Trends & Ontwikkelingen

De basis van cultuur ligt dichtbij, in de eigen regio. Maar zonder landelijke borging blijft die basis wankel. Kunstloc Brabant roept daarom op om de stap te zetten naar wettelijke verankering. Zodat in elke regio een cultureel netwerk ontstaat dat aansluit bij de behoeften van zowel inwoners en als culturele makers. 

Vaak krijgt een korte video meer aandacht dan een artikel.  YouTube Shorts, TikTok, of Instagram Reels, dagelijks scroll je voorbij short form video op je telefoon. Omdat je ergens naar op zoek bent, een account volgt, of omdat het socialmedia-algoritme het nu eenmaal wil. Korte clips zijn supereffectief, ze grijpen gelijk je aandacht voordat je alweer weg bent. Maar wat maakt zo’n filmpje nou goed? Kunstloc Brabant duikt erin. 

Minister Bruins (OCW) stuurt de Tweede Kamer de visitatierapporten van de rijksmusea over de periode 2021–2024. De rapporten bevatten een evaluatie van de prestaties en werkwijze van de musea. De rapporten geven een positief beeld van de musea, met bijzondere waardering voor hun maatschappelijke rol. In een kamerbrief geeft de minister een toelichting op de opzet en uitkomsten van het visitatieproces.

In de uitgangspunten van het cultuurbeleid 2021–2024 is aangekondigd dat de publieksactiviteiten van rijksmusea in de Erfgoedwet niet langer via de basisinfrastructuur worden gefinancierd. De hoogte van de subsidie voor publieksactiviteiten is met ingang van 2021 voor onbepaalde tijd vastgelegd in de Regeling beheer rijkscollecties en subsidiëring museale instellingen (Rbr). Daarnaast is de visitatieplicht ingevoerd. De periode 2021–2024 is in het visitatiekader aangemerkt als een pilotfase. Vanwege de positieve evaluatie wil de minister dit instrument blijvend inzetten. 

Goed kunnen lezen is belangrijk om je te kunnen ontwikkelen, om mee te kunnen doen in de maatschappij. Daarom blijft dit kabinet inzetten op het bevorderen van lezen en leesvaardigheid. Als onderdeel daarvan komt er nu structureel geld beschikbaar voor de Bibliotheek op school, oplopend tot € 50 miljoen per jaar vanaf 2028. Op deze manier krijgt dit initiatief een duurzame toekomst en hebben meer leerlingen er profijt van. De financiële injectie past bij andere initiatieven van dit kabinet om de basisvaardigheden te verbeteren.

Demissionair minister van OCW Eppo Bruins heeft besloten om de regeling MBO Cultuurkaart structureel te maken. Dit omdat de MBO Cultuurkaart de afgelopen twee jaar een stevige impuls gaf aan het cultuuronderwijs op het mbo, blijkt uit de evaluatie van de pilot. 

Het aantal culturele activiteiten voor mbo-studenten via CJP is tussen februari 2023 en mei 2024 fors toegenomen. Er werden ruim 1028 activiteiten geboekt, variërend van workshops tot voorstellingen en rondleidingen. Er deden meer dan 107.000 studenten en ruim 3000 docenten mee. Hoewel de meeste budgethouders positief zijn over de effecten van de MBO Cultuurkaart, valt op dat in september 2024 nog maar ongeveer 40% van het totale budget was besteed. De belangrijkste reden: tijdgebrek. 

Kunstloc en Kunstgebouw, de provinciale culturele ondersteuningsinstellingen van respectievelijk Brabant en Zuid-Holland, hebben allebei sinds maart een nieuwe directeur. Tijd voor een kleine kennismaking. In de Cultuurkrant staat een dubbelinterview met Mireille de Groot en Reinier Gerritsen. 

Deze maand verscheen de geactualiseerde versie van de Kennissynthese cultuurbeoefening, een verzameling van Nederlands onderzoek over cultuurbeoefening op school en in de vrije tijd. De nieuwe editie is aangevuld met onderzoeken uit 2024 en onderzoeken die eerder niet meegenomen waren. Hierdoor ontstaat een vollediger beeld van de cultuurbeoefening in de afgelopen elf jaar. 

