Trends & Ontwikkelingen

Maandagmiddag om drie uur was het zover. Na dertig jaar onderzoek kon de wereld via een livestream meekijken en -luisteren naar twee nieuwe orgelwerken van Johann Sebastian Bach. Ton Koopman speelde de chaconnes in d-klein en g-klein op het orgel van de Thomaskirche in Leipzig, de kerk waar Bach zo lang werkzaam was. 

Onbekende muziek van Bach is altijd groot nieuws. Het Bach Archiv in Leipzig had het zelfs over ‘spectaculaire ontdekkingen’, en gaf de twee stukken de officiële BWV-nummers 1178 en 1179. BWV staat voor Bach-Werke-Verzeichnis, en als een stuk eenmaal een BWV-nummer krijgt is dat het ultieme stempel van goedkeuring. Dat het dertig jaar duurde vooraleer dit stempel erop gezet kon worden, zegt iets over de zorgvuldigheid waarmee men te werk is gegaan.

Benjamin van Schothorst heeft de Joost Zwagerman Essayprijs gewonnen voor zijn essay Bekentenis van een watermens. Hij kreeg de prijs dinsdagavond in Alkmaar, op de geboortedag van schrijver, dichter en essayist Joost Zwagerman.

‘Alles is water’ in dit essay volgens het juryrapport, waarbij de jury opmerkt dat water een van de oudste metaforen is, en ‘al millennia geleden bezongen’ werd. Het is daarom prijzenswaardig dat het essay van Van Schothorst het thema nog interessant weet te behandelen. Ook roemt de jury de openingszin van het essay: ‘Ik werk voor Rijkswaterstaat. Ik ben iemand.’ Van Schothorst werkt zelf echt bij Rijkswaterstaat, en wint met dit essay 7.500 euro. 

Er zijn weinig plekken in het moderne leven waar de strijd tegen artificiële intelligentie zo zichtbaar woedt als in de muziekindustrie. ‘AI-slop’, zoals het wordt genoemd, rukt op als fluffy vulling van playlists, wordt gebruikt voor goedkoop artwork, nepnummers kunnen zomaar opduiken op de profielen van echte artiesten, niet bestaande artiesten krijgen echte platencontracten, en nu er AI-nummers met extreemrechtse teksten opduiken draagt het zelfs bij aan polarisatie in de samenleving. 

Een kleine streamingdienst onderneemt actie. De Franse streamingdienst Deezer probeert een hek te bouwen waar AI-muziek niet overheen kan: een tool waarmee ze met AI gegenereerde muziek kunnen detecteren. In eerste instantie een poging om fraude tegen te gaan (van bots die massaal nepmuziek luisteren om zo inkomsten te harken), om die reden worden ze buiten de algoritmes en redactionele playlists gehouden. En vanwege de transparantie plakken ze er een label op: deze muziek is met behulp van AI gemaakt.

Het Chassé Theater heeft afgelopen weekend het 30-jarige bestaan gevierd. Als ‘verjaardagscadeau’ vroeg het theater om een bijdrage aan de vurig gewenste lift. En daar werd gehoor aan gegeven. Het Chassé theater wil de toegankelijkheid van het theater fors verbeteren. Zelf spaarde het theater al 650.000 euro voor de komst van roltrappen. Maar ook een lift staat hoog op het wensenlijstje. Daarvoor is het Chassé Theater een crowdfundingsactie begonnen. De crowdfundingssactie ging op 31 oktober van start. Het doel is om 100.000 euro op te halen. En het theater is goed op weg om dat doel te halen. De teller staat inmiddels op 67.000 euro. 

Na dertig jaar neemt Jack Timmermans in november 2025 afscheid als algemeen bestuurder en artistiek leider van de Stilte, het toonaangevende dansgezelschap uit Breda dat zich richt op dans voor kinderen. Zijn jarenlange toewijding heeft de Stilte een vaste plek gegeven in de Nederlandse jeugddanssector. Hij wordt opgevolgd door Gertien Bergstra, die al jaren een drijvende kracht is binnen het gezelschap. 

