Trends & Ontwikkelingen

Van12tot18 is een magazine voor leraren en leidinggevenden in het mbo en voortgezet onderwijs. Het magazine besteedt aandacht aan leren en onderwijzen, de leerling en de leraar en maatschappelijke ontwikkelingen waar het onderwijs mee te maken heeft. Het huidige nummer heeft als thema cultuuronderwijs, met artikelen als ‘cultuureducatie is de wiskunde van de verbeelding’ en ‘taal en rekenen zit in alle kunstvakken’. 

Club Symbiose, Erwin Thomasse en Dynamo zijn de winnaars van de Eindhoven Cultuurprijs 2025. Dat heeft Stichting Cultuur Eindhoven tijdens een feestelijke uitreiking op woensdagavond 8 oktober bekendgemaakt in de Effenaar. Club Symbiose won de Stimuleringsprijs, Erwin Thomasse de Waarderingsprijs Individu en Dynamo de Waarderingsprijs Organisatie. De winnaars ontvingen een geldbedrag ter waarde van € 8.000. De Eindhoven Cultuurprijs wordt ieder jaar uitgereikt aan een kunstenaar of instelling die een prestatie op het gebied van cultuur heeft geleverd die van uitzonderlijke meerwaarde is voor de stad.

Vier Tilburgse culturele instellingen – DansBrabant, Het Zuidelijk Toneel, TiltFestival en Poppodium 013 – hebben zich aangesloten bij de culturele boycot van Israël. Daarmee steunen ze Palestijnse kunstenaars en protesteren ze tegen de mensenrechtenschendingen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever.

De dertien Zeeuwse gemeenten en de provincie Zeeland hebben op 7 oktober 2025 het convenant ‘Samenwerking Cultuur & Erfgoed Zeeuwse Overheden 2025 – 2032’ ondertekend. Hiermee liggen de afspraken vast om de samenwerking op cultuur en erfgoed voort te zetten én uit te breiden met nieuwe thema’s. Met deze krachtenbundeling wordt gestreefd naar een efficiëntere inzet van de beschikbare middelen, gezamenlijke slimme keuzes, een heldere taakverdeling en goede onderlinge afstemming zodat inwoners en organisaties er meer van kunnen profiteren. 

Tien inhoudelijke thema’s komen aan bod in het convenant die samen verder worden uitgewerkt, waaronder de versterking van de culturele basisinfrastuctuur, cultuureducatie, bibliotheekwerk, immaterieel erfgoed, en grensoverstijgende samenwerking. Ook wil men samen inzetten op het verbeteren van de zichtbaarheid van het cultuuraanbod, het ondersteunen van amateurkunst en erfgoedbeoefening en het vinden van oplossingen voor knelpunten in vergunningverlening, toezicht en handhaving binnen het erfgoedgebied.

De gemeente Waalwijk zet de volgende stap in het zichtbaar maken van kunst in de openbare ruimte. Het monumentale kunstwerk van de IJslandse kunstenaar Sigurdur Gudmundsson moet een plek krijgen tussen het stadhuis en de Rabobank. Het kunstwerk steekt sterk af tegen de wilde, natuurlijke en groene omgeving. Ook zie je vanaf deze locatie de Sint-Jan en het Kropholler, waar het kunstwerk op gebaseerd is. Cultuurwethouder Timon Klerx is tevreden dat de kunstcommissie een geschikte locatie heeft gevonden. 

Het aantal culturele instellingen en kunstenaars in Nederland en België dat is overgegaan tot een culturele boycot van Israël is binnen een week bijna verdubbeld. Dat laat een van de initiatiefnemers van de boycot aan het ANP weten. Vrijdag steunden ruim driehonderd organisaties en meer dan 750 kunstenaars de boycot. Inmiddels zijn dat bijna zeshonderd organisaties en bijna 1900 kunstenaars en cultureel werkers. De boycot richt zich op Israëlische instellingen en bedrijven die volgens de ondertekenaars medeplichtig zijn aan schendingen van het internationaal recht. De actie is expliciet niet gericht op individuen of hun afkomst. 

