Trends & Ontwikkelingen

Per 1 januari 2026 vertrekt Martijn Paulen als algemeen directeur van de Dutch Design Foundation. Dat maakte hij dinsdag bekend. Onder zijn leiding groeide de DDF uit tot een organisatie die ontwerp inzet voor maatschappelijke verandering. Ook de Dutch Design Week groeide onder zijn leiding uit tot het grootste designevenement van Noord-Europa.

De VNPF heeft zich aangesloten bij de campagne ‘Wij Eisen De Nacht Op'. Een initiatief dat oproept tot meer zichtbaarheid en structurele verandering rondom de veiligheid van vrouwen in de openbare ruimte. Het doel van de actie gaat verder dan bewustwording alleen. Samen met gedragswetenschappers, psychologen en communicatie-experts wordt gewerkt aan een informatieve lijn en praktische hulpmiddelen die bijdragen aan blijvende verandering. Daarbij richt de campagne zich niet alleen op mannen en vrouwen in de samenleving, maar ook op de politiek.

Het Zuidelijk Toneel heeft de Prijs van de Kritiek 2025 gewonnen. De Kring van Nederlandse Theatercritici noemt het gezelschap een van de spannendste BIS-instellingen van Nederland. De prijs is een jaarlijkse erkenning voor een opvallende artistieke bijdrage aan het Nederlandse theater. De theatercritici reizen het hele land door om voorstellingen te bekijken en kiezen aan het eind van het seizoen een winnaar.

Het Zuidelijk Toneel kreeg de prijs vanwege een bijzonder rijk en vernieuwend seizoen. Artistiek directeur Sarah Moeremans speelde hierin een grote rol. Het gezelschap combineerde gevestigde makers en jong talent.

Steeds meer studentenmuziekverenigingen in Nederland ervaren problemen bij het werven van bestuursleden. Uit gesprekken blijkt dat de situatie per stad en vereniging verschilt, maar de angst is universeel. Het vinden van enthousiaste bestuursleden en actieve commissieleden wordt steeds lastiger.

De 82e editie van het filmfestival van Venetië opent op 27 augusuts met Paolo Sorrentino’s La grazia, een passend startschot voor wat misschien de laatste editie is van festivaldirecteur Alberto Barbera. Venetië is nog altijd een van de belangrijkste springplanken richting de prijzenslag van de Oscars en Golden Globes. Het festival blijft minder prestigieus dan Cannes, maar trekt een flink blik filmsterren open om dat te doen vergeten. Ondertussen moet het festival achter de schermen de gebruikelijke sterrenparade balanceren met ongemakkelijke gesprekken rondom de genocide in Gaza. 

Wat gold voor de afgelopen edities van Cannes en de Berlinale gaat dit jaar ook op voor Venetië. “Stop de tijd, doof de sterren”, is de openingszin van een open brief die onder de noemer Venice4Palestine door honderden filmmakers werd ondertekend, waarin het festival wordt opgeroepen om zich uit te spreken over de humanitaire crisis die zich in Gaza voltrekt. 

Venice Immersive is onderdeel van het Filmfestival Venetië en toont internationaal smaakmakende projecten in XR ofwel ‘Extended Reality’. Het festivalonderdeel begon in 2016 en geldt als hét podium voor allerlei vormen van virtual reality (panoramische video’s, installaties, film). Dit jaar zijn er 69 werken te zien, ingezonden door 27 landen.

Nederland doet het opvallend goed. Naast Daniel Ernsts The Great Orator zijn er dit jaar nog twee Nederlandse projecten: Ancestors van Steye Hallema, eerder te zien op IDFA 2024, wordt getoond in het Best Of-programma. Voor de dertig werken tellende competitie zijn twee Nederlandse coproducties geselecteerd: Mirage van Naima Karim en de Vlaams-Nederlandse VR-film A Long Goodbye van Kate Voet en Victor Maes. 

Breda University of Applied Sciences (BUas) is de eerste hogeronderwijsinstelling in de EU die Claude for Education, het AI-platform van Anthropic, instellingsbreed beschikbaar maakt. Met deze stap integreert BUas generatieve AI op een manier die aansluit bij haar visie op toekomstbestendig én ethisch onderwijs. Generatieve AI is al onderdeel van het dagelijks werk van studenten en docenten. Vaak gebruiken zij AI-tools op persoonlijke titel. Door Claude centraal aan te bieden,  zorgt BUas voor gelijke toegang én grip op verantwoord gebruik.