De commerciële en culturele sector lijken soms gescheiden werelden. Toch zijn er professionals die bewust overstappen, op zoek naar zingeving en maatschappelijke impact. Twee van die carrièreswitchers zijn Paul Schuiling en Claire Cavens. Paul is hoofd Development & Filantropie bij het Centraal Museum in Utrecht. Claire werkt als adviseur marketing en communicatie bij de Bibliotheek Eindhoven. Allebei maakten ze de overstap vanuit het bedrijfsleven, op zoek naar meer maatschappelijke impact in hun werk. 

Zowel Paul als Claire ervaren dat de bedrijfscultuur het grootste verschil is tussen de commerciële en culturele sector. “Zoveel enthousiaste, slimme en leuke mensen bij elkaar, dat zie je niet overal.” Naast de bedrijfscultuur maakt ook de schaalgrootte het werken in de culturele sector anders. “Je staat in de cultuursector veel dichter bij waar je het voor doet.”

Business Art Service en Kunst.nl organiseerden voor de 19e keer de Art Awards. Lotte Pet won de publieksprijs in de categorie Schilderkunst. Lotte Pet is in 2025 gestart met het talentontwikkelingstraject bij jump! Ze is niet alleen beeldend kunstenaar maar ook biokunstonderzoeker. Met haar gore esthetiek zet ze de geordende en vaak gemedicaliseerde relatie die we hebben met de binnenkant van ons lichaam op scherp.

Goed nieuws voor kunstenaars in Amsterdam! De gemeente wijzigt het atelierbeleid en schrapt de verplichte limiet van maximaal tien jaar huren. In plaats van doorstroom om de doorstroom, komt er een nieuwe focus op instroom, mét een actieplan dat inzet op meer diverse en beter toegankelijke broedplaatsen. Een stap richting structurele ruimte voor kunstenaars en makers in de hoofdstad. 

Volgens Peter van den Bunder van de Kunstenbond heeft Amsterdam hiermee niet alleen een probleem opgelost, maar ook een voorbeeld gezet: “Veel gemeenten namen steeds het Amsterdamse atelierbeleid klakkeloos over, zonder naar de uitwerking of lokale context te kijken. Nu er een goed onderbouwd beleidsstuk ligt, hopen en verwachten we dat andere gemeenten, zoals Den Bosch, deze wijziging volgen.”

Het AI-nummer ‘Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc’ is niet langer te beluisteren op Spotify en YouTube. De muziekdistributeur die het werk van artiest JW ‘Broken Veteran’ beheerde, heeft de samenwerking beëindigd. Dat meldt de artiest in een video op YouTube. Inmiddels heeft hij als tegenreactie de track ‘Wie is hier nou de Extremist?’ online gezet op zijn YouTube-kanaal. 

De aandacht voor het anti-azc-lied zorgde de afgelopen week voor een bredere online reactie. Ook VluchtelingenWerk Nederland zag een effect. De organisatie meldt in de afgelopen week 231 nieuwe vrijwillige aanmeldingen te hebben ontvangen, tegenover een gemiddeld aantal van 146 per week.

Het Refugiehuis aan de Spinhuiswal in Den Bosch krijgt een nieuwe bestemming. Op de begane grond komt ruimte voor een creatieve broedplaats. Een plek waar makers kunnen werken, samenwerken en laten zien wat ze maken. De deuren staan straks open voor de stad. De gemeente wil deze locatie, tussen het Bossche Broek en historische binnenstad, activeren tot een creatieve hub waarbij verschillende makers en maatschappelijke organisaties samen werken en bieden daarom deze open call aan. Vandaar dat de gemeente nu op zoek is naareen initiatiefnemer (of een groep) die dit wil dragen. 

