Trends & Ontwikkelingen

Ambachtslieden werken vaak op het snijvlak van kunst en vakmanschap. De Kunstenbond heeft uitgebreide ervaring met het ondersteunen van creatieve professionals en biedt nu ook ambachtslieden een stevig vangnet. Of het nu gaat om het beschermen van rechten, onderhandelen over contracten of toegang tot netwerken, professionals in de wereld van ambachten krijgen via AVN en de Kunstenbond de professionele ondersteuning die ze nodig hebben. Zo kunnen zij zich focussen op wat ze het beste doen: maken.

Ambachtelijk Vakmanschap Nederland zet binnenkort een grote stap door zichzelf om te vormen tot een stichting. Dit nieuwe bottom-up netwerk geeft makers de kans om hun stem te laten horen en samen te werken aan een duurzame toekomst voor het ambacht. Het netwerk is opgericht door en voor ambachtslieden, met als doel om hen te versterken en hun belangen te behartigen. In het streven om efficiëntie en synergie te bevorderen, heeft AVN de Kunstenbond benaderd als een strategische samenwerkingspartner. Deze samenwerking stelt ons in staat om onze leden toegang te bieden tot de gespecialiseerde diensten van de Kunstenbond, zonder het wiel opnieuw uit te vinden.

De cijfers liegen niet: steeds minder jongeren in ons land voelen zich gezond en gelukkig. Dit blijkt uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2023 van het RIVM en de GGD. De gevolgen daarvan zien we direct terug in de stijging van het gebruik van jeugdzorg en de kosten daarvan. 

De gemeente Waadhoeke geeft alle jongeren nu een sport- en cultuurtegoed. Dat helpt tegen de eenzaamheid, stelt wethouder René de Vries. Wat we willen? Dat sport en cultuur voor jongeren net zo vanzelfsprekend zijn als naar school gaan. Iets wat hen gelukkiger en gezonder maakt, zowel nu als in de toekomst. En dat gunnen we iedere jongere. Jongeren drempelloos sport en cultuur aanbieden moet werken als een soort vliegwiel: het brengt hen in contact met anderen, maakt hen zelfverzekerder, leert hen omgaan met winnen en verliezen en laat hen eigen talenten ontdekken én ontwikkelen.

Wim van den Doel is de winnaar van de prestigieuze Boerhaave Biografie Prijs 2024 voor zijn boek Snouck. Het volkomen geleerdenleven van Christiaan Snouck Hurgronje. De prijs, die elke drie jaar wordt uitgereikt door de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en Rijksmuseum Boerhaave, bekroont de beste biografie over een wetenschapper. Naast de Boerhaave-medaille ontvangt Van den Doel een geldbedrag van 2.500 euro.

In de periode 2025 – 2028 kunnen 26 instellingen in Brabant op het gebied van de amateurkunst rekenen op een provinciale subsidie. De provincie Noord-Brabant heeft hier 2,8 miljoen euro voor beschikbaar gesteld. Er waren in totaal 43 aanvragen voor een provinciale subsidie ingediend. Per jaar is er 700.000 euro te verdelen tussen de 26 instellingen, per instelling maximaal 30.000 euro. De bedragen zijn toegekend op basis van adviezen van een onafhankelijke commissie van experts. Het geld is verdeeld over verschillende disciplines: beeldende kunst/visuele kunsten, instrumentale en vocale muziek, dans, urban, theater en literatuur. 

Gedeputeerde Bas Maes (SP, cultuur) is positief over het resultaat van de adviesaanvragen. De provincie heeft extra geld vrijgemaakt waardoor zeven instellingen meer voor subsidie in aanmerking komen dan in de periode 2021- 2024. Maes: “De geselecteerde initiatieven zorgen samen voor een mooi, breed en divers aanbod. Ze hebben daarbij oog voor het bereiken van een groot publiek. Dit alles sluit perfect aan bij ons beleid om meer Brabanders in aanraking te laten komen met kunst en cultuur. Zowel als beoefenaar als bezoeker.”

Karin Amatmoekrim is de winnaar van de Nederlandse Biografieprijs 2024 voor haar boek In wat voor land leef ik eigenlijk. Anil Ramdas, onmogelijk kosmopoliet, gepubliceerd in 2023. De bekendmaking vond afgelopen plaats tijdens een ceremonie in het Hodshon Huis te Haarlem, de zetel van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij der Wetenschappen. De Nederlandse Biografieprijs, die elke twee jaar wordt uitgereikt, bekroont de beste Nederlandstalige biografie. Dit jaar werden ruim 140 inzendingen beoordeeld. De auteur ontving een trofee en €20.000.