Op het muziek- en cultuuronderwijs aan Bergenaren ouder dan 21 jaar mag niet worden bezuinigd. Dat betoogden deze week een aantal insprekers tijdens een beeldvormende raadsvergadering, waarin de toekomst van het CKB werd besproken. De inmiddels doorgevoerde bezuiniging van zeven ton dwingt het CKB om na te denken over haar taken in de nabije toekomst. Eén van de mogelijke scenario’s is dat de voormalige muziek- en balletschool zich voortaan concentreert op jeugd en jongvolwassenen.

Kan er een etage bovenop theater en cultureel centrum De Stoelendans in Oirschot worden gebouwd? En mogen dat dan woningen worden in plaats van maatschappelijke ruimtes of kantoren? 

Oirschot is voor 17 procent mede-eigenaar van het pand, De Stoelendans BV voor 83 procent. Die laatste had graag het hele pand in bezit gekregen, maar deze wens wordt voorlopig niet vervuld. Voorwaarde daarvoor was namelijk dat de lokale clubs en verenigingen, die ruimtes huren of gebruiken in het cultureel centrum, dat ook als een echt thuis zouden gaan beschouwen. Maar na een eerste evaluatie blijkt dat nog niet helemaal het geval. Er is sprake van een gebrek aan sfeer, geen mogelijkheden voor een nazit of naborrel en een tekort aan communicatie met het bestuur van beheerder en uitbater De Cultuurfabriek. 

Het huidige medialandschap zit vol prikkels en versnipperde aandacht, waardoor het steeds belangrijker is om écht verbinding te maken met je publiek. PR speelt daarin een sleutelrol. Volgens Janine Fluyt, corporate communicatie-adviseur en PR expert zorgt goed uitgevoerde PR namelijk voor duurzame relaties, meer betrokkenheid én uiteindelijk voor meer (kaart)verkoop. 

Hoe geef je PR de plek en aandacht die het verdient? En hoe bouw je stevige relaties op met pers, journalisten en andere belangrijke spelers? Volgens Fluyt begint dat allemaal met één simpel maar krachtig instrument: vragen stellen.

Cultuur+Ondernemen werkt aan een update van de Governance Code Cultuur. Aangezien de code van, voor en door de sector is heeft Cultuur+Ondernemen een brede peiling uitgezet om iedereen de kans te geven input te leveren voor de update van de code. Meer dan 400 mensen uit de culturele sector hebben de peiling ingevuld. 

De Governance Code Cultuur is voor veel culturele organisaties een belangrijk kompas bij goed bestuur en toezicht. Uit de peiling blijkt dat de code in de praktijk wordt gebruikt als kader, als leidraad én als gesprekspartner aan de bestuurstafel. Tegelijk klinkt er ook kritiek. De code wordt soms als streng, bureaucratisch of ouderwets ervaren. Zeker kleinere organisaties vragen om een meer praktische benadering. Opvallend is dat sommige wensen op gespannen voet met elkaar staan. Zo willen velen een kortere code, maar vragen ze tegelijk om extra onderwerpen en verdieping.

De Ketentafel Beeldende Kunst is bezig met een traject om tot één fair pay Richtlijn Kunstenaarshonoraria en calculator te komen, maar dat proces is op 1 januari 2026 nog niet afgerond. Plaform ACCT heeft daarom besloten te adviseren dat ook voor het komend jaar 2026 beide Richtlijnen, de ‘klassieke’ en de nieuwe Richtlijn, en ook allebei de calculators gebruikt kunnen worden. Het Mondriaan Fonds en OCW, die toepassing van de richtlijnen als subsidievoorwaarde stellen, zijn hiermee akkoord.

Concreet betekent dit dat de bedragen in de tabel en de calculator van de nieuwe Richtlijn op kunstenaarshonorarium.bknl.nl voor 2026 niet worden aangepast omdat indexatie van de Richtlijn is opgeschort. Vanaf 2025 zou de nieuwe Richtlijn gaan gelden. Maar er bleken onvoorziene financiële gevolgen door een stapeling van effecten vanwege inhoudelijke wijzigingen en een indexatiesprong. Inmiddels ligt er een onafhankelijke Second opinion over de nieuwe/herziene Richtlijn die input vormt voor de Ketentafel in het aanpassingstraject.

