Trends & Ontwikkelingen

De ‘volgspotter’, degene die de grote schijnwerpers bedient op podia, leek uit te sterven door de opkomst van computersystemen. Maar sommige artiesten hebben nog steeds het liefst een mens achter de lichtknoppen. 

De klassieke volgspot hoort bij het theater zoals een lantaarnpaal bij een donker straatbeeld. Hij stuurt de blik van de toeschouwer en zet zangers, acteurs, clowns, cabaretiers en dansers in het licht. Ooit werden dit soort volgspots steevast door mensen bediend, vanuit de nok van een theater. Tegenwoordig worden volgspots bovendien vrijwel altijd door computers aangestuurd. Maar soms kiest men bewust voor een levende volgspotter, want die kan daar nog altijd meer gevoel in leggen. 

Eerder dit jaar raakte het laatste zelfportret van Paul Gauguin in opspraak. Een amateurkunstdetective beweerde dat een vriend van Gauguin het had geschilderd. Kunstmuseum Basel deed onderzoek en concludeert dat het wel degelijk echt is.

Tijdens de momenteel lopende serie voorstellingen van ‘Romeo en Julia’ debuteren bij Het Nationale Ballet opmerkelijk veel dansers in de hoofdrollen. Behalve ‘eerste solisten’ ook een ‘tweede solist’. Hoe werkt dat hiërarchische rangensysteem eigenlijk?

De opbouw van rangen – van élève tot eerste solist – is historisch geworteld en bepaalt wie welke rol danst. Artistiek directeur Ted Brandsen en zijn team beslissen over promoties op basis van talent, houding en prestaties. Hoewel sommige gezelschappen rangen hebben afgeschaft, biedt de structuur richting en motivatie. Naast artistieke ambities speelt ook de arbeidsvoorwaarden een rol: salarissen zijn vastgelegd in cao’s, met verschillen per rang. Achter de sprookjeswereld van het ballet schuilt kortom een ‘gewone’ organisatie met herkenbare problemen en regels.

Met uitzondering van GroenLinks-PvdA en Volt lijken de politieke partijen te betwijfelen of iemand zich voor kunst interesseert, in weerwil van volle theater- en concertzalen, rijen voor poppodia en drukte in musea, zo beschrijft Joyce Roodnat in haar column in de NRC.

Eén keer per jaar hoort Uden bij de veertig grootste steden van Nederland. Allemaal plaatsen die meedoen aan de Popronde: een rondreizend muziekfestival dat nieuw talent de kans biedt zich aan een breed publiek te presenteren. Een klein clubje bij poppodium De Pul is al maanden bezig met de voorbereiding.

Verwacht geen grote namen of bekende bands, de Popronde is juist bedoeld voor talenten van nu. Artiesten die over een paar jaar misschien in de Ziggo Dome staan of Pinkpop platspelen. Dat het kan, bewijzen oud-deelnemers aan de Popronde zoals Kensington, De Staat of Chef’Special.

Onlangs werd de Soundshape 1 Pro gelanceerd: een AI-tool die gesproken tekst realtime omzet in ondertiteling en vertaling. Luxor is het eerste theater in Nederland dat Soundshape officieel inzet. Voor mensen met gehoorverlies of beperkte taalvaardigheid zijn voorstellingen vaak moeilijk te volgen. Bezoeker Katinka de Joode, die slechthorend is, vertelt: "Dankzij deze technologie worden we niet buitengesloten, maar echt betrokken.”

Inmiddels werken ruim 50 organisaties met Soundshape, waaronder Beeld & Geluid, Pakhuis de Zwijger, TU Twente en KPN. De tool werkt het best bij cabaret, theatercolleges en sprekersvoorstellingen. Muziektheater is technisch nog een uitdaging. Binnenkort staat op de site van Luxor aangegeven bij welke voorstellingen Soundshape wordt ingezet.

De bibliotheek in Rijsbergen opent op maandag 3 november opnieuw haar deuren. De verbouwing heeft gezorgd voor een moderne uitstraling en meer ruimte voor bezoekers. Dankzij een SPUK-uitkering van de gemeente Zundert is de verbouwing mogelijk gemaakt. Bezoekers kunnen nu ontspannen, lezen en elkaar ontmoeten in de bibliotheek.

Utrechtse makers en instellingen kunnen wanneer zij een crowdfundingcampagne starten voor hun creatieve project een bijdrage ontvangen van Gemeente Utrecht. Vanaf september is Gemeente Utrecht namelijk matchfundingpartner van voordekunst. Bij matchfunding draagt een privaat of publiek fonds of landelijke, regionale of lokale overheid bij aan creatieve projecten van voordekunst.

