Trends & Ontwikkelingen

"Het kabinetsvoorstel om wettelijk ruimte te maken voor langer lopende cultuursubsidies is goed voor de innovatieve kracht van de sector. Het geeft meer ruimte om nieuwe wegen in te slaan en zo cultuur meer van en voor iedereen maken". Dat laat voorzitter Kristel Baele van de Raad voor Cultuur weten in reactie op de kabinetsplannen om subsidieperiode voor cultuur te verlengen van vier naar maximaal acht jaar. Zij wijst er op dat het voorstel leidt tot een sterke administratieve lastenverlichting voor gesubsidieerde instellingen én overheid. Langere financiële zekerheid zorgt er bovendien voor dat instellingen interessanter worden als partner voor private financiering.

Het kabinet wil het cultuurbeleid stroomlijnen door onder andere de maximale duur van rijkssubsidies te verlengen naar acht jaar. Dat sluit beter aan op subsidietermijnen van gemeenten en provincies. Ook zorgt het voor meer zekerheid voor gesubsidieerde instellingen. De Raad voor Cultuur, het wettelijke adviesorgaan op het gebied van kunst, cultuur en media, reageert verheugd. Wel zou er volgens voorzitter Kristel Baele meer afstemming moeten plaatsvinden tussen overheidslagen. 

Volgens Baele kan er door langere subsidierelaties makkelijker gezamenlijk langetermijnbeleid tussen het rijk, provincies en gemeenten worden gemaakt. . ‘Hier ligt nog een grote kans voor sector en samenleving. Mede daarom adviseerde de raad eerder dit jaar om wettelijk te verankeren dat gemeenten, provincies en rijk hier een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben.’ 

Minister Moes (OCW) stuurt de geannoteerde agenda van de informele Raad voor Cultuur (OJCS-raad) op 3 en 4 november in Denemarken naar de Eerste en Tweede Kamer. De informele Raad wordt georganiseerd door het Deense EU-voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Vanwege andere verplichtingen zal de minister zelf niet deelnemen. Nederland zal op ambtelijk niveau worden vertegenwoordigd. De inzet van Nederland is in de agenda per agendapunt weergegeven. 

De volgende onderwerpen zijn geagendeerd: 1. Informele bijeenkomst van cultuurministers om verder te praten over hoe Europa en zijn partners het herstel en de bescherming van de Oekraïense cultuur kunnen ondersteunen, met de nadruk op het Oekraïense Fonds voor Cultureel Erfgoed. 2. Debat over media als onderdeel van een Europees Democratisch Schild en bespreking van de uitdagingen en oplossingen waarmee de mediasector wordt geconfronteerd. 3. Verklaring over de noodzaak van cultuur, kunst en media voor het beschermen van Europese democratieën.

Kennis en vaardigheden, maar toch vooral attitude. Daar gaat het om bij de opleiding Orthopedagogisch Muziekbeoefenaar , volgens Felix Havenith, opleidingsmanager Docent Muziek aan het Conservatorium Maastricht. ‘Het begint met een passie voor muziek die je wilt overdragen aan mensen met een beperking. Daar zoeken we naar in onze studenten.’ Deze aanpak blijkt nuttig voor het gespecialiseerd onderwijs, maar ook voor het reguliere onderwijs.

Wat kun je als bibliotheek doen om jongeren aan je te binden? Veel bibliotheken zoeken naar het antwoord. Want hoe hou je jongeren vast als het gratis jeugdlidmaatschap stopt? En wat levert het op als je dit lidmaatschap verruimt? Adviseurs Minke ter Stal en Modai van Aken gingen samen met zes bibliotheken op onderzoek uit. De resultaten blijken verrassend én waardevol voor elke bibliotheek die jongeren beter wil begrijpen en bereiken.

Jongeren waarderen vooral de faciliteiten van de bibliotheek: stilteplekken, goede stoelen, stopcontacten en stabiel internet. Het beeld dat jongeren vooral online lezen, klopt maar deels. Er is behoefte aan stillere ruimtes, zichtbaarheid over waar praten wel of juist niet mag, en meer duidelijkheid over het abonnement: mag je onbeperkt lenen, zijn er boetes, wat zijn de extra’s. 

Taalontwikkeling en leesbevordering van kinderen krijgen landelijk aandacht door rijkssubsidies en actieprogramma’s. Ook in stadsdeel Segbroek in Den Haag, wordt gericht gewerkt aan het voorkomen van taalachterstand. CultuurSchakel ontwikkelde in samenwerking met basisschool De Elout en culturele aanbieder Huis van Gedichten een naschools programma waarin taalplezier centraal staat. Taalfeest toont aan dat creatieve schrijflessen na schooltijd taalvaardigheid en zelfexpressie effectief versterken. De casus is uitgebreid beschreven door Cultuur Schakel. 

