Trends & Ontwikkelingen

Bij een routinecontrole van een 17de-eeuws groepsportret in de eigen collectie ontdekte het Amsterdam Museum onlangs een hoogst ongebruikelijke tatoeage. Het schilderij dat zich doorgaans in depot bevindt, is omstreeks 1674 in Amsterdam gemaakt en wordt toegeschreven aan Wallerant Vaillant (1623-1677). Tijdens het opstellen van een conditierapport van het werk zag schilderijenrestaurator Liesbeth Abraham op de binnenkant van de linker pols van een van de vier heren zittend rondom een tafel, een grijsblauwe tekening van een achtpuntige ster met een staart. Door het armgebaar van de man kruipt niet alleen zijn mouw omhoog waardoor de tatoeage zichtbaar wordt, maar komt die ook midden in de compositie te staan.

Uit een tijd waarin het dragen van een tatoeage onder notabelen als ongepast werd beschouwd, is het opvallend er een zo open en bloot aan te treffen bij iemand uit de maatschappelijke bovenlaag van de Republiek der Nederlanden.

Als 13-jarig meisje stapte Laetitia Gerards vol verwondering voor de eerste keer de Fontys-deuren binnen. Nu, bijna twintig jaar later, is ze een grote naam in de Nederlandse wereld van klassieke muziek. En nog steeds kijkt ze met veel plezier terug op de tijd dat ze in Tilburg studeerde. De tip voor andere studenten: durf uit te proberen, maak je eigen hokjes, zoek uit waar je blij van wordt, maak gekke combinaties. Durf, durf, durf, zeker nu het nog kan. “In je studietijd is het zo leuk om te experimenteren. Doe waar jij goed in bent en waar je je goed bij voelt. Dat had ik mezelf achteraf gezien nog wel wat meer gegund.”

Het Fonds Podiumkunsten biedt diverse subsidieregelingen, programma's en projecten, zowel voor individuen (artiesten en podiumkunstenaars) als organisaties. De subsidiewijzer is te gebruiken om de juiste regeling te selecteren. De subsidierondes voor 2026 staan nu op de website met de data bovenaan op elke regelingspagina. Zo zie je meteen vanaf wanneer je kunt aanvragen.

De continuïteit van cultureel jongerenplatform Artquake in Dijk en Waard blijft onder druk staan. Half november is er nog steeds geen duidelijkheid over de activiteitensubsidie van volgend jaar, terwijl Artquake behoefte heeft aan een structurele subsidie én een eigen plek met toekomstperspectief. Oprichtster Mado de Vries dreigt het bijltje er bij neer te gooien omdat er onvoldoende financiële middelen zijn. Terwijl de activiteiten van Artquake naadloos passen in het beleid dat er op gericht is om jongeren te activeren en vereenzaming onder jongeren te voorkomen.

De in juni 2025 aangekondigde wijzigingen van de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) worden in 2026 doorgevoerd. Dat heeft demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), Gouke Moes, aangekondigd. In de Sim is vanaf 2026 structureel €103 miljoen beschikbaar voor de instandhouding van rijksmonumenten. De verdeling daarvan over de verschillende categorieën rijksmonumenten is nu in de regeling opgenomen.

De samenleving die je wilt verdedigen. Deze boodschap uit ons maatschappelijk noodpakket stuurden de Maatschappelijke Bondgenoten (sport, cultuur, boeken, evenementen en nieuwsmedia) aan de 150 leden van de nieuwe Tweede Kamer, vergezeld van een felicitatie met hun kamerlidmaatschap. De bondgenoten staan namelijk voor een samenleving die elkaar blijft opzoeken. Sport, cultuur, boeken, evenementen en nieuwsmedia maken Nederland niet alleen herkenbaar; ze houden het land bij elkaar. 

