderopvang (PPINK). PPINK zette de digitale vragenlijst uit onder haar leden. 85 respondenten vulden de vragenlijst (volledig) in. De resultaten zijn indicatief, maar geven wel een mooi eerste beeld.

Het jaar 2020 zou het jaar van de Proeftuin Internationalisering moeten worden. Dit heeft door Covid-19 een iets andere wending gekregen dan voorzien, maar is als onderwerp niet minder actueel: juist niet. In samenwerking met Liza Voetman zal er vanuit AIR platform Brabant een onderzoek worden gestart naar het Internationaliseringbegrip in en voor AIR’s in een Post-Coronasamenleving. Hiervoor heeft zij een bijdrage mogen ontvangen van het Mondriaan Fonds. Het onderzoek zal voor iedereen toegankelijk zijn en ook tussentijds gedeeld worden via de website van AIR platform Brabant. Vanuit het belang van een kennisfundament onderzoekt Voetman internationalisering de komende maanden, tot begin mei 2021, zowel op individueel als collectief niveau. ‘In dit onderzoek vertrek ik vanuit de actualiteit, als vraag naar de toekomst. Juist nu, in een tijd waarin de samenleving deels lijkt stil te staan en het passeren van grenzen vrijwel onmogelijk is geworden’, aldus Voetman.

Als alternatief op de najaarsbijeenkomst organiseerde de Tiele-Stichting in november 2020 een webinar over het verdienmodel van literaire auteurs. Ook de literaire wereld heeft volop te maken met de gevolgen van de coronacrisis: schrijvers leven zelden alleen van de boeken die ze publiceren, maar moeten het juist ook hebben van voordrachten, optredens op scholen en workshops. Wie onderzoek doet naar inkomens van schrijvers door de eeuwen heen, kan vaststellen dat zij altijd veel verschillende klussen met elkaar hebben moeten combineren, en begrijpt des te beter waarom ook schrijvers in deze crisis al snel in moeilijkheden kunnen raken. In het webinar bespreken onderzoekers van verschillende Nederlandse en Vlaamse universiteiten de relatie tussen geld en auteurschap vanaf de middeleeuwen tot nu.

Bewindslieden en ambtenaren hebben een veel te blijmoedig beeld van cultuureducatie. Ontwikkel een degelijk referentiekader, zorg voor vakdeskundigheid en maak de rol van de Rijksoverheid eenduidiger. En: laat subsidiegeld rechtstreeks naar scholen gaan, in plaats van naar culturele instellingen. Op basis van zijn promotieonderzoek naar cultuuronderwijsbeleid in de afgelopen decennia komt Piet Hagenaars met 5 aanbevelingen om de onmacht van het cultuuronderwijs te doorbreken.

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft een rapport gepubliceerd waarin de veerkracht van de Nederlandse binnensteden onderzocht wordt, als vervolg op het eerste rapport over dit onderwerp uit 2015. Uit het onderzoek komt de conclusie dat corona een ‘ongekende druk op de economische vitaliteit van de binnensteden zet, maar ook dat deze veerkrachtig genoeg zijn om op termijn de gevolgen van de coronapandemie te doorstaan.’ Uit het onderzoek blijkt dat de winkelleegstand in binnensteden nu hoger is (10,8 procent) dan het Nederlandse gemiddelde (7,5 procent). Er zijn echter belangrijke verschillen tussen typen binnensteden: in het ‘bruisende’ profiel is de winkelleegstand zelfs gedaald. Dit duidt, aldus het rapport, op een ‘trendmatige divergentie’ tussen binnensteden. Er wordt overigens wel een forse toename van winkelleegstand verwacht, ruim 40 procent meer. De verwachte impact van corona zal echter per binnenstad variëren. De sterkere binnensteden, Amsterdam voorop, krijgen de hardste klappen. Op de lange termijn kan de situatie in de zwakkere binnensteden zorgelijker zijn, omdat corona daar bestaande negatieve trends versterkt, hoewel deze gemeenten vaak al bezig zijn de aanwezige problemen aan te pakken