Op 25 september stroomde Het Koelhuis in Zutphen vol met zo’n 180 leerkrachten, icc’ers, vakdocenten, cultuurcoaches, cultuurambtenaren en andere betrokkenen bij Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK). Halverwege het programma gaf hoogleraar cultuureducatie Edwin van Meerkerk een plenair minicollege. Zijn boodschap was helder én prikkelend: het gaat goed met cultuureducatie – en tegelijk ook helemaal niet. Cultuureducatie heeft de afgelopen jaren een stevige positie opgebouwd. Toch hangen er donkere wolken boven dit succes. Van Meerkerk gaf vier concrete adviezen mee aan alle deelnemers. 

In opdracht van de Provincie Zeeland organiseert Cultuurkwadraat in 2025 de eerste editie van de Zeeuwse Cultuurprijzen. Deze prijzen worden uitgereikt tijdens het Cultuurgala op 13 november in de Grote Kerk Veere. Zeeland herbergt een indrukwekkende diversiteit aan erfgoed, culturele organisaties, creatieve makers, talenten en kunstenaars van hoog niveau. De Zeeuwse Cultuurprijzen belonen uitzonderlijk talent en vakmanschap en bestrijken de volledige culturele keten, van amateurkunst tot professionele kunstpraktijk en van individuele makers tot collectieven tot opkomend talent tot gevestigde namen.

De voorgestelde bezuinigingen van de Europese Raad op het programma Creatief Europa dreigen verwoestende gevolgen te hebben voor kunstenaars en culturele instellingen. In een brief van Culture Action Europe wijzen 31 netwerken en culturele organisaties deze bezuinigingen af, omdat ze het creatieve ecosysteem en de potentie ervan in Europa ondermijnen. De Raad van de Europese Unie heeft voorgesteld om het budget van Creatief Europa, het belangrijkste programma van de EU voor de culturele en creatieve sector, met € 27,56 miljoen aan toegewezen middelen te verlagen.

Ter ere van het 750-jarig bestaan ​​van Amsterdam organiseert de stad de 14e World Cities Culture Summit (15-17 oktober 2025). Ter voorbereiding op deze top bundelt Amsterdam de krachten met de European Cultural Foundation (ECF), Eurocities en EIT Culture & Creativity om een ​​Europese dag te presenteren: European Cities Unite: Culture in a Changing World, op 14 oktober in Pakhuis de Zwijger.

De bijeenkomst brengt Europees Commissaris voor Cultuur Glenn Micallef, zo'n 60 locoburgemeesters van Cultuur, senior beleidsmakers en culturele leiders uit heel Europa samen. Het is een unieke kans voor steden en netwerken om perspectieven te delen over de uitdagingen waar ze voor staan ​​en om nieuwe manieren van samenwerking te verkennen.

Danser Jillis Roshanali (1999) heeft de Jonge Zwaan voor Meest Indrukwekkende Jeugddansprestatie 2025 in ontvangst mogen nemen. Hij won de prijs voor zijn vertolking van de rol van Drosselmeijer in De Notenkraker (6-106 jaar) van Jeroen Verbruggen/Introdans. De winnaars van de (Jonge) Zwanen – een van de belangrijkste dansprijzen die jaarlijks namens de VSCD worden uitgereikt – werden op 3 oktober 2025 bekendgemaakt tijdens het Nederlandse Dansdagen Gala in Maastricht.

Saxofonist Kasper Rietkerk is in de prijzen gevallen tijdens de Edison Jazz/World Awards 2025. Met zijn debuutalbum The Island won hij de prijs voor ‘Beste Nieuwkomer’. Op de muziekschool in Kampen werd hij ‘verliefd’ op de saxofoon. Nu, jaren later, wint Kasper Rietkerk (30) er een Edison mee. „Zo’n prijs doet wel wat met je.”

Cultuurloket DigitALL blijft geopend t/m 2027, met een jaarlijks donatiebudget van 1,9 miljoen euro. De belangrijkste wijzigingen vanaf 1 januari 2026 staan nu online. Culturele instellingen kunnen doorlopend een donatie blijven aanvragen voor een pilotbijdrage, t/m 2027. Instellingen kunnen nog t/m 31 december 2025 een aanvraag indienen voor de ontwikkelbijdrage en de projectbijdrage. Deze twee regelingen zijn per 2026 gesloten. DigitALL Caribbean blijft t/m 2027 geopend. 