De landelijke opening van het culturele seizoen vindt volgend jaar augustus in Eindhoven plaats. De totale kosten bedragen 1,5 miljoen euro. De organiserende Stichting de Uitmarkt vraagt van de ‘gaststad’ een bijdrage van vier ton. Dat bedrag is volgens burgemeester en wethouders bedoeld voor de samenwerking met de organisatie die een landelijke campagne uitvoert en een hoofdpodium programmeert’. De gemeenteraad moet daar binnenkort overigens nog wel over beslissen bij de vaststelling van de begroting van volgend jaar.

Jack Pisters volgde per 1 september Edo Righini op als directeur van Muziekgebouw Eindhoven. Hij is muzikant en cultureel ondernemer en investeerde veel in educatie, vaardigheden die hij graag inzet voor het Eindhovense muziekleven. Een kennismaking.

Pisters (1966) stapt bij het Muziekgebouw in een redelijk gespreid bedje. De financiën zijn door zijn voorganger Edo Righini op orde gebracht, de Eindhovense muziektempel heeft bij alle bevolkingsgroepen aan toegankelijkheid gewonnen, de zaalbezetting is nooit zo goed geweest. Dat wordt achterover zitten dus. „Nee”, zegt Jack Pisters. „Om te handhaven wat we nu hebben en om die toegankelijkheid te bewaren zullen we ons best moeten blijven doen." In Muziekgebouw Eindhoven komen alle soorten muziek aan bod. Veel mensen denken in genres en stijlen, Jack Pisters niet.

Wat betekent kunstmatige intelligentie (AI) voor ons dagelijks werk? En wat kan de cultuursector leren van een bank, een hogeschool en een creatieve ondernemer? Drie experts deelden tijdens de DEN Conferentie 2025 hun ervaringen. Dit zijn de vijf belangrijkste inzichten van Anne Doeser (Rabobank), Geert Wissink (Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam AI) en Rodger Werkhoven (AI-creative, voormalig creatief directeur bij OpenAI).

1. AI is geen zoekmachine: begrijp wat je tool doet. 2. Creativiteit blijft menselijk, AI helpt je starten. 3. Zet autonomie, ethiek en veiligheid op nummer 1. 4. Bouw kennis en experiment stap voor stap op. 5. AI vraagt om samenwerking en kennisdeling. 

Hoe kun je als culturele organisatie AI op een (meer) verantwoorde manier gebruiken? Theaters, musea, bibliotheken, poppodia, concertzalen, festivals; de cultuursector werkt steeds meer met AI en is op zoek naar manieren om dat verantwoord te doen. De roep om beleid, kaders of richtlijnen wordt steeds luider. Ook vanuit wetgeving wordt beleid over AI-gebruik vereist. DEN presenteert een stappenplan. Dit biedt culturele organisaties praktische handvatten om direct aan de slag te gaan: schrijf je een AI-beleid dat aansluit bij de visie en waarden van je organisatie.

Binnen Cultuureducatie met Kwaliteit 4 Noord-Brabant (CmK4) wordt een aantal professionele leergemeenschappen (PLG’s) opgezet. In een PLG werken diverse professionals uit het culturele- en onderwijsveld samen aan kennisontwikkeling en innovatie. Vanuit een actuele vraag uit de praktijk onderzoeken de deelnemers aan de PLG het onderwerp en vertalen dit naar de onderwijspraktijk. De opbrengsten van het onderzoek worden gedeeld met de rest van het werkveld in de vorm van kennisproducten en -tools, zoals (pilot)projecten, instrumenten, scholing of andere activiteiten. 

In 2025 en 2026 starten leergemeenschappen rondom de volgende thema’s: gespecialiseerd onderwijs, mbo, het volgen van culturele ontwikkeling, meerstemmigheid in het aanbod en actualisatie van de kerndoelen.

