Bij gezondheid denken de meeste mensen aan lijf en leden. Maar Machteld Huber stelt juist de hele mens centraal. De huisarts en onderzoeker is grondlegger van het begrip Positieve Gezondheid. Daarin tellen niet alleen medicijnen en therapie maar juist ook het welbevinden. En dan komen kunst en cultuur vanzelfsprekend in beeld. De inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 23 september jl.
Op 2 september vond er een hybride bijeenkomst plaats (zowel online als offline waren deelnemers vertegenwoordigd). Tijdens deze bijeenkomst werden de eerste resultaten van het onderzoek naar verduurzaming van kunstprojecten in de zorg. De aanwezige projectleiders en kunstenaars gaven hun input met betrekking tot de resultaten. Het eindrapport ‘Financiering, vertrouwen en vakmanschap. Een kritische reflectie op het verduurzamen van participatieve kunstprojecten voor ouderen’ beschrijft deze inzichten meer diepgaand. Kunst in de zorg is een initiatief van Amsterdam UMC en Leyden Academy on Vitality and Ageing, en maakt onderdeel uit van het ZonMw-programma 'Kunst en cultuur in de langdurige zorg'.
De Eindhovense gezondheidsorganisatie GGzE en Design Academy Eindhoven (DAE) zijn in oktober 2020 een driejarige samenwerking aangegaan met de werktitel ‘Bruggen bouwen in de community: van mondiale kennis naar lokale mentale kracht’. De samenwerking behelst een jaarlijkse prijs, de Planetree Design Award, lezingen en excursies van GGzE door experts op het gebied van geestelijke gezondheid, en een jaarlijks seminar over geestelijke gezondheid tijdens DDW. Het belangrijkste doel van de samenwerking is het inspireren van studenten van DAE en het bieden van inzichten over sociale innovatie aan cliënten en experts van GGzE, alsmede het delen en uitwisselen van kennis over design en mentale gezondheid. Tijdens het seminar op 21 oktober over de menselijke, empathische invalshoek door social design spreken twee hoogleraren, en een DAE-student ontvangt de eerste Planetree Design Award voor een inspirerend ontwerp voor de zorgsector. De genomineerden zijn Valentine Maurice, Josephine de Fijter, Laura Deschl, Bruno Szenk, Margarida Coelho, Mirte van der Nat, Katharina Freiin von Stackelberg en Anabel Poh.
Tijdens de Dutch Design Week is een presentatie van Embassy of Health, één van de World Design Embassies, te zien. Een goede gezondheid is afhankelijk van veel factoren. Behalve de kwaliteit van de medische zorg en technologische ontwikkelingen bepalen vooral ook onze leefstijl, de kwaliteit van onze sociale contacten en woon- en werkomgeving onze gezondheid. Al die elementen zijn bovendien onderling verbonden en dat maakt gezondheidsbevordering behoorlijk complex. In de expositie 'Chronic Health – vital changes for a caring society' kan men kennismaken met elf makers van de gezonde samenleving. Ontdek hoe zorgprofessionals, onderzoekers, buurtbewoners, patiënten, studenten, lokale makers, woningcorporaties, supermarkten, techbedrijven, kunstenaars en ontwerpers met elkaar samenwerken aan een breder, diverser, inclusiever en duurzamer zorglandschap. In de expositie zijn vier door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie ondersteunde projecten opgenomen. De Embassy of Health is een samenwerking tussen het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Waag, Philips Experience Design, Máxima MC, DesignLab Universiteit Twente, Health~Holland, AMS-IX, Health Hub Utrecht en Dutch Design Foundation.
Als de coronapandemie iets heeft onderstreept, is het de universele menselijke behoefte aan verbinding. Tot op zekere hoogte heeft de pandemie het gesprek over het gebrek aan die verbinding en het groeiende probleem van eenzaamheid binnen de samenleving opengebroken. Door de sociale beperkingen die werden opgelegd vanuit corona maatregelen, heeft praktisch iedereen tijdelijk meer gevoelens van eenzaamheid ervaren. Kunstloc Brabant heeft een kennispagina gemaakt over hoe beeldende kunst, design en architectuur kunnen bijdragen aan de beperking van eenzaamheid
De coronacrisis heeft impact op het sociaal en mentaal welzijn. Dat geldt in het bijzonder voor mensen die al kwetsbaar waren, zoals (eenzame) ouderen. Met een éénmalige extra impuls voor culturele activiteiten wil Cultuur Eindhoven bijdragen aan de verbinding met- en tussen (eenzame) ouderen middels cultuur. Er is hiervoor eenmalig een budget van maximaal € 100.000,- beschikbaar om nieuwe projecten in de stad mogelijk maken. De maximale bijdrage per project is € 15.000,-. Cultuur Eindhoven wil dat bij deze projecten ouderen een actieve rol hebben, niet alleen als deelnemers, maar ook al bij de opzet van de activiteiten. Daarom is het vereist dat het om projecten gaat waarin culturele partners samenwerken met wijk- en buurtinitiatieven, initiatieven van ouderen, zorginstellingen en/of andere maatschappelijke organisaties. Een projectplan met de begroting kan bij Cultuur Eindhoven worden ingediend tot uiterlijk 1 november.
HKU en Health Hub Utrecht hebben een nieuwe samenwerking beklonken. Gezamenlijk gaan zij de kunsten inzetten voor de gezondheid en het geluk van alle Utrechters. HKU-bestuurder Heleen Jumelet: ‘We hebben elkaar nodig. Daarvoor moeten we elkaars taal, cultuur en werkwijzen leren begrijpen.’ Jumelet benadrukt de toegevoegde waarde die de kunsten hierin hebben: ‘De kracht van ontwerpers zit in het kunnen inleven en verbeelden van ervaringen. Dit zorgt voor nieuwe perspectieven in welzijnskwesties. Bij HKU zijn we sterk in het kritisch reframen van perspectieven en kunnen we deze ontwerpend - al makend dus - verder onderzoeken.’
De Toegankelijkheidsprijs 2021 in ‘s-Hertogenbosch is voor Theaterfestival Boulevard. Het uitgangspunt van het theaterfestival is ‘gastvrijheid voor iedereen’ en dat maken zij volgens de jury meer dan waar. Wethouder Ufuk Kâhya overhandigde wisseltrofee Haantje de Voorste en een cheque van drieduizend euro. De prijs gaat naar Boulevard omdat het festival zowel mensen met als mensen zonder beperking ontvangt. Met ervaringsdeskundigen wordt gewerkt aan toegankelijkheid van voorstellingen voor mensen met een visuele, auditieve, cognitieve en mobiele beperking. Er zijn voorstellingen met gebarentolken en in het programma staat voor wie welke voorstellingen goed te bezoeken zijn.
Door corona hebben veel festivals hun plannen bij moeten stellen. Een bittere pil, maar tegelijkertijd een mooie kans om ze toegankelijk te maken voor iedereen, dus ook voor mensen met een beperking. Om festivals daarbij te helpen, publiceerde de Coalitie voor Inclusie onlangs de Routekaart voor toegankelijke festivals. LKCA sprak twee betrokkenen bij de totstandkoming van de routekaart. Marieke te Poele is concert- en evenementenorganisator van buitenfestivals als Best Kept Secret, Indian Summer Festival en Tuckerville. Linda van der Zijden is fervent festivalganger en maakt gebruik van een rolstoel.
Dat muziek speciale emoties bij mensen oproept en diep weet door te dringen in de menselijke psyche bleek op 4 oktober bij Avoord in het Atrium van locatie Kloostergaard aan de Bisschopsmolenstraat in Etten-Leur. Daar trad musicalartieste en dansdocente Kirsten de Bruijn op, in het kader van het project ‘Muziek doet Leven’, de 2e editie, een samenwerking tussen cultuurcentrum De Nobelaer en ouderenzorgorganisatie Avoord. Het muziekproject is tot stand gekomen op initiatief van Suzanne Oonincx, een van de medewerkers van de dagopvang. Zij verdiepte zich een aantal jaren geleden in de publicaties van neuropsycholoog Erik Scherder. ,,Muziek roept emoties op en zorgt voor ontspanning bij mensen met dementie” vertelt Oonincx ,,Hun korte termijn geheugen is weg maar het muziekgeheugen blijft lang intact, waardoor een associatie ontstaat met herinneringen. Op die manier willen we ze meenemen in het verleden, maar ook en vooral laten genieten.” De Etten-Leurse Lodewijk Stichting ondersteunt het project
Drie romanciers winnen de Peter van Straaten Psychologieprijs 2021 van de Universiteit Leiden: Oek de Jong, Sander Kollaard en Manon Uphoff. Dit is een prijs voor Nederlandstalige schrijvers die via hun roman een verhelderend licht werpen op psychische problemen en stoornissen. Uitreiking op 11 oktober. De Peter van Straaten Psychologieprijs is een initiatief van de sectie Klinische Psychologie. De shortlist van 8 boeken van de Peter van Straaten Psychologieprijs werd samengesteld aan de hand van nominaties van studenten Psychologie, middels een essay waarin wordt aangetoond hoe fictie wetenschappelijke literatuur kan verhelderen, verrijken of nuanceren. Drie studenten zullen hun bevindingen presenteren in een mini-symposium op 11 oktober 2021. De schrijvers zullen reageren op de presentaties van de studenten. De schrijvers winnen ieder 1.500 euro en een originele tekening van Peter van Straaten. Deze jaarlijkse prijs werd in 2020 voor het eerst uitgereikt.