Sander Knopper is onlosmakelijk verbonden met Theater De Leest in Waalwijk. Al bijna achttien jaar is hij hier directeur-bestuurder én programmeur. Daarnaast zit Sander sinds mei van dit jaar in het bestuur van de VSCD. Een functie met een ‘extraatje’ voor deze sportieve Vughtenaar: een plek in het DIP-bestuur. DIP stelde hem vijf vragen. 

Het kan theatergangers niet zijn ontgaan: theater De Leest in Waalwijk heeft tijdelijk een grote zandvlakte voor de deur. Het saaie grijze Vredesplein moet veranderen in een levendige, groene ontmoetingsplek. Bij Theater De Leest zijn ze blij dat er iets gebeurt. Directeur Sander Knopper stoorde zich al jaren aan het ‘troosteloze’, grijze plein, dat voor hun deur ligt. „We nemen de tijdelijke overlast graag voor lief als er iets moois voor terugkomt.” De gemeente heeft een kleine miljoen euro gereserveerd voor deze facelift.

Dans heeft een brede en positieve invloed op de hersenen van leerlingen. Dat is de conclusie van een literatuurstudie van Mark Mieras. In een artikel zet de wetenschapsjournalist, aan de hand van verschillende studies, de voordelen van méér dans in de klas op een rijtje. ‘Dans heeft zeer uiteenlopende positieve effecten. Het is een fysieke en mentale multitool.’

Tijdens de Nederlandse Dansdagen in Maastricht was het Theater aan het Vrijthof één dag het Huis van het Dansonderwijs. Leraren, vakdocenten, studenten en andere onderwijsprofessionals uit de danswereld kwamen samen voor een dag vol ontmoeting, kennisuitwisseling en inspiratie.

Het doel van deze dag was het verder uitbouwen van het DansopleidersAkkoord, dat in oktober 2023 werd ondertekend door verschillende bacheloropleidingen Docent Dans, dansgezelschappen en dansinstellingen. In het Huis van het Dansonderwijs wordt ook gekeken naar de toekomst. In 2026 gaat het DansopleidersAkkoord zich richten op het stimuleren van regionale samenwerkingen. 

Gouke Moes, demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, heeft Vera Carasso en Casper Thomas benoemd tot lid van de Nederlandse UNESCO Commissie voor een periode van vier jaar. Met deze benoemingen telt de UNESCO Commissie weer elf leden en is daarmee op volle sterkte.

Vera Carasso is sinds 2022 directeur van de Museumvereniging en Stichting Museumkaart. Daarnaast is ze voorzitter van de Federatie Cultuur, vicevoorzitter van het Network of European Museum Organisations (NEMO) en lid van het hoofdbestuur van MKB-Nederland. Casper Thomas is journalist. Hij werkt tegenwoordig als redacteur bij De Groene Amsterdammer en schrijft als medewerker voor Het Financieele Dagblad. 

Podiumkunst.net is trots om een bijzondere nieuwe samenwerking aan te kondigen waarbij twee van de belangrijkste Hip Hop archieven van het land de handen ineen slaan om de online achterstand in te halen: Dutch Hip Hop Archive en Culture Capsule komen met een nieuw samenwerkingstraject waarin de Nederlandse Hip Hop geschiedenis eindelijk de aandacht krijgt die het verdient: ‘Hip Hop in Nederland: de Wiki files’. Voor het eerst wordt er in Nederland serieus werk gemaakt van het structureel digitaal vastleggen van de feiten, mensen, plekken en momenten die onze Hip Hop legacy hebben gebouwd én blijven vormen.

Veel ouderen met een migratieverleden zijn in hun latere levensfase op zoek naar verbinding met hun wortels. Kunst blijkt dan een krachtig hulpmiddel om herinneringen, identiteit en cultuur opnieuw te beleven én de brug te slaan naar het hier en nu. Toch doen deze ouderen relatief weinig mee aan kunstprojecten. Barbara Groot-Sluijsmans onderzocht met collega-onderzoekers hoe dat komt en wat eraan gedaan kan worden.

In het onderzoekrapport, Kunstbeoefening onder ouderen met een migratieverleden laten ze zien dat actieve deelname aan creatieve activiteiten voor ouderen met een migratieverleden niet zomaar een leuke bezigheid is, maar een krachtig middel om de sociale verbinding, de identiteit en het welzijn te versterken.

