Trends & Ontwikkelingen

In een meerjarige samenwerking tussen de Nederlandse Dansdagen en Theaterkrant blikt een nieuwe editie van De Staat van de Dans jaarlijks terug op afgelopen seizoen. Wat valt op, wat doet pijn, wat geeft moed? 

Op verzoek trapt criticus Annette Embrechts deze samenwerking af met haar Staat van de Dans: 2024-2025. Zij mist mentoren, merkt dat veel makers hun oor te luister leggen bij de stem van voorouders, ziet hoe gezelschappen klassiekers spannend revitaliseren, maar raakt wel de weg kwijt in enorme hoeveelheden formats voor jong talent.

De voorstelling Hendrik IV – ongeschikt voor kinderen van theatergezelschap House of Nouws heeft de Podiumkids Publieksprijs 2025 gewonnen. De kinderjury reikte de Podiumkids Publieksprijs uit tijdens het Jeugdtheatergala in Theater de Krakeling in Amsterdam.

Nederland ademt geschiedenis in oktober. Met meer dan 700 activiteiten door het hele land is de Maand van de Geschiedenis hét jaarlijkse evenement voor iedereen die geïnteresseerd is in het verleden én de lessen die dit ons voor vandaag kan bieden. Het thema van dit jaar, ‘Natuurlijk’, staat stil bij de eeuwenoude wisselwerking tussen mens en natuur. Hoe gingen we er vroeger mee om, welke rol speelde zij in ons dagelijks leven, en wat kunnen we daar in onze tijd nog van leren?

Naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek Op hakken gezet en klein gemaakt van de Universiteit Utrecht naar de arbeidsomstandigheden en de mogelijkheden van de professionele ontwikkeling van actrices komen ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld in actie. 

Het onderzoek wijst uit dat er structurele ongelijkheid is tussen vrouwen en mannen bij onder andere het aanbod van rollen, betaling en inbreng. Om dit structureel te veranderen gaan ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld verschillende bijeenkomsten organiseren, waaronder presentaties, communicatietraining en gesprekken met stakeholders uit de industrie. Al deze dingen kosten tijd, en voornamelijk geld. En daarom hebben ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld een campagne opgezet gebaseerd op het Smurfin-principe.

Filmproducent Johan Nijenhuis, bekend van onder meer de televisieserie Woeste Grond, is kritisch op de manier waarop belastinggeld wordt besteed binnen de Nederlandse filmsector. In een blogpost legt hij de vinger op de zere plek: miljoenen aan subsidies vloeien naar films die nauwelijks publiek trekken. Volgens Nijenhuis kregen de vijf genomineerde films voor het Gouden Kalf voor Beste Speelfilm allemaal een forse bijdrage uit het Filmfonds, variërend van 1,3 tot 1,7 miljoen euro. Daar kwam in sommige gevallen nog extra stimuleringsgeld bovenop.

Nijenhuis vraagt zich af of de films nog wel gemaakt worden voor een Nederlands publiek, of vooral om mee te draaien op internationale festivals als Cannes, Toronto en Berlijn. “Dat betekent dat we cultuurgeld toekennen aan individuele makers om hun buitenlandse carrière te ondersteunen. Dat is nobel, maar ik zou liever zien dat Nederlands cultuurgeld wordt aangewend om onze taal en cultuur hier bij het publiek te brengen.” Volgens hem bestaat er een groot publiek voor Nederlandse films, maar wordt daar bij de verdeling van subsidies onvoldoende rekening mee gehouden.

Het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam heeft curator en fotograaf Ruben Lundgren (1983) benoemd tot Senior Curator. Per 1 oktober 2025 versterkt hij het curatorenteam van het museum. Lundgren volgt Frits Gierstberg op, die ruim dertig jaar een bepalende rol speelde in de inhoudelijke koers van het museum. Met deze benoeming onderstreept het Nederlands Fotomuseum zijn ambitie om zijn unieke collectie van meer dan 6,5 miljoen objecten nationaal en internationaal sterker te positioneren. 

