Trends & Ontwikkelingen

Op dinsdag 17 juni vindt in het Koninklijk Conservatorium de feestelijke herondertekening van het MuziekopleidersAkkoord plaats. Dit akkoord verenigt alle pabo’s en conservatoria in Nederland met een gedeelde ambitie: structureel muziekonderwijs mogelijk maken voor álle kinderen en jongeren. Als erevoorzitter van Méér Muziek in de Klas is Hare Majesteit Koningin Máxima bij dit bijzondere moment aanwezig. Deze hernieuwing markeert een belangrijke stap in de verdere versterking van muziekonderwijs in Nederland. 

Het LKCA publiceert een tweede aflevering in de serie over de wettelijke verankering van cultuurbeoefening. Bij onze zuiderburen stuurt de rijksoverheid centra voor de kunsten doelgericht aan. En dat werpt vruchten af. Het volgen van lessen bij zelfstandige kunstdocenten of bij gesubsidieerde kunstencentra is in Nederland ongeveer twintig keer zo duur als in Vlaanderen. Die lage tarieven hebben te maken met de Vlaamse traditie van gesubsidieerde en gereguleerde kunsteducatie in de vrije tijd: het ‘deeltijds kunstonderwijs’ (dko).

Uniek ten opzichte van Nederland is dat deze infrastructuur wordt gesubsidieerd en wettelijk gereguleerd vanuit de overheid. Dit gebeurde via een groot aantal verschillende overheidsdecreten en besluiten en werd in 2018 vereenvoudigd via een apart Decreet betreffende het deeltijds kunstonderwijs. Dit toont de zeer sterke betrokkenheid vanuit de overheid bij het kunstonderwijs in de vrije tijd. 

De Nederlandse festivalsector maakt zich zorgen. Festivals verdwijnen, andere worden duurder en daarmee minder betaalbaar voor een jong publiek. Toch zijn er ook bijzonder populaire festivals die juist jongeren trekken. Festivals die inzetten op eigentijdse, vernieuwende muziek en vaak relatief kort bestaan, soms pas een jaartje. Want al verdwijnen er momenteel meer festivals in het land dan dat erbij komen (zelfs het dubbele), er kómen dus wel nog nieuwe spelers bij. Deze events gooiden in recente jaren hoge ogen bij jonge bezoekers: Best Kept Secret, Draaimolen, Lentekabinet, Wildeburg en Upclose.  

Ter voorbereiding op de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar heeft Rotterdam Festivals een document opgesteld met input voor de verkiezingsprogramma’s. Het is een krachtig pleidooi voor cultuur in de volle breedte en voor festivals in het bijzonder, met daarbij een aantal concrete aanbevelingen voor het toekomstige beleid. Dit document is gedeeld met de wethouder Onderwijs, Cultuur en Evenementen, raadsleden en de beleidscollega’s binnen de gemeente Rotterdam.

“Dankzij het werken met het Culturele Doelgroepenmodel hadden we bij het Rotterdams Philhamonisch Orkest al een goed beeld van welke Culturele Doelgroepen regelmatig in de zaal zitten. We wilden vooral meer weten over de drie doelgroepen die waarschijnlijk ook interesse hebben in ons orkest”, vertelt Hiemke van den Boer, hoofd Marketing & Sales van het orkest. 

Samen met bureau Frisse Duik heeft het orkest gekeken naar de potentie van de Proevende Buitenwijkers, de Kindrijke Cultuurvreters en de Culturele Alleseters. Hiemke: “Behalve redenen om wel of niet naar een concert te gaan, is ook naar andere factoren gekeken. Bijvoorbeeld wanneer ze een ticket boeken of wat een keuze makkelijker kan maken.” Frisse Duik maakt gebruik van een mix van interviews en sessies met zowel bezoekers als niet-bezoekers.

De CPNB en het Nederlands Letterenfonds lanceren samen het meerjarige project Verhalen die blijven hangen, waarmee ze op een nieuwe manier aandacht vragen voor literatuur. De aftrap is een opvallende literaire tas, exclusief ontworpen door kunstenaar Piet Parra. Het gaat om een unieke samenwerking tussen de literaire wereld en de creatieve sector. 

