Trends & Ontwikkelingen

De opkomst van VR opent nieuwe deuren voor storytelling en publieksbeleving binnen de cultuursector. Waar VR in de beginfase vooral thuis of in gespecialiseerde centra ervaren kon worden, groeit de behoefte om deze technologie toegankelijker te maken voor een breed publiek. Nu streamingsdiensten steeds meer marktaandeel verwerven, creëert het gebruik van nieuwe technologie zoals VR, een kans voor filmhuizen om te innoveren en nieuw publiek aan te boren. Hiermee voegen zij waarde toe aan hun aanbod waardoor ze relevant blijven. Een blik op het businessmodel van Nu:Reality.

Ze behoren tot de meest controversiële toepassingen van kunstmatige intelligentie: deepfakes, oftewel nepfoto’s, nepvideo’s en nep-audiofragmenten van bestaande personen, gegenereerd met AI-programma’s. Omdat het fenomeen relatief nieuw is, ontbreekt het nog bijna overal aan wetgeving om deepfakes mee te reguleren en is vaak onduidelijk in hoeverre bestaande wetten gelden voor zulk materiaal. Denemarken wil daar nu verandering in brengen door via een wetswijziging het maken en publiceren van ongewenste deepfakecontent strafbaar te stellen. Tegen de Britse krant The Guardian zegt cultuurminister Engel-Schmidt dat hij hoopt dat de wetswijziging andere EU-landen kan inspireren om soortgelijke maatregelen te treffen.

Cultuurfonds Brabant C wordt een privaat-publiek fonds. De provincie gaat samen met het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en particulieren via Brabant C investeren in Brabantse kunst en cultuur. Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant heeft deze week een principebesluit genomen om 5,7 miljoen euro in Brabant C te investeren. De provincie steunt hiermee de ontwikkeling van het fonds naar een nieuwe financieringsvorm voor cultuur. Het doel is dat vanaf 2028 private en publieke partners het fonds gezamenlijk financieren.

Bij lobbyen voor gemeentelijk cultuurbeleid is samenwerken essentieel. Met de gemeenteraadsverkiezingen op 18 maart 2026, is het zoeken van samenwerking extra belangrijk. “Iedereen kan voor z’n eigen winkel lobbyen, maar je ziet dat je vaak meer bereikt als je met z’n allen hetzelfde doel voor ogen hebt.” Hoe ga je die samenwerkingen aan met anderen? Jan van Dongen, voormalig hoofd amateurkunst en sociaal domein bij Kunstencentrum RICK en raadslid in Someren, Mattheus van Heijnsbergen, muziekdocent, en Ward Rennen, directeur-bestuurder Eindhoven Museum & preHistorisch Dorp, delen hun ervaringen.  

Minister Bruins (OCW) informeert de Tweede Kamer over de reactie van de Inspectie voor het Onderwijs op het actieplan van hogeschool voor de kunsten (ArtEZ). Aanleiding voor het actieplan was de slechte beoordeling van de inspectie over de naleving van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) door ArtEZ.

De beoordeling van de inspectie van het actieplan en de eigen ervaringen van de minister uit de gesprekken met de Raad van Toezicht, stemmen de minister positief. Uit zijn gesprekken met de RvT blijkt dat zij het verbeteren van de situatie met urgentie oppakt en daarbij ook nadenkt over haar eigen rol, zowel in het verbeteren van de huidige situatie als het voorkomen van misstanden in de toekomst. Het is nu aan ArtEZ om de uitvoering van het actieplan voortvarend ter hand te nemen.

Op de Algemene Ledenvergadering van Cultuurconnectie werd de verhalenreeks ‘de Kracht van Cultuureducatie’ geïntroduceerd. Verhalen opgetekend bij heel verschillende organisaties die allemaal één ding gemeen hebben; hun aanpak leidt tot succes. Het nieuwe inspirerende verhaal is dat van Kleur in Cultuur uit Almere. Daarin staat hoe gewerkt wordt aan domein-overstijgende samenwerkingen met sportaanbieders, op skatepleinen, Stad & Natuur, het onderwijs én het kinderopbouwwerk. Dit zorgt voor verbinding, kansengelijkheid en persoonlijke ontwikkeling van kinderen en jongeren. Niet met abstracte doelen, maar met creativiteit en cultuur: dans en drama, maar ook vilten, verhalen en verven. 