Wat gebeurt er als je je eigen afkomst, familiegeschiedenis of adoptie centraal zet in je afstudeerwerk? Voor drie studenten aan het St. Joost, Yvela Jessica, Cherylia Boussakou en Katalin Vos, werd het eindexamenjaar een persoonlijke reis. Ze verlieten Nederland en gingen terug naar hun geboorteland of het dorp van hun familie. Ze onderzochten wie ze zijn, waar ze bij horen en wat ze met hun werk willen vertellen.

Deltacommissaris Co Verdaas bezocht op donderdag 23 oktober de Dutch Design Week in Eindhoven. Tijdens het werkbezoek aan dit Brabantse evenement stond het ontwerp In Goede Handen centraal, over water als leidend principe voor gebiedsontwikkeling en bouwprocessen. Dit ontwerp is ontwikkeld door ontwerper Jeroen Peeters (Future of Now) in samenwerking met de Waterambassade. Het bezoek vond plaats in aansluiting op het bredere overleg met gedeputeerde Saskia Boelema over de Brabantse inzet in het Deltaprogramma.

De huidige en voormalige deelnemers van de talenttrajecten van TalentHub Brabant halen regelmatig het nieuws met hun werk. Bijvoorbeeld kunstenaar Noortje de Brouwer, verbonden aan TalentHub jump! die 4000 kilo aardappelen tot kunst transformeert in Stadsgalerij Breda. Of Alesya Dobysh en Simon Bus, oud-talenten van PLAN, van wie de dansvoorstelling AWOL in de Theaterkrant werd geprezen. 

Een nieuwe baan is al spannend genoeg, maar het wordt nog uitdagender als je de overstap wilt maken naar de cultuursector zónder ervaring of netwerk. Om je te helpen, sprak Werken voor cultuur met vier HR-professionals uit de culturele wereld en vroegen hen naar hun belangrijkste sollicitatietips. Ook vertellen zij dat je ook welkom bent in de sector zonder ervaring in cultuur en hoe dat dan gaat. 

Culture Action Europe organiseerde vorige week een campagnebijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst werden updates gedeeld over de ontwikkelingen rond de volgende EU-meerjarenbegroting (MFK). Ook werd gesproken over de volgende stappen van de Ask, Pay, Trust-campagne en werden verschillende actievormen geïdentificeerd die de komende maanden kunnen worden ondernomen.

Nu het Europees Parlement en de Raad binnenkort beginnen met onderhandelingen over het MFK en het Deense voorzitterschap van de Raad naar verwachting medio november zijn 'onderhandelingsgereedschapskist' zal presenteren ter ondersteuning van de onderhandelingen, is het van cruciaal belang dat er snel actie wordt ondernomen om de stemmen en behoeften van de culturele sectoren in daden om te zetten.

Limburg zet als eerste provincie in Nederland een grote stap in de strijd tegen armoede en laaggeletterdheid. Op 22 oktober vond in Bibliotheek Burgerhoes in Landgraaf de officiële kick-off plaats van het gratis bibliotheeklidmaatschap voor Limburgers met een kleine beurs. Met deze regeling krijgen inwoners met een laag inkomen gratis toegang tot de bibliotheek. Een belangrijke stap richting gelijke kansen voor iedereen. Provincie Limburg stelt ruim één miljoen euro beschikbaar aan Cubiss Limburg voor de uitvoering van het project, in nauwe samenwerking met de Vereniging Limburgse Bibliotheken (VLB).

Het Werkplan voor Cultuur 2023-2026 van de Europese Unie (EU) begint met de erkenning dat 'cultuur een oneindige bron van inspiratie en innovatie is, een weerspiegeling van menselijkheid en esthetiek, onze gedeelde taal en erfgoed, en een fundamenteel onderdeel van onze identiteiten en gemeenschappen'. 

De Open Methode Coördinatiegroep voor Cultuur en Gezondheid, die door het Werkplan werd gemandateerd, begon haar werkzaamheden in februari 2024. Deze groep publiceert nu een rapport met aanbevelingen voor strategische acties  die het potentieel van cultuur en gezondheid in de hele EU kunnen ontsluiten. Tijdens het voorbereiden van dit rapport is duidelijk geworden hoe actueel haar werk is en welke enorme kansen er liggen om nu te handelen.

