Trends & Ontwikkelingen

Bij de opening van IDFA 2025 werd het Cultuurfonds Documentaire Stipendium uitgereikt. Deze stimuleringsprijs voor documentairemakers met bewezen kwaliteiten is €50.000 groot. De winnaar is Lidija Zelovic, die in haar dankwoord stelde dat “hoe meer ik me zorgen maak, hoe meer films ik maak”. Het Cultuurfonds Documentaire Stipendium wordt mogelijk gemaakt door een anonieme donateur en wordt uitgereikt sinds 2011.

Ook dit jaar bewees New Music Conference dat het dé ontmoetingsplek is voor iedereen die werkt aan en voor de toekomst van de Nederlandse componistencultuur. Componisten, musici, programmeurs en andere professionals kwamen voor deze dag samen in de Verkadefabriek in Den Bosch om van elkaar te leren, te delen en te inspireren. Dit jaar werden zoals alle voorgaande jaren de Buma Classical Awards uitgereikt tijdens New Music Conference.

Arjan Linker ontving de Buma Classical Award 2025 vanwege zijn opvallende aanwezigheid met zowel eigen composities als arrangementen in het culturele circuit in de afgelopen twee jaar.Klaas de Vries en Peter-Jan Wagemans mochten de Buma Classical Lifetime Achievement Award 2025 in ontvangst nemen. 

Culturele centra hebben het zwaar in het Land van Cuijk, zo ook Myllesweerd in Mill.  Myllesweerd biedt de Millse gemeenschap een breed scala aan activiteiten. Toch kampt Myllesweerd met flinke exploitatietekorten, voornamelijk door het tekort aan vrijwilligers en de daarmee samenhangende gestegen personeelskosten.Om dit gat te dichten keert de gemeente Land van Cuijk een eenmalige subsidie uit van maar liefst 132.973 euro. De gemeente Land van Cuijk wil gaan onderzoeken waar cultuurcentra in de gemeente tekortkomen in hun subsidies. Het moet in kaart brengen wat op termijn oplossingen kunnen zijn.

De gemeente Den Bosch heeft een streep gezet door de nieuwbouw van het Design Museum aan de Citadellaan. Wat betekent dit voor de musea in het centrum van de stad en de grootschalige ontwikkelingen in de Citadelpoort? Directeur Timo de Rijk moet ‘na een enorme tegenvaller en grote teleurstelling’ aan de slag. „Vooropgesteld: verhuizen was geen doel op zich, maar volgens de gemeente waren wij nodig in een nieuw stuk binnenstad. Wij wilden bovendien een beter pand.” 

Voor de musea in het centrum betekent dit dat het Design Museum voorlopig op de huidige locatie blijft en samenwerkingsmogelijkheden met het Noordbrabants Museum kan onderzoeken. Voor de Citadelpoort betekent dit dat de gemeente nu op zoek is naar een andere publiekstrekker, zoals een onderwijsinstelling, bioscoop, culturele organisatie of commerciële partij, voordat er later in 2026 een definitief besluit wordt genomen.

Nog een kleine twee maanden en dan heeft Zandvoort eindelijk zijn flink gemoderniseerde theater De Krocht binnen de monumentale muren van een voormalig kerkgebouw uit 1854. Decennia moest het wachten op een welverdiende opknapbeurt. Hoe lang was er al niets of nauwelijks meer gedaan aan theater De Krocht? Ongeveer veertig jaar. 

Gemeenteraad na gemeenteraad sprak in door de loop der jaren steeds wisselende samenstellingen keer op keer uit, dat hier ’nu toch echt’ wat gedaan moest worden. Dat De Krocht dat vanwege zijn maatschappelijk belang verdiende! Om de renovatie vervolgens maar weer naar achteren te schuiven als gemakkelijke manier om geld te vinden voor andere dingen. In 2020 kwam er dan toch eindelijk een eind aan dat vooruitschuiven en de oeverloze discussies wat een verbouwing dan eigenlijk mocht kosten.