Toneelschrijver Eva Gouda heeft de Vertaalprijs 2024 gewonnen voor haar tekst POPpulisme. De prijs werd op 15 juni 2025 uitgereikt tijdens het Dramatiker|innenfestival in Graz, Oostenrijk. De Vertaalprijs stimuleert de internationale zichtbaarheid van Nederlandstalige toneelteksten. POPpulisme, de winnende tekst van Eva Gouda, won eerder als voorstelling de Gouden Krekel. De voorstelling werd gemaakt door Het Filiaal Theatermakers. Opvallend is dat dit jaar een jeugdtheatertekst in de prijzen valt.

Er komt een einde aan de tekenlessen van Vincents Tekenlokaal in het Tilburgse Paleis. Dat wordt grondig gerenoveerd en krijgt een nieuwe invulling als ‘Huis van de stad’. Om lokaal tekentalent te blijven stimuleren, komen er andere activiteiten in de geest van de schilder Van Gogh. „Jammer dat het stopt”, zegt Petra Robben van Stadsmuseum Tilburg. „We hebben in Vincents Tekenlokaal heel veel kinderen en volwassenen mogen ontvangen, in al die jaren bijna honderdduizend. De plek had betekenis voor de stad en daar zijn we trots op.”

Vincents Tekenlokaal is vernoemd naar Vincent van Gogh en was bewust gevestigd in het Paleis. Van Gogh kreeg hier als 13-jarige zijn eerste tekenlessen aan de Rijks-HBS, die destijds in het gebouw zat.

Auteurs lopen weg bij VBK, de grootste Nederlandse uitgeversgroep. Reden: het concern is gekocht door een durfinvesteerder die de Israëlische oorlog in Gaza steunt. Nederlandse schrijvers zijn zich lam geschrokken nu blijkt dat diverse uitgeverijen indirect de oorlog in Gaza ondersteunen. De betreffende uitgeverijen, zoals Atlas Contact, Ambo Anthos en Luitingh-Sijthoff, vallen allemaal onder VBK, het grootste uitgeversconcern van Nederland. VBK blijkt vorig jaar te zijn gekocht door KKR, een Amerikaanse durfinvesteerder die betrokken is bij wapenhandel met Israël.

De schrijvers – tientallen, meldt Adriaan van Dis – zijn nooit geïnformeerd over de handel en wandel van KKR. Pas nu, dankzij een artikel van onderzoeksplatform Follow the Money, beseffen ze wat er aan de hand is. Het verzet groeit.

Monique van de Ven ontvangt dit jaar de Career Achievement Award op het festival Film by the Sea. Volgens festivaldirecteur Jan Doense behoort de 72-jarige actrice tot ‘de absolute royalty van de Nederlandse film’. Op het festival gaat de nieuwe film Een vrouw als Monique, met Van de Ven en acteur Joes Brauers in de hoofdrollen, in première. Van de Ven debuteerde in 1973 in Turks Fruit, de verfilming van het boek van Jan Wolkers. Sindsdien was Van de Ven te zien in tientallen grote Nederlandse films en series.

De Jeugdtheaterjury van de VSCD (Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouw Directies) heeft bekend gemaakt wie de Zilveren Krekels hebben gewonnen voor het theaterseizoen 2024-2025. De tien winnaars van deze Jeugdtheaterprijs zijn tevens de genomineerden voor de Gouden Krekels en de uitreiking daarvan vindt die avond plaats tijdens de feestelijke afsluiter van het Nederlands Theater Festival: het Gala van het Nederlands Theater in ITA, Amsterdam.

De Nederlandse auteur Yael van der Wouden wint met haar oorspronkelijk in het Engels geschreven debuutroman The Safekeep de Women’s Prize for Fiction 2025. Tijdens een ceremonie in Londen maakte de jury haar keuze bekend. De jury prees het boek als “een klassieker in wording, een verhaal dat generaties lang geliefd en gewaardeerd zal worden”

Met deze overwinning schrijft Van der Wouden geschiedenis. Ze is de eerste Nederlandse auteur die op de shortlist van de Booker Prize stond en nu de Women’s Prize for Fiction wint. De prijs bestaat uit een geldbedrag van £30.000 en een bronzen beeldje, de Bessie. In haar dankwoord benadrukte Van der Wouden het belang van representatie en solidariteit, en sprak ze over haar intersekse identiteit en de betekenis van deze erkenning. De Women’s Prize for Fiction is een van de belangrijkste literaire prijzen ter wereld. En wordt jaarlijks uitgereikt aan de beste Engelstalige roman geschreven door een vrouw. 