Een wandkleed onthult onbekende slavernijverhalen: ‘Draden uit het Noord-Brabantse slavernijverleden’ leert dat niet alleen het westen van ons land, maar ook Noord-Brabant een koloniale geschiedenis heeft. Over een slavenhandelaar uit Bergen op Zoom bijvoorbeeld en kindjes uit missiegebieden die naar Tilburg en Den Bosch werden gehaald. Of dat een geïmproviseerde studio bij Philips Eindhoven zorgde voor directe communicatie tussen Nederland en Nederlands-Indië. Onder andere in Eindhoven, Tilburg en Den Bosch zijn herdenkingen en vieringen. 

In de culturele sector groeit de aandacht voor representatie, inclusie en verbinding. Ook Cultuurconnectie werkt mee aan een toegankelijke sector voor iedereen - ongeacht leeftijd, achtergrond of regio. Het jaarlijkse Keti Koti-programma in Gouda, georganiseerd door Stichting Comité 30 juni – 1 juli Gouda in samenwerking met Cultuurhuis Garenspinnerij, laat zien hoe leden van Cultuurconnectie deze ambitie waarmaken. Het programma van 2025 staat in het teken van de Marrons – gevluchte Afrikaanse tot slaafgemaakten – en de Inheemsen van Suriname en de Caribische eilanden. 

Linde Roza is uitgeroepen tot winnaar van de Atelierprijs 2025. De prijs wordt mogelijk gemaakt door de gemeente Breda en biedt jonge kunstenaars de kans om zich verder te ontwikkelen. Het gastatelier bevindt zich in het CLIB-pand Electron. De jury koos Linde vanwege haar sterke artistieke visie en ondernemende houding. Ze wist tijdens haar studie al belangrijke verbindingen te leggen en toont leiderschap in haar werk. Naast het atelier krijgt ze ondersteuning van CLIB en Avans Ondernemers Centrum om haar professionele plannen vorm te geven. Wethouder Marike de Nobel benadrukt het belang van creatieve makers zoals Linde. Ze ziet hen als essentieel voor de toekomst van Breda. De gemeente wil jonge talenten stimuleren zich aan de stad te binden.

Stichting Kunst & Cultuur (K&C) maakt zich sterk voor goed cultuuronderwijs op de scholen in Drenthe en Groningen en zet zich in voor cultuurparticipatie in Drenthe. De stichting doet een oproep aan de politieke partijen in Drenthe en Groningen die meedoen met de gemeenteraadsverkiezingen in 2026. K&C benadrukt waarom het belangrijk is om het culturele aanbod in de gemeente op peil te houden. En waarom cultuureducatie van cruciaal belang is. Investeren in cultuur is investeren in de gezondheid van mensen, de economie en het ruimtelijk beleid.

Vanaf april 2025 krijgt de Reinwardt Academie een Unesco-leerstoel Museum Collections, Repatriation and Interculturality. Deze leerstoel wordt ingevuld door Mirjam Shatanawi. Zij gaat samenwerken met collega’s van de academie aan onderzoek, onderwijs en publieksactiviteiten rondom cultureel erfgoed uit koloniale contexten, met speciale aandacht voor musea. 

Tussen 2025 en 2029 werkt de leerstoel aan drie belangrijke doelen: het delen van kennis over koloniaal en betwist erfgoed, het bevorderen van inclusieve erfgoedpraktijken en internationale samenwerkingen versterken. Hierbij worden niet alleen studenten en academici betrokken, maar ook het brede publiek.

Hoe krijg je als gemeente nóg beter inzicht in de samenstelling, wensen en behoeften van de inwoners in jouw gemeente? Wie wonen er allemaal? En hoe zorg je voor culturele verbinding en laat je het culturele aanbod aansluiten bij de wensen van de inwoners? Kunstgebouw sprak met strategisch beleidsadviseur Jeannette van Walderveen en beleidsadviseur Cultuur & Evenementen Foruq Wahedi van de Gemeente Dordrecht over de resultaten van een samenwerkingstraject tussen Kunstgebouw en de gemeente. 

