Trends & Ontwikkelingen

De komende drie jaar trekt de gemeente Leiden ruim zes miljoen euro per jaar uit voor subsidies aan de cultuursector. Op advies van de onafhankelijke beoordelingscommissie heeft het college van burgemeester en wethouders de Meerjarige Cultuursubsidies 2026-2028 vastgesteld. Daarmee krijgen veel culturele instellingen de kans hun aanbod te versterken, al konden door de grote belangstelling niet alle aanvragen worden gehonoreerd. Er is veel meer geld aangevraagd dan er beschikbaar is, waardoor 25 tot wel 30 culturele organisaties of initiatieven dreigen te verdwijnen.

Afgelopen periode is Urban ID gestart met het verfraaien van de stroomkasten in de gemeente Halderberge. Op vrijdag 12 september, direct na de opening van de cultuurmaand, is de eerste stroomkast onthuld door wethouder Patrick Schouw. Deze kast staat op het Jezuïetenplein in Oudenbosch. De wens om deze kasten op te knappen leeft al langer binnen de gemeente. Kunst maakt de gemeente aantrekkelijker en geeft de openbare ruimte meer identiteit. Deze wens is opgenomen in het plan Kunst in de openbare ruimte. 

De jarenlange onzekerheid voor het personeel van het CKB is voorbij. De bezuiniging van 7 ton is gerealiseerd en tegelijkertijd ziet de gemeente voldoende toekomstperspectief voor het Centrum voor de Kunsten Bergen op Zoom. Er is vooral bespaard op personeel. Zes openstaande vacatures worden niet meer ingevuld en dat levert 650.000 euro op. Daarnaast heeft de voormalige muziekschool structureel 50.000 euro meer opbrengsten weten te creëren.

„De bezuiniging op het CKB hangt al vijf jaar als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de medewerkers”, stelt wethouder Berend Doedens. „Zeven ton is veel geld, het personeel heeft lang in onzekerheid gezeten over hun baan en de toekomst van het CKB. We bieden hen nu duidelijkheid.”  Nu wil de gemeente, samen met het CKB naar de toekomst kijken. De gemeenteraad buigt zich volgende maand over mogelijke toekomstplannen van hert CKB. 

Muziekcafé Sint Anthonis heeft een andere plek gevonden voor het houden van muziekoptredens. Artiesten kunnen voortaan terecht in de showroom van een plaatselijk autobedrijf. In cultureel centrum Oelbroeck is het muziekcafé niet meer welkom. Echt heel veel wil Marc Thijssen van Muziekcafé Sint Anthonis niet kwijt over het noodgedwongen vertrek uit Oelbroeck in Sint Anthonis. 

Thijssen geeft toe dat lang niet alle artiesten even veel publiek trekken, want daar zit het probleem. „Oelbroeck kijkt naar de afzonderlijke optredens, wij naar het totale plaatje. De programmering was in Oelbroeck divers. Van de vijf optredens was er één commercieel, waar veel mensen op afkwamen. De andere optredens varieerden van klassiek tot jazz.” En die trokken veel minder publiek. Te weinig, oordeelde het bestuur van Oelbroeck.

Met muziek van Fanfare Sint Joris uit Dorst ging zondagmiddag een feestelijke bijeenkomst van start bij Stichting BOCK in het voormalige zwembad De Blikken. De gemeente Oosterhout zette tijdens deze middag lokaal cultureel talent in het zonnetje met de uitreiking van de Stimuleringsprijs en de Cultuurprijs.

Onzekerheid is iets waar we meestal bang voor zijn. Vooral beleidsmakers hebben een hekel aan onzekerheid – de vele crises en snelle veranderingen van vandaag dwingen politieke strategieën tot pragmatisme, kortetermijnoplossingen en voorzichtige keuzes. Maar voor kunstenaars is onzekerheid geen obstakel – het is vaak een startpunt. Ze gedijen in ambiguïteit, in het onbekende, in de ruimte tussen wat is en wat zou kunnen zijn. In tijden van onzekerheid, wanneer paniek ons ​​dreigt te blokkeren, heeft kunst het vermogen ons te openen. Daarom heeft Culture Action Europe de Ask Pay Trust-campagne gelanceerd. 