Het college van B&W stelt de gemeenteraad voor een financiële handreiking te doen aan de Stichting DRU Industriepark van in totaal 1,7 miljoen euro. Dit is volgens het college noodzakelijk om de continuïteit van het dienstenaanbod op het DRU Industriepark te borgen en te kunnen werken aan een robuuste en financieel gezonde organisatie. Daarnaast stelt het college voor om de subsidie (voor het uitvoeren van de programmalijnen) vanaf 2026 jaarlijks te indexeren. Het college zegt strikte voorwaarden te stellen aan de financiële steun, die moeten worden vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. Afgelopen half jaar is gebleken dat er bij de Stichting DRU Industriepark een financieel zorgelijke situatie is ontstaan. 

De bekende kunsthistoricus en oud-Rijksmuseumdirecteur Henk van Os was in zijn element als hij over kunst kon vertellen. Dat deed hij opgewekt en bevlogen, met een diepe lage stem. Zaterdagavond overleed Van Os op 87-jarige leeftijd thuis in Amsterdam. Vanuit zijn christensocialistische opvoeding geloofde hij in Bildung, volksverheffing: ‘Kunst geeft je de mogelijkheid om de wereld om je heen structuur te geven.’ Daarom wilde hij op een toegankelijke manier over kunst praten, zonder moeilijke woorden.

Kunstencentrum LOUIS uit Cuijk heeft een digitaal platform gelanceerd waar scholen in het Land van Cuijk cultureel aanbod kunnen vinden, plannen en boeken. De website Cultuureducatie Land van Cuijk biedt een overzicht van culturele activiteiten voor het primair en voortgezet onderwijs. Scholen kunnen hier zelf aanbod selecteren en inplannen.

In het Eindhovens Dagblad een persoonlijke reactie op het artikel over het verdwijnen van creatieve maakplekken in Eindhoven. Door Rob van der Ploeg – creatieve ondernemer, De Rechter, De Smalle Haven, De Design Express en de grondlegger van Sectie-C. Wat hij de berichtgeving mist, is het besef dat broedplaatsen niet simpelweg een beleidsmaatregel zijn, of een spreadsheetkeuze. Ze zijn het resultaat van een intiem samenspel tussen vijf krachten en karakters: de ontwikkelaar, de rebel, de meesterbouwer, de creatieve ondernemer en het verzamelgebouw. 

Woensdagavond 11 juni hield D66 Vught een druk bezocht politiek café over cultuur en het cultuurbeleid in Vught. Er werd een gedeeld verlangen in deze groep uitgesproken: waar blijft de gemeentelijke visie op de Vughtse cultuur? Ruim 50 aanwezigen discussieerden onder leiding van Dianne Schellekens (oud-raadslid en statenlid voor D66) over de noodzaak van een visie op kunst en cultuur in onze gemeente.

Marcelle Hendrickx, die als wethouder in drie termijnen het cultuurbeleid van Tilburg heeft vormgegeven, vertelde over haar ervaringen. Henri Swinkels, voormalig gedeputeerde voor cultuur in de provincie, duidde de waarde van kunst en cultuur. Jelmer Lesterhuis slaagde erin om de ‘roze olifant’, de discussie rondom het theater De Speeldoos waarvan hij directeur is, zoveel mogelijk onbenoemd te laten. In de tweede helft van de avond ontstond een levendige discussie.

Twee bekende Rotterdamse ontwikkelaars hebben hun oog laten vallen op Cinerama. Ze zeggen de bedreigde bioscoop te willen redden. Het gaat om Uvastgoed en Manhave. Ze zeggen de krachten te bundelen ‘om een uniek cultureel ankerpunt in het hart van de stad te behouden’. Zaterdag bevestigde VolkerWessels, de huidige eigenaar van het pand, al met verschillende partijen in gesprek te zijn over de toekomst van de locatie. Volgens ingewijden zijn de eigenaren van filmhuis KINO een van die partijen. Nu blijken ook Uvastgoed en Manhave dus serieuze belangstelling te hebben.