Symfonieorkest Philzuid heeft een mooi bedrag opgehaald van ruim 13.000 euro, tijdens één sponsorconcert. Met de opbrengst gaat het orkest jong muzikaal talent opleiden op weg naar een carrière binnen het orkest. Philzuid maakt met dit bedrag een doorstart met de ‘Philzuid Academy’. 

Ook andere Nederlandse orkesten investeren in jong talent met hun eigen academy’s. Zo heeft het Concertgebouworkest de Academy of the Concertgebouworkest, waarin jonge musici een intensief traject volgen en podiumervaring opdoen. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest kent de Rotterdams Philharmonic Orchestra Academy, en ook Phion en het Nederlands Philharmonisch Orkest hebben vergelijkbare programma’s.

Op 28 september is het Werelddovendag – een dag om stil te staan bij de kracht, verhalen en uitdagingen van de dovengemeenschap. Het is een moment om elkaar beter te begrijpen en te zien hoe kunst en technologie deuren kunnen openen. Juist in de culturele sector ligt hier een prachtige kans: met digitale middelen kun je werelden laten ervaren die normaal gesloten blijven. Een bijzonder voorbeeld daarvan is Dovenland, een VR-voorstelling van theatermaker Chantalla Pleiter, die bezoekers letterlijk laat voelen en ervaren hoe het is om de wereld te beleven vanuit het perspectief van doven en slechthorenden.

Oud-directeur Cas Smithuijsen van de Boekmanstichting is op 24 september 2025 overleden. Maar liefst 28 jaar lang (1986-2014) was Cas het gezicht van de Boekmanstichting. Van een organisatie die zich dicht tegen de wetenschap bewoog, ontwikkelde de Boekmanstichting zich onder de regie van Cas tot een breed toegankelijk kenniscentrum dat actuele thema’s in de culturele praktijk van duiding voorzag. Met de Cultuurindex onderkende Cas op het juiste moment het toenemende belang van data voor de onderbouwing van het cultuurbeleid. Na zijn directeurschap bij de Boekmanstichting werd Cas in 2015 benoemd tot bijzonder hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit. 

Sinds januari 2025 loopt in Utrecht een pilot rond prijssegmentatie bij concerten, een initiatief van poppodium EKKO en concertorganisator Friendly Fire. Doel is om de betaalbaarheid voor bezoekers met een kleiner budget te vergroten en tegelijk de financiële haalbaarheid voor artiesten en podia te waarborgen. De organisaties hebben nu de eerste resultaten gedeeld van de pilot: 

Uit de evaluaties blijkt dat 73% van de kopers van een goedkoper ticket dit deed omdat zij het reguliere tarief te hoog vonden, niet omdat zij de prijs onredelijk achten. Tegelijkertijd gaf 91% van deze groep aan dat zij vaker concerten zouden bezoeken wanneer de tickets goedkoper waren. Aan de bovenkant koos 74% van de bezoekers die een “meer te besteden”-ticket kochten bewust voor deze optie, vaak met als reden ondersteuning van EKKO of een specifieke artiest. De stap van €5 extra werd door een groot deel echter als relatief groot ervaren. Gemiddeld waren kopers van een goedkoper ticket jonger (23,9 jaar) dan reguliere bezoekers (34,8 jaar). Kopers van een duurder ticket lagen daar met 43,8 jaar ruim boven.

Het Tijdschrift Sociologie heeft de inaugurele rede van Pauwke Berkers gepubliceerd die hij bij zijn oratie uitsprak. Zijn rede gaat over de betekenis van muziek voor industrie, samenleving en sociologie. De complexe relatie tussen popmuziek en samenleving wordt vanuit een sociologisch perspectief belicht. Muziek blijkt een krachtige kracht voor sociale samenhang: het verbindt mensen via rituelen en gedeelde ervaringen, maar markeert ook grenzen tussen groepen. Tegelijkertijd biedt muziek tegenwicht aan de ‘onttovering’ van de moderne samenleving door ruimte te maken voor authenticiteit, zelfexpressie en verbeelding.