Poen, prestige of exposure: het is kiezen of delen. Werkenden in de culturele en creatieve sector worden nog vaak niet betaald volgens de normen die in andere sectoren gelden. Overuren en flexibiliteit dicteren het ritme van de week, diensten worden beloond in ‘zichtbaarheid’ of met vergoedingen ver onder het minimumloon, en budgetten waarin Fair Pay van alle betrokkenen is opgenomen zijn eerder uitzondering dan de regel. 

In Pakhuis de Zwijger is op 18 september een avond waarin de de belangrijkste dilemma’s geschetst worden die betere betaling en een stabiele beroepspraktijk nu in de weg staan vanuit het perspectief van freelancers, werknemers en iedereen daar tussenin. Platform ACCT organiseert deze avond in samenwerking met Pakhuis de Zwijger. 

In 2024 organiseerden openbare bibliotheken bijna 398 duizend activiteiten, bijna 60 duizend meer dan een jaar eerder. Sinds 2015 zijn er elk jaar meer activiteiten, met uitzondering van de coronajaren. Dit blijkt uit nieuwe jaarcijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de KB, nationale bibliotheek.I n 2024 organiseerden de openbare bibliotheken samen 18 procent meer activiteiten  dan in 2023. Vergeleken met 2019 was dit 80 procent meer. Sinds de Bibliotheekwet in 2015 inging, worden er elk jaar meer activiteiten georganiseerd.

Via de online Bibliotheek worden steeds meer e-books uitgeleend. Van het totaal aantal uitgeleende boeken in 2024 was 10 procent een e-book, in 2019 was dit 6 procent. Het aantal mensen met betaald werk is in 2024 ruim 4 procent meer dan in 2023 en bijna 20 procent meer dan in 2019. 

Vrijdag 12 september, tijdens het Gaudeamus Festival in Utrecht, is de Nieuw Geneco Fair Practice Award uitgereikt aan het New European Ensemble en Stichting Perforator. Zij laten zien hoe een faire samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer eruit kan zien. Tijdens de uitreiking maakten Esther Gottschalk, directeur Nieuw Geneco, de Nederlandse beroepsvereniging van componisten en Noud van de Rhee, programmamanager van fairPACCT,  bekend dat er een nieuwe overlegtafel van start gaat rond het thema grootrecht. 

Met grootrecht wordt bij Buma bedoeld: een toneelmatige opvoering van zogenaamde dramatische muzikale werken, zoals bijvoorbeeld musicals, opera’s en balletvoorstellingen, waarbij sprake is van meerdere auteursrechtelijke relevante disciplines, zoals muziek, tekst, choreografie, decors, kostuums etc., en waarbij die disciplines geïntegreerd onderdeel uitmaken van de verhaalslijn van de voorstelling. 

De Monopole in Schiedam heeft na jaren van verval een nieuw leven gekregen. Het markante gebouw in de Hoogstraat is na een ingrijpende renovatie het ‘jonge zusje’ geworden van het Stedelijk Museum Schiedam. De Monopole richt zich op een jonger publiek.

Het voorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zzp’ers is aangepast. Na input van onder andere de Kunstenbond en de Creatieve Coalitie is het plan bijgesteld, met meer aandacht voor de diversiteit onder zelfstandigen – ook binnen de culturele en creatieve sector. De invoering van de verplichte AOV wordt pas rond 2030 verwacht. Peter van den Bunder van de Kunstenbond ziet kansen én aandachtspunten: “Het aangepaste voorstel biedt ruimte voor verbetering, vooral als het gaat om keuzevrijheid en aansluiting bij bestaande alternatieven zoals Broodfondsen.” 