Nu het Concertgebouw en de Stichting Chanukah Concert een compromis hebben gesloten over het optreden van de Israëlische voorzanger Shai Abramson bij het chanoekaconcert in december, is het aangekondigde kort geding van de baan. Maar de kernvraag blijft buiten beeld, stelt Maurits Jan Vink in een ingezonden brief in Het Parool. Waarom deed het eerdere besluit zoveel pijn binnen de Joodse gemeenschap, en wat zegt het over de manier waarop culturele instellingen omgaan met spanning?

Ondanks stevige concurrentie van de Sint trok het verjaardagsfeest van het Chassé Theater in Breda zaterdag honderden bezoekers. Onder hen liefhebbers van het eerste uur. En de directeur? Die glunderde de hele middag van trots.

Dertig jaar geleden trokken ze aan het kortste eind, de politici en andere Bredanaars die een bescheiden opvolging van schouwburg Concordia wilden. In 1995 opende een groot en groots Chassé zijn deuren, om daarna jaar na jaar het gelijk van de pleitbezorgers met lef te bewijzen. Het aantal bezoekers in die afgelopen dertig jaar, zo’n 8 miljoen, en de medewerkers maakten het Chassé Theater tot wat het nu is. Een niet weg te denken cultuurtempel in Breda, die de hele regio bedient.

Ooit waren er onder meer een bouwhandel, muziekschool, Airborne Museum en makelaarskantoor gevestigd. Maar sinds vorige week heeft het pand aan de Spoorstraat 1 in Best een kunstgalerie als bestemming, Meeting-ART. Al heel wat bezoekers wisten hun weg ernaartoe te vinden. „Het is een prachtig pand met mooie ruimtes en bouwkenmerken”, vertellen eigenaren Jos Piek en Marieke Snoeks. „We mogen dit de komende twee jaar huren. Op dit moment liggen we super zichtbaar en centraal voor bezoekers.”

De Dommelsche Watermolen krijgt deels een nieuwe invulling. Naast de verkoop van meel voor thuisbakkers zijn er plannen om het rijksmonument open te stellen als culturele en educatieve bestemming voor onder meer scholen en toeristen. 

De Dommelsche Watermolen wordt ruim 700 jaar geleden gebouwd en is sinds begin vorige eeuw in handen van de familie Van den Eijnden. Vanuit de nabijgelegen molenwinkel wordt er meel voor de thuisbakkers verkocht en jarenlang ook diervoer voor huis- en erfdieren. Met die laatste activiteit stopt de molenwinkel per 1 januari 2026. De molenwinkel is vanaf 1 januari 2026 twee dagen per week geopend voor de verkoop van bakmeel en bakingrediënten en accessoires voor de thuisbakker. Daarnaast wordt de watermolen zelf ingericht voor workshops en rondleidingen.        

Cultuur Oost opent samen met Cultuurfonds Gelderland, Voordekunst, Mondriaan Fonds, VSBfonds en Cultuur Academy het nieuwe Gelders Adviespunt Cultuurfinanciering. Binnenkort sluiten ook de provincie Gelderland en het Fonds voor Cultuurparticipatie aan. Met dit centrale loket willen de organisaties de drempel verlagen tot landelijke en regionale fondsen, zodat meer makers en instellingen uit Gelderland hun weg vinden naar financiering.

Financieringstrajecten kunnen ingewikkeld zijn, ook door de veelheid aan subsidies en fondsen. Daarom bundelt het adviespunt de spreekuren van verschillende fondsen én adviseurs in één overzichtelijke online omgeving. Via het online loket kunnen gebruikers zelf kiezen met welk fonds of met welke adviseur ze in gesprek willen gaan en direct een tijdstip plannen. De sessies vinden vervolgens digitaal plaats.

De Vlaamse Charlotte Van den Broeck (34) wint met haar boek over de Tasmaanse tijger de Boekenbon Literatuurprijs. Van den Broeck ontvangt een geldbedrag van 50.000 euro. De jury, onder leiding van voormalig staatssecretaris voor cultuur Gunay Uslu, prijst haar ‘vasthoudendheid en stilistische brille’. ‘Dit is het soort literaire non-fictie dat we zelden lezen. Zij is een absolute aanwinst voor het genre van de zoekende en onderzoekende non-fictie.’ 