Kunstloc Brabant start een reeks waarin een kijkje wordt gegeven in de financiële keuken van makers. Want stress of je wel rondkomt elke maand, het is iets waar veel makers mee te maken hebben. Zeker als je net begint, kan het heel onzeker zijn om echt voor het kunstenaarschap te gaan. De reeks wordt afgetrapt met illustrator Tosca van der Weerden. 

Dit onderzoek bekijkt hoe ondernemersoriëntatie (EO) – gekenmerkt door innovativiteit, proactiviteit en risico nemen – samenhangt met het succes van popmuzikanten. In de creatieve sector, en zeker in de muziekindustrie, wordt succes vaak niet alleen financieel gemeten, maar ook in termen van erkenning (zoals prijzen, recensies, fanbase) en symbiose (de samenwerking en wederzijdse voordelen binnen een band). De onderzoekers hebben een enquête uitgevoerd onder 157 populaire muziekartiesten en gebruikten de Subjective Entrepreneurial Success (SES)-schaal.

De resultaten laten zien dat: - Ondernemersoriëntatie hangt positief samen met erkenning en symbiose, maar niet met financieel succes. Met andere woorden: een ondernemende houding helpt artiesten vooral aan status en samenwerking, maar levert niet per se meer geld op. - Competitieve agressiviteit laat een positief verband zien met algemene SES en in het bijzonder met erkenning. Ook hier is geen relatie gevonden met financieel succes of symbiose.

De Filter Vertaalprijzen 2025 gaan naar Annelies de hertogh & Els de Roon Hertoge voor Stalingrad van Vasili Grossman (Balans) en naar Henrieke Herber voor De woordredders van Enrico Galiano (Luitingh-Sijthoff). De prijzen, een voor volwassen literatuur en één voor jeugdliteratuur, allebei ter waarde van 10.000 euro, zijn vanavond uitgereikt op International Translation Day in de Theaterzaal van de Bibliotheek op de Neude in Utrecht, tijdens het ILFU Internationaal Literatuurfestival Utrecht.

Werken aan ondernemerschap in de kunsten gedijt niet met een simpele sales aanpak, maar is actief zoeken naar een manier hoe dit bij iedere individuele maker past. Uitgangspunt is altijd het artistieke talent en werk. In het zeer gewaardeerde leerprogramma Route Ondernemerschap worden makers geholpen hun kunstenaarschap verder te professionaliseren. Voor het eerst wordt het programma nu in Brabant uitgezet. Route Ondernemerschap helpt jou als professioneel werkende kunstenaar je positie te versterken, je bereik te vergroten en financiële kansen te zien.

Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) sprak op vrijdag 26 september 2025 in Naturalis Biodiversity Center in Leiden. Hij overhandigde een Letter of Intent aan minister Fadli Zon, minister van Cultuur van Indonesië. Met deze brief kondigt de minister de teruggave aan van de collectie die Eugène Dubois verzamelde op Java. Het gaat om vele tienduizenden fossielen, waaronder een schedelkapje van een soort die toen het gevonden werd nog niemand kende: de homo erectus. In de toespraak geeft Moes aan dat de terugkeer erkenning symboliseert van het koloniale verleden. Het markeert ook een nieuwe fase van samenwerking tussen Indonesië en Nederland op het gebied van wetenschap en onderwijs.

Liedjes die op sociale media een enorme hit zijn, leveren de artiest in kwestie niet altijd extra fans of succes op. Uit onderzoek van het Britse onderzoeksbureau Midia Research blijkt dat nummers die viraal gaan niet vaak leiden tot meer trouwe luisteraars of structureel hogere luistercijfers. Het bureau voerde het onderzoek uit met tienduizend respondenten van over de hele wereld, en vroeg hun naar hun socialemediagebruik en luistergewoonten. Uit de data komt een generatieverschil naar boven. 