De Nederlands Letterenfonds Vertaalprijs 2024 gaat naar Laura Pignatti, de Italiaanse vertaler van onder anderen Anjet Daanje, Edward van de Vendel en Hella Haasse. Laura Pignatti’s rol als vertaler en wegbereider van de Nederlandse literatuur kan niet worden overschat. Ze beweegt zich moeiteloos door hedendaagse Nederlandse romans, maar weet ook met vaardigheid en stijl klassiekers te herscheppen. De Letterenfonds Vertaalprijs is een oeuvreprijs voor literair vertalers die zich onderscheiden door zowel de hoge kwaliteit van hun vertaalwerk als door hun inzet als ambassadeur voor het literair vertalen in het algemeen. Aan de prijs is 15.000 euro verbonden.

In het hoofdlijnenakkoord is besloten tot een rijksbrede taakstelling op subsidies van structureel € 1 miljard. Voor het ministerie van OCW betreft het aandeel in de subsidietaakstelling € 75 miljoen in 2025 oplopend tot structureel € 361 miljoen vanaf 2029. Minister Bruins (OCW) informeert de kamer met een brief over deze bezuiniging. Het kabinet blijft bijdragen aan het culturele klimaat, bijvoorbeeld door de financiering van de culturele basisinfrastructuur, de rijkscultuurfondsen en de musea; het versterken van de infrastructuur voor cultuurbeoefening; en investeringen in openbare bibliotheken. Ook blijft het kabinet inzetten op cultureel erfgoed als onderdeel van de fysieke leefomgeving. De middelen voor de culturele basisinfrastructuur blijven beschikbaar en de makers in de culturele en creatieve sector worden zoveel mogelijk ontzien.

Voor de cultuursector is ervoor gekozen om budgetten die beschikbaar zijn voor beleidsontwikkeling, bijvoorbeeld op het terrein van cultureel ondernemerschap en creatieve industrie, meerjarig te korten. Zo wordt het primaire proces zo veel mogelijk ontzien, zoals de bekostiging voor de culturele basisinfrastructuur. Op termijn worden er ook minder geoormerkte middelen beschikbaar gesteld voor inzet op cultuureducatie.

De Tachtigjarige Oorlog is in de geschiedenisboeken vooral een Hollands verhaal, waar men maar een paar jaar last had van wapengekletter – waarna de Gouden Eeuw kon aanvangen. Een nationaal museum in Groenlo, een frontlinie waar de oorlog daadwerkelijk tachtig jaar duurde, plaatst het verhaal in breder perspectief. In april opent in de Groenlose Calixtuskerk het Nationaal Museum Tachtigjarige Oorlog (NMTO) de deuren. Dat behalve gereedschap van de aannemer ook kroegmeubilair en drankenlijsten overal rondslingeren, heeft alles te maken met het grootste evenement van Groenlo, dat komend weekend op het programma staat. Sinds 2005 wordt bij de stad de heroïsche Slag om Grolle uit 1627 verbeeld door duizenden zogenoemde re-enactors, acteurs die in historische kostuums een gebeurtenis uit het verleden naspelen. 

De tweejaarlijkse happening trok in 2022 veertigduizend bezoekers naar de stad met tienduizend inwoners. Dat is een aanzienlijk aantal, maar volgens de initiatiefnemers van het museum verdient de Tachtigjarige Oorlog ook een permanente plek in Groenlo. Het krap bemeten stadsmuseum was aan vernieuwing toe, voor een kerk uit circa 1500 werd een herbestemming gezocht, en zo ontstond het idee voor het NMTO. Groenlo was met onder meer Oldenzaal en Breda een van de steden die een groot deel van de oorlog in de frontlinie lagen.

Gorinchem staat op het punt een belangrijke stap te zetten in de ontwikkeling van een nieuw cultureel hart voor de stad: Cultuurhuis De Nieuwe Doelen. Na jaren van overleg en verschillende onderzoeken is nu een haalbaar plan opgesteld dat de toekomst van cultuur in het centrum van Gorinchem moet waarborgen. Het nieuwe plan voor De Nieuwe Doelen richt zich op een Cultuurhuis met een multifunctionele zaal en biedt plek aan de bibliotheek. 