Negen dagen lang staat Eindhoven van 18 tot en met 26 oktober weer in het teken van de Dutch Design Week. Kunstloc Brabant tipt een aantal van de talenten uit het talentontwikkelingsprogramma TalentHub Brabant en een aantal andere makers en projecten die je niet mag missen.

Van een zolder die verandert in een studio tot een aanleunwoning in de tuin of een extra voordeur in een eengezinswoning: tot 11 december kan iedereen meedoen aan de landelijke ontwerpwedstrijd Benut de overruimte! Woningeigenaren, studenten, architecten en iedereen met een creatieve oplossing dagen we uit om de strijd tegen het woningtekort aan te gaan.

Op Beurs Eigen Huis lanceert Holland Houtland de wedstrijd op vrijdag 10 oktober 2025. De ontwerpwedstrijd daagt studenten, architecten, ontwerpers én particulieren uit om creatieve en haalbare oplossingen te delen. De ontwerpwedstrijd is mogelijk gemaakt door 6 provincies. De top 10 en de winnaars worden bekendgemaakt tijdens de volkshuisvestingbeurs WOCODA op 29 januari 2026. 

De landelijke start van het cultuurseizoen vindt komend jaar plaats in Eindhoven. Het evenement, voorheen bekend als ‘de Uitmarkt’, vertrok vorig jaar na 45 jaar uit Amsterdam om een rondtrekkend festival te worden. In 2026 is Eindhoven de tweede gaststad waar het voorproefje van het culturele seizoen neerstrijkt. Volgens cultuurwethouder Saskia Lammers is de stad trots op de keuze. "Samen bewijzen we dat cultuur ook buiten de Randstad bruist en mensen samenbrengt", zegt ze. Tijdens het festival staan zowel bekende artiesten als opkomende talenten op het podium. Dit jaar vond DE OPENING plaats in Apeldoorn en trok het evenement meer dan 75.000 bezoekers.

Minister Moes (OCW) reageert in een kamerbrief op de motie van het Tweede Kamerlid Van der Wal (VVD) over het aanpassen van de aanvraagtermijn van de culturele basisinfrastructuur. In de huidige systematiek moeten alle meerjarig gesubsidieerde instellingen elke vier jaar een nieuwe aanvraag doen. Dat geldt ook voor instellingen die al tientallen jaren positief worden beoordeeld en subsidie ontvangen. Deze systematiek is voor deze instellingen onnodig belastend en daarom wil de minister dit aanpassen.

Een langere maximale financieringsduur is niet voor alle instellingen de beste oplossing. Vandaar dat de maximale financieringsduur voor cultuursubsidies vanaf 2029 wordt aangepast naar acht jaar. Een aanpassing van de subsidieperiode bij het Rijk betekent niet automatisch dat andere overheden dezelfde periode gaan aanhouden voor hun (mede)financiering.

"Het kabinetsvoorstel om wettelijk ruimte te maken voor langer lopende cultuursubsidies is goed voor de innovatieve kracht van de sector. Het geeft meer ruimte om nieuwe wegen in te slaan en zo cultuur meer van en voor iedereen maken". Dat laat voorzitter Kristel Baele van de Raad voor Cultuur weten in reactie op de kabinetsplannen om subsidieperiode voor cultuur te verlengen van vier naar maximaal acht jaar. Zij wijst er op dat het voorstel leidt tot een sterke administratieve lastenverlichting voor gesubsidieerde instellingen én overheid. Langere financiële zekerheid zorgt er bovendien voor dat instellingen interessanter worden als partner voor private financiering.

Het kabinet wil het cultuurbeleid stroomlijnen door onder andere de maximale duur van rijkssubsidies te verlengen naar acht jaar. Dat sluit beter aan op subsidietermijnen van gemeenten en provincies. Ook zorgt het voor meer zekerheid voor gesubsidieerde instellingen. De Raad voor Cultuur, het wettelijke adviesorgaan op het gebied van kunst, cultuur en media, reageert verheugd. Wel zou er volgens voorzitter Kristel Baele meer afstemming moeten plaatsvinden tussen overheidslagen. 