Kristel van Issum, docent Fontys Dance Arts in Context, is genomineerd voor de prestigieuze Duitse theaterprijs Der Faust 2025 in de categorie Choreografie. Haar nominatie is voor het werk "Winterwende", dat zij maakte voor het Staatstheater Kassel. 

Kristel van Issum is een gerenommeerde Nederlandse choreografe en medeoprichter van het dansgezelschap T.R.A.S.H., bekend om haar grensverleggende en vaak rauwe, fysieke stijl. De Faust-prijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Deutsche Bühnenverein en de Deutsche Akademie der Darstellenden Künste, en geldt als een van de belangrijkste onderscheidingen in het Duitse theaterlandschap. 

In 2023 verbleef kunstenaar Babs Bakels drie maanden in Rome als artist in residence bij het Koninklijk Nederlands Instituut Rome (KNIR). Haar onderzoek bracht haar midden in de wereld van antieke wetten, catacomben en archeologische depots. Vanuit de plek waar onze huidige funeraire wetgeving haar oorsprong vindt, verdiepte ze zich in de juridische, ethische en spirituele status van menselijke resten. 

Het onderzoek bij het KNIR was voor Bakels life-changing. Iedereen die rondloopt op het KNIR - de wetenschappers, PHD'ers, de beursalen, studenten - ze zijn allemaal op zoek naar hetzelfde: inspiratie.

Steeds meer Nederlandse steden hebben een luisterbar: horeca waar muziek niet op de achtergrond wordt gedraaid, maar waar deze juist op de voorgrond staat en waar de vaak jonge bezoekers samenkomen om te luisteren naar vinyl – de ouderwetse grammofoonplaat op de pick-up. 

Hoewel de luisterbar in Europa nu een trend is, ontstond die ruim honderd jaar geleden in Japan. Daar openden aan het begin van de twintigste eeuw cafés die waren gewijd aan het afspelen van een specifiek muziekgenre, met name jazzmuziek. In deze ‘jazz kissa’s’ kwamen bezoekers samen om in complete stilte te luisteren naar langspeelplaten. In de loop van de twintigste eeuw werd een hoogwaardige geluidsinstallatie een vereiste voor zulke cafés. 

De komst van generatieve AI roept vragen op over auteursrechten, eerlijkheid en de positie van makers. Terwijl veel kunstenaars ervoor kiezen hun werk te beschermen door een ‘opt-out’, besloot Studio Erwin Olaf een andere weg in te slaan. In overleg met de in 2023 overleden kunstenaar werd bewust gekozen om zijn werk beschikbaar te stellen voor AI-training. Niet om het unieke kunstenaarschap te vervangen, maar om zijn gedachtegoed levend te houden en zijn kunst wereldwijd onder de aandacht te blijven brengen.

Steeds meer theaters en makers delen hun voorstellingen online. Dat vergroot je bereik, maar roept ook vragen op: wie heeft de rechten en wat moet je regelen? Bij digitale opnames gelden andere regels dan bij live uitvoeringen: je wordt filmproducent, met nieuwe verplichtingen. Met het stappenplan auteursrechten bij digitaal hergebruik ontdek je waar je op moet letten, welke uitzonderingen gelden en hoe je duidelijke contracten opstelt. Zo staan jouw producties niet alleen creatief sterk, maar ook juridisch goed beschermd online.

Verspreid over het hele land laten leden van Cultuurconnectie dagelijks zien hoe de kracht van cultuureducatie en actieve cultuurbeoefening onze samenleving verrijkt. Dat gaat niet altijd vanzelf. Het vraagt inzet, creativiteit en soms ook volharding om cultuur toegankelijk en relevant te houden. Elke maand laat Cultuurconnectie een succesverhaal zien waarmee de kracht van de sector zichtbaar wordt. Dit keer lees je hoe Liemers Kunstwerk uitgroeit tot een culturele motor in de regio, waar cultuur en economie elkaar versterken en waar cultuur bovendien een waardevolle rol vervult als zorgpartner.

Thunderdome staat dit jaar niet alleen voor beukende kicks en lasers, maar ook voor scherpe maatschappijkritiek. Voorafgaand aan de editie van 13 december in de Jaarbeurs bracht organisator ID&T een trailer uit die zich eerder laat lezen als een visueel pamflet dan als een promotieclip. Dat is een opmerkelijke move. Tot nu toe zijn het vooral artiesten die op de barricade gaan staan, wat soms juist leidt tot conflicten met organisatoren. 