In de kennissynthese staan tientallen nieuwe publicaties, maar een aantal onderzoeken vielen ons extra op. Daaruit haalden we drie belangrijke bevindingen. Allereerst is er naast de formele structuur voor cultuurbeoefening, zoals verenigingen, nu meer aandacht voor informele groepen. Ten tweede leidt cultuureducatie zelden tot blijvende participatie in de vrije tijd. Tenslotte is steeds meer bekend over het aantal erfgoedbeoefenaars in Nederland. 

Maite Roest onderzocht waarom sommige docenten dagelijks zingen in de klas, en anderen nauwelijks. Wat zij ontdekte is dit: zangangst is niet aangeboren, maar aangeleerd. Kinderen worden niet geboren met schaamte over hun stem. Ze schreeuwen, zingen, maken geluid. Totdat iemand zegt: ‘Zing jij maar niet zo hard,’ of – pijnlijker nog – ‘Jij zingt vals.’ Zo ontstaan kleine trauma’s. Veel leerkrachten dragen die zelf ook mee. En dus slaan ze het zingen maar over. Je hoeft als docent geen Beyoncé te zijn. Je hoeft alleen maar te durven.

Volgens Roest kunnen we leren van sport. In elke klas zit wel een kind dat niet van gym houdt. Maar niemand zegt: ‘Deze klas is gewoon geen gymklas, dus we doen dat vak niet.’ Gym hoort erbij. Omdat we het belangrijk vinden dat kinderen bewegen en samenwerken. Waarom zou dat met zingen anders zijn?

Festivals in Nederland voeren steeds vaker een duurzaamheidsbeleid. De pijlers energie, transport, water, grondstoffen en eten en drinken krijgen veel aandacht om te vergroenen. Met een georganiseerde busreis naar het festivalterrein reizen, bij de ingang vier verschillende kleuren vuilniszakken ontvangen om je afval te scheiden en alleen vegetarische hamburgers op het menu: duurzaamheid staat bij veel Nederlandse festivals hoog in het vaandel. Wat doen organisatoren om de voetafdruk te verkleinen? En hoe effectief zijn die maatregelen? NRC deed rondvraag bij verschillende grote, meerdaagse festivals in Nederland om hun duurzaamheidsbeleid in kaart te brengen.

Het Boeimeerpark krijgt er twee nieuwe kunstwerken bij. Met de sculpturen van kunstenaars Melanie de Vroom en Yvon Né is de beeldenroute in het park bijna voltooid. De route is in 2019 opgezet op initiatief van buurtbewoners. Wat begon als een kleinschalig buurtinitiatief is inmiddels uitgegroeid tot een volwaardige kunstroute. De beelden, vaak afkomstig uit gemeentelijke opslag of eerder minder zichtbare plekken, krijgen zo een nieuw leven. Deze maand worden twee nieuwe kunstwerken in het park geplaatst.

Het meest recente rapport over de klimaatschade door film dateert alweer uit 2021. Onderzoek van de EU toonde toen aan dat de gemiddelde Europese speelfilm dertig tot een paar honderd ton CO2-uitstoot. Ter vergelijking: de jaarlijkse uitstoot van een gemiddeld Nederlands huishouden is 19 ton CO2. Hollywood is een grootvervuiler. Time Magazine schreef in de zomer van Barbenheimer dat grote blockbusters als Barbie en Oppenheimer al snel op enkele duizenden tonnen CO2-uitstoot zitten. Maar veel animo om het te becijferen is er niet: het laatste grote onderzoek uit de VS is bijna twintig jaar oud. Toen concludeerde de universiteit van Californië in Los Angeles dat de Amerikaanse filmindustrie jaarlijks rond de 15 miljoen ton broeikasgassen produceerde.

De NRC spreekt met roducent Danielle Guirguis - van het Amsterdamse productiehuis Smarthouse en impact officer van de Europese producentenclub ACE - en kostuumontwerper Minke Lunter - een van de ambassadeurs van platform Films For Future dat deel uitmaakt van een Europees initiatief om vóór 2050 de filmindustrie klimaatneutraal te maken - hoe het anders kan. 