Het Openluchtmuseum in Arnhem houdt in 2027 op met zijn tentoonstelling over De Canon van Nederland, waarmee in vijftig ‘vensters’ het verhaal van de Nederlandse geschiedenis wordt verteld. Hiermee verdwijnt de Canon, na de mislukte oprichting van Het Nationaal Historisch Museum tussen 2006 en 2010, uit de museale wereld. De tentoonstelling kwam tot stand in 2017, in samenwerking met het Rijksmuseum. De Canon van Nederland is te zien in het entreepaviljoen van het Openluchtmuseum en heeft ruim 15 miljoen euro gekost: 8 miljoen voor de verbouwing, 7,4 miljoen voor de bijzondere inrichting.

De Canon kreeg onderdak in het Openluchtmuseum na het fiasco rondom de oprichting van het Nationaal Historisch Museum. Dat museum moest ook in Arnhem komen, maar hoge kosten en geruzie over de locatie deden het initiatief de das om.

Na een kort ziekbed is zondagavond in Den Haag de schrijfster Yvonne Keuls (93) overleden. Dat maakte haar familie bekend. Ze schreef onder andere Jan Rap en z’n maat, De moeder van David S. en Het verrotte leven van Floortje Bloem. Keuls heeft meer dan negentig publicaties op haar naam staan, van toneelstukken en hoorspelen tot literaire televisiebewerkingen en romans. Veel van haar boeken werden bekroond en zijn uitgegroeid tot klassiekers van de Nederlandse literatuur. 

De uit Goes afkomstige modeontwerper David Laport is de eerste winnaar geworden van de Cultuurprijs Zeeland. Het was de eerste editie van de Zeeuwse Cultuurprijzen, een initiatief van de provincie en georganiseerd door Cultuurkwadraat. De prijzen zijn bedoeld om ‘uitzonderlijk talent en vakmanschap’ te belonen, van amateurkunst tot professionele kunstenaars en gezelschappen.

Filmmaakster Pien Vroonland uit Borssele werd uitgeroepen tot Cultuurtalent.  Bij de publieksprijs amateurkunst kreeg muziekvereniging ONDA uit Nieuw- en Sint Joosland de meeste stemmen. 

Meer dan een miljoen mensen kwamen afgelopen week naar Eindhoven en omliggende gemeenten om de twintigste editie van Glow met eigen ogen te zien. Zoveel bezoekers zag het lichtfestival niet eerder. Dat is een record voor het gratis festival. Het zal vast te maken hebben met het mooie weer en de jubileumeditie waarbij ook publieksfavorieten een comeback maakten. 

Jaarlijks laat het lichtfestival onderzoek doen naar de ervaringen van het publiek. „Glow was verbindend, horen we veel terug. Dat streven we als gratis festival ook na. Mensen voelen zich verbonden met de stad.” Die verbinding werd ook gevoeld in Helmond, Best, Oirschot, Veldhoven en nieuwkomer Lieshout, waar het drukker was dan vorige jaren. Exacte cijfers heeft ze niet, maar de regio heeft een flinke bijdrage geleverd aan die magische grens van een miljoen bezoekers, zegt Suzanne Maas namens de organisatie.

Beatbox dicht, De Singel weg, Kattegat ontruimd. In Zwolle verdwijnen de plekken waar jonge kunstenaars kunnen groeien sneller dan dat ze er bijkomen. Maar nu hebben drie creatievelingen hun oog laten vallen op het oude V&D-pand. „Als je iets wil veranderen, moet je groot durven denken.” Verschillende kunstenaarscollectieven bundelen hun krachten en dienen samen een voorstel in: een broedplaats waar kunstenaars kunnen werken, repeteren, experimenteren en optreden. En dat op een locatie die elke Zwollenaar kent.