Op 3 december presenteerde de Boekmanstichting de pilotsite voor de nieuwe Cultuurmonitor. Met nieuwe datavisualisaties, een interactieve bronnen explorer en enkele eerste analyses. De monitor zal vanaf 2021 gegevens over ontwikkelingen in het culturele leven in Nederland gaan verzamelen en ontsluiten. Het doel van de monitor is beleid en veld goed te informeren en daarmee bij te dragen aan een sterke cultuursector. Deze nieuwe landelijke cultuurmonitor is de opvolger van Cultuur in Beeld (OCW tot 2017), Het culturele leven. 10 culturele domeinen bezien vanuit 14 kernthema’s (SCP 2018), de Cultuurindex en De Staat van Cultuur (Boekmanstichting 2013-2019). De cultuurmonitor ontsluit dan ook zo goed mogelijk de belangrijkste gegevens uit deze eerdere publicaties.

Hiphop verdeelt en verbindt, en werkt als een spiegel voor de samenleving. Maar hoe vergroten we de kennis over hiphop? Een van de aanbevelingen: maak meer geld vrij voor onderzoek naar Nederlandse hiphop. Aldus Miriam Geerdes-Gazzah. Dit artikel kwam tot stand naar aanleiding van de eerste Europese Hiphopconferentie in Nederland ‘Breaking Rules’ (11 en 12 september 2020 in Rotterdam).

STUDIO i is een platform voor inclusieve cultuur, een initiatief van het Stedelijk Museum Amsterdam en het Van Abbemuseum te Eindhoven. De missie van STUDIO i is om een duurzame impuls te geven aan de toegankelijkheid en inclusie binnen het culturele veld. Voor STUDIO i deed Impact Centre Erasmus onderzoek naar hoe culturele organisaties de mate van inclusie en toegankelijkheid kunnen meten, evenals het effect van de inclusieve koers die culturele organisaties varen. De handleiding Groeien naar meer inclusie in de culturele sector: Van Theory of Change naar meetplan biedt handvatten voor medewerkers die verantwoordelijk zijn voor het stimuleren en monitoren van inclusie. De resultaten kunnen culturele organisaties helpen bij het optimaliseren van de inclusieve koers. Dit rapport is dan ook specifiek gericht op de medewerkers van culturele organisaties die verantwoordelijk zijn voor het implementeren, stimuleren en monitoren van inclusie. Hierbij kun je denken aan directie, HR managers of inclusiemedewerkers.

De percentageregeling voor beeldende kunst bij Rijksgebouwen bestaat bijna 70 jaar. Sinds 1951 zorgt de regeling ervoor dat een percentage van bouwkosten aan Rijksgebouwen wordt gebruikt om opdrachten uit te schrijven aan beeldend kunstenaars. Hoewel deze lange staat van dienst waardering oogst, bestaat er ook onduidelijkheid over de rol die de Rijksoverheid via deze regeling speelt als opdrachtgever. Om op goede wijze de positie in het opdrachtgeverschap te kunnen bepalen, vroeg het Atelier Rijksbouwmeester de Boekmanstichting wat ervaringen met de percentageregeling uit het nabije verleden ons leren over haar functioneren. Ook wilde het Atelier weten hoe de regeling vanuit deze inzichten in de toekomst kan worden verstevigd als vorm van opdrachtgeverschap in de Nederlandse beeldende kunst. Het doel van dit onderzoek is om het functioneren van de regeling in kaart te brengen en inzicht te krijgen in de toekomstbestendigheid ervan. Voor die toekomstbestendigheid is het belangrijk om ook andere vormen van opdrachtgeverschap te inventariseren en parallellen te trekken met de percentageregeling. Wat leren ervaringen met de percentageregeling uit het nabije verleden over haar functioneren en hoe kan de regeling vanuit deze inzichten in de toekomst worden verstevigd als vorm van opdrachtgeverschap in de Nederlandse beeldende kunst?