Kunstgebouw voerde een gebiedsanalyse uit met het Culturele Doelgroepenmodel om input te leveren voor de destijds nog nieuw te ontwikkelen Cultuurnota. De gemeente wilde weten of het beeld van kansrijke wijken voor wijkgericht aanbod compleet was.

In "Creative Land Trusts: A Practical Guide - How To Hardwire Affordable Creative Workspace In Your City" van het World Cities Culture Forum worden strategieën beschreven voor lokale overheden en maatschappelijke organisaties om stedelijke groene ruimtes en gemeenschappelijk bezit te verwerven, beheren en behouden.

Veel steden wereldwijd kampen met een creatieve ruimtecrisis. Snelle verstedelijking, hoge huren en de krachten op de vastgoedmarkt vormen een bedreiging voor ruimtes waar kunstenaars, ontwerpers en culturele gemeenschappen kunnen creëren, samenwerken en experimenteren. Maar steden zoeken naar een innovatieve oplossing. De publicatie beschrijft hoe steden Creative Land Trusts of vergelijkbare modellen hebben opgezet om grond en activa te reserveren voor cultuur en deze op betaalbare wijze voor de creatieve sector beschikbaar te stellen voor de lange termijn.

Op maandag 30 juni vond het slotevenement van Toekomstverkenners plaats, een onderzoek naar zakelijke vernieuwing in de cultuursector. Tijdens het slotevenement deelde Art-Up de belangrijkste inzichten van het onderzoeksverslag, praktijkvoorbeelden en concrete handvatten om zelf mee aan de slag te gaan. Het onderzoeksverslag staat nu online. 

Het Pictoright Magazine geeft een update op een aantal belangrijke dossiers voor het auteursrecht op beeld. In eerste plaats gaat het dan over AI. Ook de wijze waarop de thuiskopieregeling wordt uitgevoerd heeft de aandacht. In het magazine meer over de voortgang in de Meta-zaak; een artikel over de Nieuwe Garde Stripmarkt die ondersteund werd door het Pictoright Fonds; in de rubriek “Verkocht!” een werk van George Heidweiller; en een artikel over de AI Act in Europa, waarin we het Europese auteusrechtenlandschap schetsen.

Roline Redmond ontvangt de C.C.S. Croneprijs 2025, de driejaarlijkse oeuvreprijs van de stad Utrecht ter waarde van 10.000 euro. De jury is lovend over het ‘bescheiden, maar imposante’ oeuvre van Roline Redmond. Haar werk wordt omschreven als integraal, gelaagd en literair, met een bijzondere kracht om verborgen geschiedenissen tot leven te brengen en te verbinden aan universele thema’s. Redmonds oeuvre draagt bij aan een bredere en rijkere Nederlandse geschiedschrijving en literatuur. Met haar integere stijl en betrokken blik geeft ze voorheen ongehoorde stemmen een podium. 

Op dinsdag 24 juni werd in het Volkshotel in Amsterdam een viertal onderzoeken naar gendergelijkheid in de film- en televisiesector gepresenteerd. In de onderzoeken, uitgevoerd door stichting Vrouwen in Beeld in samenwerking met de Universiteit Utrecht, kwam naast de loonkloof, de werkomstandigheden van actrices en de positie van cameravrouwen ook de representatie van vrouwelijke personages aan bod. 

Uit dit laatste onderzoek, dat in samenwerking met het Netwerk Scenarioschrijvers tot stand kwam en als titel ‘Gewoon’ een Nederlandse vrouw heeft, komt volgens de onderzoekers een “opvallend gebrek aan diversiteit en een sterke mate van stereotypering” naar voren. Een samenvatting van het onderzoek, inclusief aanbevelingen voor verbetering, is te vinden op de website van Vrouwen in Beeld. Daar vind je ook samenvattingen van de andere drie onderzoeken. 