Met Cultuurhuis De Nieuwe Doelen krijgt Gorinchem een ontmoetingsplek waar cultuur in de breedste zin van het woord en verschillende inwoners van de stad samenkomen. Het plan voorziet niet alleen in culturele verrijking, maar draagt ook bij aan de sociale cohesie en economische groei van de stad. “Dit wordt een plek waar de hele stad trots op kan zijn”.

Het Nationale Theater (HNT) in Den Haag geeft de zogeheten meet & feel een flinke impuls met een nieuwe aanpak. Met meet & feel maken theaters hun voorstellingen geschikt voor blinden en slechtziende bezoekers. Zij kopen dan via Stichting Komt het Zien! een audiodescriptie in zodat een blindentolk de bezoekers bijpraat over wat er visueel op het toneel gebeurt. Het Haagse theatergezelschap, dat door het hele land reist, heeft het concept zelf ontwikkeld met een speciale voelmaquette. Die maquette is een op schaal nagebouwde miniversie van het decor. Voelen aan het decor gebeurde eerder ook al, maar dan op het podium, wat het lastiger maakt om een totaalbeeld te krijgen.

Een schaalmodel helpt dan. Decors veranderen tijdens de voorstellingen, daarvoor is de maquette eenvoudig aan te passen. De losse delen zijn met magneetjes aan elkaar bevestigd. Het Haagse theater maakt ook gebruik van een blindentolk die bij de repetities al is betrokken. Zo kan die eventueel een verhaallijn toevoegen aan de audio van de voorstelling. HNT gebruikt de voelmaquettes nu voor het stuk Antigone dat net op tournee is gegaan.

De Nationale Opera haalde de controversiële regisseur Andriy Zholdak dit voorjaar binnen om de opera Fidelio te maken. Wat volgde waren repetities vol seksscènes die niet in het script stonden, geschreeuw en een regisseur die het zo bont maakte dat hij niet meer met de spelers mocht praten. Het Parool reconstrueerde hoe het zo mis kon gaan. Zholdak handelt impulsief en onvoorspelbaar, zo zeggen meerdere bronnen. Zeker tegen figuranten kan hij uitvallen, als zij bijvoorbeeld een handeling vergeten: hij schreeuwt tegen ze. Dat doet hij niet tegen solisten. Een danseres heeft in juni aangifte gedaan tegen Zholdak wegens aanranding.

Directeur Schoonderwoerd zegt dat de opera voortaan ‘intensiever vooronderzoek’ doet naar regisseurs. Ook is er een ‘serieus programma’ van evaluaties opgestart waar veel medewerkers bij betrokken worden. Een van de onderwerpen die worden besproken, is dat onveilige situaties nog eerder worden gemeld. “Als je merkt dat collega’s, die erop vertrouwen dat ze hier op een veilige manier kunnen werken, een hele moeilijke tijd hebben gehad,” zegt hij, “dan is dat verschrikkelijk.”

Jarenlang was hij het zachtaardige gezicht van Hall of Fame, maar recent nam Bob Caarels afscheid. Daarmee vertrok de laatste van de oorspronkelijke groep krakende jongeren die 22 jaar geleden aan de basis stond van het cultureel centrum in de Spoorzone. Caarels behoorde in 2002 tot de jongeren die het leegstaande zwembad aan de Ringbaan-West kraakten. Ze eisten van de gemeente een plek waar ze konden skateboarden, danslessen geven of muziek maken. Hall of Fame was geboren. Na rondzwervingen langs de Hasseltse kerk en de oude Vormenfabriek, bood de gemeente het collectief in 2011 een definitieve plek in de Spoorzone. Met Caarels als het vertrouwde gezicht naar de buitenwereld toe.

Hall of Fame is anno 2024 niet meer weg te denken uit de stad, maar het begon dus met de burgerlijke ongehoorzaamheid van een stel brutale apen. ,,Ongehoorzaam, maar altijd vanuit eerlijkheid en nooit ten koste van anderen. We hadden een goed verhaal en zochten wethouder Jan Hamming gewoon persoonlijk op. Ik mis die fysieke aanpak weleens bij de jeugd van nu. Maar die hebben er met internet een soort digitale laag bijgekregen die wij niet hadden. Dat maakt passief.” Na twee decennia waarin hij verschillende functies had bij Hall of Fame, richt Caarels nu zijn volledige aandacht op Stoom013, het koffietentje dat hij in 2017 begon. 