In de periode juli 2024 tot en met juni 2025 heeft YouTube meer dan 8 miljard dollar uitbetaald aan rechthebbenden in de muziekindustrie. Dat blijkt uit de afgelopen week gepresenteerde cijfers van de dienst op de Latin Music Week conferentie in Miami. Volgens Lyor Cohen, Global Head of Music bij YouTube, worden deze inkomsten voor de industrie gegenereerd door een combinatie van advertentiegelden rondom YouTube-gebruik door niet-abonnees en betaalde abonnementen. De cijfers laten een groei zien sinds de laatste keer dat deze zijn gepresenteerd, in 2022. 

Eerder dit jaar al sprak Cohen de ambitie uit om met YouTube niet alleen de beste partner voor de muziekindustrie te worden, maar tevens de grootste inkomstenbron voor rechthebbenden. Op dit moment staat Spotify nog bovenaan de lijst met belangrijkste streaminginkomsten.

De Europese brancheorganisatie IMPALA heeft haar vijfde rapport over Equity, Diversity & Inclusion (EDI) gepubliceerd. Sinds de lancering van het charter in 2020 werkt IMPALA met ledenorganisaties in heel Europa aan structurele verbeteringen op het gebied van gelijkheid, diversiteit en inclusie. Het nieuwe rapport laat zien welke voortgang de afgelopen jaren is geboekt en welke nieuwe instrumenten beschikbaar komen om het beleid verder te verankeren.

Een belangrijk onderdeel van de nieuwe fase is de introductie van een EDI-toolkit, ontwikkeld voor leden van IMPALA. Deze toolkit bevat praktische handvatten zoals een zelfevaluatie-instrument, trainingen en een sectorbrede enquête om de voortgang te meten.

Het verslag van de Filmpolitieke Bijeenkomst 2025 — waarin filmprofessionals, beleidsmakers en politici pleiten voor meer voorspelbare financiering, samenwerking en zichtbaarheid voor onafhankelijke producties — is gepubliceerd. “Onafhankelijke producties zijn de motor van de film- en audiovisuele sector. Die motor moet niet alleen onderhoud krijgen, maar ook meer vermogen.” Met die woorden opende moderator Ruurd Bierman de Filmpolitieke Bijeenkomst 2025, op 28 september tijdens het Nederlands Film Festival in Utrecht.

De bijeenkomst stond in het teken van de toekomst van de Nederlandse film- en AV-sector, en van de noodzaak om de financieringsmogelijkheden voor films en series te verbreden - van fictie en documentaire tot animatie en innovatieve producties. Filmprofessionals, beleidsmakers en politici spraken over de grote druk op de sector en de bijbehorende uitdagingen. Daarbij ging het om maatregelen die nodig zijn om een gelijk speelveld met de omringende landen te realiseren, de publiek-private samenwerking te versterken en te bouwen aan een duurzaam ecosysteem voor de sector als geheel.

Geluidskunst is een kunstvorm waarin geluid de hoofdrol speelt. Geen muziek in de traditionele zin, maar klanken uit het dagelijks leven; natuur- en stadsgeluiden, geluid van objecten en elektronisch gegenereerde geluiden worden ingezet als materiaal voor installaties en multimediale kunstwerken. Zoals in het Nxt Museum (Amsterdam), Sonic Acts (Amsterdam) of het Uncloud Festival (Utrecht), waar grootschalige immersieve werken disciplines samenbrengen. Makers zoals Mariska de Groot, Heleen Blanken en Ji Youn Kang combineren ruimtelijke installaties en klank tot ervaringen die de ruimte hoor- én zichtbaar maken.

Geluidskunst is een bijzondere kunstvorm die de zintuigen op een andere manier prikkelt dan beeldende kunst of theater. Niet gericht op het oog, maar op het oor, nodigt ze uit tot een andere manier van waarnemen. Door te spelen met ruimte, tijd en klank, zet geluidskunst ons denken op scherp en opent ze nieuwe perspectieven op onze omgeving. Een kunstdiscipline die steeds meer kunstenaars en publiek weet te inspireren.

Warner Bros. Discovery heeft zichzelf te koop gezet. Paramount Skydance toont interesse in overname. Het samengaan van deze mediaconglomeraten zou leiden tot een enorme concentratie van commerciële slagkracht in de wereld van streaming, tv-kanalen en filmproductie. Warner Bros. en Paramount Pictures, twee van de Big Five-studio’s, versmelten tot één superfilmstudio. 

Zo’n fusie is zeer omstreden. Paramount is onlangs opgekocht door Trumpiaan Larry Ellison (dankzij IT-bedrijf Oracle een van de rijkste mannen van de VS), die via Oracle op het punt staat een groot belang in de Amerikaanse tak van TikTok te verwerven. Wanneer ook Warner door Ellison wordt opgekocht, dreigt een belangrijk deel van de Amerikaanse persvrijheid te verdwijnen.