De publieke rol van Cinerama staat voorop, zeggen ze. „We vinden het essentieel dat er ruimte blijft voor plekken met maatschappelijke waarde, juist in een steeds commerciëler centrum. Cinerama draagt bij aan de culturele diversiteit en leefbaarheid van de binnenstad — dat moet behouden blijven.”

De gemeente Haarlem gaat de komende jaren veel investeren in cultuur. In het nieuwe Strategisch Huisvestingsplan Cultuur staat hoe de gemeente inspeelt op de groei van de stad en de behoefte aan meer culturele plekken in de wijk. Zo komen er 3 nieuwe broedplaatsen. De gemeente werkt daarnaast aan betere huisvesting en meer spreiding en ondersteuning van kleine culturele organisaties.

Haarlem groeit de komende jaren met duizenden woningen. De gemeente vindt het belangrijk dat cultuur daarin meegroeit.

Terwijl een flinke bui zo af en toe de straten nat houdt, dansen de bezoekers van Jazz in Duketown zichzelf warm. Het gratis festival is inmiddels een gevestigd begrip in de provinciehoofdstad. 150 vrijwilligers maken jaarlijks het festival mogelijk én houden het gratis toegankelijk. Maar dat is niet makkelijk. Jazz in Duketown is het grootste gratis jazzfeest van Nederland dat enkel op vrijwilligers draait. Zoals bij bijna elke stichting waarbij vrijwilligers zijn betrokken zijn, is het ook voor Jazz in Duketown lastig om nieuwe aanwas te vinden. 

Lange rijen en een spekje voor iedere bezoeker om de ergste trek te stillen: het snoephuisje, een enorm kunstwerk in Museum Voorlinden in Wassenaar, is sinds de onthulling een daverend succes. „Het is een hype’’, zegt de museumdirecteur zelfs. Hoewel Voorlinden geen exacte data deelt, zijn de aantallen zo hoog dat het museum inmiddels tijdvensters hanteert voor bezoekers die het snoepkunstwerk willen bewonderen. Het speciaal voor het museum gebouwde werk Sweet Memories van kunstenaar Simone Post, is in één klap beroemd. 

De ene na de andere dirigent valt van zijn voetstuk vanwege grensoverschrijdend gedrag. Ook van Jaap van Zweden werd onlangs nog eens geïllustreerd hoe hij orkestleden schoffeerde, voor schut zette en intimideerde. Zo moet het dus niet, maar hoe dan wel? Hoe kan een dirigent de musici laten spelen zoals hij wil zonder een bullebak te zijn?

De jonge Australische dirigent Sam Weller (26) volgt het nieuws over zijn omstreden collega’s op de voet. “Ik vind het vreselijk en teleurstellend om te zien hoe sommige dirigenten zich misdragen. Het is iets van de oudere generaties, je kunt prima veeleisend zijn op een prettige manier.” Marieke Blankestijn, concertmeester bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest, is het met Weller eens dat een autoritaire dirigeerstijl vooral iets is van de oudere generaties. "Met aanmoediging bereik je veel meer dan door mensen het gevoel te geven dat ze zitten te prutsen.”

Nederland blinkt al jaren uit in het organiseren én bezoeken van festivals. Vorig jaar trokken festivals en grote concerten ruim 30 miljoen bezoekers, blijkt uit de branchecijfers. Ook het aantal festivals valt op, steevast meer dan duizend per jaar. Met die cijfers laten we vergelijkbare landen ver achter ons. Trouw stelt aan de theologen uit het elftal de vraag: waarom zijn we zo’n festivalland, en heeft dat iets met zingeving te maken? “Samen zingen en dansen schept nu eenmaal een band."