Het Amsterdams Andalusisch Orkest heeft de Cultuurfonds Prijs 2024 gekregen. De prijs van 100.000 euro, voorheen de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs, geeft het fonds sinds 2010 jaarlijks aan ‘een persoon of organisatie die belangrijk is voor cultuur in Nederland, een inspirerend voorbeeld is en een belofte voor de toekomst.’

Het Amsterdams Andalusisch Orkest werd in 2011 opgericht door een groep bevriende musici. Naast viool, altviool en contrabas bestaat de bezetting uit de ud, qanun, ney en rebab, aangevuld met Arabische en Midden-Oosterse slagwerkinstrumenten: samen twintig musici die allerlei muziek spelen uit Andalusië, de Maghreb en de Mashreq. Ze zijn onder andere organisators van het Amsterdamse UD Festival, dit jaar van 25 oktober tot en met 1 december.

De Libris Geschiedenis Prijs gaat dit jaar naar Bas von Benda-Beckmann, voor zijn boek Het kleedje voor Hitler. In het boek beschrijft de historicus het naziverleden van de Von Benda’s. Von Benda-Beckmann (1976) schreef ‘een pageturner, waarin hij gebruikmaakt van een grote rijkdom aan verrassende bronnen’, aldus het juryrapport. ‘Een boek dat laat zien dat de geschiedenis niet zwart-wit is en op meeslepende wijze een persoonlijke en grote geschiedenis met elkaar verweeft.’

Juryvoorzitter Gerdi Verbeet maakte de winnaar bekend in het radioprogramma OVT. De prijs gaat ieder jaar naar een prettig leesbaar boek met een oorspronkelijk onderwerp, dat gestoeld is op gedegen historisch onderzoek, aldus Libris. De prijs voor het beste historische boek bedraagt 20 duizend euro.

De vijf herinneringscentra voor de Tweede Wereldoorlog in Nederland krijgen een ‘eenmalige extra bijdrage’ om 2025 door te komen. Dit beloofde verantwoordelijk staatssecretaris Vincent Karremans (VVD) donderdagavond na aandringen van de Tweede Kamer en noodoproepen van de centra.

Nederland heeft vijf nationale herinneringscentra waar bezoekers kunnen leren over de Tweede Wereldoorlog en waar slachtoffers worden herdacht. Dit zijn de voormalige concentratie- en doorgangskampen in Westerbork, Amersfoort en Vught, de oude strafgevangenis van Scheveningen (het zogeheten Oranjehotel) en het Indisch Herinneringscentrum.

Voormalig Kamp Westerbork trok twee weken geleden aan de bel en meldde dat voortbestaan van het centrum geen vanzelfsprekendheid is. Er is sprake van achterstallig onderhoud en geld om te vernieuwen is er amper, stelde directeur Bertien Minco, die een petitie indiende bij de Tweede Kamer. Vorige week sloten de directeuren van de overige vier herinneringscentra zich bij deze oproep aan met een gezamenlijke brief aan de Tweede Kamer. “Wij zijn verheugd met de extra steun van de staatssecretaris en wachten nu af”, reageert Micha Bruinvels, directeur van Nationaal Monument Kamp Amersfoort op het besluit. Hij benadrukt dat het van belang is dat er ook een solide basis voor de toekomst wordt gelegd en het niet bij een eenmalige steun blijft.

De actiegroep Fossil Free Culture wil museumbezoekers erop wijzen dat het Groninger Museum wordt gesponsord door de aardgasindustrie, die verantwoordelijk is voor aardbevingen in de regio en die bijdraagt aan de klimaatcrisis. De ‘vriendschap’ tussen het museum en de fossiele industrie moet stoppen, legt Daniela Paes Leão van Fossil Free Culture uit. “Wij bestaan sinds 2017 en we hebben eerder actie gevoerd bij het Van Gogh Museum en het Concertgebouw in Amsterdam. Wij willen dat de cultuursector zich niet laat sponsoren door de fossiele industrie. “Die bedrijven hebben niet als doel om de kunst te steunen, maar om hun eigen imago op te poetsen. Van de zeven musea die in 2017 geld kregen van olie- en gasbedrijven zijn er nu nog twee over: het Drents Museum in Assen en het Groninger Museum.”