Volgens festivalmanager Gérard Zwijnenburg past dit statement bij de traditie van Thunderdome. ‘We hebben altijd een progressief-anarchistische inslag gehad. In deze tijden van geopolitieke chaos en maatschappelijke verdeeldheid vonden we dat we onze stem moesten laten horen. Het geeft kippenvel dat je hardcore kunt gebruiken om politiek te bevragen én tegelijk mensen samen te brengen.’

Binnen het programma Publieke Ontwerppraktijk (PONT) wordt in de Ontwikkelwerkplaats gewerkt aan instrumenten, methoden en processen die de samenwerking tussen overheid en ontwerpers versterken. Een van de thema’s: Ontwerpkracht Bundelen. Daarin is kennis ontwikkeld over hoe je een samenwerking start en hoe je die duurzaam maakt. De inzichten zijn bruikbaar voor iedere creatieve professional die samenwerkt met anderen.

Nudus, Bedaux de Brouwer Architecten en Stramien hebben een tender voor de herontwikkeling van de Wagenmakerij en de Koepelhal in de Tilburgse Spoorzone gewonnen. In het complex wordt onder meer een ‘stadshal’ gerealiseerd, een ontmoetingsplek waar tevens evenementen zullen worden georganiseerd. Aan het complex worden twee woontorens met in totaal driehonderd woningen toegevoegd. De herontwikkeling van de Koepelhal en de Wagenmakerij vormen het stedenbouwkundig sluitstuk van de Spoorzone in Tilburg. 

Wereldwijd staat het vrije woord onder druk. Ondemocratische bewegingen rukken op en censuur steekt steeds vaker de kop op. Denk aan de book bans in de VS en bedreigingen van schrijvers rondom de Week van de Lentekriebels in ons eigen land. Literatuur is een vrijplaats voor perspectieven, voor kritisch denken, voor vrije meningsuiting. Ze is het krachtigste antwoord op autocratische neigingen. Daarom verenigt het letterenveld zich onder het motto ‘Vrijheid is een open boek’. Op 20 september organiseert ILFU een Lezersmars. Aansluitend volgen de Week van het Verboden Boek en meer activiteiten in boekhandel en bibliotheek.

Mysteryland, het festival op het Floriadeterrein in Haarlemmermeer met zo’n honderdduizend bezoekers, gaat er prat op het langstlopende jaarlijks terugkerende dancefestival ter wereld te zijn. Maar juist dat jaarlijks terugkerende is nu in gevaar. Het festival kondigde aan na deze editie een jaar pauze te nemen. Dat is volgens organisator ID&T nodig om toekomstbestendig te blijven. Net als andere festivals heeft Mysteryland het moeilijk met stijgende kosten, inflatie, de naweeën van de coronacrisis en een veranderende festivaleconomie.

Vorig jaar verzorgde Cathelijne Blok (36) de Joost Zwagerman Lezing waarin ze sprak over het belang van kunst. Zo werd Blok aangezet tot het schrijven van een manifest waarin ze met voorbeelden als Kendrick Lamar, Zelensky en The Truman Show onderstreept waarom kunst een eerste levensbehoefte is.

"De kunsten moeten zich al heel lang bewijzen, dat is niks nieuws. Maar helaas komen daar steeds meer actuele en concrete voorbeelden bij. Ik wilde benadrukken dat kunst overal om ons heen is en dat iedereen wel iets kan tegenkomen waardoor hij geraakt wordt; of je nu graag naar concerten gaat, musea bezoekt of veel boeken leest.”

Op maandag 22 september 2025 start de eerste aanvraagronde van NachtPulse: een nieuw fonds dat speciaal is opgezet om de nachtcultuur in Nijmegen te versterken. NachtPulse is bedoeld voor makers, initiatieven, organisaties en locaties die met vernieuwende ideeën bijdragen aan een levendig, inclusief en divers nachtleven in de stad. Het fonds sluit aan bij de ambitie van de Nijmeegse Nachtvisie, waarin wordt ingezet op een toekomstbestendig en divers nachtleven. NachtPulse richt zich met name op het stimuleren van experiment en het ondersteunen van jong talent en nieuwe initiatieven.

