Trends & Ontwikkelingen

Tijdens Dutch Design Week 2025 opent op het Ketelhuisplein in Eindhoven de experimentele leeromgeving Un/School. Het initiatief richt zich op de vaardigheden die nodig zijn voor de toekomst, zoals inclusief ontwerpen, toekomstdenken en creatief werken met AI. Vijf ontwerpstudio’s, Muzus, Afdeling Buitengewone Zaken, morgenmakers, Greenberry en Fundamentals Academy, slaan de handen ineen met Dutch Design Foundation. Un/School is geen traditioneel klaslokaal, maar een dynamische omgeving waar leren door te doen centraal staat. 

De Taalboekenprijs gaat dit jaar naar de Vlaamse hoogleraar taalkunde Freek Van de Velde voor zijn alomvattende en toch toegankelijke boek Wat taal verraadt – een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. lechts 200 bladzijden heeft de Vlaamse hoogleraar nodig om het hele veld van de taalkunde uit te leggen. En hij doet dat zo helder en sprankelend, dat hij er de Taalboekenprijs 2025 voor krijgt.

De jury van dit initiatief van het Genootschap Onze Taal prijst hem om ‘zijn originele invalshoeken, maar ook om de erudiete eloquentie, de zwierige toon en de humoristische accenten’.

Het was een belangrijke wens van orkesten en theatergezelschappen: een subsidie voor acht in plaats van voor vier jaar. Dat zorgt voor stabiliteit en minder administratieve lasten en het maakt het makkelijker om voorstellingen en tentoonstellingen ver vooruit te plannen. De ministerraad besloot vrijdag om een belangrijke stap in die richting te zetten en een wetswijziging hiervoor in werking te stellen. Als de nieuwe Tweede Kamer akkoord gaat, kunnen cultuurinstellingen vanaf 2029 voor acht jaar subsidie krijgen. 

De Raad voor Cultuur adviseerde toenmalig cultuurminister Eppo Bruins (NSC) eerder dit jaar om de subsidietermijn te verlengen. Ook de Tweede Kamer vroeg er in een motie om. Demissionair minister Gouke Moes (BBB) kiest nu voor een maximale subsidieduur van acht jaar. De nieuwe aanpak geldt alleen voor de subsidie van het Rijk. Dat is wel een heel belangrijke bron van inkomsten voor de cultuursector, naast de subsidie van gemeenten, provincies en private gelden.

De ‘Oscar van de Nederlandse dans’ is dit jaar voor het eerst uitgereikt aan een ensemble, in plaats van een individuele danser. 28 dansers van Nederlands Dans Theater en zeven van Sharon Eyal Dance wonnen de Zwaan voor de meest indrukwekkende dansprestatie van het seizoen. Connor Schumacher kreeg een Zwaan voor beste dansvoorstelling. 

De dansers van NDT en SED wonnen deze prestigieuze prijs vanwege hun ‘zinsbegoochelende collectieve prestatie’ en ‘het verleggen van de definitie van teamwork naar een haast telepathische vorm van samen bestaan’, aldus de jury van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties. De Zwaan werd vrijdagavond uitgereikt in Maastricht, tijdens het Gala van de Nederlandse Dansdagen. 

De uitreiking van de Gouden Kalveren, op de slotavond van het Nederlands Film Festival, kent twee grote ­winnaars. Gouden Kalveren voor beste film, scenario én hoofdrol gaan naar Mike van Diems drama Voor de meisjes. De prijzen voor beste regie, camera, montage en geluid zijn voor Morgan Knibbes The Garden of Earthly Delights.

Het gala sloot het 45ste Nederlands Film Festival af, dat het dit jaar deed zonder zes ton subsidie van de stad Utrecht. Het festival wist toch een sobere, waardige editie te organiseren. En zoals elk jaar voelden makers van publieksfilms zich zwaar ondergewaardeerd. Dit jaar werden 26 Kalveren uitgereikt voor kortfilms, digitale producties, televisiedrama en speelfilms. 

De vraag wat te doen met kunstenaarsnalatenschappen is van alle tijden. „Kijk naar de nalatenschap van Van Gogh”, zegt Windhausen. Vincent van Gogh verkocht tijdens zijn leven één schilderij. „Zonder zijn schoonzus Jo van Gogh-Bonger waren er ongetwijfeld belangrijke werken verloren gegaan en hadden we nooit een Van Gogh Museum gehad.” Het kaliber van Van Gogh is natuurlijk zeer uitzonderlijk, maar het principe is hetzelfde: wie zorgt er voor de kunst als de kunstenaar overlijdt? Wat kan weg en wat blijft? Die vraag is nu urgenter dan ooit. „De naoorlogse kunstenaars, dus de mensen die nu tussen de 70 en 90 jaar zijn, hebben veel geproduceerd en sommigen hielden veel bij zich.”

Opgenomen worden in de collectie van een museum is „de hoofdprijs”. Windhausen raadt erfgenamen niet aan om meteen naar een veilinghuis te gaan. „Dan ben je de mooiste stukken kwijt en krijg je er niet het geld voor dat je er jaren later misschien voor kunt krijgen" Als veilinghuizen, kunsthandels en galeries geen belangstelling hebben, is een verkooptentoonstelling organiseren of een open dag houden in het atelier ook een mogelijkheid. 