De grote vraag op de negentiende editie van DDW: is kunstmatige intelligentie een vloek of zegen? Natuurlijk stippen de ruim tweehonderd exposities verspreid over Eindhoven ook prangende kwesties aan als klimaatverandering, een overbelast zorgsysteem en polarisatie. Maar telkens is er één fenomeen dat zowel oplossing als oorzaak is van deze maatschappelijke vraagstukken: kunstmatige intelligentie. Opvallend is wel dat het zelden over AI zelf gaat op DDW. Wat een algoritme is of hoe een beeldgenerator werkt, blijft ongewis. Wat is de impact die deze revolutionaire technologie heeft op ons, als individu en als samenleving, dát is wat ontwerpers bezighoudt.

Waterverspilling, manipulatie, sociale armoede. Het is al met al geen rooskleurig beeld van AI op DDW. Een lichtpuntje is wel dat ontwerpers tot grote creatieve hoogte worden uitgedaagd, mits deze technologie wordt ingezet als instrument en niet als eindproducent. Oftewel: zolang we ons niet overgeven aan AI maar als mensheid aan de knoppen blijven draaien, is de schade wellicht te overzien.

Niet alleen voormalig Kamp Westerbork kampt met geldnood. De vier andere herinneringscentra hebben vergelijkbare problemen, waardoor zij bijvoorbeeld hun educatiefunctie moeilijk op peil kunnen houden. Dat is saillant, want het huidige kabinet zegt juist meer te willen inzetten op Holocaust-educatie. De directeuren van de herinneringscentra stuurden vrijdag een brief aan de Tweede Kamer. De brief is ondertekend door de directeuren van voormalig Kamp Amersfoort, voormalig Kamp Vught, de voormalige strafgevangenis van Scheveningen (het Oranjehotel) en het Indisch Herinneringscentrum.

Deze organisaties ‘piepen en kraken’, licht Micha Bruinvels, directeur van Nationaal Monument Kamp Amersfoort namens de centra toe. “Met steevast een kleine vaste staf en veel vrijwilligers hebben óók wij een groot bereik én maatschappelijk effect voor relatief lage financiële ondersteuning, die al jaren knelt’, staat in de brief. De brief volgt op de noodkreet van Herinneringscentrum Kamp Westerbork, begin vorige week. Directeur Bertien Minco diende een petitie in bij de Tweede Kamer waarin stond dat het voortbestaan van Westerbork geen vanzelfsprekendheid is. Er is sprake van achterstallig onderhoud, geld om te vernieuwen is er amper. 

Als we het onderwijs op de basisschool willen versterken, dan is muziekles dé weg daartoe, schrijven Belén Kerkhoven en Herman Weelink van Netwerk Muziekdocenten Pabo. De resultaten van leerlingen voor de basisvakken taal en rekenen hollen achteruit. Wekelijks extra uren inzetten voor deze vakken levert nauwelijks resultaten op, terwijl de oplossing voor het grijpen ligt: investeren in muziekonderwijs.

Wetenschappers tonen keer op keer het positieve effect aan van muziekonderwijs op de hersenen. Niet alleen leren kinderen de kracht van samen musiceren, maar ook cognitieve functies zoals taalverwerving, leesvaardigheid, concentratievermogen, plannen en zelfbeheersing gaan erop vooruit. Kinderen die wekelijks muziekles krijgen, presteren beter op taken die executieve functies vereisen. Muziekonderwijs versterkt sociale vaardigheden zoals empathie en emotionele intelligentie. Daarnaast versterkt muziekonderwijs sociale vaardigheden zoals empathie en emotionele intelligentie, wat een positief effect heeft op het individu en de klas. In deze tijd, waarin het vaak gaat over burgerschap, kansengelijkheid en diversiteit, zou je daarom verwachten dat muziek een vaste plek in het basisschoolcurriculum heeft.

Maar wie de media volgt, weet dat het niet goed gaat met dit muziekonderwijs. Als we het onderwijs op de basisschool willen versterken en verrijken, dan is de vakspecialist muziek een uitgelezen kans: de groepsleerkracht wordt ondersteund en alle leerlingen krijgen de kans zich cognitief, sociaal en muzikaal beter te ontwikkelen.