Duurzaamheid staat definitief op de agenda in de cultuur- en evenementensector. Met zo’n 75 miljoen bezoekers per jaar produceert deze sector veel afval. VANG Buitenshuis helpt de sector bij het opzetten en implementeren van een circulaire bedrijfsvoering. Daarbij werkt VANG Buitenshuis samen met partners in het veld zoals het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCenW), Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), de Nederlandse associatie voor Podiumkunsten (NAPK), De Museumvereniging en Green Events.

VANG Buitenshuis heeft een online verzamelpagina gepubliceerd met praktische hulpmiddelen voor duurzame bedrijfsvoering in de cultuur- en evenementensector. De site biedt onder meer een zesstappenplan naar een afvalvrije organisatie, praktijkvoorbeelden en informatie over wetgeving rond herbruikbare materialen.

Popaanzee gaat verder onder de naam Popakkoord. De Zeeuwse popkoepel presenteerde de nieuwe identiteit tijdens een lancering in Poppodium De Spot in Middelburg, samen met muzikanten, makers en partners uit de regio. De organisatie wil met de naamswijziging de stap markeren van projectorganisatie naar netwerkorganisatie voor de provincie Zeeland. De rebranding moet leiden tot één herkenbaar en toegankelijk platform dat professionals, makers en podia beter met elkaar verbindt. 

Fair Pay, een onrealistische wens, of de enige weg naar het voortbestaan van de culturele en creatieve sector? Vingerwijzen tussen werkgevers en de overheid, financiële druk op de gehele sector en groeiende ontevredenheid bij werkenden: er moet iets gebeuren. Om het gat tussen Fair Pay en de huidige situatie te dichten zijn collectieve oplossingen, solidariteit en het nemen van verantwoordelijkheid nodig. 

Een gezonde cultuurarbeidsmarkt is niet alleen belangrijk voor werkenden, maar zorgt voor een divers, creatief en hoogwaardig veld, en draagt daarmee bij aan Brede Welvaart. Op 20 november is de slotavond over fair practice werken in Pakhuis de Zwijger. Waar liggen de kansen? Wie moet er aan de bak? Waar staan we over een jaar? En hoe verenigen we ons als sector naar de buitenwereld en de overheid toe?

Op 12 november presenteerde de Europese Commissie haar visie voor een levendig en geïntegreerd Europees cultuurlandschap met de lancering van het Cultuurkompas voor Europa. Dit toekomstgerichte kader is ontworpen om het EU-cultuurbeleid vorm te geven. Het Cultuurkompas zal het EU-beleid in vier belangrijke richtingen sturen, voor een EU die: de Europese waarden en culturele rechten hoog houdt en versterkt; kunstenaars en culturele professionals sterker maakt en mensen ondersteunt; gebruikmaakt van cultuur en cultureel erfgoed om concurrerender, veerkrachtiger en samenhangender te worden; en internationale culturele betrekkingen en partnerschappen bevordert.

In tijden van onzekerheid en verandering versterkt cultuur onze democratie, sociale cohesie, concurrentievermogen en veerkracht. Dit sluit aan bij de meest recente Eurobarometer over cultuur, waaruit blijkt dat 87% van de respondenten van mening is dat cultuur en cultureel erfgoed een zeer belangrijke plaats in de Unie moeten innemen, zodat burgers zich meer Europeaan voelen.

De financiële stabiliteit van de culturele sector staat onder toe­nemende druk. De overheid is de afgelopen twintig jaar verhou­dings­gewijs steeds minder aan kunst en cultuur gaan uitgeven. De teruggang is niet opgevangen door giften, sponsoring of inves­teringen door particulieren. Het volgende kabinet moet daarom 250 miljoen euro extra investeren in cultuurbeleid, stelt de Raad voor Cultuur in een op 14 november verschenen advies aan minister Gouke Moes (BBB) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zijn voorganger Eppo Bruins (NSC) had de raad als onafhankelijk adviesorgaan van de regering gevraagd te onderzoeken hoe de ‘financieringsmarkt’ voor cultuur kan worden verbeterd.