Jongeren van 16 tot 24 jaar die op sociale media muziek horen die ze leuk vinden, weten minder snel hun weg te vinden naar muziekstreamingdiensten en naar meer muziek van diezelfde artiest dan oudere luisteraars. Deze jonge groep is wel erg actief op sociale media, en blijft dus meer binnen de vertrouwde omgeving van de sociale media-app. Dit effect is het sterkst op TikTok. Gebruikers die daar muziek ontdekken, volgen de artiest liever op TikTok dan dat ze elders meer muziek van die artiest opzoeken.

Op 18 maart 2026 is het zover: de gemeenteraadsverkiezingen. Lokale partijen hebben hun verkiezingsprogramma’s in concept af, en zijn bezig met de kandidatenlijst. Dit is ook het moment om invloed uit te oefenen op het lokale bestuur: wat wil je onder de aandacht brengen? Het verloop van het proces naar de verkiezingen heeft Cultuurconnectie in een tijdlijn gezet. Deze is opgedeeld in vier fases. Momenteel zitten we in fase 2: voorbereiden op de campagne. In deze fase bepalen we welke activiteiten we ondernemen en hoe we onze boodschap op het juiste moment bij de juiste personen onder de aandacht brengen. 

Hij had een stuwende rol bij de aankoop van Rembrandts Marten en Oopjen, een samenwerking van het Rijksmuseum en het Louvre. Frankrijk heeft museumdirecteur Taco Dibbits daar nu voor geëerd. Voor zijn rol bij de verwerving van de huwelijksportretten heeft Taco Dibbits nu ‘La Légion d’honneur’ gekregen, oftewel het Legioen van Eer, de meest prestigieuze en gewaardeerde onderscheiding van Frankrijk. 

Het Nederlandse bedrijf AkzoNobel is vooral bekend van zijn verfproductie. Toch houdt de firma zich niet enkel bezig met dit halffabricaat, maar heeft het ook oog voor enkele van de eindproducten die met dit goedje worden gemaakt. Akzo heeft namelijk een heuse kunststichting, verantwoordelijk voor de aankoop en het beheer van honderden kunstwerken. Op NPO radio 1 een gesprek met Hester Alberdingk Thijm, directeur van de AkzoNobel Art Foundation.

Het Jeugdfonds Sport & Cultuur heeft de afgelopen maanden een succesvolle scholencampagne afgerond. Met de opvallende Jeugdfonds-bus reisde het team langs 36 basisscholen in 12 Zeeuwse gemeenten. Het doel: zoveel mogelijk kinderen op een laagdrempelige manier laten kennismaken met sport en cultuur. Op de scholen werden uiteenlopende workshops georganiseerd. Zo konden de leerlingen hun energie kwijt bij sporten als boksen, voetbal en handbal, maar ook hun creativiteit ontdekken via muziek, theater en dans.

Het ontwerp van het Huis van Cultuur en Bestuur voor Eemsdelta gaat een nieuwe fase in. De verbeelding van hoe het nieuwe gebouw aan het Molenbergplein in Delfzijl eruit kan komen te zien, werd in juli aan de gemeenteraad en de buitenwereld gepresenteerd. In de zomermaanden is dit verder uitgewerkt tot een structuurontwerp. 

Het Huis van Cultuur en Bestuur wordt een plek die samenbrengt. “Waar we werken voor onze inwoners en waar cultuur inwoners en bezoekers verbindt. Een gebouw met karakter en uitstraling, waar iedereen zich thuis voelt en waar we allemaal trots op zijn.” Het nieuwe gebouw wordt hét ontmoetingspunt en versterkt zo de verbinding tussen verschillende functies zoals theater, bibliotheek en gemeentehuis. De ontwikkeling van het nieuwe gebouw, het opwaarderen van de omgeving en het aanpakken van de Damsterkade dragen bij aan de verbetering van dit deel van het centrum van Delfzijl.