De Kamerleden treffen in hun postvak heldere voorstellen aan om de publieke infrastructuur van deze sectoren - die ons verbindt - te beschermen en te versterken. Het verbandje dat zij erbij krijgen symboliseert dit. De komende formatie en jaren vragen om keuzes. Het maatschappelijk noodpakket helpt om deze keuzes gericht te maken. Wie Nederland weerbaar wil houden, begint hier bij cultuur en sport.

De winnaars van de jaarlijkse Gijs Bakker, René Smeets en Melkweg Awards werden bekendgemaakt tijdens de opening van de Graduation Show op zaterdag 18 oktober 2025. De winnende projecten werden geselecteerd door een jury van experts tijdens de master- en bachelordiploma-uitreikingen van dit jaar aan de Academie. De jury was onder de indruk van de kwaliteit van alle projecten en selecteerde de volgende winnaars:  Ze Qiu (MA Critical Inquiry Lab) als winnaar van de Gijs Bakker Award 2025, Anna Zoe Hamm als winnaar van de Melkweg Award 2025 en Karin Pinto als winnaar van de René Smeets Award 2025. 

Vanaf januari 2026 start de cursus Basisvorming Dirigeren als een gezamenlijk initiatief van KultuurLoket, Keunstwurk, Muziekbond Groningen-Drenthe, Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân en K&C. Met deze samenwerking willen we het groeiende tekort aan dirigenten in Groningen, Friesland en Drenthe terugdringen. Vooral school- en jeugdorkesten, dorpsorkesten en Nieuw Talent Orkesten hebben behoefte aan nieuwe dirigenten.

Bakkerijmuseum de Oude Bakkerij in Medemblik heeft de VriendenLoterij Museumprijs 2025 gewonnen. Het publiek koos met overtuiging voor het museum dat cultuur niet alleen laat zien, maar ook laat horen, voelen, ruiken en proeven. Met 12.408 stemmen liet het Bakkerijmuseum het Drents Museum en NEMO Science Museum achter zich. De prijs stond dit jaar in het teken van het thema ‘multisensorisch museum’. De jury prees het museum om de manier waarop het verschillende zintuigen weet te prikkelen.

Maandag 10 november organiseerde de BNA een werkbezoek met de Raad voor Cultuur, gericht op de impact, kansen en zorgen rond kunstmatige intelligentie (AI) voor architecten en ontwerpers. De Raad voor Cultuur is het onafhankelijke adviesorgaan van de regering en het parlement op het gebied van kunst, cultuur en media. De Raad werkt momenteel aan een advies over de inzet en betekenis van AI in de creatieve industrie, met concrete aanbevelingen voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), de minister en de sector.

Tijdens het bezoek gingen voorzitter Jeroen de Willigen en BNA-leden Sanne van der Burgh (MVRDV NEXT) en Stefan Prins (Powerhouse Company) in gesprek met de Raad over hoe AI innovatie kan stimuleren en architecten weer meer ruimte kan geven voor hun kerntaak: integraal ontwerpen en het creëren van kwaliteit in het bouwproces. De Raad verwacht het rapport in april 2026 te overhandigen.

Via internetconsultatie.nl kan iedereen suggesties doen voor verbetering van wet- en regelgeving die in voorbereiding is. De consultatie betreft een wijziging van de Wet op het specifiek cultuurbeleid staat nu online. De voorgestelde wijziging maakt het mogelijk om vanaf 2029 cultuursubsidies toe te kennen voor een termijn van acht jaar, in plaats van voor vier jaar. Reageren kan tot en met 15 december 2025. 

Deze consultatie is belangrijk voor culturele organisaties die subsidies aan willen vragen bij het Rijk of één van de rijkscultuurfondsen. Daarnaast is de consultatie belangrijk voor de rijkscultuurfondsen, de decentrale overheden en de Raad voor cultuur. Toegevoegd aan de consultatie is de wet specifiek cultuurbeleid en de beleidskompasvragen. 