Op woensdag 29 oktober gaan we weer naar de stembus en sinds Prinsjesdag is het politieke seizoen weer op volle kracht van start. De Toonrede stond onder meer in het teken van de democratie. Verder werd er tijdens Prinsjesdag weinig gesproken over de cultuursector: het is aan de nieuwe Tweede Kamer om voor verbetering te gaan zorgen. De komende verkiezingen zijn daarom van groot belang voor de toekomst van cultuurbeleid en de positie van makers. De Kunstenbond, Kunsten '92 en Cultuur Oost zetten de belangrijkste punten uit de verkiezingsprogramma's op een rij. 

De Creatieve Coalitie legt uit wat de Prinsjesdagplannen betekenen voor de portemonnee van een zzp’er of werknemer in de culturele en creatieve sector. De koopkracht van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) laat een gemengd beeld zien. De zelfstandigenaftrek daalt in 2026 verder naar €1.200 (was €1.500). Daarmee wordt het fiscale voordeel voor zzp’ers opnieuw kleiner. Voor werknemers is het beeld rooskleuriger, het kabinet verwacht dat de lonen stijgen. Tot slot schuift de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zelfstandigen verder vooruit.

Het kabinet neemt ook maatregelen voor de culturele en creatieve sector. Voor erfgoed komt extra geld beschikbaar en bibliotheken krijgen een flinke impuls. Instellingen in de basisinfrastructuur ontvangen compensatie voor zowel loon- als prijsstijgingen. De btw-verhoging is definitief van de baan. 

De Kinderboekenweek 2025, van 1 t/m 12 oktober, staat met het thema Vol avontuur! in het teken van avonturen beleven door het lezen van boeken. Maar ook mét een boek beleven kinderen dit jaar extra veel avontuur. Het Kinderboekenweekgeschenk Lexie van Kevin Hassing is namelijk een maand lang geldig als ticket voor Avonturenpark Hellendoorn (Overijssel) of Familiepark Drievliet (Zuid-Holland).

Het Kinderboekenweekgeschenk biedt dit jaar nog iets bijzonders. Met een QR-code in het boek krijgen kinderen toegang tot een verrijkt luisterboek met muziek en geluiden, verzorgd door Studio Popcorn. Auteur van het Kinderboekenweekgeschenk én stemacteur Kevin Hassing sprak het verhaal in. Zo komt het avontuurlijke verhaal over Lexie nog meer tot leven en is het voor nog meer kinderen toegankelijk.

Het Caribisch deel van het Koninkrijk en Europees Nederland hebben een gedeelde (beladen) geschiedenis. De ontwikkelingen van cultuurbeoefening op de beneden- en bovenwindse eilanden zijn onderdeel van ons gezamenlijke heden en toekomst. Er zijn levendige Trans-Atlantische relaties op het vlak van cultuur. 

LKCA vindt het van belang dat in heel het koninkrijk cultuurbeoefening bereikbaar is voor iedereen. Culturele professionals – formeel geschoold en autodidact – spelen daarbij een onmisbare rol. De situatie per eiland – qua voorzieningen, financiën en beschikbaarheid van kunstdocenten – is heel verschillend. Op de kennispagina staat informatie verzameld over beleid, infrastructuur, geldzaken, projecten en organisaties. 

Tijdens de Kinderboekenweek verschijnt Ik Begin, een boek met vijftien inspirerende verhalen van kinderen en bekende Nederlanders. Met Ik Begin willen ABN AMRO en haar partners laten zien wat de kracht van sport, kunst en cultuur is en dat een klein steuntje in de rug het verschil kan maken.​ ​

ABN AMRO is dit jaar partner van de Kinderboekenweek en met de samenwerking onderschrijft de Kinderboekenweek het initiatief en de boodschap van het boek. ​​Scholen kunnen een set van de boeken bestellen via abnamro.com/ikbeginhetboek. Vanaf de start van de Kinderboekenweek, 1 oktober, zijn de verhalen ook te luisteren en online te lezen. 