Deze week lanceerden de acht bibliotheken uit de Brainport Regio de AI-assistent Boekbot tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven. Deze digitale tool helpt lezers bij het vinden van een passend boek, ongeacht hun leeservaring. De officiële lancering vond plaats in het Natlab en werd verricht door Eindhovens burgemeester Jeroen Dijsselbloem, Directeur-Generaal Cultuur en Media van het ministerie van OCW Barbera Wolfensberger en directeur-bestuurder van de Bibliotheek Eindhoven Albert Kivits. Boekbot is ontwikkeld binnen het programma Bouwen aan de Bibliotheek van de Toekomst, een samenwerking van de acht Brainportbibliotheken. 

In de podcast Klassiek Inside deelt Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis (GroenLinks–PvdA) zijn visie op kunst en cultuur in Nederland. Volgens Mohandis is cultuur geen bijzaak, maar een essentieel onderdeel van wie wij zijn. "Cultuur is niet iets wat we erbij doen in Nederland", zegt hij. “Cultuur maakt onderdeel uit van de emancipatie, van ons zijn, van ons DNA.” Hij benadrukt dat cultuur bijdraagt aan persoonlijke ontwikkeling, vooral bij jongeren. "Het gaat over hoe we opgroeien, hoe we kinderen maximaal de ruimte geven om zichzelf te ontdekken, om zich te ontwikkelen", aldus Mohandis.

Mohandis pleit voor meer structurele zekerheid in de culturele sector. Hij vindt dat instellingen te afhankelijk zijn van losse subsidierondes. “Ik wil veel meer vastigheid in het systeem. Dus dat hele subsidiecircus moet op de schop” stelt hij. Volgens Mohandis moet het geld dat via gemeenten, provincies en het Rijk in de sector omgaat, beter worden vastgelegd. "We hebben het bij de bibliotheken gedaan, dat is nu een verplichte voorziening in elke gemeente. En eigenlijk zouden wij dat ook willen voor het totaal aantal cultuurinvesteringen die er is."

Het Platform voor Freelance Musici houdt per 2026 op te bestaan. Dat maakte oprichter en drijvende kracht Dorine Schoon vandaag bekend. Het platform geeft al jarenlang een stem aan duizenden freelancemusici; onder meer in de strijd voor eerlijke betaling, veilige werkomstandigheden en erkenning voor de beroepsgroep in de meest brede zin. 

In Woonzorgcentrum Annenborch in Rosmalen zijn vrijdagmiddag 24 oktober 5 bijzondere kunstwerken aangeboden door de directeur van stichting Kubra-Art Wilma de Turck en onthuld door wethouder van Cultuur Mariève Craste. De kunstwerken zijn het resultaat van het community-artproject ‘Voor Elkaar’, een initiatief van Stichting KuBra, waarbij bewoners, buurtgenoten (jong en oud) en kunstenaars samen aan de slag gingen met verf, hout, creativiteit en veel enthousiasme! 

In Gouda start een project waarin verhalen van bewoners uit Korte Akkeren worden omgezet in kunstwerken. Het project ‘Verhalen en Kunst voor Korte Akkeren’ wordt georganiseerd door Cultuurhuis Garenspinnerij, Ontmoetingscentrum De Walvis en Mozaïek Wonen. Bewoners, kunstenaars en cursisten van De Kunstmachine werken samen om persoonlijke verhalen, herinneringen en ideeën uit de wijk te verbeelden. De foto's van de kunstwerken krijgen een vaste plek op de gevels van de Herenstraat. Zo blijven de verhalen en kunstwerken jarenlang zichtbaar.

De Jeugd van Tegenwoordig, Lil' Kleine, Extince, Opgezwolle, The Opposites, Broederliefde, Frenna. Allemaal groot geworden bij het platenlabel Top Notch, dat dit jaar dertig jaar bestaat. Het jubileum is aanleiding voor het Stadsarchief Amsterdam om een aantal archiefstukken van het label op te nemen in de collectie. Vorige week donderdag werd een deel van het archiefmateriaal van het label gepresenteerd; van polaroids en platenhoezen tot collector’s items zoals de eerste cd van het iconische nummer Spraakwater van Extince. De presentatie is een startschot van een samenwerking tussen het stadsarchief en het platenlabel waarbij in de loop van het komende jaar wordt bepaald welke stukken definitief in de collectie worden opgenomen.