Creatieve makers en instellingen met een gift ondersteunen; zijn cultuurliefhebbers en gulle gevers daartoe bereid? En andersom: willen en kunnen makers hun publiek vragen om steun (in tijd of geld)? Prof. Dr. Helleke van den Braber geeft les aan onder meer de Universiteit Utrecht over de relatie tussen makers en gevers, private middelen, sponsoring en het moderne mecenaat. 

“Het publiek is tegenwoordig veel groter dan vroeger en er is een diverse mix aan steun mogelijk. Vriendenverenigingen, crowdfunding, sponsors, het geven van gelddonaties. Maar ook het geven van tijd, bijvoorbeeld vrijwilligers die zich inzetten voor makers of organisaties. En de community rondom een kunstenaar, die er voor morele steun is, is essentieel. Ook om te laten zien dat die kunstenaar relevant is.” Helleke merkt dat makers in de laatste tien jaar steeds meer aanspraak maken op hun fan community.

In de publicatie ‘Vijf jaar samen cultuur maken’ staan het bereik, resultaten en lessen van het Programma Cultuurparticipatie 2020-2024. In 2020 startten het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) en het Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) het Programma Cultuurparticipatie om ervoor te zorgen dat meer kinderen, jongeren en volwassenen actief kunnen deelnemen aan culturele activiteiten, met speciale aandacht voor groepen die hierbij drempels ervaren.

Een jongere generatie enthousiast maken voor zingen in een koor kun je het best gezamenlijk aanpakken. Maar hoe organiseer je dit in een versnipperd veld? Deze vraag was het begin van de pilot Koorzang in Den Haag. Thijs Hazeleger zette koren bij elkaar en ontdekte de grote behoefte aan samenwerking in de stad. Iets dat ook speelt bij andere kunstdisciplines. 

Want al zijn de oude verbanden afgebrokkeld, het levert nog steeds veel op als iedereen die zich bezig houdt met cultuurbeoefening binnen een bepaalde stad of regio elkaar met zekere regelmaat opzoekt. Ondersteunende organisaties kunnen daarin een belangrijke rol spelen.

De directie van het Muziekgebouw in Eindhoven zet een streep door het geplande concert van Elisabeth Leonskaja op 4 december. Op aandringen van verontruste Oekraïners is de Russische meesterpianiste niet welkom. 

In een brief riep de Oekraïense ambassadeur Jack Pisters, directeur van het Muziekgebouw, op om het concert niet door te laten gaan. Belangrijkste reden: op 21 november treedt Elisabeth Leonskaja op in Moskou. Dat concert is gratis te bezoeken voor Russische soldaten en hun families. Ze deelt het podium met dirigent Yuri Bashmet, een uitgesproken Poetin-aanhanger.

Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) overhandigde op maandag 17 november 2025 de Johannes Vermeerprijs aan choreograaf en danstheaterregisseur Marco Gerris. Hij krijgt deze Nederlandse staatsprijs voor de kunsten vanwege zijn baanbrekende werk, waarin hij dans, theater en andere disciplines samenbrengt. Voorafgaand aan de uitreiking in de Nieuwe Kerk te Den Haag hield minister Moes een toespraak.

Marco Gerris staat volgens de minister in een traditie van vernieuwers van de dans in Nederland. Hij is uniek in de manier waarop hij dat doet. Als pionier en inspirator van het danstheater in Nederland verlaagt Marco Gerris drempels.

De Design Academy verhuist een deel van de opleiding naar de High Tech Campus. Het gaat om het Trans Realities Lab, waar studenten experimenteren met onder meer VR en AI. Onder leiding van docent Ian Briscoe doen Design Academy studenten hier onderzoek naar de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van digitale werelden. 

Onder de naam 3EALITY werken bedrijven op de HTCE samen aan innovaties op het gebied van de virtuele realiteit, zoals spatial computing en digital twins. Hier zullen ook de designstudenten aan de slag gaan. Otto van den Boogaard, CEO van HTCE: „De komst van het Trans Realities Lab op HTCE markeert de langverwachte samensmelting van technologie en design in het ecosysteem van Eindhoven."