De nieuwste editie van de NMO Kids Monitor biedt een uniek en actueel inzicht in het mediagedrag van kinderen tussen de 6 en 12 jaar. Uit het onderzoek blijkt dat kinderen in 2025 zowel digitale als traditionele media omarmen: televisie en smartphones zijn favoriet, maar ook papieren media blijven onverminderd populair. De NMO Kids Monitor 2025 bestaat uit een grootschalig onderzoek onder 1.025 kinderen, uitgevoerd door onderzoeksbureau Ipsos I&O.

Op 15 september 2025 gaf Bob Vylan een energieke punk-rap-show in een uitverkocht Doornroosje. De schijnwerpers waren vanuit het hele land op de show in Nijmegen gericht, nadat de band zaterdag in Paradiso hun maatschappelijke kritiek in felle woorden had geuit. Doornroosje koos ervoor om in de storm van verontwaardiging en media-aandacht achter de keuze voor het boeken van de show te blijven staan. Deze beslist niet eenvoudige keuze hebben werd in samenspraak met alle direct betrokkenen, binnen en buiten Doornroosje, weloverwogen gemaakt.

Dieven hebben in de nacht van maandag op dinsdag voor 600.000 euro aan goud gestolen uit het Frans natuurhistorisch museum in Parijs. De diefstal werd dinsdagochtend ontdekt door een schoonmaker, meldt Le Parisien. De inbrekers wisten met een slijptol en brander het gebouw binnen te dringen. Volgens het museum is er goud met een "onschatbare historische waarde" buitgemaakt. 

Vijf Brabantse kunstorganisaties hebben woensdag 3 september het vernieuwde Circle of Talent Convenant ondertekend. Met deze samenwerking willen zij samen met partners blijvend investeren in de creatieve talentontwikkeling van alle kinderen en jongeren in Brabant.

Volgens de basisprincipes van de Circle of Talent staat de kracht van kunst bij creatieve talentontwikkeling centraal en wordt het onderwijs en de coaching gegeven door professionele kunstenaars, designers, dansers, musici of theatermakers. De Circle of Talent betreft een totaalprogramma: van breedtekunst in het primair en voortgezet onderwijs, via talentontwikkeling in de vrije tijd, naar een (topkunst)vakopleiding. Dit totaalprogramma is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs, bedrijfsleven, (gemeentelijke) overheid en kunstonderwijs. 

Het Rotterdamse cultuurbestel staat aan de vooravond van grote hervormingen: de cultuurtransitie. Na twee jaar onderzoek liggen er nu verschillende adviezen, waaronder een Cultuurhaven en een Rotterdams Fonds voor Cultuur. Cultuurwethouder Kasmi legt een deel daarvan naast zich neer, tot ontzetting van de culturele sector. In oktober neemt de raad een besluit over het advies. Daarna volgt in 2027 een nieuw beleidskader. 

De kwartiermaker heeft twee jaar lang aan de opdracht gewerkt en hiervoor met honderden mensen gesproken, zegt voormalig cultureel bestuurder Hugo Bongers. “En dan zegt de wethouder in een kort zinnetje: ‘ik vind een onafhankelijk fonds overbodig’. Zo ga je niet met een transitiemanager om. Eigenlijk zegt Kasmi: er is helemaal geen transitie nodig, we kunnen het best zelf. Maar waarom is hij dan twee jaar geleden begonnen aan dit hele traject?”

De beslissing van Festival van Vlaanderen om een concert van de Münchner Philharmoniker onder leiding van de Israëlische dirigent Lahav Shani te annuleren, blijft commotie veroorzaken. Hoe groeide de beslissing van Festival van Vlaanderen uit tot een diplomatieke rel en een nieuwe krachtmeting tussen Vooruit en N-VA? Een reconstructie.