Atty Bax, adviseur kunst, zorg en gezondheid Kunstloc Brabant blogt over culturele initiatieven en activiteiten voor de mensen die de diagnose dementie hebben gekregen.
De gevolgen van dementie zijn indringend. Kunst en cultuur kunnen van grote waarde zijn bij preventie van dementie en tijdens het ziekteproces. Kunst en cultuur dragen bij aan zingeving, zelfvertrouwen, beleving en contact. Kennisdossier van LKCA.
Door de COVID-19 pandemie is de aandacht voor gezonde gebouwen sterk toegenomen. Na lang aarzelen, wordt het belang van ventileren inmiddels ook door de politiek onderkend. Een gezonde woon-, werk- en leeromgeving gaat echter veel verder dan ventileren alleen. “Mensen zijn geneigd alles met techniek op te willen lossen. Door vanuit de architectonische vorm te denken en suboptimale oplossingen te voorkomen, kun je de ondersteuning met techniek minimaliseren en gebouwen financieel haalbaar maken.” BNA sprak met architect Wouter Stoer van het Groningse architectenbureau Onix.
Vanaf 1 januari 2022 worden de danslessen van Dans op Recept voor mensen met de ziekte van Parkinson (deels) vergoed door zorgverzekeraar De Friesland. Daarmee is De Friesland de eerste zorgverzekeraar die het belang van dans en beweging onder leiding van professionele dansdocenten erkent. De lessen van Dans op Recept vinden plaats op negen locaties verdeeld over heel Friesland. Vergoeding van de danslessen vindt plaats vanuit de aanvullende verzekeringen AV Extra en AV Optimaal. Dans op Recept biedt sinds 2017 danslessen gericht op mensen met de ziekte van Parkinson aan. Het Friese initiatief werkt daarin samen met Revalidatie Friesland. Vanuit het Revalidatie Expertise Centrum voor Muziek en Dans van Revalidatie Friesland is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van de danslessen. De danslessen van Dans op Recept bleken het zelfvertrouwen en de kwaliteit van leven van de deelnemers te verbeteren. Tevens werd een vermindering van de ernst van de Parkinsonsymptomen gezien en is 55% van de deelnemers geen of minder fysiotherapie gaan gebruiken.
In de Week tegen Eenzaamheid wordt er in het LKCAtelier besproken wat kunst en cultuur kan bijdragen aan het verminderen van eenzaamheid. Wat zijn de werkzame elementen van succesvolle samenwerking en waar moet je verder rekening mee houden? Na een korte inleiding vertellen Hanneke Vries (Artiance Centrum voor de Kunsten in Alkmaar) en Cristien Bajema (beleidsadviseur WMO en projectleider Over de drempel in Leeuwarden) op 30 september over hun programma’s en projecten
Artsen in Brussel kunnen museumbezoek voorschrijven als medicijn om de geestelijke gezondheid te herstellen tijdens de Covid-pandemie. Dat zegt Delphine Houba, bestuurder bij Cultuur en Toerisme in de Belgische hoofdstad, in een vraaggesprek met het Franstalige dagblad L’Echo. Houba zegt in de krant dat „is aangetoond dat kunst goed kan zijn voor de mentale en fysieke gezondheid”. Ze baseert zich op onderzoek in de Canadese provincie Québec, waar museumbezoeken op doktersvoorschrift al in 2018 werden ingevoerd door het Museum voor Schone Kunsten van Montréal en de orde van artsen. Neurowetenschapper Beorn Nijenhuis en directeur van Museum van de Geest Hans Looijen leggen uit waarom dit een goed idee is.
Wil je meer culturele activiteiten voor bewoners in je zorginstelling aanbieden? Of workshops inzetten om kwetsbare jongeren in je wijk veerkrachtiger te maken? Dan is de eerste vraag vaak: hoe kom ik aan geld? Bij wie klop ik aan? Hoe zet ik een goede aanvraag in elkaar? Wat zijn de valkuilen? Wat zijn tips en tops van fondsen zelf? Dit staat centraal in de Online kennissessie op 1sociaaldomein.nl op 14 september
Op 23 september is het LKCAtelier gewijd aan cultuur en positieve gezondheid. Het aantal culturele projecten in en met de zorg neemt met de jaren toe. Ze dragen bij aan Positieve Gezondheid. Maar wat is dat nu precies? En hoe zet je dat gedachtegoed in voor je eigen kunst- en cultuurpraktijken?
Cultuur kan bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen. Daarom richt de gemeente Tilburg zich meer en meer op cultuur met sociale impact. De ambities van Marcelle Hendrickx, wethouder Cultuur, zijn daarbij groot. Ze werkt aan het eerste Arts & Health Center van Nederland. “We starten als netwerkorganisatie waarbij we het sociale domein bedienen vanuit verschillende culturele locaties in de stad. Stapsgewijs werken we toe naar een fysiek centrum. De betrokken kunstenaars en partijen kunnen zo van elkaar leren en elkaar versterken.”
Koornetwerk Nederland sprak met Marjolein Stots van a cappella groep Wishful Singing. Het kwintet is druk bezig met Zing je sterk, een onlineprogramma waarmee Long Covid-patiënten kunnen werken aan hun herstel. Het gesprek vond plaats een paar dagen na een fysiek (en gestreamd) Zing je sterk-concert in De Vereeniging in Nijmegen waarin de liedjes uit het programma voor het eerst op het podium gebracht werden. En passant werd de bijbehorende CD gepresenteerd. Daarnaast loopt er een crowdfunding om Zing je sterk breder uit te rollen: op de wachtlijst staan al 400 mensen die willen deelnemen aan komende edities.
83 mensen van over de hele wereld zaten drie dagen lang online bij elkaar om te spreken over Art, Health & Wellbeing. Kunstloc adviseur Atty Bax was erbij om te luisteren naar onderzoek, projecten en dromen van idealisten die kunst en cultuur als wezenlijk onderdeel zien van ons leven en onze gezondheid. Dit was tijdens de vierjaarlijkse conferentie Culture, Health and Wellbeing International Conference 22-24 juni jongstleden. Ze blogt over een aantal hoogtepunten van de conferentie.
Op 29 juni vond de interactieve afsluitende manifestatie plaats van het participatief actieonderzoek naar de waarde van kunst in de langdurige zorg. ZonMw financierde dit eerste grootschalige landelijke onderzoek naar Kunst in de Zorg vanuit het perspectief van ouderen zelf, maar ook van kunstenaars, zorgmedewerkers en beleidsmakers. Het voornaamste resultaat is dat kunst plezier, positiviteit en diepgaand contact brengt, en dat het uitdaagt. Kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing en Amsterdam UMC geven een stevige wetenschappelijke onderbouwing en versterken hiermee de plaats van kunst binnen de zorgpraktijk én dragen bij aan de kwaliteit van leven van ouderen.
Wonen en zorg is een belangrijke opgave. Daarom organiseerden drie architectuurcentra drie programma’s waarin zij lokale initiatieven op het gebied van wonen en/met zorg in hun gemeenten presenteerden. Het Zwols Architectuur Podium (ZAP), het Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg (CAST) en Babel Zaans architectuurplatform spraken met wethouders, bewoners, architecten en verschillende organisaties over Knarrenhoven, struikelblokken en de magische mix. De symposia volgen op de prijsvraag WHO CARES die eerder werd uitgeschreven door Rijksbouwmeester Floris Alkemade in samenwerking met de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en Architectuur Lokaal. De prijsvraag leverde pareltjes aan innovatieve en toekomstgerichte plannen op die inspireren tot verdere ontwikkeling en er werd een Community of Practice opgericht. Margot de Jager, Architectuur Lokaal, tekende vanuit de symposia een scala aan initiatieven op.