In november 2020 presenteerde onderzoeker Henk Vinken (HTH Research) de resultaten van zijn onderzoek naar honorariumrichtlijnen voor freelance musici. Hij onderzocht de totstandkoming van tariefafspraken in de uitvoeringspraktijk van freelancers in de klassieke muziek en in de popmuziek. Einddoel was te komen tot een voorstel voor tariefafspraken. In het eindrapport komt naar voren dat alle partijen in de klassieke en de popmuziek eerlijker tarieven willen, dat wil zeggen hogere gages dan er nu betaald worden. Cao’s zijn een referentiepunt voor beide partijen (waarbij pop naar klassiek kijkt), maar er wordt breed gepleit voor ‘een simpele afspraak over een eerlijk tarief’ zodat je gewoon weet ‘wat je per uur kan vragen’. Beide groepen musici willen met tariefafspraken richting podia kunnen communiceren wat een optreden kost. ‘Dan kan je zeggen dat als je als zaal een project wil hebben dat zoveel kost en je niet hoeft te beknibbelen op musici.’ Dit onderzoek sluit aan bij de discussie over Fair Practice, specifiek het toepassen van fair pay in de podiumkunstensector. Het werd uitgevoerd in opdracht van Fonds Podiumkunsten als onderdeel van het thema Afspraken (honoraria & tarieven) van Platform ACCT.

Door LKCA, het landelijke Kenniscentrum voor Cultuureducatie en Amateurkunst, wordt op meerdere terreinen onderzoek gedaan naar de korenwereld. Dit gebeurt voor wat betreft de koorsector in goed overleg met Koornetwerk Nederland. Voor 2021 staan drie belangrijke onderzoeken in de planning: de Verenigingsmonitor, de Monitor Amateurkunst en een onderzoek naar ‘informele koren’. Ook zal LKCA onderzoek (blijven) doen naar de gevolgen van het corona-virus op de korenwereld. Een beknopt overzicht van deze onderzoeken naar het korenlandschap, de amateurzangers en gevolgen van corona.

De Boekmanstichting is in samenwerking met onderzoeksbureaus APE Significant en SiRM gestart met de uitvoering van de monitor Cultuur en corona. Het doel hiervan is beter inzicht te krijgen in de gevolgen van de coronamaatregelen voor de culturele en creatieve sector en om deze vervolgens voor langere tijd te kunnen monitoren. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van de taskforce culturele en creatieve sector met steun van het ministerie van OCW, zoals ook toegelicht in de bijlage bij de uitwerking van de maatregelen binnen tweede specifieke steunpakket voor de culturele en creatieve sector van 16 november jl. Informatie over o.m. de aanpak en de stappen die zijn en worden gezet

Tijdens de lockdown is de Nederlandse consument meer gaan lezen. Veel van de boeken worden nu online gekocht. Het percentage consumenten dat hun laatste boek in de online winkel kocht steeg van een derde voor de lockdown naar bijna de helft tijdens de lockdown. Dat de webwinkel in populariteit is gestegen, heeft waarschijnlijk te maken met corona: 16% van de respondenten zegt bij Bol.com te kopen vanwege de coronamaatregelen. Maar ook andere factoren spelen al jaren een rol bij de groei van online. Hierbij zijn de grootste factoren het zoekgemak, het vanuit huis kunnen winkelen en de openingstijden. Tegelijk zijn er consumenten die juist in deze tijd de voorkeur geven aan de fysieke boekhandel. Meer dan de helft van de consumenten koopt liever een papieren boek in de boekhandel. Maar liefst vier op de tien consumenten zegt de voorkeur te geven aan de fysieke boekwinkel waar hij altijd komt. Deze loyaliteit aan de fysieke boekwinkel is gestegen sinds 2019. Mogelijk speelt corona hier een rol: de voornaamste reden die men aangaf om in de lokale winkel te kopen was het steunen van de lokale ondernemers. Andere belangrijke redenen zijn dezelfde die de consument al jaren aangeeft: de prettige en inspirerende omgeving die de boekhandel biedt, de persoonlijke bediening en het advies van het personeel. Een boekhandel in de buurt wordt zeer gewaardeerd.

Op 20 november verscheen het rapport ‘’Voorleesprojecten voor vluchtelingenkinderen: hoe kan de kracht van verhalen worden ingezet om de psychosociale gezondheid te versterken?”. Het rapport onderzoekt op welke manier voorlezen en activiteiten rond boeken en verhalen de veerkracht en het psychosociaal welbevinden van vluchtelingenkinderen kunnen versterken. Stichting Lezen beschouwt het als haar taak om alle kinderen de rijkdom van boeken te laten ervaren, en wil professionals daarom handvatten aanreiken om ook vluchtelingenkinderen waardevolle voorleeservaringen te bieden.