Minister Moes stuurt antwoorden op de vragen van het kamerlid Rooderkerk (D66) over het bericht ‘Van Gogh Museum dreigt deuren te sluiten, ruziet met staat over geld voor onderhoud’. Het Van Gogh Museum heeft het ministerie van OCW laten weten dat er sprake is van achterstallig onderhoud. De minister is van mening dat de huidige subsidie voldoende is om noodzakelijk onderhoud uit te voeren. Het Van Gogh Museum zal ook zelf moeten bijdragen aan de uitvoering van haar eigen renovatieplan, in het bijzonder als het gaat om werkzaamheden die verdergaan dan noodzakelijk onderhoud.

Trompettist Ellister van der Molen is de winnaar van de tweejaarlijkse Jerry van Rooyen Award. De prijs wordt voor de tweede keer uitgereikt, in 2023 won Joan Reinders deze nieuwe nationale muziekprijs. De Jerry van Rooyen Award - in het leven geroepen door Ack van Rooyen - wordt toegekend aan musici die voor hun vakmanschap en ambitie meer erkenning verdienen. De winnaar ontvangt een sculptuur vervaardigt door Toon Tullemans en een geldbedrag van 5000 euro. 

Ter ere van hun 80-jarige bestaan in 2027, slaan de internationale kunstenfestivals Holland Festival, Festival d’Avignon en Edinburgh International Festival de komende edities drie keer op rij de handen ineen voor een groots opgezette coproductie. Het is voor het eerst dat deze prestigieuze Europese festivals gezamenlijk gaan coproduceren.

Volgens Holland Festival-directeur Emily Ansenk vinden de drie festivalorganisaties elkaar in het feit dat ze ‘niet bang zijn om gedurfde kunst en gedurfde artiesten’ op het podium te zetten.

Vandaag heeft de European Film Academy de genomineerden bekend gemaakt voor de negen belangrijkste categorieën. Titels met Nederlandse inbreng ontbreken. Alleen de Hongaars-Nederlandse coproductie I Accidentally Wrote a Book maakt kans op de Young Audience Award. The North stond eerder wel op de shortlist maar wist niet door te dringen tot de laatste vijftien die strijden om prijs voor beste Europese film van het jaar. 

Op het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) bespraken documentairemakers de impact van AI-technologie op hun vakgebied. Oscar-genomineerde regisseur David France gebruikte AI om gezichten te verbergen in "Welcome to Chechnya" en om de stem van Leonard Peltier te verjongen in "Free Leonard Peltier". De Britse filmmaker Marc Isaacs experimenteerde met AI in "Synthetic Sincerity". De Portugese filmmaker Susana de Sousa Dias en de Emmy-winnende Eugen Bräunig benadrukten de risico's en noodzaak van richtlijnen voor het gebruik van AI in documentaires.

Regisseur Anne Jan Sijbrandij heeft de NPO Documentaire Talent Award 2025 gewonnen voor zijn filmplan Aku-Ik. Sijbrandij kreeg de prijs zondagmiddag als winnaar van IDFA Project Space NL bij De Balie in Amsterdam.

De NPO Documentaire Talent Award is een ontwikkelingsbijdrage van € 25.000, die beschikbaar wordt gesteld door het NPO-fonds. Met de bijdrage kan de regisseur in samenwerking met een omroep werken aan de verdere ontwikkeling van het documentaireplan, waarna bij het fonds een aanvraag voor een productiebijdrage kan worden ingediend.

In Boekel ligt het plan klaar: de sloop van Nia Domo in het centrum en de bouw van ‘Hof van Boekel’. Het college van B en W wil onderzoeken of een multifunctionele accommodatie (MFA) voor onderwijs, opvang en samenkomst, haalbaar is. Het college denkt dat nieuwbouw de beste optie is omdat daarmee alle kanten op kan worden gegaan. 