Kwalitatief goed cultuuraanbod voor ouderen is belangrijk binnen iedere gemeente. Alleen een ‘knutseluurtje’ is niet genoeg. Daarom roepen Fenna van Hout (LKCA) en Jeroen van Dijk (Fonds voor Cultuurparticipatie) gemeenten op om te blijven investeren in de samenwerking tussen het culturele en sociale domein. Met het subsidieprogramma van het Fonds voor Cultuurparticipatie Age Friendly Cultural Cities is daarmee een begin gemaakt.
Welke impact hebben bacteriën uit de menselijke darmflora op dansvoorstellingen? Deze vraag stellen de Franse beeldend kunstenaar Marion Lasserre (speculative design) en endocrinoloog in het Leids Universitair Medisch Centrum Patrick Rensen in hun onderzoek Chorea Symbiotica. Lasserre en Rensen ontvangen het Mingler Scholarship 2021 voor hun kunstwetenschappelijk project. De beurs bestaat uit 10.000 euro. Het duo maakt gebruik van wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat er verband is tussen lichamelijke inspanning en de darmflora van jonge gezonde volwassenen. In Chorea Symbiotica demonstreren zij hoe dans ingezet kan worden als therapie voor het bestrijden van cardiometabole ziekten en voor het herstellen van de darmwerking. Bijzonder aan het project is dat de data, die voortkomen uit fysieke metingen van de dansers, de dansprestaties beïnvloeden door middel van trillingssensoren. Zo ontstaat een communicatievorm tussen darmflora en dansperformance. Uiteindelijk zullen de bevindingen vertaald worden naar een performance en verfilming. Het Mingler Scholarship wordt toegekend door de Akademie van Kunsten in samenwerking met De Jonge Akademie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. De financiële ondersteuning komt van de Stichting Niemeijer Fonds. Het doel van de beurs is beginnende samenwerkingen op het gebied van kunstwetenschap te stimuleren. Het Mingler scholarship wordt sinds 2019 jaarlijks beschikbaar gesteld.
Zingen bleek opeens gevaarlijk. Maar nu lijkt juist zingen een remedie voor long-Covid. Zangensemble Wishful Singing begon het project Zing je sterk, dat long-Covid-patiënten helpt bij hun herstel. Een pilot met 150 deelnemers ging onlangs van start. De crux: de ademhaling ‘omlaag krijgen’. Maar lotgenotencontact is minstens zo belangrijk, zegt initiatiefnemer Anne-Christine Wemekamp, sopraan en zakelijk leider van het ensemble. „Een deelnemer zei: het voelt als erkenning, ik ben gezien en gehoord.” De inspiratie kwam van ENO Breathe, een vergelijkbaar project van de English National Opera in Londen. Zing je sterk duurt zes weken. Negen groepen van vijftien deelnemers, elk geleid door een zangdocent, gaan aan de slag met ademhalingsoefeningen, via Zoom-sessies en video’s. Gespecialiseerde zangdocenten Nicole Fiselier en Leonore Engelbrecht droegen bij aan de ademmethodiek. Het programma is inhoudelijk afgestemd met artsen van het Nijmeegse ziekenhuis.
Alle aanvragen voor de regeling Samen Cultuurmaken zijn beoordeeld. Deze weken ontvangen alle aanvragers uit spoor 2 en spoor 3 een beschikking. De eerste ronde Samen Cultuurmaken van deze beleidsperiode bleek een groot succes. Er volgen nog drie rondes in 2022, 2023 en 2024. Bij de sporen 2 en 3 is gewerkt met een zogeheten tender-regeling. Dit betekent dat het fonds in plaats van het behandelen van aanvragen op volgorde van binnenkomst, alle aanvragen na de vastgestelde deadline gelijktijdig worden beoordeeld en in een rangorde geplaatst Dat gebeurt door twee onafhankelijke, externe commissies. Zij beoordelen de aanvragen aan de hand van de criteria. Dankzij een extra corona-steunpakket vanuit het ministerie van VWS heeft het fonds de oorspronkelijke subsidieplafonds kunnen verhogen. Een aantal mooie projecten kon helaas niet worden gehonoreerd vanwege het budget. Dit is voor het eerst dat er een meerjarige regeling is die het culturele en sociale domein met elkaar verbindt. Het Fonds voor Cultuurparticipatie hoopt met de regeling en het programma cultuurparticipatie in deze jaren een duurzame beweging tot stand te brengen. In deze eerste ronde is te zien dat de meeste aanvragers afkomstig zijn uit de culturele sector, in samenwerking het sociale domein. Er is ook een mooie regionale spreiding terug te zien. Sommige provincies in spoor 2 en 3 blijven wat achter; zo zijn er geen projecten in Zeeland en Drenthe gehonoreerd. Voor de komende rondes gaat het fonds onder andere extra communicatie en begeleiding inzetten om goede aanvragen uit de achtergebleven provincies binnen te krijgen. De regeling Samen Cultuurmaken is onderdeel van het Programma Cultuurparticipatie. Een andere belangrijke component in het programma is kennisdeling. Alle deelnemende projecten doen mee aan het kennisdelingsprogramma van het LKCA, onderdeel hiervan is onder andere de projectenmonitor.
Twan Mickers van ARTFARF maakte een korte film over het ontstaansproces van de Kleinkijkacademie bij zorgorganisatie Severinus in Veldhoven, een project van het Bossche kunstenaarsduo Sjaak Langenberg en Rosé de Beer. Kunstloc Brabant stond aan de wieg van dit bijzondere project dat in mei 2021 van start ging. Kunstloc Brabant begeleidde de kunstopdracht om te komen tot dit project. Zowel de film, als de videosessie op 29 juni op 1sociaaldomein, geven meer inzicht in hoe zo’n project ontstaat en hoe het duo werkt. Tijdens het project zijn 6 ontwerpers en kunstenaars uit verschillende disciplines bezig met het ontwikkelen van nieuw cultureel aanbod voor cliënten met een ernstige verstandelijke en meervoudige beperking. Zij doen dit vanuit het perspectief van, en in samenwerking met, de begeleiders op de woningen van Severinus.
Tijdens een videosessie 1sociaaldomein.nl op 29 juni een kennismaking met kunstenaarsduo Sjaak Langenberg & Rosé de Beer. Zij verbinden kunst, social design en zorg op een unieke manier. Dat doen ze in en buiten zorginstellingen, met mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking, met ouderen en jongeren. Aan de hand van een aantal voorbeeldprojecten neemt het duo het hele proces door.
Afgelopen maart heeft Codarts Rotterdam, in samenwerking met choreograaf Jordy Dik, een dansproject vormgegeven vanuit de verhalen van dementerende ouderen. Dansmagazine sprak met haar over dit project.
Vermomd als glazenwasser verraste ontwerper Manon van Hoeckel deze week bewoners en begeleiders van twee woningen van Severinus in Veldhoven. Het schoonmaken van de ramen met sop waarin getekend kan worden en gekleurd sop is de opmaat van een bijzonder project waarbij kunstenaars, ontwerpers en zorgmedewerkers samen optrekken. De titel van het project ‘Kleinkijk Academie’ verwijst naar de geoefende blik van zorgmedewerkers. Begeleiders kunnen goed ‘kleinkijken’ naar de signalen van cliënten. Kunstenaars kijken met een hele andere blik naar de zorg. Samen zien ze meer. De intentie is de opgedane kennis op te nemen in het curriculum van de Severinus Academie. De toevoeging van de kunstenaarsblik aan het palet van vaardigheden van zorgmedewerkers is een unieke samenwerking tussen de zorg- en de cultuursector. Het ontwerpersduo Sjaak Langenberg & Rosé de Beer zijn de bedenkers van het totale concept en hebben de artistieke leiding. Het project wordt financieel ondersteund door het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, en de Provincie Noord-Brabant/Kunstloc via de Impulsgeldenregeling. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie selecteerde het project ‘Kleinkijkacademie’ voor de Open Call Fresh Perspectives.
De Stichting Elisabeth van Thüringenfonds (een initiatief van Spaarne Gasthuis & gemeente Haarlem) stelt in 2021 voor de derde keer een geldprijs beschikbaar voor een kunstproject in de zorg. Het fonds is op zoek naar kunstenaars en zorginstellingen die zo’n kunstproject onlangs hebben gerealiseerd of nog willen realiseren. De prijs van 10.000 euro wordt in november van dit jaar uitgereikt aan een kunstproject dat voor verbinding tussen mensen zorgt. Want aan verbinding met elkaar hebben we afgelopen jaar veel behoefte gehad. Een deskundige jury met kennis van zowel kunst als zorg beoordeelt de projecten. Het kunstwerk of kunstproject is niet gebonden aan een specifiek medium én is blijvend van aard. Het kan meerdere vormen hebben en het kan zich over verschillende beeldende kunst- en ontwerpdisciplines uitstrekken. Het werk of project mag geen vervanging zijn van bestaande activiteiten die onderdeel van de zorg(instelling) zijn. Aanmelden kan tot 31 augustus 2021.