Een nieuwe regeling is de implementatiebijdrage. Technologie is vaak kostbaar, en samenwerking komt de hele culturele sector ten goede. Daarom opent van 1 februari 2026 t/m 1 mei 2026 een eenmalige call: de implementatiebijdrage t/m 30.000 euro. 

Het Creative Europe Werkprogramma van 2026 is gepubliceerd. In dit werkprogramma worden alle verwachte calls voor 2026 genoemd en kort omschreven. De exacte data en inhoud zijn pas bekend als de calls gepubliceerd zijn. Op dat moment proberen we ook zo snel mogelijk vertalingen te publiceren op de Creative Europe Desk NL website. In hoofdlijnen verschilt het werkprogramma van 2026 niet veel van die van voorgaande jaren. 

De kunstenaars van Billytown, Trixie en WEST END brengen voor het eerst hun werk van het atelier naar het hart van de stad, het Museumkwartier. In drie glazen vitrinecontainers op de Lange Vijverberg tonen zij hun creaties. Haagse Broedplaatsen zijn gezamenlijke en creatieve initiatieven onder leiding van professionele Haagse makers uit de kunst en cultuursector. De initiatieven nemen vele vormen aan: van studio- en galerieruimtes tot online en nomadische platforms. Altijd met als doel het creëren van experiment, verkenning, uitwisseling en spel. Zij brengen de makers uit verschillende disciplines samen zoals beeldende kunst, fotografie, design, muziek, dans en theater. 

Bavel krijgt zijn langverwachte multifunctionele accommodatie (MFA). Het college van burgemeester en wethouders van Breda heeft besloten tot de bouw van de MFA Bavel. Daarmee start nu de aanbestedingsprocedure en wordt in december begonnen met de sloop van de panden aan de Lange Vore en Pastoor Doensstraat. De nieuwe MFA wordt een centrale plek voor sport, cultuur en ontmoeting in het dorp.

“Dit is een grote stap voor Bavel,” zegt wethouder Jeroen Bruijns (gemeentelijk vastgoed). “Samen met inwoners hebben we een duurzaam en toekomstbestendig ontwerp gemaakt. Nu gaan we echt bouwen aan een plek die het hart van het dorp wordt. De plek waar de gemeenschap samenkomt.” De MFA Bavel biedt ruimte aan een grote sporthal, een cultuurzaal en ondersteunende horeca. Wethouder Marike de Nobel (cultuur) benadrukt het belang van de cultuurzaal: “Met de cultuurzaal krijgt Breda in Bavel een extra podium voor lokale initiatieven, optredens en evenementen. Een plek waar creativiteit en gemeenschapszin samenkomen."

Gemeente Eindhoven en citymarketingorganisatie Eindhoven365 hebben in winkelcentrum de Heuvel op 3 oktober samen een plek geopend voor alle Eindhovenaren: This is Eindhoven. Het is een brandstore met Eindhovense producten, maar ook een expo die de bezoeker meeneemt in de toekomst van de stad. Op vier grote schermen kunnen bezoekers zelf animatievideo’s afspelen over gebieden in de stad die de komende 10 tot 20 jaar fors gaan veranderen. Grote blikvanger van This is Eindhoven is Planet Eindhoven, een groot lichtkunstwerk dat in de hal tussen de entree van de brandstore en het Muziekgebouw Eindhoven hangt. 

In Eindhoven werkten museum MU Hybrid Art House en het Stedelijk College samen om creatieve oplossingen te zoeken voor ecologische vraagstukken. In het educatieve project Ecokino dient de combinatie van kunst en wetenschap als inspiratie, maar vooral als uitnodiging tot nieuwsgierigheid. De samenwerking tussen deze twee werelden blijkt vruchtbaar. Waar wetenschappers systematisch en op basis van bewijs te werk gaan, brengen kunstenaars verbeelding, intuïtie en kritische vragen in.

Op vrijdag 3 oktober stond de NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden in het teken van De Kunst van het Ontwerpen, een jaarlijkse ontwerpprijs die is uitgegroeid tot een traditie onder kunstvakdocentenopleidingen. Het landelijk overleg KVDO, dit keer samen met de vakvereniging VONCK (Vereniging Onderwijs kunst en Cultuur) biedt met deze prijs een podium aan beginnende kunsteducatoren. De juryprijs werd toegekend aan Robbert van Strien met Net Echt, een goed doordacht lesprogramma over found footage in film. Daarnaast werden een publieksprijs en een aanmoedigingsprijs uitgereikt. 