Na een jaar van bezinning heeft Dutch Design Foundation, de organisatie achter de Dutch Design Awards, besloten om de prijs enkel nog te bestemmen voor jong designtalent. Met deze nieuwe koers heeft Nederland geen enkele designprijs meer voor het mainstreamdesign, dat de inbedding biedt voor jong talent. Dit zal een gemis worden betoogt Marc Vlemmings. 

Bob Verheijden geeft zijn reactie op het opiniestuk De vertrutting van de kunstacademie van Lucas Verweij. In zijn artikel hekelt Lucas Verweij het vervagen van de grenzen tussen Kunstenaars en Ontwerpers door het nieuwe beroepsprofiel Fine Art & Design. Hoewel hij daarin een punt heeft dat debat verdient, lopen in zijn betoog twee verschillende discussies door elkaar: de versmelting van kunst en design enerzijds, en de bureaucratische inperking van het kunstonderwijs anderzijds. Die verwarring is problematisch, want beide fenomenen verdienen een eigen analyse — en vooral een eigen kritiek.

Met de voortdurende ontwikkelingen van digitale technologie op het gebied van o.a. immersieve storytelling en AI zijn de partners ervan overtuigd dat de missie van Cultuurloket DigitALL nog altijd van belang is voor de culturele sector. Hiertoe investeert, naast de private partners, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een miljoen euro per jaar in 2026 en 2027 in het programma.

Cultuurloket DigitALL is een samenwerking van het Cultuurfonds, Fonds 21, VSBfonds, VandenEnde Foundation, VriendenLoterij en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het is de missie van Cultuurloket DigitALL om met financiële steun en kennisdeling de culturele sector te ondersteunen, zodat zij met digitale technologie het contact met hun publiek kunnen versterken. Instellingen in de categorieën theaters, filmtheaters, muziekpodia, festivals, musea en producenten van podiumkunsten komen hiervoor in aanmerking.

Op 15 mei 2025 organiseerde Fonds 21 een expertmeeting over jongerentheater en de toenemende druk rondom het verbeelden van gevoelige thema’s, zoals gender, identiteit, seksualiteit, racisme en mentale gezondheid. De bijeenkomst bracht een diverse groep makers, programmeurs, educatiemedewerkers samen.

De aanleiding voor de bijeenkomst was de ervaren weerstand bij het programmeren van voorstellingen die maatschappelijke en gevoelige thema’s behandelen, in het bijzonder binnen de context van scholen. Tegelijkertijd ervaren veel gezelschappen ook ruimte en positieve respons. De gedeelde ervaring is dat theatermakers en instellingen zich steeds meer moeten verhouden tot maatschappelijke gevoeligheden. "

Urban ambtenaren kunnen een belangrijke rol spelen in het contact tussen gemeenten en de urban sports-gemeenschap. De meeste van hen komen zelf uit de urban scene. Ze benutten hun achtergrond om aansluiting te vinden bij urban sporters. Dat blijkt uit een verkennend onderzoek van het Mulier Instituut onder zeven urban ambtenaren.

Urban sports is volgens de ambtenaren bij uitstek een onderwerp dat meerdere domeinen verbindt. Het gaat om jongerenbeleid, cultuur, openbare ruimte en welzijn. Urban ambtenaren proberen daarom verbinding te leggen tussen deze terreinen. Tegelijk zoeken ze actief contact met de urban gemeenschap. Zo vervullen ze een dubbelrol: als verbinder binnen de gemeente én als aanspreekpunt in het veld. Urban ambtenaren ervaren soms de nodige spanning in de samenwerking met de urban gemeenschap. 

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft de tweede editie van de Stand van de Uitvoering gepubliceerd. Met dit rapport worden de Tweede Kamer en stakeholders geïnformeerd over de staat van de uitvoering. In de Stand van de Uitvoering 2024 (PDF, 4,9 MB) staat beschreven hoe invulling wordt gegeven aan de wettelijke en maatschappelijke taken van de RCE en op welke wijze wordt bijgedragen aan een goed functionerend erfgoedstelsel.