Op 18 mei kan men tijdens een videosessie kennismaken met Tijd van je leven, een succesvolle preventieve aanpak om eenzaamheid bij ouderen tegen te gaan en positieve gezondheid te stimuleren. Tijd van je leven is een intensieve samenwerking tussen GGD West-Brabant, kunstenaars en cultuur- en zorginstellingen in verschillende Brabantse gemeenten. Om veranderingen in eenzaamheid, beperkingen en positieve gezondheid in kaart te brengen, is de aanpak uitgebreid onderzocht. De resultaten zijn opmerkelijk: emotionele eenzaamheid en ervaren beperking in beweging namen af. En positief ervaren kwaliteit van leven en het dagelijks functioneren namen toe. Sandra Kuiper, projectleider wetenschappelijk onderzoek van de GGD West-Brabant en Gertjan Endedijk, directeur-bestuurder Nieuwe Veste Breda lichten de aanpak toe.
Kunstloc Brabant stimuleert samenwerkingen tussen de cultuursector en de zorg- en welzijnssector. Want zij hebben elkaar veel te bieden als het gaat over positieve gezondheid. Kunstloc heeft 3 korte films ontwikkeld met voorbeelden van samenwerking die de kracht van muziek voor onze gezondheid en welzijn tonen. In de tweede film van documentairemaker Ruut van der Beele, vertelt Jacqueline Hamelink over haar Bach kliniek (offline en online) en hoe de inzet van haar kunstenaarschap in de zorgsector haar zoveel voldoening geeft.
Behoud van erfgoed is geen doel op zich. Het draagt bij aan ons welbevinden. Door dat besef voorop te stellen, ontstaat een andere kijk op erfgoed en de betekenis voor de samenleving. Maar hoe hervindt erfgoed die maatschappelijke basis? Michaëla Hanssen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zet de belangrijkste uitgangspunten van het Verdrag van Faro kort uiteen. Daarna neemt Frans Soeterbroek, auteur van het essay Erfgoed als middel, je mee langs de meest recente en aankomende ontwikkelingen in erfgoedparticipatie. LKCAtelier van 2 juni a.s.
Eind 2020 won Dans op Recept de &Award Organisatieprijs. Hoe is het dit inspirerende dansproject voor Parkinsonpatiënten en hun mantelzorgers sindsdien vergaan? Oprichter Marlien Seinstra en Marloes Schreur, netwerkbouwer bij de gemeente Leeuwarden, vertellen.
Drie projecten hebben groen licht gekregen voor de vervolgfase van de Open Oproep Nieuwe woonconcepten voor dak- en thuisloze jongeren van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Lag de focus in de eerste fase bij het opstarten van samenwerkingen en ontwerpend onderzoek, in de tweede fase zullen kansrijke perspectieven verder worden onderzocht, getest en uitgewerkt. Doel van de Open Oproep Nieuwe woonconcepten voor dak- en thuisloze jongeren is samenwerkingen tot stand te brengen tussen ontwerpteams, jongeren, gemeenten en hun lokale partners waardoor zij samen kunnen werken aan integrale oplossingen voor de problematiek waarmee dak- en thuisloze jongeren kampen. Op basis van vooraf gestelde criteria zijn de aanvragen voor de tweede fase van deze open oproep beoordeeld door strateeg en oprichter van And the people Joris Kramer, onderzoeker bij DRIFT Frank van Steenbergen en coördinator van jongerenplatform U 2B heard! Linda Zengerink. Zij waren positief over de doorontwikkeling van de vervolgplannen. De ontwerpteams blijken tijdens de eerste fase aansluiting te hebben gevonden bij een of meerdere gemeenten. Opvallend is dat dit meestal grote steden betrof. Positief is ook dat de teams naast gemeenten andere relevante partners wisten te betrekken zoals jeugdhulporganisaties of woningcoöperaties. De projecten die nu een tweede fase in gaan zijn 'Terug naar eigenwaarde' van Garage 2020, 'Huishonger' van Joes+Manon en 'Volwaardige participatie' van TAAK. De projecten worden in de vervolgfase elk ondersteund met € 25.000.
Kunstloc Brabant stimuleert samenwerkingen tussen de cultuursector en de zorg- en welzijnssector. Want zij hebben elkaar veel te bieden als het gaat over positieve gezondheid. Er zijn 3 korte films ontwikkeld met voorbeelden van samenwerking die de kracht van muziek voor gezondheid en welzijn tonen. Steeds meer musici zijn geïnteresseerd in wat zij voor de gezondheid van anderen kunnen betekenen en hoe zij tot samenwerking met de zorgsector kunnen komen. De zorgsector onderschrijft steeds meer het belang van muziek en is op zoek naar geschikte partners. Deze korte films zijn ontwikkeld ter inspiratie en informatie. Eerste film gaat over operazangeres Maartje de Lint , die deskundig is in wat zingen kan betekenen voor mensen met dementie.
De in 1995 opgerichte Master Danstherapie van Codarts Rotterdam is uniek in Nederland. Studenten zijn veelal (oud)dansers, psycholoog of fysiotherapeut met danservaring. De Master Danstherapie is een driejarige deeltijdopleiding met Engels als voertaal. De lessen vinden gedurende het collegejaar plaats op vrijdag, twee zaterdagen per maand, plus drie volle weken per jaar. De Master Danstherapie heeft tot nu toe 110 danstherapeuten opgeleid. Dit jaar studeren er elf af. Deze leerlingen komen uit onder andere Nederland, België, Slowakije, Finland, Italië, Frankrijk en Spanje, maar ook uit de VS en Zuid-Amerika. Ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum is er een internationale online conferentie op 29 en 30 april, met als thema ‘Multiple Perspectives on Dance Therapy’. De conferentie richt zich op vaktherapeuten, professionele dansers en dansdocenten die geïnteresseerd zijn in (dans)therapeutisch werk.
Door corona staan de plannen voor een nieuw Vlijmens Spektakel al een jaar stil. Een live openluchtvoorstelling op ’t Plein in Vlijmen zoals in 2018 zit er voorlopig niet in. ,,Maar het thema eenzaamheid is het afgelopen jaar alleen maar belangrijker geworden”, stelt Jeroen van den Bosch, voorzitter van organisator Stichting Evenementen Vlijmen. ,,De eenzaamheid is mede door corona verder toegenomen, vooral ook onder jongeren.” Het doel, een missie bijna, blijft onveranderd: mensen bewust maken dat eenzaamheid bestaat. Proberen te zorgen dat mensen eenzaamheid herkennen; leren hoe je iets aan eenzaamheid kunt doen. Die zaken staan centraal. Daarbij wordt gebruikgemaakt van educatie, onderzoek en een voorstelling. ,,De voorstelling hebben we, gezien de coronamaatregelen, omgevormd tot de speelfilm ‘Herman’. De opnames vinden plaats in de gemeente Heusden en de film zal in alle kernen worden getoond; van een drive-in locatie tot bij mensen thuis in de woonkamer.” Voor het onderzoek wordt samengewerkt met Eric Schoenmakers, onderzoeker en docent van Fontys Hogescholen. Om in beeld te krijgen welke impact de speelfilm heeft, krijgen de toeschouwers vooraf en achteraf vragen voorgelegd. Om de problematiek ook bij kinderen onder de aandacht te brengen is een educatief programma samengesteld voor basisscholen. Afhankelijk van de maatregelen en mogelijkheden wil de stichting dit in het najaar uitrollen bij de scholen.
Erfgoed wordt steeds vaker ingezet als middel voor een beter welzijn en een betere fysieke en mentale gezondheid. Het bestrijdt eenzaamheid, motiveert jongeren en prikkelt mensen met dementie. In Noord-Brabant, Nederland en Vlaanderen bestaan veel organisaties, netwerken en projecten die zich bezighouden met erfgoed, welzijn en gezondheid. Toegankelijkheid speelt een belangrijke rol bij erfgoed, welzijn en gezondheid. Om een project te laten slagen is het van groot belang dat de locatie en de activiteit zowel fysiek als digitaal goed toegankelijk zijn. Informatie over organisaties, tips, handreikingen en advies over toegankelijkheid staat op een speciale pagina van Erfgoed Brabant Academie.