De Nationale Opera is in verlegenheid gebracht door grensoverschrijdend gedrag van de Oekraïense regisseur Andriy Zholdak. Volgens de directie was er sprake van ‘onacceptabel, grensoverschrijdend gedrag’, waaronder intimidatie en fysieke aanraking zonder toestemming. Een van zijn slachtoffers wil dat Zholdak wordt vervolgd. ‘We vinden het verschrikkelijk dat een aantal artiesten en medewerkers zich onveilig heeft gevoeld als gevolg van de wijze waarop Zholdak met hen repeteerde en werkte’, aldus de directie. De Nationale Opera zal als gevolg van zijn gedrag nooit meer samenwerken met de Oekraïense regisseur. Het Parool publiceerde dit weekend een onderzoeksartikel waaruit blijkt hoe Zholdak (61) meermaals grenzen overschreed.

Lichtfestival Glow is dit jaar voor de achttiende keer te bewonderen in de Eindhovense binnenstad. Bij eerdere edities waren er al lichtspektakels te zien in de omliggende dorpen Best, Oirschot, Geldrop, Mierlo en Waalre, maar nu is ook de stad Helmond aan het rijtje toegevoegd. Volgens GLOW-directeur Ronald Ramakers heeft Helmond een eigen identiteit die we terug gaan zien in de lichtwerken. Volgens Ramakers is Helmond de ideale locatie voor een lichtfestival. "De stad heeft open ruimtes, is goed te bewandelen en beschikt over markante gebouwen zoals Het Speelhuis." In de stad zijn tijdens de komende editie van het lichtfestival 5 projecten te zien, allemaal in en rondom Theater Het Speelhuis.

De insteek van de extra locaties is niet om het aantal bezoekers te verspreiden. Als het aan de directeur ligt, komt zijn toekomstdroom steeds dichterbij. Hij ziet namelijk het liefst vele 'GLOW-gemeenten' ontstaan. "Ooit had ik het idee dat je een soort stedenwandeling maakt langs verschillende GLOW-gemeenten. Voor mij is het niet GLOW Eindhoven en de regio, maar GLOW Helmond, GLOW Best en GLOW Oirschot", stelt hij. “Deze festivals staan op zichzelf, elk met een eigen karakter en identiteit.”

Tienduizenden monumenten in ons land dreigen door geldgebrek te vervallen. Het kabinet weigert echter over de brug te komen met 770 miljoen euro, ondanks noodkreten uit de Tweede Kamer. ,,Als je niet uitkijkt, denken we over een aantal jaar: wat hebben we gedaan?” Zo’n 15 procent van de Nederlandse monumenten moet hoognodig gerestaureerd worden, maar het kabinet komt geld tekort. Vooral de restauratie van grote monumenten wordt hierdoor uitgesteld, met gevaren van verval en instorting tot gevolg.

Volgens experts zou er 770 miljoen nodig zijn om deze restauratieachterstand terug te dringen naar 10 procent - ideaal voor een ‘goed functionerende restauratiemarkt’ - maar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kan het in tijden van bezuiniging niet ophoesten. Het vorige kabinet had nog een doel gesteld om binnen tien jaar het streefpercentage van 10 procent te bereiken, maar die doelstelling lijkt nu ver buiten zicht. Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Eppo Bruins zegt echter niks te kunnen doen. Het is allemaal een kwestie van geld. En zijn ministerie wordt het hardst geraakt door bezuinigingen deze kabinetsperiode.

Organisaties die subsidie krijgen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, moeten het de komende jaren in totaal met ruim 360 miljoen euro minder doen. Er wordt gesneden in cultuursubsidies, bewegingsonderwijs en de publieke omroep. De bezuinigingen zijn het gevolg van de afspraak in het hoofdlijnenakkoord dat er in totaal 1 miljard euro minder wordt uitgegeven aan subsidies. Ook op andere ministeries vallen daardoor klappen, zoals eerder deze week bleek bij VWS. 

Net als de bewindslieden op VWS schrijven minister Bruins en staatssecretaris Paul dat sommige maatregelen pijnlijk zullen zijn voor de betrokken organisaties, omdat ze leiden tot minder ondersteuning voor leerlingen en studenten. De cultuursector vreesde naast de verhoging van de btw op cultuur nog een forse klap op te moeten vangen van de bezuinigingsopdracht die Bruins en Paul hadden gekregen. Die blijft uit. Op de cultuurbegroting van 1,4 miljard euro wordt in totaal 10 miljoen euro structureel bezuinigd. De bezuiniging raakt projecten rondom cultureel ondernemerschap en de creatieve industrie.