Het rapport biedt inzicht in de knelpunten waar de uitvoeringsorganisatie tegenaan loopt, de ontwikkelingen die worden gesignaleerd en de samenwerking met het erfgoedveld en overheden aan oplossingen. Door knelpunten in beeld te brengen én oplossingsrichtingen aan te reiken, draagt de RCE bij aan een transparante overheid en aan een duurzame omgang met het cultureel erfgoed - nu en in de toekomst. Dit jaar is voor het eerst ook een dashboard samengesteld met indicatoren uit de Erfgoedmonitor. Deze indicatoren schetsen een beeld bij de genoemde knelpunten in de rapportage en helpen om trends en ontwikkelingen beter te duiden.

In een tijd waarin digitale transformatie en maatschappelijke verbinding steeds belangrijker worden, bevestigt de Europese Sentobib-studie de centrale rol van de bibliotheek als publieke ontmoetingsplek, leeromgeving en veilige haven. Het rapport, gebaseerd op ruim 160.000 volwassen respondenten en 22.600 kinderen uit zeven Europese landen, geeft diepgaand inzicht in gebruik, impact en toekomstverwachtingen rond openbare bibliotheken. Voor professionals in de uitgeefwereld en bibliothecarissen biedt het rapport waardevolle handvatten om het aanbod en de rol van bibliotheken verder te ontwikkelen.

Gebruikers zijn zeer tevreden over hun bibliotheek. De algemene tevredenheid scoort gemiddeld boven de 4 op 5, met bijzonder hoge scores voor personeel (vriendelijkheid: 4,6) en toegankelijkheid. Daarnaast laat het zogenoemde Impact Compass-model zien dat bibliotheken aanzienlijk bijdragen aan het welzijn van gebruikers. Met name de rol als veilige en rustgevende plek scoort hoog (4,04). Ook het stimuleren van creativiteit, het bieden van nieuwe perspectieven en het bevorderen van gemeenschapsgevoel worden gewaardeerd.

Tijdens Archined Critics Night werd de Geert Bekaert-prijs voor architectuurkritiek 2025 uitgereikt aan Sereh Mandias voor haar tekst Alles van waarde, over de verbouwingsplannen van museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. De Geert Bekaert-prijs is in 2013 door Archined in het leven geroepen ter stimulering van de architectuurkritiek en bevordering van de dialoog en wordt onregelmatig tijden georganiseerd. De prijs is vernoemd naar de Belgische architectuurcriticus Geert Bekaert (1926-2016). 

De Nederlandse festivalzomer staat vol met nieuwe popvrouwen die je voor het gemak het stempel ‘gen Z’ zou kunnen geven, omdat ze zijn geboren rond de eeuwwisseling. Deze ‘popzoomers’ domineren de festivals maar ook de streamingplatforms en sociale (muziek)media, en 2025 lijkt een doorbraakjaar. En dus een popmomentum om even bij stil te staan. Zijn de gen Z-popvrouwen echt aan de macht? Is er werkelijk iets aan het kantelen?

In 2024 bestond de top tien van meest gestreamde albums wereldwijd bijna geheel uit vrouwen. Volgens onderzoeksbureau Luminate Data hebben de grote vrouwen in de pop nu een luisteraandeel van 69 procent, een veel hoger percentage dus dan de grote popmannen. Luminate constateert een groei in marktaandeel van bijna 12 procent voor de voornaamste popvrouwen. Bij de uitreiking van de Amerikaanse Grammy Awards dit jaar, een goede graadmeter voor de waardering van de mondiale pop, waren voor de categorie ‘Record of the Year’ zes vrouwen genomineerd, naast twee mannen.

Wat verklaart de opkomst en heerschappij van de vrouwelijke popzoomers? In de eerste plaats een verandering in de muzieksmaak, en een popularisering van de pop. Het dedain is het afgelopen decennium weggeëbd, bij publiek, kritische media en ook de festivals en programmeurs van de popzalen. In de kwaliteitsgroeispurt van de pop schuilt nog een verklaring voor het succes van de popzoomers. Heel jonge, meestal vrouwelijke artiesten zijn erg bedreven in het gebruik van sociale media.

De Europese Commissie presenteert de resultaten van de Special Eurobarometer 562, een grootschalig onderzoek naar de houding van Europeanen ten opzichte van cultuur. De uitkomsten dienen als fundament voor het opstellen van het nieuwe strategische cultuurbeleid van de EU: het Culture Compass for Europe.