Op 31 mei 2021 rondt het Fonds voor Cultuurparticipatie het programma Age Friendly Cultural Cities af. Maar liefst 23 steden en 1 regio deden de afgelopen vijf jaar mee. Tijdens deze vierde en tevens laatste slotmanifestatie wordt de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs 2020 uitgereikt, waarvoor 7 steden in de race zijn. In de zeven deelnemende steden, Arnhem, Edam-Volendam, Dronten, Houten, Lelystad, Oldenzaal en Roermond, vonden in de afgelopen maanden online lokale manifestaties plaats. Hier lieten de steden zien wat ze bereikt hebben op het gebied van ouderen en cultuurparticipatie en hoe toekomstbestendig ze zijn. Een jury, onder leiding van Hedy d’Ancona, was aanwezig en spreekt op 31 mei haar oordeel uit.
In het kader van de Open Oproep Chronisch Gezond van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en het Agis Innovatiefonds zijn het afgelopen jaar zes bijzondere projecten van start gegaan. Samen met hen én met andere geïnteresseerden bouwt het fonds voort aan een community of practice. Het Stimuleringsfonds organiseert daarom drie thematische en interactieve meet-ups om samen tot meer verdieping te komen. Ondanks de uitbraak van de pandemie hebben de zes interdisciplinaire teams in interactie met mensen met (nog g)een chronische aandoening werkwijzen ontwikkeld om de doelgroep meer de regie te geven over hun dagelijks leven. De meet-ups geven de teams van de zes projecten ruimte om hun ervaringen te delen. Ook zal een aantal experts reflecteren op de ontwikkelingen van de projecten. De meet-ups vinden plaats op 15 april, 20 mei en 10 juni.
Kunst inzetten als onderdeel van geestelijke verzorging, als middel in de GGZ, of voor het bevorderen van inclusie. Sanne Scholten, directeur LKCA, hoopt dat het nieuwe kabinet is doordrongen van de waarde van cultuur in het leven van alle mensen in Nederland.
De ooit zo jonge poldergemeente Dronten is volwassen geworden. Net als andere Nederlandse gemeenten krijgt Dronten in toenemender mate te maken met vergrijzing. Het culturele aanbod had daarmee geen gelijke tred gehouden. Reden genoeg voor de gemeente om mee te doen met het Age Friendly Cultural Cities-programma van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Het is een hele mooie opstap om kunst bij ouderen te introduceren.’
De Stichting Krachtvoer Theater te Haarsteeg is gekozen als één van de parelprojecten in de campagne Parelproject Cultuurparticipatie van Kunstloc Brabant. Door theater in te zetten als middel ontstaan verbindingen tussen mensen, in het bijzonder tussen kinderen en ouderen. De projecten slaan een brug tussen zorg en cultuur, professioneel- en amateurtheater en disciplines en generaties. Bas Nellen portretteert het initiatief.
De landelijke en provinciale ondersteuningsorganisaties voor kunst en cultuur – LKCA, Cultuur Oost en Kunstloc Brabant – bundelen ervaring, kennis en expertise in een landelijk platform voor kunst, cultuur, zorg en welzijn : Kunst is gezond! Doel is om uit te groeien tot een Nederlandse beweging waarbij kunst- en zorgprofessionals elkaar vinden en inspireren om gezamenlijk in co-creatie duurzame projecten te ontwikkelen. Kennisdeling, onderzoek, fondsenwerving, lobby en gezamenlijke promotie van good practices voorkomt dat pioniers niet steeds opnieuw het wiel hoeven uit te vinden en moeten uitleggen: is het zorg of is het kunst?
De duurzame ontwikkeling van gebieden staat niet alleen voor energieneutraal, circulair, natuurinclusief en klimaatadaptief, het is tegenwoordig ook gericht op de fysieke en mentale gezondheid van de gebruikers. De voortdurende pandemie onderstreept het belang hiervan. Gezondheid is een relatief nieuw onderdeel van duurzame gebiedsontwikkeling. Tijdens het sLIM webinar op 17 februari werd aan de hand van de casus Bajes Kwartier in Amsterdam duidelijk dat experimenteren in Living Labs helpt om gezondheid te integreren in de gebiedsontwikkelingspraktijk. Een verslag
Het theoretisch kader Cultuur in de Spiegel werd alweer enige jaren geleden geïntroduceerd als fundament voor cultuuronderwijs. Hoe heeft dit gedachtengoed over cultureel bewustzijn en verbeelding zich verder ontwikkeld? In Cultuur+Educatie 56 aandacht voor de laatste stand van het onderzoek, van het jonge kind tot ouderenzorg.
Wat kan kunst doen om ons te helpen? Gedurende een wereldwijde gezondheidscrisis wordt deze vraag zelfs nog dringender. Terwijl musea in veel landen gesloten blijven, is er wetenschappelijk bewijs dat het zien of maken van kunst een cruciale rol kan spelen bij het genezen van ons lichaam en onze geest. De Franse neurowetenschapper, musicus en auteur Pierre Lemarquis heeft onlangs een boek gepubliceerd over dit onderwerp. “L'art Qui Guérit’’ neemt de lezers mee op een kunstreis door de eeuwen heen, van het Paleolithicum tot het einde van de 20e eeuw, en interpreteert werken vanuit de blik van hun genezende krachten - zowel voor de toeschouwer als voor de maker. De auteur verweeft kunstgeschiedenis, filosofie en psychologie met elkaar en haalt daarbij actuele bevindingen uit zijn vakgebied van de neurowetenschappen aan over de helende kracht van kunst.
Hoeveel muziek moet je luisteren om optimistisch te blijven? „Er is weinig structureel onderzoek gedaan, maar we weten dat een halfuur Mozart een heilzame werking heeft op baby’s en epileptici. Elke dag een halfuur van je favoriete muziek, dat lijkt me geen gek startpunt.” Neurowetenschappers Dick Swaab en Erik Scherder geven samen een muzikaal college vanuit het Concertgebouw in Amsterdam over de heilzame werking van muziek.
In maart 2020 zijn zes projecten geselecteerd voor de door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Agis Innovatiefonds uitgeschreven Open Oproep Chronisch Gezond. Deze projecten hebben nu allemaal groen licht voor de tweede fase die is gericht op de realisatie van gestelde doelen en implementatie van ontwerpen en werkwijzen. De projecten die nu een tweede fase in gaan zijn 'Spiegel Stem' van Monobanda, 'The Bumpy Road' van Reframing Studio, 'Vitaal in gesprek' van Open Concept. '(On)gewoon goed wonen' van Oostwest, 'Fysiek Fabriek 2.0' van Aurore Brard en 'Mijn kamer 9' van Morgenmakers. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en het Agis Innovatiefonds namen eind 2019 het initiatief voor een gezamenlijke open oproep gericht op de verbetering van het alledaagse leven voor mensen met (nog g)een chronische aandoening. Beide fondsen stelden ieder een bedrag van € 40.000,- per project beschikbaar voor deze tweede fase van onderzoek.
Gezelschap BonteHond uit Almere is gekwalificeerd als taakstraflocatie. Vanaf dit jaar kunnen jongeren met een taakstraf worden geplaatst bij theatergezelschap BonteHond in Almere. ‘Naar alle waarschijnlijkheid starten in mei dit jaar de eerste jongeren bij ons’, zegt marketingmedewerker Lisa Kuyp. Ze zullen meewerken aan de voorstelling STRAF, waarmee het gezelschap het taboe op taakstraffen wil doorbreken. ‘Onze artistiek leider Judith Faas is nieuwsgierig naar wie deze jongeren zijn en hoe ze hier zijn gekomen. Ze wil hen een stem geven die vaak ongehoord blijft. Er wordt veel over hen gepraat, middels deze voorstelling ook eindelijk met hen. We willen laten zien dat het allemaal niet zo zwart-wit is.’