Ook Goldband komt dit jaar niet naar de Zwarte Cross vanwege de omstreden Amerikaanse eigenaar van het festival. Dat heeft de band bekendgemaakt via Instagram. De Amerikaanse durfinvesteerder KKR (Kohlberg Kravis Roberts & Co.) nam vorig jaar de festivalorganisator Superstruct Entertainment over. Daarmee kwamen meer dan tachtig festivals in Europa en Australië in handen van KKR. Deze festivals hebben in een verklaring hun afkeuring geuit over de praktijken van KKR.

KKR zou investeren in bedrijven die actief zijn op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Vooral dat is voor Goldband een moeilijk punt, blijkt uit het bericht op Instagram. Goldband wil met het besluit een signaal afgeven: "Dat wij actief weigeren onderdeel te zijn van een muziekindustrie die direct of indirect bijdraagt aan genocide, oorlog of ongelijkheid."

De VPRO-documentairereeks Een valse start – 100 dagen in de jeugd – en gezinszorg heeft dit jaar de prestigieuze Zilveren Nipkowschijf gewonnen. De jury reikte de prijs donderdag in Het Ketelhuis in Amsterdam uit aan het gezicht van het programma, tv-maker Nicolaas Veul. In de documentaireserie stapt Veul gedurende honderd dagen in de wereld van de jeugdzorg. 

De Zilveren Reissmicrofoon, de prijs voor het beste radioprogramma of de beste radiomaker, ging dit jaar naar Ben Liebrand voor zijn Grandmix 1994. Het non-stopprogramma werd eind 2024 uitgezonden op Radio Veronica en is het resultaat van dertig jaar werk.

Samen trommelen, jammen op de gitaar en een beat mixen. Bewoners van de beschermde woonvorm in Leerdam kunnen hun creativiteit de vrije loop laten in de creatieve kelder met muziekstudio, ooit een schietbaan in het voormalige politiebureau. Kunst doet wonderen voor mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid, blijkt hier. „Als ik muziek maak krijg ik geen psychose.”

De Foam Paul Huf Award 2025, de prijs voor fotografisch talent, is gewonnen door de in Libanon geboren Myriam Boulos. De internationale jury ziet dat haar werk ‘mensen bij elkaar brengt die leven binnen een systeem dat ze liever onzichtbaar zou maken’. Boulos hoort bij ‘een nieuwe generatie van visuele verhalenvertellers die begrijpen dat politiek intens persoonlijk is. En dat fotografie bepaald geen neutrale waarnemer is; het is een vitaal werktuig voor reflectie en verzet.’ Boulos ontvangt een bedrag van 20 duizend euro en zal in 2026 een solotentoonstelling krijgen in Foam, het fotografiemuseum in Amsterdam.

Het oude Belastingkantoor en de voormalige rechtbank zijn uitgelezen plekken in Breda om creatieve makers en start-ups een kans te geven, vinden meerdere partijen. Toch gaat dat niet door. 

Tijdelijke invulling van grote leegstaande panden kan een mooie aanvulling zijn, maar dat is niet eenvoudig, aldus B en W. Zowel bij permanente als tijdelijke huisvesting zijn er kosten, en Breda is verantwoordelijk voor eventuele exploitatietekorten. Bovendien schept dit verwachtingen bij andere doelgroepen die eveneens bij de gemeente aankloppen voor huisvesting. Om die reden zijn de centrale verwarming en nutsvoorzieningen in de rechtbank afgekoppeld om de lasten te beperken en kraken te voorkomen. Het gebruiksklaar en veilig maken van het gebouw kost zeker 500.000 euro. Dat bedrag is niet terug te verdienen.

Voor ouderen is meedoen meer dan mantelzorg of vrijwilligerswerk. Het gaat om het gevoel erbij te horen: jezelf kunnen zijn, je gezien en gehoord voelen, en erkenning krijgen van anderen in de buurt én van instanties. Dat blijkt uit het gezamenlijke onderzoek Vertrouwen herwinnen van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en Leyden Academy on Vitality & Ageing. Door een onderzoek in de vorm van een uniek fotoproject hervonden ouderen in kwetsbare wijken hun veerkracht en gevoel van eigenwaarde.