Halina Reijn en Victoria Warmerdam zijn donderdag uitgenodigd voor de organisatie die elk jaar de Oscars uitreikt. Ze behoren tot de ruim vijfhonderd nieuwe leden van de zogeheten Academy. Ook Nederlanders zoals Trent, Nina Gantz en Margje de Koning zijn uitverkoren. Eerder werden al Nederlanders als regisseur Paul Verhoeven, cameraman Hoyte van Hoytema, grimeur Arjen Tuiten, stuntman Willem de Beukelaer en kostuumontwerper Jany Temime toegelaten tot het selecte gezelschap van de Academy.

De meerderheid van de Europeanen woont nog steeds buiten de grote steden (Eurostat, 2023). In heel Europa zijn er talloze kleinere steden, gemeenten en buurten die vaak over het hoofd worden gezien omdat ze buiten de metropoolregio liggen. De toenemende ongelijkheid tussen culturele centra in grote steden en meer afgelegen gebieden ondermijnt het regionale culturele leven en bedreigt de sociale cohesie. 

Lokale culturele organisaties, initiatieven van het maatschappelijk middenveld en sociale netwerken spelen een cruciale rol bij het behoud van een hoge kwaliteit van het openbare leven en het handhaven van gemeenschappelijke belangen binnen de Europese regio's. Daarom is de European Cultural Foundation (ECF) een partnerschap aangegaan met twee Duitse organisaties om ‘LOKAL’ te lanceren – een nieuw programma voor cultuur en maatschappelijke betrokkenheid. 

Mike van der Geld vertrekt als wethouder bij gemeente ’s-Hertogenbosch. Hij wordt per 15 september directeur bij gemeente Oss voor het domein stedelijke ontwikkeling en economie. Als wethouder heeft Mike van der Geld het fundament gelegd voor de langetermijnvisie en aanpak op het gebied van ruimtelijke ontwikkelingen, zoals de Bossche Stadsdelta en de Vliert, energietransitie, zoals met de Duurzame Polder en de warmtetransitie, en cultuur met de toenemende aandacht voor makers, het in gebruik nemen van het Theater aan de Parade en de nu lopende verbouwing van Huis73.

Nieuwe Instituut presenteert vijf handleidingen die helpen om anders naar archieven te kijken, met meer oog voor herstel, rechtvaardigheid en onderbelichte perspectieven. Ze bieden een praktische ondersteuning voor iedereen die zich wil verdiepen in archiefonderzoek: of je nu net begint, al langer bezig bent, of terugblikt op eerdere ervaringen. Een belangrijk uitgangspunt binnen het project is het idee van 'neighbourly borrowing', het ‘buurtschappelijk lenen’: het uitwisselen van kennis, werkwijzen en hulpmiddelen met andere erfgoedprofessionals en gemeenschappen. 

Bredanaars zijn trots op onze stad, zo blijkt uit de stadsenquête die in het najaar van 2024 werd gehouden. Van de ruim 2000 Bredanaars die de enquête hebben ingevuld, geeft driekwart aan trots te zijn op Breda. Dit is één van de resultaten die in het rapport staat dat de gemeente publiceert.

Iets meer dan de helft van de Bredanaars heeft het afgelopen jaar één of meer muziekevenementen in onze stad bezocht. Een derde van de inwoners heeft één of meerdere sportevenementen bezocht, en 28% één of meerdere culturele evenementen. Sportevenementen worden het hoogst beoordeeld, gemiddeld met een 8,2. Maar liefst 82% van de Bredanaars heeft het afgelopen jaar één of meer instellingen voor cultuur bezocht, zoals het Chassé Theater of het Stedelijk Museum. Tweederde van de Bredanaars sport minimaal één keer in de week.

Brabant C bestaat 10 jaar! Een mijlpaal waarin we samen met makers, instellingen, overheden en bedrijven de culturele sector hebben versterkt en vernieuwd. Tien jaar investeren in makers, organisaties en ideeën die ertoe doen. Tien jaar impact maken in Brabant, Nederland en daarbuiten.