Edam-Volendam is een gemeente met uiteenlopende mentaliteiten en grote culturele verschillen tussen de kernen. Dat maakt de uitdaging des te groter om voor senioren uit de hele gemeente cultureel aanbod op maat te maken. Met het project Oude Meesters lijkt dat gelukt te zijn. ‘De nieuwe generatie senioren wil niet beziggehouden maar geprikkeld worden.’ De gemeente is deelnemer van het Age Friendly Cultural City-programma van het Fonds voor Cultuurparticipatie
Op 12 februari kondigde het kabinet een extra maatschappelijk steunpakket aan. Het coronavirus en de maatregelen hebben naast de directe medische en economische gevolgen ook grote impact op het sociaal en mentaal welbevinden van mensen. Deze derde crisis, de sociaal-psychologische crisis, vindt het kabinet minstens zo belangrijk. Ze komt daarom met een steunpakket sociaal en mentaal welbevinden en leefstijl. Hiervoor wordt de komende tijd 200 miljoen vrijgemaakt. Het kabinet kiest ervoor om met name goed lopende lokale initiatieven extra te ondersteunen vanuit dit steunpakket. Het betreft : 1. initiatieven voor het welzijn voor de jeugd, 2. initiatieven voor het welzijn van kwetsbare groepen en 3. initiatieven op het gebied van gezonde leefstijl. Het Fonds voor Cultuurparticipatie wordt voor initiatieven in groep 2 mede aangewezen als uitvoerende partij. En wel in het bijzonder via de bestaande regeling Samen Cultuurmaken. Een subsidieregeling die samenwerking tussen het sociale en culturele domein stimuleert en waarbij al aandacht is voor groepen die drempels ervaren. Het fonds is erg blij met de 10 miljoen extra.
Willemineke Hammer begon in 1998 bij EGM architecten als assistent ontwerper en is inmiddels partner-architect. Ze houdt zich bezig met projecten in de zorg die uiteenlopen van grote academische settings, algemene ziekenhuizen en specifieke woonzorgprojecten tot initiatieven waar ‘zo normaal mogelijk wonen en leven’ centraal staat. “Wat ze gemeen hebben”, zegt Hammer, “is dat het locaties betreft waar mensen eigenlijk liever niet zijn, maar er door hun kwetsbare situatie wel moeten verblijven. Dat vraagt om zorgvuldig ontworpen omgevingen waarin patiënten, maar ook bezoekers en medewerkers, zich veilig, op hun gemak en niet verloren voelen. In de zorg is de menselijke maat extra belangrijk.” BNI sprak met haar over de rol die kunst speelt in de ontwerpen van EGM architecten. Voor Willemineke Hammer houdt architectuur niet op bij techniek en functionaliteit. “Met vorm, materiaal en kleur kan je op verschillende niveaus schoonheid in een gebouw of ruimte brengen.” EGM is o.m. verantwoordelijk voor de healing environment in Erasmus MC, Rotterdam.
‘Wat mij altijd geholpen heeft om me te kunnen inleven in patiënten, is verhalen lezen’, vertelt universitair docent Remco Haringhuizen. ‘Ik vind het mooi dat je in een boek iemands gedachten leest. Ik dacht: “wat nou als ik de studenten dat via literatuur probeer aan te reiken?”’ Haringhuizen, docent eerstelijnsgeneeskunde bij Radboudumc, Nijmegen, benaderde de Bibliotheek Gelderland-Zuid. Samen met Marjolein Hordijk, daar al twaalf jaar werkzaam als educatiemedewerker en programmamaker, zette hij een experimenteel geneeskundevak op, onderdeel van de minor ‘Kwetsbare groepen’. Hordijk en Haringhuizen willen door middel van literatuur het empathisch vermogen van hun studenten verbeteren.
In een serie laat Aanpakeenzaamheid.nl Nederlandse wetenschappers en onderzoekers aan het woord die zich bezighouden met eenzaamheid. Deze keer staan de inzichten van Crétien van Campen centraal. Dr. van Campen is o.m. wetenschappelijk onderzoeker kwaliteit van leven bij het Sociaal en Cultureel Planbureau. Tijdens de lockdown is duidelijk geworden wat de betekenis is van de culturele sector en de horeca. Zonder cultuur en zonder horeca is het leven van veel mensen eenzamer. Sociale en culturele voorzieningen zijn geen luxe, maar een levensbehoefte. Want ze maken het mogelijk om samen te komen, samen dingen te beleven, je te uiten, jezelf te ontwikkelen en verdieping te vinden. Naast aandacht voor de gezondheidszorg en de economie mag hier meer aandacht voor zijn, stelt van Campen.
Vanaf 8 april start LKCA een professionele leergemeenschap om samen onderzoek te doen naar wat werkt in de samenwerking tussen cultuur, zorg en/of welzijn. Hoe werk je samen met professionals uit andere sectoren? Welk dilemma’s kom je daarbij tegen? En hoe los je die op? De leergemeenschap komt tussen 8 april en 18 november vier keer bij elkaar. Voorlopig online en wanneer het weer mogelijk is live. Tussendoor doe je onderzoek in je eigen praktijk. De leergemeenschap is bedoeld voor professionals in cultuur, zorg en/of welzijn die samenwerken om drempels voor cultuurdeelname te verlagen voor mensen in kwetsbare posities. Of die met cultuur willen bijdragen aan (aspecten van) positieve gezondheid van deze mensen. Aanmelden kan tot 5 maart.
De onlineballetlessen van Het Nationale Ballet zijn zeer succesvol. De eerste les, aan de barre om de balletposities tegenaan te oefenen, is op YouTube meer dan een miljoen keer bekeken. De vijftien -video’s die het balletgezelschap online heeft staan, trekken kijkers van over de hele wereld. De lessen zijn uit nood geboren, zegt artistiek coördinator Ernst Meisner, die de lessen samenstelt en mede doceert. “Toen de eerste lockdown werd afgekondigd en onze bijna tachtig dansers, net zoals de rest van Nederland, thuis kwamen te zitten, werd het balletgezelschap geconfronteerd met de vraag: hoe kunnen we ze zo goed mogelijk in vorm houden?” Een dagelijkse balletles is noodzakelijk om de veeleisende ballettechniek op peil te houden. Meisner: “Maar we hadden niet verwacht dat de hele wereld mee zou doen. Niet alleen balletdansers van andere gezelschappen en balletstudenten wereldwijd, ook amateurdansers op diverse niveaus haakten aan. Opvallend was de grote deelname van ouderen die altijd hebben willen dansen en daar nooit eerder de kans toe hadden gekregen. De reacties waren hartverwarmend.” De lessen zijn niet gevaarlijk voor niet-professionele dansers, zegt Meisner. Roos Streumer, amateurdanser en psychosociaal therapeut van beroep en vnl. gericht op stress- en burn-outgerelateerde klachten, beaamt dat de lessen de psychische en fysieke gezondheid en het welzijn ten goede komen.
Burst your bubble! Deze boodschap is vanaf nu in paarse graffitiletters te lezen in de Kruisstraattunnel in het centrum van Eindhoven. Als knipoog naar een gewenst einde aan de coronacrisis, maar ook als oproep aan alle mensen om soms wat verder durven te kijken dan hun eigen wereld. Cliënten van de maatschappelijke (crisis)opvang van Neos, bezoekers van The Living Museum (een van de creatieve ateliers van Neos) en bezoekers van de Huiskamer (een plek waar jonge vluchtelingen komen) kregen les in graffiti spuiten en ontwerpen door graffitiartiest Niels Bakkerus en ontwerper Lian Kroes. En toen mochten ze aan de slag in de tunnel. De workshops waren onderdeel van Talentenexpeditie, een gezamenlijk programma van Neos en het Centrum voor de Kunsten Eindhoven. ,,Een van onze eerste gezamenlijke projecten was een tentoonstelling in het Van Abbemuseum, die uiteindelijk honderden bezoekers trok”, vertelt Ton Feijen van Neos. Een project waarin kunst centraal staat en niet de zorg; omdat ze geloven dat kunst en cultuur bijdragen aan het herstel maar ook aan gevoelens van trots en eigenwaarde.
De English National Opera ondersteunt het herstel van corona patiënten, die problemen ervaren bij het ademhalen – een veelvoorkomende klacht – , d.m.v. een online cursus. Het operahuis werkt hierbij samen met een Britse gezondheidsorganisatie. Deelnemers krijgen van zangcoaches les in ademhalings- en zangoefeningen en worden aangemoedigd om in hun eigen tijd oefeningen te doen, die online worden aangeboden. Een proef met een tiental patiënten was zo succesvol dat ze de komende tijd het programma verder landelijk gaan uitrollen. Dat de cursus niet alleen een fysiek maar ook een psychologisch positief effect heeft, blijkt uit een reactie van een deelnemer. “Het heeft me echt enorm geholpen bij mijn ademnood en ook een beetje met mijn angst om weer terug te keren in de maatschappij.”
Een mooi initiatief tijdens de coronacrisis. Stichting Genees-Kunst is samen met het Nederlands Dans Theater begonnen met het aanbieden van exclusieve dansvoorstellingen voor ziekenhuispatiënten. Op 21 januari vond de eerste editie van ‘Uitje Bed’ plaats.