Wethouder Jeanne van Eert-van de Ven (Gemeenschapsbelang Venhorst-Boekel) ziet veel voordelen in het samenbrengen van functies. „Door onderwijs, opvang, culturele voorzieningen en ontmoetingsruimtes te combineren in één gebouw ontstaan meer mogelijkheden voor het delen van de ruimte. Denk hierbij aan de samenwerking tussen de bibliotheek en het onderwijs, of aan gedeelde ruimtes voor verenigingen en zorgpartners.”

Singer Laren-museumdirecteur Jan Rudolph de Lorm gaat met pensioen. Samen met algemeen directeur Evert van Os, die in 2014 naar Laren kwam, bouwde De Lorm Singer uit tot een drukbezochte culturele ontmoetingsplek. Trok het dorpsmuseum bij zijn komst nog geen 100.000 bezoekers, vorig jaar kwamen er ruim 300.000. Het verouderde en versleten museumcomplex ging onder zijn leiding ook flink op de schop. 

Het entreegebouw, de horeca en het Singer-theater zijn in 2017 volledig vernieuwd. Tuinarchitect Piet Oudolf ontwierp een nieuwe beeldentuin, en meer recent werd het museum compleet gerenoveerd en kreeg het een nieuwe vleugel. Onder leiding van De Lorm kreeg het museum meer dan tweehonderd kunstwerken cadeau die hielpen om van Singer hét museum van het Nederlandse modernisme te maken.  

Het begon met een ambitieus idee. Alle manuscripten van Anne Frank bijeenbrengen, digitaliseren en toegankelijk maken voor iedereen. Vanuit dat streven ontstond in 2011 het project Anne Frank Manuscripten, een samenwerking tussen onder andere de Anne Frank Stichting en het Huygens Instituut, de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Nu wordt een deel van die bevindingen uitgebracht, in de vorm van een boek: Anne Frank, schrijfster, dat meldt Neerlandistiek.

Het project bood een unieke kans om Anne Franks schrijverschap op een nieuwe manier te onderzoeken. Door haar teksten naast elkaar te leggen, werd zichtbaar hoe Anne haar werk herschreef en ontwikkelde. “We konden echt volgen hoe ze dacht, hoe ze verbeterde, hoe ze verhalen vormgaf. Dat maakte het onderzoek ontzettend boeiend en leerzaam.”

Ruim zestig medewerkers van het Concertgebouw zijn het niet eens met de keuze van de directie om alsnog de deuren te openen voor de omstreden Israëlische voorzanger Shai Abramson. Gisteren stuurden ze een brief aan de directie, waarin ze om opheldering vragen. De directie van het Concertgebouw heeft inmiddels laten weten niet op hun besluit terug te komen.

De Surinamepleinbuurt in Amsterdam heeft een nieuwe ontmoetingsplek, vol kunst en cultuur. In Buurthub SUP ontmoeten bewoners elkaar en de kunstenaars van Broedplaats SUP. In Broedplaats SUP hebben 104 kunstenaars een  werkplaats. En in Buurthub SUP kunnen bewoners van alles doen.

Stadsdeelbestuurder Flora Breemer vertelt: “Zonder cultuur gaat het niet goed met de stad. En zonder makers is er geen cultuur. Dus moeten we altijd ruimte houden voor makers .Daarnaast hebben we ontmoetingsruimten nodig in de stad. Ik ben blij dat het is gelukt om ruimte te veroveren voor de buurt.”

De Cultuurtafel Leiden waarin de Leidse Schouwburg – Stadsgehoorzaal, de Pieterskerk, Museum De Lakenhal, Theater Ins Blau, Nobel, BplusC, De Veenfabriek, het Leiden International Film Festival, ROEM, ARS, Wibar, PS|Theater, DansBlok, Studio Moio en Theater de Generator zijn vertegenwoordigd, heeft grote waardering voor de snelle politieke actie om extra geld voor cultuur beschikbaar te stellen bij de vaststelling van de begroting. “Maar structurele investering blijft wel noodzakelijk”, zo waarschuwt het platform.