In het 10 jaar Brabant C Impactreport blikt Brabant C terug op een decennium vol culturele innovatie én kijken we vooruit. Met verhalen van makers, partners en projecten die laten zien hoe cultuur bijdraagt aan een inclusieve, duurzame en veerkrachtige samenleving.

SER-voorzitter Kim Putters hield tijdens het VNG congres een pleidooi voor een meerjarige visie op brede welvaart. Een overheid die focust op de korte termijn van de ‘smalle welvaart’ (lees: economische groei), zal uiteindelijk van een koude kermis thuiskomen. 

Overheden zullen met elkaar en met anderen, waaronder het bedrijfsleven en natuur- en milieuorganisaties, moeten samenwerken om te zorgen dat er ook in de toekomst nog sprake is van goede zorg, goed onderwijs en duurzame woningen – om maar een paar dossiers te noemen die onderdeel zijn van het bredewelvaartspakket. Gemeenten doen er daarom goed aan vrijwilligers, maatschappelijke organisaties en sociale initiatieven te omarmen en te betrekken.

Wat betekent het om jong te zijn in 2025? En welke rol kan kunstonderwijs spelen in het omgaan met mentale uitdagingen? In Kunstzone 2 verkennen we de kracht van kunst voor het mentaal welzijn van jongeren.

Volgens verschillende onderzoeken van het Trimbos-instituut, waaronder Jong na corona (2022), zijn mentale problemen onder jongeren fors toegenomen na de coronacrisis. De toenemende druk door schoolwerk is daarbij een belangrijke factor. Onderwijs kan dus niet achterblijven als het gaat om het ondersteunen van jongeren in hun welzijn. In deze editie van Kunstzone onderzoeken we hoe kunstonderwijs daaraan kan bijdragen. 

In de reeks "De waarde van cultuur" brengt Kenniscentrum Cultuuronderzoek op basis van een uitgebreide literatuurstudie systematisch en onderbouwd in kaart wat de impact van cultuur(participatie) betekent op economisch, sociaal, gezondheids- en cognitief vlak. Eén deelrapport over de waarde van cultuur focust op de gezondheidsgerelateerde waarde van cultuur en dat is nu gepubliceerd. 

Gezondheid bestaat uit zowel lichamelijk, mentaal als sociaal welzijn. De sociale component wordt in het deelrapport over de sociale waarde van cultuur besproken. Dit rapport bespreekt hoe cultuur van waarde kan zijn voor het mentaal en fysiek welzijn van individuen.

In het eerste kwartaal van 2025 daalde het aantal film en tv-productiedagen met 22,4 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2024, een jaar waarin het aantal opnames al halveerde vergeleken met 2022. Dat blijkt uit de recentste data van FilmLA, het filmvergunningenbureau in LA. Naar schatting van de vakbonden van onder andere setdesigners, animatoren en (technische) crewleden gingen sinds 2022 ruim 17.000 Hollywoodbanen verloren door het uitwaaien van producties uit Californië naar andere staten en het buitenland.

Vooral belastingvoordeel en fiscale stimuli zouden producties weer terug naar de VS, met name Californië, moeten lokken. Daar is het volgens Kate Holguín, beleidswetgevingscoördinator bij Stay in LA, nog niet te laat voor. Producties die minimaal 75 procent van hun kosten in de staat besteden, kunnen al belastingkrediet claimen uit de Californische staatskas. Er wordt nu jaarlijks 750 miljoen dollar beschikbaar gesteld voor producties in Californië.

Breakers, graffitikunstenaars, skaters en muzikanten kunnen niet meer rekenen op steun van Dukebox in Den Bosch. Deze stichting voor straatcultuur stopt ermee, omdat het ‘met de huidige bezetting niet langer haalbaar is om de street culture community te blijven helpen en versterken’. Volgens voorzitter Thomas Vriens van Dukebox is het, ondanks de steun van de gemeente, niet gelukt om de toekomst in te gaan. „We kijken met trots terug op wat we samen met de community hebben opgebouwd. De energie, de passie en de creativiteit van de street culture scene zijn ongekend.” Dat meldt Vriens op de website van Dukebox. Volgens de voorzitter was hét productiehuis voor urban & hiphop aan de Buitendijk sinds de oprichting in 2015 ‘hét platform voor de street culture’.