Persis Bekkering zag webinars, gelivestreamde panelgesprekken en online workshops voorbij komen rond het thema ‘care’, georganiseerd door kunstinstellingen. Care die vaak ‘radical’ of ‘collective’ is, of allebei. ‘Care’ in de betekenis van zorg, maar ook verzorging, bekommering, geven om, aandacht hebben voor. Een wat vage term die als buzz word in de kunstwereld is gaan functioneren, volgens de logica van social media. In haar maandelijkse column over de kunstwerken die haar blik op de wereld doen kantelen, aandacht voor de performance van Marlou Fernanda in de livestream van ‘On Collective Care and Togetherness’ (‘over collectieve zorg en samenzijn’), een tentoonstelling in MAMA Galerie in Rotterdam. In het project, dat net is afgelopen, werd onderzocht hoe duurzame en radicale vormen van zorg verbeeld kunnen worden. Hoe verhouden kunst en zorg zich?
‘’In mijn vak speelt open kijken, zonder oordeel, een grote rol. Dat geldt ook voor zorgprofessionals, alleen kijk ik op een andere manier. Er vallen mij andere zaken op: afwijkende details, lichaamsinformatie, systemische aanwijzingen (onder water kijken, mensen laten niet alles zien). Ik stel vragen en leg verbanden. En check dan weer of wat ik gezien heb klopt. Zo ontstaat een rijker beeld. Tijdens ons gesprek ontdekten we dat het helpt als een ander kan bevestigen wat je ziet – omdat je daar niet altijd op durft te vertrouwen. Je kunt daardoor ook duidelijker je plek innemen.’ De werelden van de zorg en van de kunst kunnen veel van elkaar leren, merkte kunstenaar Sandra Schouten toen ze een tijdje meewerkte in een verpleeghuis. In het werk van Schouten staan theatrale en zintuiglijke interventies centraal.
Hoe kun je de aanwezigheid van dood en verlies in tbs-klinieken op een humane manier verbeelden? Wim Boluijt is docent en onderzoeker bij expertisecentrum Caring Society 3.0 en maakt deel uit van het lectoraat Zorg rond het levenseinde. Hij bracht het onderwerp levenseinde in tbs-klinieken bij de minor, die wordt gegeven door St. Joost School of Art & Design, in. Ze bezochten een kliniek en zetten het vraagstuk om tot beeldende werken.
De Gezonde Stad Index 2020 laat zien dat Groningen op gezondheid veruit het beste scoort van alle 20 onderzochte grote Nederlandse steden. John Boon, hoofd landschapsarchitectuur en groene stad bij Arcadis, raadt andere steden aan gezondheid centraal te stellen in beleid en vooral actie te nemen om de leefomgeving in hun gemeenten gezonder te maken.
2020 was een bizar jaar voor artiesten. Hoe moet je omgaan met de financiële onzekerheid? Wat als je de adrenalinekick en spotlight mist? Hoe klim je uit het zwarte gat? En hoe maak je jezelf in deze periode nuttig? Twee artiestpsychologen, Esther van der Ploeg en Daisy Gubbels, signaleren de grootste problemen. Gelukkig werd het bespreken van geestelijke gezondheid de afgelopen tien jaar in de muziekwereld al steeds normaler, zeggen de twee. Van der Poel: ‘Ik merk het ook in mijn presentaties, vroeger was het een vies woord, een taboe, tegenwoordig is er op ADE een hele dag aan panels gewijd aan mental health.’
Wie heeft het beste idee voor intimiteit in tijden van tech? De winnaar van VPRO Tegenlicht’s pioniersverkiezing ‘Touching Technology’ is bekend. Na een spannende strijd tussen vier finalisten in Pakhuis de Zwijger, werd een van hen de Tegenlicht-pionier van 2020. De jury sprak zich uit: het muziekcollectief Sounding bodies uit Tilburg met hun app 'BEP' is de winnaar van de pioniersverkiezing 2020. De muzikanten bedachten een methode om de muziek van componist Johann Sebastian Bach op een zo intiem mogelijke manier te spelen. Op deze manier kunnen luisteraars, ondanks de afstand, de muziek op een diep emotioneel niveau ervaren en zich er zelfs mentaal en fysiek beter door voelen. Zo speelden ze op afstand voor coronapatiënten in ziekenhuizen, die de muziek als helend ervaarden. Jacqueline Hamelink en haar team Sounding bodies reageerden verheugd op de uitslag: 'We zijn heel gelukkig dat we gewonnen hebben. Het is een erkenning voor een project waar we zelf heel veel zin in hebben om het te beginnen.' Het plan is om de app vanaf januari 2021 te gaan ontwikkelen. 'Eind 2021 is BEP definitief te downloaden', bevestigt Hamelink
VUmc is in 2014 gestart met een jaarlijkse poëzieprijs rond het thema ziekte en gezondheid: de VUmc Poëzieprijs. Na de fusie van VUmc en AMC is deze prijs omgedoopt tot de Amsterdam UMC Poëzieprijs. Iedereen kan inzenden voor deze prijs, ook meerdere gedichten. Een jury zal de inzendingen beoordelen. De beste bijdragen worden beloond met geldprijzen, €1000,- voor de winnaar, €500,- voor de tweede prijs en €250,- euro voor de derde prijs en met opname in een in april 2021 te verschijnen boek. De bekendmaking van de prijswinnaars van de Amsterdam UMC Poëzieprijs gebeurt tijdens het symposium Literatuur en Geneeskunde, dat op 15 april 2021 plaatsvindt. Het thema dit jaar is ‘de patiënt’. Deadline 15 december.
Wat is de meerwaarde van cultuur in het sociale domein? Wat maakt een project succesvol? Luister naar het gesprek tussen Jacqueline Besemer (Stichting BlauwLicht) en Erik te Biesebeke (poh-ggz in Utrecht Overvecht). Met de podcastserie Zet Cultuur op de Agenda wil LKCA het debat over cultuurbeleid stimuleren richting de Tweede Kamerverkiezingen en daarna
De moderne mens is voortdurend bezig met het ontwerpen van zichzelf. De media geven ons een beeld van een bestaan waarin we rijk, mooi, gelukkig en succesvol zijn. Een dieet voor het perfecte lichaam, een online cursus voor de mentale weerbaarheid te verhogen en geposeerde selfies voor gepolijst imago op sociale media – onze identiteit en zelfbeeld zijn maakbaar geworden. Tegelijkertijd leven we in tijd van grote onzekerheid: gezondheid, klimaat en economie zijn in crisis. Het zijn tijden van grote onzekerheid en dus ook van grote emoties als burn-out en melancholie. Hoe gaat de moderne mens om met deze stress en de druk om steeds weer een verbeterde versie van zichzelf te realiseren? Op 24 november vond in Pakhuis de Zwijger het DesignDigger Live event rond het thema ego design plaats.
Op 20 november verscheen het rapport ‘’Voorleesprojecten voor vluchtelingenkinderen: hoe kan de kracht van verhalen worden ingezet om de psychosociale gezondheid te versterken?”. Het rapport onderzoekt op welke manier voorlezen en activiteiten rond boeken en verhalen de veerkracht en het psychosociaal welbevinden van vluchtelingenkinderen kunnen versterken. Stichting Lezen beschouwt het als haar taak om alle kinderen de rijkdom van boeken te laten ervaren, en wil professionals daarom handvatten aanreiken om ook vluchtelingenkinderen waardevolle voorleeservaringen te bieden.
Uit een recent onderzoek van het Oxford Internet Institute (OII) blijkt dat er een positieve relatie is tussen de tijd die wordt besteed aan het spelen van games en het welzijn van de speler. Cruciaal is dat het onderzoek als een van de eerste is uitgevoerd met behulp van actuele speeltijdgegevens. Dankzij de internetconnectie van de games was het team van de Oxford University in staat om psychologische vragenlijsten te koppelen aan echte tijdsregistraties van het spelen van games. Eerdere studies hadden de neiging om zich te richten op zelf-gerapporteerde speeltijd, wat, zo bleek uit het onderzoek, slechts zwak gecorreleerd is met de werkelijkheid.