Maandagmiddag om drie uur was het zover. Na dertig jaar onderzoek kon de wereld via een livestream meekijken en -luisteren naar twee nieuwe orgelwerken van Johann Sebastian Bach. Ton Koopman speelde de chaconnes in d-klein en g-klein op het orgel van de Thomaskirche in Leipzig, de kerk waar Bach zo lang werkzaam was. 

Onbekende muziek van Bach is altijd groot nieuws. Het Bach Archiv in Leipzig had het zelfs over ‘spectaculaire ontdekkingen’, en gaf de twee stukken de officiële BWV-nummers 1178 en 1179. BWV staat voor Bach-Werke-Verzeichnis, en als een stuk eenmaal een BWV-nummer krijgt is dat het ultieme stempel van goedkeuring. Dat het dertig jaar duurde vooraleer dit stempel erop gezet kon worden, zegt iets over de zorgvuldigheid waarmee men te werk is gegaan.

Benjamin van Schothorst heeft de Joost Zwagerman Essayprijs gewonnen voor zijn essay Bekentenis van een watermens. Hij kreeg de prijs dinsdagavond in Alkmaar, op de geboortedag van schrijver, dichter en essayist Joost Zwagerman.

‘Alles is water’ in dit essay volgens het juryrapport, waarbij de jury opmerkt dat water een van de oudste metaforen is, en ‘al millennia geleden bezongen’ werd. Het is daarom prijzenswaardig dat het essay van Van Schothorst het thema nog interessant weet te behandelen. Ook roemt de jury de openingszin van het essay: ‘Ik werk voor Rijkswaterstaat. Ik ben iemand.’ Van Schothorst werkt zelf echt bij Rijkswaterstaat, en wint met dit essay 7.500 euro. 

Er zijn weinig plekken in het moderne leven waar de strijd tegen artificiële intelligentie zo zichtbaar woedt als in de muziekindustrie. ‘AI-slop’, zoals het wordt genoemd, rukt op als fluffy vulling van playlists, wordt gebruikt voor goedkoop artwork, nepnummers kunnen zomaar opduiken op de profielen van echte artiesten, niet bestaande artiesten krijgen echte platencontracten, en nu er AI-nummers met extreemrechtse teksten opduiken draagt het zelfs bij aan polarisatie in de samenleving. 

Een kleine streamingdienst onderneemt actie. De Franse streamingdienst Deezer probeert een hek te bouwen waar AI-muziek niet overheen kan: een tool waarmee ze met AI gegenereerde muziek kunnen detecteren. In eerste instantie een poging om fraude tegen te gaan (van bots die massaal nepmuziek luisteren om zo inkomsten te harken), om die reden worden ze buiten de algoritmes en redactionele playlists gehouden. En vanwege de transparantie plakken ze er een label op: deze muziek is met behulp van AI gemaakt.

Het Chassé Theater heeft afgelopen weekend het 30-jarige bestaan gevierd. Als ‘verjaardagscadeau’ vroeg het theater om een bijdrage aan de vurig gewenste lift. En daar werd gehoor aan gegeven. Het Chassé theater wil de toegankelijkheid van het theater fors verbeteren. Zelf spaarde het theater al 650.000 euro voor de komst van roltrappen. Maar ook een lift staat hoog op het wensenlijstje. Daarvoor is het Chassé Theater een crowdfundingsactie begonnen. De crowdfundingssactie ging op 31 oktober van start. Het doel is om 100.000 euro op te halen. En het theater is goed op weg om dat doel te halen. De teller staat inmiddels op 67.000 euro. 

Na dertig jaar neemt Jack Timmermans in november 2025 afscheid als algemeen bestuurder en artistiek leider van de Stilte, het toonaangevende dansgezelschap uit Breda dat zich richt op dans voor kinderen. Zijn jarenlange toewijding heeft de Stilte een vaste plek gegeven in de Nederlandse jeugddanssector. Hij wordt opgevolgd door Gertien Bergstra, die al jaren een drijvende kracht is binnen het gezelschap.