Koning Willem Alexander nam de woorden kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector niet in de mond. Zeker voor cultuur was Prinsjesdag 2025 een beleidsarme dag. Opvallend was de aandacht die de koning vroeg voor het belang van een veerkrachtige samenleving en voor het gevaar van polarisatie. Precies de reden voor Kunsten '92 en andere partijen, als ‘Maatschappelijke Bondgenoten’, om de politiek aan te sporen om te investeren in wat ons verbindt, in wat ons gezond houdt, en in wat ons informeert. Dus steun voor cultuur, sport, nieuwsmedia, boeken en evenementen, de pijlers die onze samenleving veerkrachtig en toekomstbestendig maken. Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis droeg de Eerste Hulp Bij Samenleven-koffer tijdens Prinsjesdag als onderdeel van zijn outfit 

De Nederlandse tour van het Britse punkrapduo Bob Vylan zit erop. Uitspraken tijdens hun optreden in Paradiso zorgden voor grote politieke ophef, een geannuleerde show en tientallen aangiften. Poppodia worstelen met de botsing tussen artistieke vrijheid en maatschappelijke onrust. NRC vraagt in de podcast NRC vandaag aan muziekredacteur Peter van der Ploeg: hoe ver kan en mag een artiest gaan?

“Ieder vertrouwen begint met samen dansen, spelen en voelen.” Het is de laatste gedachte op een presentatiedia van Pascal Gielen, maar hij dreunt een dag later nog stevig na. Gielen was één van de tientallen sprekers op het Congres Podia, Festivals en Evenementen, dat maandag 15 september in en rond TivoliVredenburg in Utrecht plaatsvond. 

De Antwerpse hoogleraar cultuursociologie sloot met zijn pleidooi voor herwaardering van de ‘commons’, het gelijkwaardig delen van middelen, naadloos aan op een andere presentatie, het uur daarvoor, van de Brit Mark Davyd. Davyd presenteerde een Brits initiatief om met een vrijwillige toeslag van 1 pond per concertkaartje geld vrij te spelen voor de ‘grassroots’ muziekscene in het VK. Met een wettelijke verplichting ontstaat de plicht tot verregaande verantwoording, vastgelegde protocollen en regels en controle. Dan sluipt wantrouwen het systeem binnen en dat is funest voor de creatieve sector.

Op 16 september is het Werkprogramma 2025-2026 van de Raad voor Cultuur gepubliceerd. De Raad voor Cultuur is het wettelijke onafhankelijk adviesorgaan van regering en parlement op het terrein van cultuur, erfgoed, de creatieve sector en media. Met zijn adviezen bewaakt en bevordert de raad een rijk cultureel leven en een veelzijdig media-aanbod. 

De raad brengt dit jaar nog adviezen uit over toezicht in de culturele sector en financiering van cultuur. In 2026 heeft de raad onder meer adviezen geagendeerd over: artistieke en journalistieke vrijheid; de gevolgen van artificiële intelligentie voor de culturele sector; bescherming van monumenten in oorlogstijd en inkomens uit rechten in de muzieksector. 

De verkiezingen voor de Tweede Kamer staan voor de deur. Voor iedereen die zich inzet voor kunst- en cultuureducatie is dit hét moment om te kijken hoe politieke partijen zich uitspreken over de rol van onze sector. Cultuurconnectie heeft de programma’s van de grootste partijen geanalyseerd en zet de belangrijkste zaken op een rij.

In meerdere programma’s wordt cultuureducatie nadrukkelijk genoemd als onderdeel van goed onderwijs. Tot op heden is PvdD de enige partij die in het partijprogramma kenbaar maakt cultuureducatie en -participatie wettelijk te willen verankeren, al zijn er partijen die wel mogelijkheden verkennen of steun aanbieden aan het idee. Veel partijen zijn er echter wel van doordrongen dat de subsidieperiodes moeten worden verlengd. Het is echter niet duidelijk of ze hiermee ook op gemeentelijke subsidies doelen. In verschillende partijprogramma’s komt de verbinding tussen cultuurbeoefening en andere domeinen aan de orde. 