Muziek als therapeutisch middel om emoties te uiten en zelfvertrouwen te stimuleren. Muziekschool Plus in Rijen haakte in op een behoefte en ontwikkelde een zorgpakket. ,,De nadruk van een muziekles ligt op het cognitieve vermogen, samenwerking en emotie", zegt Wilma van der Draaij, eigenaresse van Muziekschool Plus en bedenker van het muzikale zorgpakket. De in Rijen gevestigde Zintri Zorggroep verwacht dat integrale gezondheidszorg steeds belangrijker wordt en is enthousiast over de door Van der Draaij gekozen invalshoek. Volgens Sonny de Nijs, directeur Zintri, is de proef geslaagd als de levenskwaliteit van een cliënt door de muzikale interventie is toegenomen. De gemeente Gilze en Rijen steunt het project om zo te onderzoeken of muzieklessen in aanvulling op een jeugdhulp- of Wmo-begeleidingstraject tot betere en of snellere resultaten leiden. ,,We kijken of muziekschool en zorgaanbieder elkaar versterken, wat dat oplevert en wat daarvoor nodig is", aldus een woordvoerder van de gemeente. Muziekschool Plus heeft inmiddels contact gelegd met andere zorginstellingen en buurtgemeenten om muzieklessen ook daar onderdeel te maken van het zorgpakket.
Afgelopen jaar hebben een groot aantal publieke en private organisaties zich samen met de culturele en creatieve sector gebogen over 10 grote maatschappelijke uitdagingen. De belangrijkste leeropbrengsten van het project IDOLS zijn gebundeld in een gelijknamig boekje dat op 11 november werd aangeboden aan minister van Engelshoven (OCW) die het programma mogelijk maakte. De problemen van morgen vragen om nieuwe inzichten en denkwijzen. Van biodiversiteit en obesitas tot inclusie en mantelzorg. De oplossingsgerichte denkkracht van de culturele en creatieve sector draagt nu al bij. Maar hoe die denkkracht beter kan worden gemobiliseerd, verdient meer aandacht. Juist daarover ging Project IDOLS* (Increasing Demand by Offering LearningS). Vooral de manier die meer recht aan de gecreëerde waarde doet stond centraal. Want dat was het doel van dit praktijkonderzoek: het vergroten van de taartpunt voor de culturele en creatieve sector door het organiseren en professionaliseren van opdrachtgeverschap. En een jaar na de start, blijkt dat relevanter dan ooit.
Op een andere, meer creatieve manier naar gezondheidsvraagstukken kijken, dat gaan studenten van Design Academy Eindhoven (DAE) de komende drie jaren doen bij de Eindhovense gezondheidsorganisatie GGzE. In 2021 worden er door de designopleiding en de zorginstelling verschillende projecten opgezet. Onder de werktitel ‘Bruggen bouwen in de community: van mondiale kennis naar lokale mentale kracht’ worden er seminars gehouden rond mentale gezondheid. Daarnaast staan er lezingen en excursies op het programma en werkbezoeken aan verschillende locaties van de Eindhovense instelling voor geestelijke gezondheidszorg. In 2022 zal een groep van zo’n vijftig studenten een heel semester lang deelnemen aan vrijwel alle onderdelen van de GGzE. Om dan samen met mensen van de instelling, ideeën en producten te ontwerpen die ten goede komen aan degenen bij wie de mentale gezondheid het meest onder druk staat.
Hoe komen we tot vernieuwende vormen van wonen en zorg, ingebed in de wijk? Deze vraag staat centraal in de publicatie De toekomstige aanpak van wonen met zorg, Lessen van WHO CARES Community of Practice. Op 20 oktober overhandigen initiatiefnemers Floris Alkemade, Jet Bussemaker (voorzitter Raad voor Volksgezondheid en Samenleving) en Gijsbert van Herk (bestuursvoorzitter Stichting Humanitas) de lessen die zij de afgelopen vier jaar hebben opgedaan aan Hans Adriani, voorzitter van de Taskforce Wonen en Zorg. De initiatiefnemers van de ontwerpprijsvraag WHO CARES pleiten in een briefadvies voor een nieuwe kijk op wijken, wonen en zorg. Met verbeelding en ontwerpkracht. Met oog voor technologische innovatie. Met teams die bestaan uit mensen die over de grenzen van hun vakgebied heen kijken en contact maken met buurt en bestuur. Dit advies is verstuurd aan de minister van Binnenlandse Zaken, Kasja Ollongren en aan Hugo de Jonge, minister van VWS.
Bij de tweede coronagolf namen ouderen weinig risico’s en kozen ze voor het voortzetten van hun zelfisolatie. Zo onderstreept de pandemie een samenhang tussen kwetsbaarheid en eenzaamheid die daarvoor al bestond en daarna vermoedelijk zal blijven bestaan. Tenzij we ingrijpen. Column van architect Joost Ector over vragen als: hoe ontwerpen we woonomgevingen waarin we zelfstandigheid combineren met een verleiding tot betekenisvolle interactie? Hoe zorgen we voor meer betrokkenheid tussen bewoners en tegelijkertijd voor relaties met de buitenwereld?
Afgelopen decennium is er ook meermalen onderzoek gedaan naar het effect van Mozarts muziek op epilepsie. Wetenschappers hebben onlangs al die data onderzocht en samengevat. Hun conclusie – gepubliceerd in Clinical Neuropsychology – klassieke pianomuziek kan de frequente van epileptische aanvallen verminderen. Uit die nieuwe analyse blijkt dat door het luisteren naar de muziek van Mozart de aanvalsfrequentie tussen 30 en de 65 procent kan verminderen. De onderzoekers hebben zich daarbij vooral geconcentreerd op Mozarts Sonate voor twee piano's in D majeur, KV 448, met name Mozarts pianosonate in C majeur KV545.
Platform 31 onderzocht samen met LKCA de kracht van voorzieningen die mensen dat duwtje in de rug geven om mee te doen in de samenleving. Maar dan zonder ingewikkelde routes met indicaties, keukentafelgesprekken en Wmo-consulenten. Ook meedoen aan cultuur is zo’n zetje. In de publicatie ‘De Kracht van het Gewone’ staan negen inspirerende praktijken, waaronder ook twee uit de cultuur.
Veel ziekenhuizen hebben uitgebreide kunstcollecties. Maar kan alle kunst er ook worden getoond? Zijn er speciale criteria waaraan kunstwerken in medische centra moeten voldoen? En wat vindt ze van een ‘healing environment’: een architectuur en inrichting die bijdraagt aan het welzijn van patiënten, waardoor ziekenhuizen hun collectie aan het herordenen zijn? De Volkskrant sprak met Sandrine van Noort. Ze erkent dat er kunst is die écht niet kan, maar vindt betutteling van de patiënt uit den boze. Van Noort is conservator van een tentoonstelling in Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), De tentoonstelling Taboe of niet? Controverses in openbare kunstcollecties was nog niet eens geopend of de omstreden kunstwerken uit het depot werden opnieuw onttrokken aan het oog van het publiek. Door het coronavirus was de galerie van het LUMC tijdelijk alleen online te bezoeken. Maar sinds kort zijn ook niet-patiënten, op afspraak, weer welkom.
Ouderen en cultuurprofessionals zijn hard getroffen door de coronapandemie. De culturele projecten waarin zij samenkomen, zijn dubbelhard geraakt. En dat terwijl er de laatste decennia heel veel co-creatieve communities zijn ontstaan waarin ouderen, professionals en mantelzorgers samenwerken aan kunst en cultuur. Als het huidige beleid met de bijhorende gezondheid beschermende maatregelen voor ouderen wordt voortgezet, zullen de effecten van deze co-creatieve communities verloren gaan en zullen kwetsbaarheid, eenzaamheid en gevoelens van zinloosheid onder de groeiende groep ouderen toenemen. Welke inzichten hebben beleidsmakers nodig om dit ten goede te keren? Crétien van Campen, als wetenschappelijk strateeg Kwaliteit van leven verbonden aan het Sociaal en Cultureel Planbureau, gaat er nader op in.
De expositie (Re)design Death in Cube designmuseum in Kerkrade toont vijftig objecten waarmee designers invulling geven aan de behoeften en rituelen die er zijn rondom overlijden. De designs zijn verdeeld over vier thema’s: voorbereiding, afscheid, rouw & voortleven en eeuwig leven. Kan design bijdragen aan het doorbreken van taboes en tradities vernieuwen?
In 2016 nam mezzosopraan Maartje de Lint ontslag bij het Koor van De Nationale Opera, en twee jaar later begon ze in haar woonplaats Heiloo met de eerste zingcirkel. De Lint zingt voor ouderen met dementie, en als ze dat doet klaren hun gezichten meteen op en doen ze enthousiast mee. Haar zingcirkels zijn een succes. Omdat samenkomen nu even niet mogelijk is, heeft De Lint een online meezing programma gemaakt, genaamd Zing-Cirkel-Online, en komt op 1 juli haar gratis e-learning ‘Ik Zing in de Zorg’ online beschikbaar.