Volgens Baele kan er door langere subsidierelaties makkelijker gezamenlijk langetermijnbeleid tussen het rijk, provincies en gemeenten worden gemaakt. . ‘Hier ligt nog een grote kans voor sector en samenleving. Mede daarom adviseerde de raad eerder dit jaar om wettelijk te verankeren dat gemeenten, provincies en rijk hier een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben.’ 

Minister Moes (OCW) stuurt de geannoteerde agenda van de informele Raad voor Cultuur (OJCS-raad) op 3 en 4 november in Denemarken naar de Eerste en Tweede Kamer. De informele Raad wordt georganiseerd door het Deense EU-voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Vanwege andere verplichtingen zal de minister zelf niet deelnemen. Nederland zal op ambtelijk niveau worden vertegenwoordigd. De inzet van Nederland is in de agenda per agendapunt weergegeven. 

De volgende onderwerpen zijn geagendeerd: 1. Informele bijeenkomst van cultuurministers om verder te praten over hoe Europa en zijn partners het herstel en de bescherming van de Oekraïense cultuur kunnen ondersteunen, met de nadruk op het Oekraïense Fonds voor Cultureel Erfgoed. 2. Debat over media als onderdeel van een Europees Democratisch Schild en bespreking van de uitdagingen en oplossingen waarmee de mediasector wordt geconfronteerd. 3. Verklaring over de noodzaak van cultuur, kunst en media voor het beschermen van Europese democratieën.

Kennis en vaardigheden, maar toch vooral attitude. Daar gaat het om bij de opleiding Orthopedagogisch Muziekbeoefenaar , volgens Felix Havenith, opleidingsmanager Docent Muziek aan het Conservatorium Maastricht. ‘Het begint met een passie voor muziek die je wilt overdragen aan mensen met een beperking. Daar zoeken we naar in onze studenten.’ Deze aanpak blijkt nuttig voor het gespecialiseerd onderwijs, maar ook voor het reguliere onderwijs.

Wat kun je als bibliotheek doen om jongeren aan je te binden? Veel bibliotheken zoeken naar het antwoord. Want hoe hou je jongeren vast als het gratis jeugdlidmaatschap stopt? En wat levert het op als je dit lidmaatschap verruimt? Adviseurs Minke ter Stal en Modai van Aken gingen samen met zes bibliotheken op onderzoek uit. De resultaten blijken verrassend én waardevol voor elke bibliotheek die jongeren beter wil begrijpen en bereiken.

Jongeren waarderen vooral de faciliteiten van de bibliotheek: stilteplekken, goede stoelen, stopcontacten en stabiel internet. Het beeld dat jongeren vooral online lezen, klopt maar deels. Er is behoefte aan stillere ruimtes, zichtbaarheid over waar praten wel of juist niet mag, en meer duidelijkheid over het abonnement: mag je onbeperkt lenen, zijn er boetes, wat zijn de extra’s. 

Taalontwikkeling en leesbevordering van kinderen krijgen landelijk aandacht door rijkssubsidies en actieprogramma’s. Ook in stadsdeel Segbroek in Den Haag, wordt gericht gewerkt aan het voorkomen van taalachterstand. CultuurSchakel ontwikkelde in samenwerking met basisschool De Elout en culturele aanbieder Huis van Gedichten een naschools programma waarin taalplezier centraal staat. Taalfeest toont aan dat creatieve schrijflessen na schooltijd taalvaardigheid en zelfexpressie effectief versterken. De casus is uitgebreid beschreven door Cultuur Schakel. 

Op 25 september stroomde Het Koelhuis in Zutphen vol met zo’n 180 leerkrachten, icc’ers, vakdocenten, cultuurcoaches, cultuurambtenaren en andere betrokkenen bij Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK). Halverwege het programma gaf hoogleraar cultuureducatie Edwin van Meerkerk een plenair minicollege. Zijn boodschap was helder én prikkelend: het gaat goed met cultuureducatie – en tegelijk ook helemaal niet. Cultuureducatie heeft de afgelopen jaren een stevige positie opgebouwd. Toch hangen er donkere wolken boven dit succes. Van Meerkerk gaf vier concrete adviezen mee aan alle deelnemers. 