Voor het tweede jaar op rij bundelt de Keep an Eye Foundation de krachten met Scriptbank. Tijdens een speciaal matchmaking-event presenteren veelbelovende scenarioschrijvers van acht schrijfopleidingen zich aan producenten, regisseurs en collega-scenaristen. Want wat gebeurt er nadat je je diploma hebt behaald? 

Voor beginnende scenarioschrijvers blijkt het hebben van de juiste connecties in de filmwereld minstens zo belangrijk als talent. Om die brug te slaan richtte Maarten Almekinders Scriptbank op. Zijn missie: scenaristen en filmprofessionals samenbrengen. “De meest originele geesten,” zegt hij, “zijn niet per se de beste netwerkers.”

In een tijd van ecologische ineenstorting, politieke fragmentatie en groeiende ongelijkheid is cultuur geen luxe – het is een noodzaak. Cultuur bepaalt hoe we leven, hoe we ons door de wereld bewegen en hoe we ons verhouden tot het land en tot elkaar. Toch worden kunstenaars en culturele instellingen wereldwijd bedreigd: ze krijgen geen financiering meer, worden gecensureerd, gecoöpteerd of volledig uitgewist.

In samenwerking met De Balie presenteert het Prince Claus Fund op 4 september "Culture is — arts, imagination, and the planetary now", waarin cultuur wordt onderzocht als een urgente noodzaak die relationele taal, radicale verbeelding en zorg biedt.

Heidi Vogels ontdekt in een artikel hoe gastvrijheid binnen de kunstwereld zich ontwikkelt, vooral via artist-in-residence programma’s die kunstenaars in crisis ondersteunen. Sinds de oorlog in Oekraïne zijn initiatieven zoals SWAN en Artists at Risk gegroeid. Residenties bieden niet alleen creatieve ruimte, maar ook veiligheid, zorg en netwerkmogelijkheden.  De toekomst van gastvrijheid ligt in samenwerking, inclusie en het versterken van grassroots initiatieven.

Naast de bekende nieuwsrubriek, activiteitenkalender en vacaturebank, is er op de website van Klankwijzer een gloednieuw onderdeel gelanceerd dat volledig in het teken staat van inspiratie, verdieping en praktische informatie. Maak kennis met het Inspiratieplein – speciaal voor jou als muzikant, dirigent, docent of bestuurslid van een muziekvereniging.

Het Inspiratieplein is dé plek waar je terechtkunt voor alles wat jou en jouw vereniging verder helpt. Of je nu op zoek bent naar een nieuw instrument, een frisse aanvulling voor je concertprogramma, een interessante workshop of een gastartiest voor je concert – op het Inspiratieplein vind je het allemaal overzichtelijk bij elkaar.

In 2022 ging NordSonore van start, een campagne om hedendaagse Nederlandse artiesten en hun muziek meer zichtbaarheid te geven in Frankrijk. In samenwerking met Franse festivals en podia ontstond ruimte voor Nederlandse makers om nieuw werk te presenteren en duurzame relaties op te bouwen. Twee jaar later is het resultaat duidelijk: concertzalen gevuld, nieuwe samenwerkingen opgezet en duurzame contacten gelegd tussen makers, festivals en podia aan beide kanten van de grens.

Deze maand is in het Verenigd Koninkrijk en Ierland een open brief gepubliceerd waarin meer dan 200 schrijvers, dichters en kunstenaars oproepen tot een “onmiddellijke en volledige boycot” van de staat Israël. De maatregel moet volgens hen van kracht blijven totdat de bevolking van Gaza voldoende voedsel, water en medische hulp via de Verenigde Naties ontvangt.

De brief is geïnitieerd door de auteurs Horatio Clare en Sean Murray en wordt ondersteund door een groot aantal prominente stemmen, onder wie Zadie Smith, Michael Rosen, Irvine Welsh, Jeanette Winterson, Hanif Kureishi en Brian Eno.

Trombonist Arjan Linker heeft de Grachtenfestivalprijs 2025 gewonnen. Die prijs wordt jaarlijks uitgereikt tijdens het Grachtenfestival in Amsterdam. De jury volgde de drie kandidaten voor de prijs tijdens concerten in het afgelopen seizoen. Tijdens het Grachtenfestival speelden de genomineerden traditiegetrouw ieder een concert in de serie Meesterlijk. Tijdens een laatste concert op vrijdagavond speelden de drie finalisten ieder nog één keer in een uitverkocht Felix Meritis waarna de jury de Linker als bekend maakte.