Op latere termijn (2029) wordt bezuinigd op subsidie voor woonhuismonumenten en cultuureducatie in het primair onderwijs (5,2 miljoen in totaal). Bruins bezuinigt jaarlijks nog eens 6,6 miljoen op de landelijke publieke omroep, dat komt boven op de bezuiniging van structureel 100 miljoen uit het hoofdlijnenakkoord. Op regionale en lokale omroepen wordt structureel 1,9 miljoen euro bezuinigd.

Het kabinet moet zo snel mogelijk een leescrisis uitroepen en een plan presenteren voor een nationaal leesoffensief. Bij zo’n offensief hoort een leeslijst van boeken die kinderen gelezen moeten hebben, gratis boeken en een abonnement op de krant. En Sesamstraat moet op tv terug naar de avond. Dat adviseert economiedocent Pieter Uittenbogaard, leraar van het jaar 2023 in het voortgezet onderwijs, aan het kabinet in zijn boek Tussen klas en Kamer dat woensdag uitkomt. Uittenbogaard was in het afgelopen jaar namens het Haagse perscentrum Nieuwspoort speciaal rapporteur op het Binnenhof: hij volgde alle politieke ontwikkelingen in en rond het onderwijsveld van dichtbij. In zijn boek brengt hij verslag uit van zijn bevindingen.

Al jaren blijkt uit onderzoeken dat de leesresultaten van Nederlandse leerlingen achteruitgaan, ook in internationaal opzicht. ‘Het is simpelweg onaanvaardbaar dat een groot aantal Nederlandse jongeren het onderwijs verlaat zonder op een niveau te kunnen lezen dat hen in staat stelt goed mee te draaien in de maatschappij’, aldus Uittenbogaard.

Ze leken voorgoed verloren te gaan voor het Utrechtse muziekonderwijs. Maar op de laatste dag zijn de instrumenten die na het faillissement van De Utrechtse Muziekschool (DUMS) op een veilingsite belandden alsnog gered. "Gelukkig hebben we de veiling weten te voorkomen", vertelt TivoliVredenburg-directeur Jeroen Bartelse, die samen met een groep betrokkenen de instrumenten terughaalde. Bartelse ziet dat cultuur onder druk staat in Nederland. "Op scholen is er minder tijd voor, er is steeds minder subsidie en privélessen zijn onbetaalbaar", zegt Bartelse. "Terwijl het zoveel kleur geeft aan het leven. Je leert zoveel sociale vaardigheden bij muziekles", vindt de directeur.

Vorige week bleken deze instrumenten en overige inventaris van de muziekschool door een opkoper ter veiling aangeboden. Docenten, ouders en diverse Utrechtse muziekorganisaties zijn daarop met elkaar in overleg gegaan over de mogelijkheden om deze te behouden voor muziekonderwijs in Utrecht. TivoliVredenburg is bereid gevonden om de collectie aan te kopen om deze te behouden voor Utrecht, met als doel deze per direct weer beschikbaar te stellen voor muziekonderwijs in de stad.

De commissie voor Financiën overlegde dinsdag 22 oktober met staatssecretaris Folkert Idsinga van Fiscaliteit en Belastingdienst over de door het kabinet aangekondigde btw-verhoging op sport, cultuur, media en logies. Aanleiding van het mondeling overleg was de motie-Van Meenen c.s. waarin wordt gepleit dit wetsvoorstel separaat van het Belastingplan 2025 te behandelen. Op deze motie, op 8 oktober aangenomen tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer, reageerde het kabinet afwijzend. De senatoren vroegen een loskoppeling, omdat de Raad van State dit adviseerde bij de btw-plannen van het kabinet. Als de regering het plan voor de btw-verhoging in een apart wetsvoorstel voorlegt, kan de senaat specifiek daar voor of tegen stemmen. 

Eerste Kamerleden overwegen serieus om in december tegen het Belastingplan te stemmen, als staatssecretaris Folkert Idsinga (Fiscaliteit, NSC) niet naar hen luistert. Dat zeiden ze dinsdagmiddag tijdens een commissiedebat in de senaat, waar de coalitie geen meerderheid heeft. De senatoren uiten dit breed gedragen dreigement in een discussie over het plan van het kabinet om de btw op cultuur, sport, media en hotels te verhogen van 9 naar 21 procent. Dat moet 2,3 miljard euro opleveren. 