In opdracht van de Provincie Zeeland organiseert Cultuurkwadraat in 2025 de eerste editie van de Zeeuwse Cultuurprijzen. Deze prijzen worden uitgereikt tijdens het Cultuurgala op 13 november in de Grote Kerk Veere. Zeeland herbergt een indrukwekkende diversiteit aan erfgoed, culturele organisaties, creatieve makers, talenten en kunstenaars van hoog niveau. De Zeeuwse Cultuurprijzen belonen uitzonderlijk talent en vakmanschap en bestrijken de volledige culturele keten, van amateurkunst tot professionele kunstpraktijk en van individuele makers tot collectieven tot opkomend talent tot gevestigde namen.

De voorgestelde bezuinigingen van de Europese Raad op het programma Creatief Europa dreigen verwoestende gevolgen te hebben voor kunstenaars en culturele instellingen. In een brief van Culture Action Europe wijzen 31 netwerken en culturele organisaties deze bezuinigingen af, omdat ze het creatieve ecosysteem en de potentie ervan in Europa ondermijnen. De Raad van de Europese Unie heeft voorgesteld om het budget van Creatief Europa, het belangrijkste programma van de EU voor de culturele en creatieve sector, met € 27,56 miljoen aan toegewezen middelen te verlagen.

Ter ere van het 750-jarig bestaan ​​van Amsterdam organiseert de stad de 14e World Cities Culture Summit (15-17 oktober 2025). Ter voorbereiding op deze top bundelt Amsterdam de krachten met de European Cultural Foundation (ECF), Eurocities en EIT Culture & Creativity om een ​​Europese dag te presenteren: European Cities Unite: Culture in a Changing World, op 14 oktober in Pakhuis de Zwijger.

De bijeenkomst brengt Europees Commissaris voor Cultuur Glenn Micallef, zo'n 60 locoburgemeesters van Cultuur, senior beleidsmakers en culturele leiders uit heel Europa samen. Het is een unieke kans voor steden en netwerken om perspectieven te delen over de uitdagingen waar ze voor staan ​​en om nieuwe manieren van samenwerking te verkennen.

Danser Jillis Roshanali (1999) heeft de Jonge Zwaan voor Meest Indrukwekkende Jeugddansprestatie 2025 in ontvangst mogen nemen. Hij won de prijs voor zijn vertolking van de rol van Drosselmeijer in De Notenkraker (6-106 jaar) van Jeroen Verbruggen/Introdans. De winnaars van de (Jonge) Zwanen – een van de belangrijkste dansprijzen die jaarlijks namens de VSCD worden uitgereikt – werden op 3 oktober 2025 bekendgemaakt tijdens het Nederlandse Dansdagen Gala in Maastricht.

Saxofonist Kasper Rietkerk is in de prijzen gevallen tijdens de Edison Jazz/World Awards 2025. Met zijn debuutalbum The Island won hij de prijs voor ‘Beste Nieuwkomer’. Op de muziekschool in Kampen werd hij ‘verliefd’ op de saxofoon. Nu, jaren later, wint Kasper Rietkerk (30) er een Edison mee. „Zo’n prijs doet wel wat met je.”

Cultuurloket DigitALL blijft geopend t/m 2027, met een jaarlijks donatiebudget van 1,9 miljoen euro. De belangrijkste wijzigingen vanaf 1 januari 2026 staan nu online. Culturele instellingen kunnen doorlopend een donatie blijven aanvragen voor een pilotbijdrage, t/m 2027. Instellingen kunnen nog t/m 31 december 2025 een aanvraag indienen voor de ontwikkelbijdrage en de projectbijdrage. Deze twee regelingen zijn per 2026 gesloten. DigitALL Caribbean blijft t/m 2027 geopend. 

Een nieuwe regeling is de implementatiebijdrage. Technologie is vaak kostbaar, en samenwerking komt de hele culturele sector ten goede. Daarom opent van 1 februari 2026 t/m 1 mei 2026 een eenmalige call: de implementatiebijdrage t/m 30.000 euro.