Damesportret van Giuseppe Vittore Ghislandi (1655-1743) was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in bezit van kunsthandel Goudstikker. Nu hangt het, bijna tachtig jaar later, bij een van de dochters van Friedrich Kadgien, financieel adviseur van rijksmaarschalk Hermann Göring, thuis boven de bank in Buenos Aires. Journalisten van het AD probeerden al jaren met de twee dochters van Kadgien in contact te komen. Hier gingen de zussen echter nooit op in, totdat een van hen haar huis te koop zette. Op de makelaarswebsite is het schilderij te zien op een van de foto’s die van het huis werd gemaakt. 

Het portret van de Italiaanse gravin Colleoni staat al lange tijd op de internationale opsporingslijst Lost Art Database. Ook staat het als vermist op de website van de Nederlandse Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. 

De Argentijnse politie heeft dinsdag een inval gedaan in de woning waar het geroofd schilderij uit de Goudstikker-collectie zou hangen. Bij de inval werd het doek niet aangetroffen.

Het Israëlische geweld in Gaza zet veel popartiesten ertoe aan zich uit te spreken voor de Palestijnen. Dit gebeurt in protestliederen, zoals het nummer Hind's Hall van de Amerikaanse rapper Macklemore. In tekst, zoals de projectie van de leus 'Free Palestine' tijdens het optreden van dj-duo Job Jobse en KI/KI op festival Lowlands. Of door middel van uitspraken op het podium, waarvoor een lid van de Noord-Ierse rapgroep Kneecap zich zelfs moet verantwoorden voor de rechter.

Dit jaar is Apeldoorn de trotse gaststad van de allereerste editie van DE OPENING, de landelijke opvolger van de bekende Uitmarkt. Waar de Uitmarkt jarenlang symbool stond voor de culturele aftrap in Amsterdam, is nu gekozen voor een opzet die heel Nederland betrekt. En terecht, want kunst en cultuur leeft óók buiten de Randstad. Apeldoorn mag het spits afbijten. Het wordt een feestelijk weekend waarin de hele stad en omliggende dorpen in beweging komen.

DE OPENING vindt plaats van 29 tot en met 31 augustus. Het programma van DE OPENING staat bol van mooie acts, tentoonstellingen en artiesten. Wat Apeldoorn uniek maakt, is dat zowel professionals als amateurkunstenaars een podium krijgen. 

De Amerikaanse president Donald Trump heeft een nieuw initiatief gelanceerd, genaamd 'America by Design', met als doel de visuele presentatie en gebruiksvriendelijkheid van federale overheidsdiensten te verbeteren. Het initiatief moet een einde maken aan de verouderde digitale en fysieke systemen van de overheid, die inefficiënt en kostbaar zijn.

De stap, vastgelegd in een recentelijk uitgevaardigde presidentiële uitvoeringsbesluit, introduceert de aanstelling van een nieuwe 'Chief Design Officer'. Deze persoon zal toptalent uit de creatieve sector rekruteren en de uitvoering van het project coördineren in alle federale departementen en agentschappen. Met dit initiatief wil de Amerikaanse overheid de kloof dichten met de private sector op het gebied van digitale gebruikerservaring en een moderne uitstraling creëren voor overheidsdiensten.

Met de subsidiekorting die het Nederlands Film Festival vorig jaar voor de kiezen kreeg, leek het laatste uur geslagen te hebben voor het Forum van de Regisseurs. Maar het competitieprogramma voor innovatieve en grensverleggende auteursfilms beleeft een doorstart als onafhankelijk evenement. Negen korte en lange films worden vertoond op drie plekken, ook buiten Utrecht.

De Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) brengt het manifest ‘Het feest van de toekomst’ uit. De branchevereniging komt met 24 voorstellen waarmee Nederland een gezond festival-klimaat houdt. “Als we in 2040 nog goed feest willen vieren moeten we daar nu al de voorwaarden voor scheppen.”

Nederland is één van de meest innovatieve evenementenlanden ter wereld. Toch staat de sector onder druk, met name festivals. Boris van der Ham, voorzitter van de VVEM: “Door stijgende kosten, inflatie, personeelstekorten en uitdijende regelgeving dreigen steeds meer festivals in de problemen te komen. Zo heeft elke gemeente weer andere regels. Daar moet eenheid in komen.”