De gemeente blijft het geld voor de stichting inzetten voor straatcultuur. Daarvoor is de subsidieregeling Fon$ie in het leven geroepen. Voor de tweede helft van dit jaar is 25.000 euro beschikbaar. Voor de komende drie jaar is 78.000 euro per jaar beschikbaar.

The Rolling Stones, Dua Lipa of Ed Sheeran. Wie artiesten van zulke naam en faam wil zien, moet daarvoor meestal naar Amsterdam. Maar als het aan directeur Frens Frijns van 013 ligt, treden ze in de toekomst op in een modern Tilburgs amfitheater met 20.000 plekken. Een luchtkasteel? „Als je echt een landmark bouwt, dan komen ze”, zegt Frijns. Een blik op de kaart van Tilburg laat zien waarom het plan een uitdaging zal worden. 

Dat Frens Frijns graag groot denkt, is bekend. Maar zo’n ambitieus plan als dit had de directeur van poppodium 013 nog niet eerder. Een gigantisch openluchttheater in een natuurrijke omgeving, waar 20.000 bezoekers kunnen genieten van de allergrootste artiesten ter wereld. Een naam heeft hij ook al: ADEM. ADEM zou multifunctioneel ingezet kunnen worden. 

Theater De Speeldoos in Vught heeft met de gemeente een principeakkoord bereikt over de toekomst van het sociaal cultureel centrum. De huidige gebruikers kunnen blijven en de gemeente neemt het gebouw over. De principeovereenkomst is gesloten terwijl beide partijen dinsdag nog tegenover elkaar stonden in de rechtszaal. Over de toekomst van De Speeldoos is al lang discussie en een oplossing kwam er maar niet. Door de gang naar de rechter lijkt dat nu dus wel gelukt. De verschillende verenigingen voor amateurkunst en cultuureducatie, met meer dan 1500 leerlingen, kunnen gebruik blijven maken van het gebouw. De Speeldoos doet komend jaar nog de exploitatie, daarna neemt de gemeente het over.

Het nieuwe platform Heilige Huisjes is gelanceerd. Met dit nieuwe initiatief moet de verbinding tussen religieuze centra en Utrechters worden versterkt. Er wordt gefocust op culturele activiteiten, waarbij het geloof niet aan bod komt. 

Heilige Huisjes Utrecht is een project van De Kerkvernieuwers, een organisatie die focust op het vernieuwen van kekrgebouwen, en de Gemeente Utrecht. Samen werken ze de komende jaren aan het verbinden van de Utrechtse gebedshuizen aan de inwoners van de stad, middels cultuur en sociale evenementen.

Het Cultuurfonds bestaat dit jaar 85 jaar. Er is genoeg om te vieren én te wensen voor de toekomst van cultuur en natuur. Van onze oorsprong in oorlogstijd tot onze inzet voor jonge makers, vrijwilligers en biodiversiteit: hieronder vind je een greep uit de hoogtepunten van 85 jaar Cultuurfonds.

Het Cultuurfonds begon in 1940 als het Prins Bernhard Fonds. Prins Bernhard was vanaf het begin actief betrokken en bleef dat tot 1994. In 1999 kreeg het fonds een nieuwe naam: Prins Bernhard Cultuurfonds. Die naam bleef tot 2023, toen het fonds verderging als het Cultuurfonds. De nieuwe naam past bij een bredere, inclusieve koers en een toekomstgerichte blik, terwijl de missie hetzelfde blijft: cultuur en natuur versterken in heel Nederland.

De Marc Chavannesprijs, een schrijfwedstrijd voor jonge auteurs tot 35 jaar, is dit jaar gewonnen door Ömer Tuzkapan. Zijn artikel ‘ntegratie? Je moeder’ werd door de jury bekroond met de hoofdprijs van 5.000 euro. De prijsuitreiking vond plaats na afloop van een selectieproces waarin de jury 121 inzendingen beoordeelde. De schrijvers moesten een essay schrijven over de vraag: Welke hoopvolle politieke ontwikkeling verdient nu alle aandacht?