Filosoof en voormalig Denker des Vaderlands Daan Roovers verzorgt op donderdag 11 december de Huizingalezing in de Stadsgehoorzaal in Leiden. De 54ste editie staat in het teken van de grenzen van de politiek en het belang van fair play. 

De Raad voor Cultuur presenteerde vorige maand een kritisch rapport over raden van toezicht in de culturele sector. Musea zijn in de jaren negentig massaal van overheidsdienst getransformeerd tot stichting. Of dat model nog toekomst heeft, is de vraag. De Raad suggereert voorzichtig dat er ook andere constructies bestaan. Een prikkelende gedachte: wat als de burger weer eigenaar wordt van de kunst die ooit namens de staat werd verzameld? Dan duikt ineens de coöperatie op. Geen steenrijke investeerder die de koers bepaalt, maar duizenden leden die gezamenlijk besluiten – hun portemonnee en hart in gelijke mate geopend. Een coöperatie biedt uitzicht op eigenaarschap.

Vanavond worden de Gouden Kalveren uitgereikt, de belangrijkste Nederlandse filmprijzen van het jaar. De genomineerden in de categorie beste speelfilm zijn (nog) geen kaskrakers. Dus laait opnieuw de discussie op: mogen films die weinig publiek trekken wel winnen? Regisseur Johan Nijenhuis zwengelde het thema deze week aan in een LinkedIn-post, waarin hij vooral kritiek uit op subsidies. Hij vindt dat het Filmfonds minder geld moet geven aan experimentele producties voor een klein publiek. Rene Mioch vindt het goed dat de overheid subsidie geeft aan grote én kleine producties. Dat de arthousefilms de grote massa niet bereiken maar vervolgens wel juryprijzen winnen, is volgens hem niet te voorkomen. 

Vriend en vijand zijn het eens: de Nederlandse filmindustrie kan niet zonder subsidies. Zelfs kaskrakers, ook die van Nijenhuis, zijn ervan afhankelijk.

Het Museum Rotterdam heeft een nieuwe plek gevonden: het museum verhuist straks naar de Steigerkerk in het hart van Rotterdam. Althans, als het aan het gemeentebestuur ligt. De raad moet nog instemmen met het voorstel. Al vier jaar lang zoeken de gemeente en het museum naar een nieuw thuis voor Museum Rotterdam. Het stadsmuseum bevindt zich momenteel op een kleine locatie aan de Coolhaven, waar de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog centraal staat.

Een groep van 250 Nederlandse en Vlaamse culturele instellingen en ruim 750 kunstenaars gaan over tot een culturele boycot van Israël. Ze zeggen „niet langer aan de zijlijn” te willen staan van “een door alle gezaghebbende instituties erkende genocide op het Palestijnse volk”. Onder de ondertekenaars van de verklaring zijn beeldend kunstenaar Marlene Dumas, het Bonnenfantenmuseum, Theater Oostpool, het Nederlands Film Festival en dansgezelschap ISH.

De ondertekenaars zeggen geen samenwerkingen met Israëlische organisaties en bedrijven aan te gaan. Ook vertonen ze hun werk niet meer in Israëlische theaters, poppodia, musea of op festivals. Israëlische organisaties die zich “ondubbelzinnig hebben uitgesproken tegen de genocide” in Gaza zijn uitgezonderd van de boycot, schrijven de initiatiefnemers in een persbericht.

Het ‘Fonds Fusien’ is een initiatief van de Vereniging Rembrandt (en genoemd naar de vorige directeur, Fusien Bijl de Vroe), die al bijna 150 jaar musea steunt die kunst willen aankopen: de vereniging betaalt een deel van de koopsom. Maar kleinere musea – en de meeste musea zijn kleinere musea – ontbreekt het vaak aan geld voor zulke aankopen. Dus waar ze echt niet zonder kunnen, zijn bruiklenen: tijdelijke voor tentoonstellingen, langdurige als ze hun collectie willen uitbreiden maar dat niet kunnen betalen.

Een groep van 250 Nederlandse en Vlaamse culturele instellingen en ruim 750 kunstenaars gaan over tot een culturele boycot van Israël. Ze zeggen „niet langer aan de zijlijn” te willen staan van “een door alle gezaghebbende instituties erkende genocide op het Palestijnse volk”. Onder de ondertekenaars van de verklaring zijn beeldend kunstenaar Marlene Dumas, het Bonnenfantenmuseum, Theater Oostpool, het Nederlands Film Festival en dansgezelschap ISH.

De ondertekenaars zeggen geen samenwerkingen met Israëlische organisaties en bedrijven aan te gaan. Ook vertonen ze hun werk niet meer in Israëlische theaters, poppodia, musea of op festivals. Israëlische organisaties die zich “ondubbelzinnig hebben uitgesproken tegen de genocide” in Gaza zijn uitgezonderd van de boycot, schrijven de initiatiefnemers in een persbericht.

Na 3 succesvolle jaren heeft de Europese Commissie het programma Culture Moves Europe een nieuw budget van 25 miljoen euro toegekend tot 2028. Dit stelt nog eens 7.000 kunstenaars en culturele professionals uit de Creative Europe-landen in staat om een internationaal project te realiseren.