Met de verhoging van de toeristenbelasting krijgt de gemeente vanaf volgend jaar naar verwachting zo’n 324.000 euro extra binnen. Dat extra geld wordt opgebracht door iedereen die in Leiden overnacht. Dat geld kan nu naar de cultuursector om daar de acute knelpunten aan te pakken. “Deze extra middelen maken het mogelijk dat meer positief beoordeelde instellingen de komende drie jaar alsnog kunnen blijven bestaan en dat organisaties beter in staat zijn hun plannen uit te voeren met een eerlijke beloning voor makers en medewerkers”, schrijft tafelvoorzitter Rutger Brouwer van Poppodium Nobel. 

Op perron 1b van Station Zutphen is afgelopen vrijdag een nieuwe culturele missie gelanceerd: Stichting MARS. Deze nieuwe ontmoetingsplek in het voormalige seinhuisje werd op feestelijke wijze geopend door wethouder André Putker.

Nieuwbouwwijk Noorderhaven is een wijk die bruist van nieuwe bewoners, maar kent nog nauwelijks plekken waar mensen spontaan kunnen komen aanwaaien. Door binnentuinen en afgesloten woonblokken ontstaan allemaal losse eilandjes van mensen die elkaar zelden ontmoeten. “MARS wil het water zijn tussen die eilandjes”, legde Myrthe van Dommelen uit. 

Gemeente Geldrop-Mierlo wil meer financiële steun bieden aan de Weeffabriek. Het cultureel centrum heeft een gat in de begroting van 50.000 euro en de gemeente wil de instelling met meerdere financiële impulsen toekomstbestendig maken. Twee jaar geleden kreeg de Weeffabriek al eens stevige financiële steun van de gemeente. Toen werd er 600.000 euro geïnvesteerd in het culturele onderkomen in de gemeente. 

Om de financiële positie van het cultuur centrum de komende jaren te borgen, is het volgens de gemeente nodig jaarlijks een bedrag aan extra subsidie te geven. Dat moet gebeuren vanaf 2026. Over de jaren 2024 en 2025 krijgt het culturele centrum nog eens 107.000 euro bijgestort om de tekorten over die jaren te kunnen wegschrijven.

Op 7 februari 2026 opent het Nederlands Fotomuseum zijn deuren in het recent gerenoveerde Rijksmonument pakhuis Santos aan de Rotterdamse Rijnhaven. Met ruim 6,5 miljoen objecten beschikt het museum over een van de grootste museumcollecties van fotografie ter wereld. In het monumentale gebouw komen cultureel erfgoed, architectuur en een eigentijdse museale presentatie samen tot een internationale ontmoetingsplek voor fotografie. 

Een vakjury heeft de winnaars van de tweejaarlijkse Fiep Westendorp Stimuleringsprijzen 2025 voor jonge illustratoren gekozen. De drie prijzen (elk twintigduizend euro) worden toegekend aan Jingran He, Donna Kroese en een collectief bestaande uit Moos Boeke, Abel Dijkstra en Vera Wolsink. 

De Johannes Vermeerprijs 2025 is gisteren uitgereikt aan choreograaf en danstheaterregisseur Marco Gerris. Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) overhandigde hem de prijs in de Nieuwe Kerk te Den Haag, vanwege zijn baanbrekende werk waarin hij dans, theater en andere disciplines samenbrengt. Het is voor het eerst dat de Johannes Vermeerprijs uitgereikt wordt aan een kunstenaar in het dansveld.

De Johannes Vermeerprijs is de Nederlandse staatsprijs voor de kunsten en bestaat uit een geldbedrag van 100.000 euro. Dit geldbedrag is bestemd voor een speciaal project dat de winnaar kan opzetten binnen het eigen werkterrein. De prijs bestaat sinds 2008 is ingesteld om uitzonderlijk artistiek talent te eren en te stimuleren. De organisatie van de prijs is in handen van de zes rijkscultuurfondsen.