Tijdens de NFF Talent Award Ceremonie zijn de Filmfonds Wildcards 2025 uitgereikt. De Filmfonds Wildcards worden elk jaar uitgereikt aan jonge, talentvolle filmmakers die net afgestudeerd zijn aan een film- of kunstacademie en hun eindexamenfilm naar het Fonds insturen. De winnaars van de Wildcard ontvangen €53.000 om zonder restricties een nieuwe documentaire, fictie- of animatiefilm en immersief/experimenteel project te maken onder begeleiding van een producent en een coach. Hiermee wil het Fonds de ontwikkeling van nieuw talent stimuleren om hun eerste stappen te zetten in het professionele werkveld.

Het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds lanceren met trots het programma Studio Heuvelland. Studio Heuvelland, gericht op zowel non-fictie (2025) als fictie (2026), biedt Limburgse producenten en makers de kans om kwalitatief hoogstaande korte en midlength producties te realiseren en hun beroepspraktijk verder te professionaliseren.

Met Studio Heuvelland willen het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds niet alleen de productie van sterke regionale verhalen ondersteunen, maar ook de infrastructuur en continuïteit van de Limburgse filmsector versterken en daarmee die van Nederland als geheel. 

De Zilveren Krulstaarten zijn zaterdagmiddag 27 september tijdens de Dag van het Scenario op het Nederlands Film Festival uitgereikt aan de schrijvers van de beste film- en televisiescenario’s van 2024. Ooit begonnen als geuzenprijs vanwege het ontbreken van een Gouden Kalf voor scenario, zijn de Zilveren Krulstaarten inmiddels uitgegroeid tot dé Nederlandse vakprijzen voor scenaristen. De prijzen dit jaar zijn voor: De terugreis, Bodem en Wander to wonder. 

Zorg voor eerlijke contracten, betere honoraria en bescherm vertalers tegen de gevolgen van AI. Alleen zo blijft het vertaalvak aantrekkelijk voor nieuwe generaties en kan worden voorkomen dat ervaren vertalers afhaken, zegt de Auteursbond, de belangenvereniging voor schrijvers en vertalers met 2000 leden.

De Auteursbond reageert op nieuw onderzoek van KVB Boekwerk waaruit blijkt dat 80 procent van de boekvertalers in Nederland het minimumloon of minder verdient bij een volledige werkweek. Een aanzienlijk deel zit zelfs onder het bestaansminimum. Slechts een kleine minderheid haalt een modaal inkomen, en dat aantal neemt af.

Tijdens de Talent Awards Ceremonie in de Stadsschouwburg Utrecht op maandag 29 september, onderdeel van het Nederlands Film Festival (NFF), maakte de jury bekend dat Naomi Wills de NAPA Award 2025 heeft gewonnen. Naomi ontvangt een beurs van € 5.000, die zij kan inzetten voor haar professionele ontwikkeling en/of de realisatie van een nieuw project.

Sinds 2009 wordt de NAPA Award (voorheen FPN Award) uitgereikt. Het doel van de prijs is jong producententalent stimuleren en de rol van de producent als creatief ondernemer versterken. De jury kijkt niet alleen naar zakelijk inzicht, maar vooral ook naar visie, leiderschap en de manier waarop jonge producenten zich verder willen ontwikkelen.

Kleine en middelgrote culturele instellingen in Schiedam maken zich ernstig zorgen over de toekomst. Terwijl ‘de grote drie’ meer subsidie ontvangen, moeten de kleinere instellingen het met minder doen. Bij het Jenevermuseum hangt inmiddels een grote protestvlag tegen de bezuinigingen met de tekst: ‘Jenever terug in het basispakket’. Het Jenevermuseum vreest sluiting van het museum of Museummolen De Walvisch.

De Radboud Universiteit en de gemeente Nijmegen bundelen hun krachten voor de oprichting van het Kenniscentrum Romeins Nederland. Dit nieuwe centrum brengt expertise samen, stimuleert interdisciplinair onderzoek en maakt kennis over de Romeinse tijd toegankelijk voor een breed publiek.