In het project, dat werd uitgevoerd in wijken met veel armoede, gezondheidsproblemen en sociale isolatie, gingen ouderen als mede onderzoekers aan de slag. Met de photo-voice methode brachten ze, onder leiding van een kunstenaar, hun leefwereld letterlijk in beeld. Die fotoverhalen vormden de basis voor onderlinge groepsgesprekken een fototentoonstelling en ontmoetingen met buurtbewoners, zorg- en welzijnsprofessionals, gemeenteambtenaren, onderzoekers en beleidsmakers. Door de gesprekken vonden ouderen letterlijk en figuurlijk hun stem en groeide in drie stappen hun vertrouwen. 

De opkomst van kunstmatige intelligentie zorgt voor beroering in de kunst- en cultuursector. Gaat AI de vrije creativiteit van mensen overheersen? Bepalen algoritmes straks wat we lezen, waar we naar luisteren, waar we naartoe gaan? Wat doet AI met onze waarneming, receptie of verbeelding? Boekman #143 brengt in kaart wat AI voor culturele instellingen en makers kan betekenen.

De bezoekerscijfers zijn beter dan ooit tevoren, maar financieel gezien gaat het allesbehalve goed met de Effenaar. Het Eindhovense poppodium leed vorig jaar een verlies van 463.841 euro. Dat zelfs 178.889 bezoekers en 92 volledig uitverkochte shows niet voldoende bleken om 2024 met zwarte cijfers af te sluiten, toont volgens directeur Jos Feijen aan dat het poppodiummodel ‘onder grote druk staat’. „De cijfers zijn zorgelijk, terwijl we er tegelijkertijd wel in slagen om met een inhoudelijk sterk aanbod een recordaantal mensen te trekken. Dat is wel frustrerend.”

De bezoekersaantallen leverden de Effenaar een gezamenlijke ticket- en horecaomzet op van ruim 5 miljoen euro. Dat betekent dat de Effenaar met haar programma gemiddeld tien procent verlies heeft gedraaid. Omdat het oude, zeer gunstige energiecontract afliep, zag het poppodium zich vanaf vorig jaar geconfronteerd met een verdubbeling van de energielasten. Volgens Feijen tonen structurele (loon)kostenstijgingen en de beperkte ruimte voor prijsverhogingen ‘opnieuw aan hoe kwetsbaar het poppodiummodel is’.

In een tijd waarin digitale transformatie en maatschappelijke verbinding steeds belangrijker worden, bevestigt de Europese Sentobib-studie de centrale rol van de bibliotheek als publieke ontmoetingsplek, leeromgeving en veilige haven. Het rapport, gebaseerd op ruim 160.000 volwassen respondenten en 22.600 kinderen uit zeven Europese landen, geeft diepgaand inzicht in gebruik, impact en toekomstverwachtingen rond openbare bibliotheken.

Gebruikers zijn zeer tevreden over hun bibliotheek. De algemene tevredenheid scoort gemiddeld boven de 4 op 5, met bijzonder hoge scores voor personeel (vriendelijkheid: 4,6) en toegankelijkheid. Daarnaast laat het zogenoemde Impact Compass-model zien dat bibliotheken aanzienlijk bijdragen aan het welzijn van gebruikers. Met name de rol als veilige en rustgevende plek scoort hoog (4,04). Ook het stimuleren van creativiteit, het bieden van nieuwe perspectieven en het bevorderen van gemeenschapsgevoel worden gewaardeerd. Ook 7.000 niet-gebruikers werden bevraagd. Hoewel zij bibliotheken minder bezoeken, erkennen ze wél hun maatschappelijke waarde, vooral voor jeugd en kansengroepen. 

De gemeente Oirschot is de winnaar van de BNG Erfgoedprijs 2025, met dit jaar als thema Immaterieel erfgoed. De prijs werd gisteren uitgereikt tijdens een ceremonie in Nijmegen. De gemeente versloeg Alphen aan den Rijn en Tilburg in de finale. Dit jaar stond de prijs in het teken van immaterieel erfgoed. Oirschot kreeg ook de publieksprijs. In Oirschot voelde de jury een breed gedragen en diep geworteld erfgoedbesef dat zij maar zelden tegenkomt. Tradities zoals kaarsjes branden voor Maria van de Heilige Eik en de orgelcultuur worden behouden. Het nieuwe Erfgoed Museum Oirschot geeft erfgoed een vaste plek.