Uit de resultaten blijkt dat 87% van de respondenten het ermee eens is dat cultuur en culturele uitwisseling een zeer belangrijke plaats in de EU moeten innemen. Daarnaast geeft 86% aan dat cultureel erfgoed belangrijk is voor Europa. 88% van de Europeanen zegt dat artistieke vrijheid voor hen van belang is, en 77% gelooft dat kunstenaars vrij hun ideeën en meningen kunnen uiten.

Als zelfstandige in de culturele en creatieve sector werk je keihard. Je staat altijd ‘aan’, draagt je vak met trots en houdt de boel draaiende. Ook als het tegenzit. Maar wie houdt jóu eigenlijk draaiende? Als freelancer bij een van de poppodia en -festivals kan je nu met een speciaal voor jou ontwikkelde Vitaliteitscheck inzicht krijgen in je fysieke én mentale gezondheid. Niet pas als het te laat is, maar nu. Omdat vitaal blijven geen luxe is, maar noodzaak. Wie gezond is voelt zich namelijk fitter, geniet meer en kan lekker actief zijn.

In de bouwnijverheid geeft ruim 80 procent van de ondernemers aan een tekort aan personeel te ervaren. In de bedrijfstak cultuur, sport en recreatie ligt dit aandeel met 55 procent het laagst. Dat blijkt uit onderzoek van het CBS. Door de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt richten ondernemers zich vaker op het verbeteren van de arbeidsproductiviteit. 

Door de beperkte mogelijkheden tot automatisering en het relatief lage loonniveau, is het voor culturele organisaties soms lastig concurreren met andere sectoren op de arbeidsmarkt. De werkdruk voor bestaand personeel neemt daardoor toe, en sommige organisaties zijn genoodzaakt om producties te beperken of vaker met tijdelijke krachten te werken.

De gemeente Horst aan de Maas heeft het uitvoeringsprogramma Cultuur 2030 vastgesteld. Het programma richt zich op het versterken van cultuur en verenigingsleven. Het programma is een vervolg op het cultuurbeleid van 2020. Een vierde lijn is toegevoegd om verenigingen extra te ondersteunen. Volgens Coenders spelen verenigingen een grote rol in de leefbaarheid, maar ze hebben ook uitdagingen. Daarom krijgen zij nu meer aandacht.

Het programma heeft vier richtingen. Het wil cultuur toegankelijk maken voor iedereen, lokale voorzieningen stimuleren, maatschappelijke problemen aanpakken met cultuur en verenigingen helpen met duurzame oplossingen.

De gemeente Bernheze organiseert een bijeenkomst over cultuur op donderdag 19 juni. Iedereen kan meedenken over het nieuwe cultuurbeleid. Tijdens de avond worden ideeën gedeeld voor de Beleidsnota Kunst & Cultuur. De gemeente wil samen praten over de toekomst van cultuur in Bernheze. Input van bewoners is belangrijk. 

“Voor het bezoeken van cultuur blijkt ook een hoge mate van stedelijkheid een positieve invloed te hebben op de kans op deelname.” Zo’n zin, daar lees je onderzoeken voor, schrijft Wijbrand Schaap. Deze vond hij in het onderzoek van Boekman naar de mate waarin mensen aan cultuur en sport doen, en of daar trends in te herkennen zijn. Uit een ander onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau, ook gepubliceerd op 5 juni, blijkt dat geografische tegenstellingen niet zo belangrijk zijn als het om ongelijkheid gaat. Wat echt telt is of je voldoende hulpbronnen hebt, 

Dat je als cultuurbedrijf moet aantonen dat je je werk doet, is logisch. Maar moet je ook bewijzen dat je ‘impact’ hebt? De twee op donderdag 5 juni uitgebrachte rapporten leiden samen maar tot één mogelijke conclusie. Je kunt, al dan niet met subsidies, de cultuur- en sportsector wel door honderdduizend hoepels laten springen om meer en diverser publiek te trekken, of inclusiever te werken, dat haalt allemaal niks uit zolang de sociaal-economische kloof nog elke dag dieper en breder wordt.

Wat gaan we doen, wat gaan we ondersteunen, hoe zorgen we dat inwoners en recreanten meer van cultuur genieten, en hoe brengen we dat onder de aandacht? Dat is kort samengevat wat is verwoord in een nieuw Uitvoeringsprogramma Cultuur 2025-2028 van de gemeente Oisterwijk.