Benieuwd hoe jouw orkest scoort op concoursen? Of wie er de vorige keer in de jury zat? Welke muziekstukken kregen de hoogste scores de afgelopen jaren? En hoeveel orkesten zijn er eigenlijk actief in jouw divisie? Dat en nog veel meer is nu eenvoudig terug te vinden op HafabraData.nl, een nieuwe website voor de HaFaBra-wereld. 

Sinds begin dit jaar bundelt HafabraData gegevens over harmonie-, fanfare- en brassbands in Nederland. Van uitslagen en juryrapporten tot dirigenten, gespeelde werken en leuke statistieken: alles staat overzichtelijk bij elkaar. En alsof dat nog niet genoeg is, vind je er ook een interactieve kaart waarop alle orkesten staan die de afgelopen jaren aan concoursen hebben meegedaan.

De Tweede Kamer heeft vlak voor het verkiezingsreces ingestemd met het wetsvoorstel dat het verlaagde btw-tarief voor boeken, cultuur, media, sport en evenementen behoudt. Daarmee is de eerder geplande btw-verhoging nu officieel van tafel. Eerder dit jaar hadden het kabinet en de Tweede Kamer al afgesproken de voorgestelde btw-verhoging terug te draaien. Oorspronkelijk zou het wetsvoorstel echter pas rond Prinsjesdag, als onderdeel van het Belastingplan 2026, aan de orde komen. 

Door de val van het kabinet en de aankomende verkiezingen dreigde de behandeling te worden doorgeschoven naar een nieuw parlement, met een meer onzekere uitkomst. Op initiatief van ChristenUnie, CDA, D66 en SGP is het voorstel daarom versneld behandeld tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen. Dankzij deze versnelling kon de Kamer het besluit nog vóór de verkiezingen nemen.

Minister Gouke Moes van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (BBB) vindt het 'zorgelijk' dat Israël wordt uitgesloten van het Songfestival. Dat zei hij in Dit is de Dag. AVROTROS liet al weten dat Nederland niet meedoet als Israël dat wel mag, maar daar zal Moes geen stokje voor steken: "We hebben afgesproken dat de overheid niet gaat over de inhoud van de programmering."

Acteur en regisseur Hans Croiset krijgt dit jaar de Blijvend Applaus Prijs. De 89-jarige theatermaker krijgt de oeuvreprijs op 9 november tijdens een feestelijke ceremonie in De Kleine Komedie in Amsterdam, maakte de organisatie dinsdag bekend. De acteur, regisseur en schrijver debuteerde in 1953 bij het Rotterdams Toneel en kende een lange en veelzijdige carrière. Hij was artistiek leider van Toneelgroep Theater en won tweemaal de toneelprijs Louis d'Or.

De Blijvend Applaus Prijs wordt jaarlijks toegekend aan een podiumkunstenaar met een langdurige en veelzijdige loopbaan. De prijs bestaat uit een bronzen beeld en een geldbedrag van 7.500 euro. Eerdere winnaars zijn onder anderen Willeke Alberti, Herman Finkers, Paul van Vliet en Jenny Arean.

Op donderdag 2 oktober hield Blueyard-adviseur Ingrid van Engelshoven de lunchlezing bij het jaarlijkse sectorbrede evenement van Mores. Mores is de steunpunt-organisatie voor werkenden en studenten in de culturele, creatieve en mediasector die te maken hebben met grensoverschrijdend gedrag. Ingrid presenteerde een 7 stappen-plan om sociale veiligheid te borgen bij culturele instelling. Daarnaast sprak zij over risico-factoren en benoemde zij een aantal dilemma’s. 

Caroline Koetsenruijter, deskundige op het gebied van omgangsvormen, conflict en grensoverschrijdend gedrag, verzorgde de keynote van het Mores-event. Zij deelde de belangrijkste inzichten uit haar boek ‘Giftig gedoe op de werkvloer’ en deelde acht tips voor leidinggevenden in de sector. 

De economische waarde van musea is groot. De museumsector realiseerde in 2024 een omzet van 1,31 miljard euro, waarvan bijna de helft (49%) uit eigen inkomsten komt. Ondanks de huidige financiële uitdagingen een stijging van 4% ten opzichte van de € 1,26 miljard in 2023. Daarnaast ontvangen musea in 2024 € 665 miljoen aan subsidies, waarmee overheden investeren in een sector die aantoonbaar bijdraagt aan regionale en nationale economie. Musea bieden werk aan bijna 44.000 mensen, waarvan 66% vrijwilligers en stagiairs, en zijn daarmee ook een belangrijke werkgever en opleidingsplek. Dat blijkt uit de recent gepubliceerde museumcijfers 2024. 