De Romeinen beheersten eeuwenlang een groot deel van Nederland. In 2021 erkende UNESCO dit verleden door de Neder-Germaanse Limes op de Werelderfgoedlijst te plaatsen. Archeologisch onderzoek heeft sindsdien veel nieuwe inzichten opgeleverd over hoe de Romeinse cultuur onze geschiedenis en samenleving heeft gevormd – en dat nog steeds doet. Om die kennis duurzaam te borgen en verder uit te bouwen, is een centraal instituut nodig. Het Kenniscentrum wil structurele samenwerking bevorderen tussen overheden, kennisinstellingen en archeologische organisaties. Denk aan gezamenlijke onderzoeksprojecten, gedeelde databanken en publieksgerichte activiteiten. 

Een lezersbrief in de Volkskrant besteed aandacht aan veranderingen rond kunst in de openbare ruimte. 'In september 2018 liep ik door Shoreditch in Londen en stuitte op iets onverwachts: Banksy’s Snorting Copper. Niet alleen het kunstwerk zelf was bijzonder, maar ook het feit dat het er kon zijn. Een kunstwerk dat gezag belachelijk maakte, mocht gewoon deel uitmaken van het straatbeeld.

Hoe anders is dat nu. Banksy’s recente schildering op een muur van de Royal Courts of Justice – een rechter die een demonstrant neerslaat – werd binnen enkele uren afgedekt en bestempeld als ‘schade aan een monument’. Wat ooit een vrije kreet in de openbare ruimte kon zijn, wordt tegenwoordig direct gecensureerd.'

Mondiacult is 's werelds grootste conferentie over cultuurbeleid. Van 28 september tot en met 1 oktober zijn cultuurministers, NGO’s, leden van UNESCO commissies, kunstenaars, diplomaten en jongeren, uit alle delen van de wereld, bijeen in Barcelona om, onder de vlag van UNESCO, de wereldwijde agenda voor cultuur voor de komende jaren te bepalen. 

Op de agenda veel discussies over het belang van cultuur in de ontwikkeling van mensen. Het is UNESCO’s overtuiging dat cultuur grote intrinsieke waarde heeft, en dat cultuur de kracht heeft om veranderingen in gang te zetten, de kracht heeft om de uitdagingen van vandaag aan te pakken en bij te dragen aan een meer rechtvaardigere, vreedzamere, interculturele, inclusieve en duurzame samenleving. 

Op 25 september hebben 22 Brabantse cultuurinstellingen te horen gekregen wat de provincie van hun bezwaren vindt over de uitslag van de subsidieronde professionele kunsten 2025-2028. De Kunst van Brabant is blij dat er alsnog een aantal organisaties door kunnen met hun werk, maar ook teleurgesteld dat de provincie het advies van de Hoor-en Adviescommissie om een totale herbeoordeling te laten plaatsvinden naast zich neer heeft gelegd.

De Kunst van Brabant neemt het de provincie Noord-Brabant zeer kwalijk hoe er met het culturele veld is omgegaan en roept de provincie op om in samenspraak een betere regeling te ontwerpen voor de volgende beleidsperiode. Met de honorering van de zes bezwaarmakers trekt de provincie € 2,6 miljoen extra uit voor de meerjarige regeling professionele kunsten dan oorspronkelijk begroot. De Kunst van Brabant roept de provincie op om dit ten laste te laten komen van de algemene middelen en niet te laten drukken op het resterende cultuurbudget.

MaMA (Media and Moving Art) is een platform voor visuele cultuur in Rotterdam. Jong talent ontwikkelt zich bij ons door middel van producties en presentaties op het grensvlak van beeldende kunst en populaire cultuur. MaMa realiseert presentaties, tentoonstellingen, boeken en tijdschriften, performances, masterclasses en events, in de eigen showroom, online en op locatie, lokaal en internationaal. MaMA meldt nu de aanstelling van een nieuwe directeur: Samira Ben Messaoud. Ben Messaoud is tot oktober zakelijk directeur van de Haagse kunstruimte Nest en was eerder zakelijk leider van het Amsterdamse Sexyland World.