Het uitvoeringsprogramma is ter kennisname aan de raad gezonden. Zover bekend volgt er geen besluitvorming meer over in de gemeenteraad. De inhoud van dit programma wordt door de ambtelijke organisatie gebruikt in de verdere uitvoering. Het college is voornemens het document op 26 juni te accorderen.

Meer geld voor evenementen in Haarlem, maar toch onrust bij organisatoren en politici. "Ze moeten in een soort boksring uitvechten wie geld krijgt, dat geeft veel onrust", is de conclusie Danny van Leeuwen van de Actiepartij gisteravond tijdens een raadscommissievergadering. Zo vreest voorzitter Renske Leijten van het Houtfestival dat dit evenement het niet gaat redden. 

Organisatoren van kleinere en meer culturele evenementen, maar ook een groot deel van de gemeenteraad, zijn bang dat subsidie-aanvragen deels of geheel niet gehonoreerd worden. Of dat nieuwe festivals geen kans maken op een bijdrage. In het voorgenomen evenementenbeleid worden strenge criteria gesteld voor duurzaamheid en veiligheid. 

De basculekelder waar een deel van de Diezebrug in Den Bosch op rust, wordt toegankelijk gemaakt. Voor lezingen, tijdelijke exposities en andere kleine culturele activiteiten. Het betreft aan de binnenzijde een mysterieus leeg blok beton dat uiteindelijk de ruwe uitstraling moet behouden die het nu heeft.

Louwrien Wijers uit Ferwert heeft de GERRIT BENNER Prijs dit jaar gewonnen voor haar toonaangevende bijdrage aan de beeldende kunst in Fryslân. Ze krijgt hiervoor een geldbedrag van 5.000 euro en een expositie in het Fries Museum. Ook is er 5.000 euro aan promotiebudget aan verbonden voor de ontwikkeling van nieuwe en bestaande werken, om zo de beeldende kunst in Fryslân te versterken. 

In een brief aan de Kamer informeert minister Bruins de Kamer over de laatste stand van zaken omtrent de moties over een nieuwe inrichting van de cultuursubsidies vanaf 2029. De Kamer heeft onlangs een motie aangenomen om de termijn van de basisinfrastructuur te verlengen naar zes jaar en de aanvraagprocedure te vereenvoudigen om de administratieve kosten en lasten te verlagen. De minister vindt het belangrijk bij de uitvoering van de motie een zorgvuldig proces te volgen met gemeenten en provincies, die een autonome verantwoordelijkheid hebben binnen het bestel en zelf invulling geven aan het cultuurbeleid. 

Verder heeft de Kamer een aantal andere moties aangenomen over de samenwerking tussen overheden en spreiding van cultuursubsidies. De Raad voor Cultuur benoemt deze moties in het tweede deel van zijn briefadvies. Als startpunt wordt onderzocht hoe cultuurmiddelen op dit moment gespreid zijn over Nederland. Uiterlijk 2026 worden de uitkomsten van dit onderzoek verwacht. 

Streamingdiensten groeien als kool, maar helaas is het nog niet vanzelfsprekend dat artiesten, songwriters, producers en muzikanten meedelen in deze groei. Het probleem bij streaming is dat de schuld voor deze lage inkomsten wordt verschoven van streamingdienst naar label naar artiest en weer terug. Wat BAM Popauteurs betreft zijn er meerdere problemen die verhinderen dat artiesten, songwriters, producers en muzikanten eerlijk betaald worden bij streaming. 

Daarom komt BAM! met de campagne ‘Maak streaming eerlijker!’ om duidelijk te maken op welke manier streaming problematisch is voor artiesten, songwriters en producers.

In tijden van polarisatie heeft de samenleving aandacht en investeringen nodig voor de dingen die ons binden in plaats van verdelen. Cultuurbeleid kan die rol vervullen. Op 12 juni 2025 overlegt de Tweede Kamer over dit beleid met de demissionaire minister van OCW tijdens het Commissiedebat Cultuur. Daarom brengt Kunsten ’92, als overkoepelende belangenvereniging voor kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector, een aantal urgente punten onder de aandacht van de cultuurwoordvoerders.