De gisteren gepresenteerde Miljoenennota bevestigt het beeld dat onze sector al langer vreest: het beleid op cultuur wordt voortgezet in de lijn van vorig jaar, zonder grote verschuivingen of extra middelen. Toegang tot cultuur, en vooral cultuurbeoefening, blijft daardoor onder druk staan. Mooie woorden over toegankelijkheid worden niet ondersteund door structurele investeringen. Dat schrijft Cultuurconnectie in een reactie op de Miljoenennota. 

In 2024 werden festivals en concerten met meer dan 3.000 bezoekers in Nederland samen 29,9 miljoen keer bezocht. Dat is een lichte daling ten opzichte van 2023 (30,6 miljoen). Deze terugloop komt volledig door de festivalmarkt. De concertmarkt liet juist een sterke groei zien en lijkt zich daarmee definitief te hebben hersteld van de coronajaren.

Het aantal grote concerten (meer dan 3.000 bezoekers) steeg in 2024 met 17% naar 385. Het aantal bezoeken groeide met 11% tot 5,2 miljoen – het hoogste sinds de start van de metingen in 2017. In tegenstelling tot de concertmarkt stond de festivalmarkt in 2024 onder druk. Het aantal festivals daalde van 1.252 naar 1.225 (-2%), terwijl het bezoek met 5% terugliep. 

Aanstaande zaterdag 16 september organiseert het ILFU een lezersmars naar aanleiding van toenemende censuur op boeken en literatuur wereldwijd. Boekenkrant onderzocht de schrikbarende stijging van book bans in de VS, waar inmiddels duizenden titels van de planken verdwijnen.

Sinds Donald Trump in januari aan zijn tweede presidentstermijn begon, is er een hele reeks maatregelen doorgevoerd in het educatie- en boekenveld. Onderzoek van schrijversvereniging PEN America wijst uit dat in het academisch jaar 2023-2024 meer dan 10.000 boeken op openbare scholen in de VS in de ban zijn gedaan. Deze boeken worden uit zowel openbare- als schoolbibliotheken gehaald, of worden bijvoorbeeld geschrapt uit curricula op scholen.

Maartje de Lint is een van de hoofdpersonen in de documentaire Het Muziekmedicijn, geregisseerd door journalist Frénk van der Linden. Als muziektherapeut zingt en danst ze met mensen met dementie, van wie Van der Linden er een paar volgt. Muziek kan bij mensen met dementie onverwachte reacties oproepen: herinneringen komen boven, gezichten lichten op. Hoe dat precies werkt in het brein, en waarom het muzikale geheugen vaak zo lang behouden blijft wordt onderzocht in de documentaire. 

De internationale gemeenschap schoot Nederland te hulp na de Watersnoodramp van 1953. Scandinavische landen en Oostenrijk leverden honderden zogenoemde Geschenkwoningen aan gezinnen die hun huis kwijt waren geraakt.  De Raad voor Cultuur heeft 43 Geschenkwoningen genomineerd om rijksmonument te worden. Als de eigenaren er geen bezwaar tegen hebben, is Nederland binnen een jaar in één klap ruim veertig rijksmonumenten rijker. Ze zijn bedoeld als tastbare herinneringen aan ’s lands grootste naoorlogse ramp én aan de uitingen van Europese solidariteit die daarop volgden.

Met uitzondering van coronajaar 2020 toont het Nederlands Film Festival al sinds 2015 de beste Nederlandse videoclips van het afgelopen jaar. Ter gelegenheid van de tiende jubileum wordt tijdens de komende festivaleditie een prijs uitgereikt. De Fullscreen x XITE Oeuvreprijs gaat naar rapper, zanger en regisseur Yousef Gnaoui, beter bekend als Sef.