De Belastingdienst gaat de arbeidsrelaties weer controleren (wet DBA), wat bij veel zzp’ers zorgt voor onzekerheid. De grote vraag is: Kan ik na 1 januari 2025 nog werken als zzp’er? Het antwoord is niet simpel. Volgens Frank Alfrink, voorzitter van Vereniging ZZP Nederland, kunnen veel opdrachten ook in 2025 gewoon door zzp’ers worden ingevuld. Om goed voorbereid te zijn op 2025 heeft ZZP Nederland de Whitepaper ‘Schijnzelfstandigheid voorkomen’ opgesteld. Daarin staat wat je kan doen om als zzp'er verder te gaan. 

De verlaging van de zelfstandigenaftrek, de btw-verhoging en een eventuele verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) zorgen ervoor dat veel ondernemers in de kunst- en cultuursector vrezen voor hun bestaanszekerheid als ondernemer. Het verdienvermogen staat onder grote druk. Dit blijkt uit een enquête uit 2024 van Vereniging ZZP Nederland. Ondernemers in de kunst- en cultuursector zijn in grote mate (85%) tevreden tot zeer tevreden zijn met hun zelfstandig ondernemerschap. De grootste waarden van het ondernemerschap volgens de respondenten: vrijheid, onafhankelijkheid en flexibiliteit.
 
Er is een groot verschil in inkomen tussen de totale groep respondenten en de groep werkzaam in de culturele sector. Meer dan 35% van de respondenten uit de culturele sector geeft aan dat hun jaarinkomen minder dan €25.000,- bedraagt. Slechts 18% heeft een inkomen dat boven de €50.000,- per jaar ligt. Bijna 80% van de respondenten geeft aan dat het een probleem wordt om de kosten van een verplichte AOV en de verlaging van de zelfstandigenaftrek te verwerken in het tarief. Daarnaast geeft bijna 50% aan dat de afschaffing van het lage btw-tarief direct van invloed is op de hoogte van de factuur. 

Hoe maak je de omslag naar domeinoverstijgend samenwerken in gemeentelijk beleid? Dat onderzochten LKCA en actieonderzoeksbureau Pluut & Partners via participatief actieonderzoek, samen met de gemeenten Assen en Tilburg. Domeinoverstijgend samenwerken kan een gemeente veel opleveren, denk aan innovatiekracht en het bereiken van doelen en doelgroepen. Voorwaarde daarbij is wel dat ambtenaren en programmamakers in cultuur, zorg en welzijn samenwerken aan gemeenschappelijke doelen.

‘Actieonderzoek kan een katalysator zijn voor verandering,’ stellen Mark Smelik en Bettine Pluut van Pluut & Partners. Deze manier van werken bestaat uit actief veranderen en tegelijkertijd onderzoek doen, met als een van de resultaten inzicht in de werkzame elementen en slimme interventies die samenwerking in gemeentelijk beleid bevorderen. Alle resultaten zijn te lezen in Hoe doen we het samen (goed)? Samenwerking tussen cultuur, zorg en welzijn in gemeentelijk beleid.

In 2016 publiceerde het LKCA de eerste versie van de Basis voor Cultuureducatie, een handreiking voor een duurzame en kwalitatief hoogwaardige inrichting van cultuureducatie voor álle kinderen en jongeren op school, in de kinderopvang en in de vrije tijd. Acht jaar later zijn de maatschappelijke omstandigheden veranderd en is het denken verder ontwikkeld. Daarom is er nu een geactualiseerde versie: de Nieuwe Fundamenten voor Cultuureducatie.

De Nieuwe Fundamenten voor Cultuureducatie bestaat uit drie delen. Het eerste deel (Beschrijvingen) bevat een compleet geüpdatet overzicht van de context en de positie van cultuureducatie. In het tweede deel (Visie en vraagstukken) vind je een curriculumopzet en visie. Het derde deel schetst de vervolgstappen die in onze ogen wenselijk of nodig zijn om de positie van cultuureducatie te verbeteren, en de waarde van cultuureducatie voor de maatschappij en het individu ten volle te benutten.

Het jaarlijkse Platform ACCT event zet samen met de culturele en creatieve sector actuele arbeidsmarktvraagstukken op de kaart. Dit jaar vormt Theater Orpheus in Apeldoorn op 7 november het decor. Aan bod komen de belangrijkste onderwerpen van de Arbeidsmarktagenda én het werk van Platform ACCT: arbeidsvoorwaarden en collectieve afspraken, duurzame inzetbaarheid en professionalisering en vergroten van verdienvermogen.