Een kunstvakdocent op iedere school is niet de manier om de kwaliteit van kunstonderwijs te verbeteren, stelt Heleen van den Broek, atelierpedagoog. Het échte probleem ligt in de inrichting van het curriculum en het onderwijsstelsel. Ook de pabo’s worden wat haar betreft fundamenteel herzien.

Kunstonderwijs staat al decennia onderaan de prioriteitenlijst. Veel leerkrachten voelen zich onbekwaam, tijd en materialen ontbreken, en kunstlessen worden makkelijk aan de kant geschoven voor bijvoorbeeld taal of rekenen. Creatieve vakken zijn de kers op de taart geworden. Daarmee verliezen we uit het oog dat kunst zelf de basis is, niet een luxe ernáást. De vicieuze cirkel doorbreek je niet met extra specialisten, maar met een fundamentele herziening van het curriculum en de pabo-opleiding. Beschouw kunstonderwijs voortaan als ‘moeder van alle vakken’ en zet het in het hart van de basisschool.

Afslag Rotonde van kunsthistoricus Paul Kempers is verschenen, een boek over kunst in de (semi-) openbare ruimte van, grofweg, begin jaren tachtig tot begin jaren tien van deze eeuw. Een boek als roadtrip, waarin hij kriskras door Nederland kunstwerken uit dertig jaar tijd opzoekt. De regie van deze kunstopdrachten lag veelal bij het PBK (Praktijkbureau Beeldende Kunstopdrachten) en opvolger SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte).

Het boek is een ode aan bijzondere kunst. Unieke kunstprojecten, soms omarmd, soms niet. Kunst in de openbare en semi-openbare ruimte is notoir lastig, wegens de vele betrokkenen en belangen. Opvallend voor deze dertig jaar is dat veel curatoren van deze instanties één lijn trokken: de kunst en artistieke kwaliteit stonden voorop.

Het Emmaplein in Zeist met daarop het puntige gebouw De Klinker (met bieb en muziekschool) als dominant middelpunt; binnenkort valt er een politiek besluit over transformatie van dat deel van het centrum. Iets waar John Sijmonsbergen nauwelijks op kan wachten. „Zeist verdient een iconisch cultuurgebouw, een culturele supermarkt.” Afgelopen voorjaar trad Sijmonsbergen aan als interim-directeur van Kunstenhuis Idea, waar bibliotheek, muziekschool en al het andere wat die twee samensmeedt tot cultuurcentrum, onderdeel van zijn. Zijn opdracht: de ingeslagen weg voortzetten en - als het aan hem ligt - versnellen in het bereiken van ambities. Het droombeeld? „Een blended venue waar functies door elkaar, in elkaar en over elkaar heen lopen."

De Vlaamse thrillerauteur Sterre Carron is de winnaar van de MAX Gouden Vleermuis Oeuvre Award 2025. De bekendmaking vond vandaag plaats, de officiële uitreiking volgt op zondag 26 oktober tijdens de opening van het Nederlands Thrillerfestival. Op die dag worden ook nog de drie andere MAX Gouden Vleermuizen uitgereikt in verschillende categorieën (Beste Nederlandstalige, Beste Vertaald en Beste Jeugdthriller). Het is de dertiende keer dat de prestigieuze oeuvreprijs wordt toegekend.

Jongeren tussen de 15 en 18 jaar worden gestimuleerd tot lezen middels een boekenweek voor de doelgroep. Deze bestaat onder andere uit een Literatour schrijverstournee voor scholen. In 2024 bezochten negentien auteurs drieëntachtig middelbare scholen, een landelijke dekking van 13%. De auteurs gaven op deze scholen 236 lezingen aan 6.600 leerlingen.

Vandaag werd bekend dat het hele Vlaamse museumlandschap grondig op de schop gaat. Er worden drie clusters van musea gevormd in Gent, Oostende en Antwerpen die verregaand moeten gaan samenwerken en onderling functies zullen herverdelen. De collecte van M HKA verhuist van Antwerpen naar Gent, waarbij het Gentse museum, dat tot nu door de stad wordt gesteund, voortaan ook op steun van de Vlaamse regering kan rekenen. M HKA daarentegen moet zich gaan heruitvinden als een kunsthal, naar model van WIELS in Brussel. Aanleiding van de hervorming is een recente beoordeling van de werking en de positionering van de Vlaamse musea door de regering.

In een open brief aan het Nederlands Fotomuseum vragen Nederlandse fotografen aan het museum om zich meer op de makers te richten, en de kwesties waar zij en de fotografie mee te maken hebben. De koers van afgelopen jaren noemen ze naar binnen gekeerd en provinciaals.