Sinds 2005 heeft cultuur volgens de raad, omgerekend naar nu, 500 miljoen euro op jaarbasis ingeleverd ten opzichte van andere sectoren. Nederland is daarmee een van de weinige EU-landen waar de cultuuruitgaven zijn gedaald. Het cultuurbudget van de overheid ligt inmiddels ook onder het Europees gemiddelde, schrijft de raad in het advies, getiteld Ieder zijn aandeel – Naar een evenwichtig financieel ecosysteem voor de cultuursector.

VANG Buitenshuis heeft een online verzamelpagina gepubliceerd met praktische hulpmiddelen voor duurzame bedrijfsvoering in de cultuur- en evenementensector. De site biedt onder meer een zesstappenplan naar een afvalvrije organisatie, praktijkvoorbeelden en informatie over wetgeving rond herbruikbare materialen.

Live muziek heeft sport, film en streaming ingehaald als populairste vorm van entertainment wereldwijd. Dat blijkt uit Living for Live, het nieuwe internationale trendrapport van Live Nation. Het onderzoek, gebaseerd op ruim 40.000 respondenten in 15 landen, laat zien dat 39% van de consumenten live muziek kiest als hun favoriete vrijetijdsbesteding. Concerten worden niet alleen als favoriete vrijetijdsbesteding genoemd boven film en sport, maar ze spelen ook een centrale rol in identiteit, cultuur en economie.

De Markt in Zeist is nu nog een plek die op dagen zonder warenmarkt of evenementen weinig uitnodigend oogt. Het plein mist levendigheid en samenhang, terwijl het om een zeer belangrijk deel van het centrum van Zeist gaat. De gebiedsvisie is opgesteld samen met vele betrokkenen en biedt richting voor de ontwikkeling van dit belangrijke gebied.  

De Gebiedsvisie Markt gaat uit van nieuwbouw van een huis voor cultuur en ontmoeting. Op basis van onderzoeken naar renovatie en uitbreiding ten opzichte van nieuwbouw komt het college tot de conclusie dat nieuwbouw sterk de voorkeur heeft. Dit sluit ook beter aan op de ambities om cultuur en ontmoeting samen te brengen en een aantrekkelijke Markt te realiseren.

De realisatie van het sociaal-cultureel centrum in Pijnacker gaat minimaal 1,4 miljoen euro meer kosten dan gedacht. Omdat niet duidelijk is waar dat verschil in zit, eist de politiek woensdagavond in een extra debat opheldering. Het nieuws viel bij menig politicus rauw op het dak. Het gemeentebestuur wil de tijd die met het doorschuiven van het SCC wordt gecreëerd ‘benutten om het ontwerp van het SCC aan te passen aan recente inzichten’.

Gemeenten, provincies en het Rijk verdelen miljoenen euro’s aan meerjarige subsidies in de cultuursector. Adviseurs van KWINK groep onderzochten hoe deze subsidies worden toegekend en stelden op basis daarvan een lijst met do’s en don’ts op voor gemeenten, provincies en de Rijkscultuurfondsen.

De visie van KWINK is: het hoeft niet helemaal anders. Een tenderprocedure in combinatie met een integrale afweging kan best goed werken, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Het slim inrichten van het proces maakt het mogelijk om de subsidies zo te verdelen zodat de betrokkenen over het algemeen tevreden zijn en zodat er een levendig cultureel klimaat blijft bestaan.

Drie maanden lang duurde deze zomer de graffiti-battle in De Berenkuil in Eindhoven. Om het einde te markeren, heeft kunstenaar Niels Bakkerus er nu een mural gemaakt, en hij zette een filmpje online met alles wat op de muur heeft gestaan. Dat ging viral en is op Instagram al bijna 9 miljoen keer bekeken. „Het is absurd hoe vaak dit filmpje bekeken is”, vertelt Bakkerus. „Eerst zorgden de graffiti’s vooral lokaal voor veel ophef, maar nu is dat wereldwijd. Ik heb dat nog nooit meegemaakt met een graffiti”. 

Lichtprojecties langs de Dommel, duizenden internationale bezoekers en een wijk waar warme chocolademelk wordt geschonken aan voorbijgangers. Glow 2025, de twintigste editie, is in volle gang. Eindhoven transformeert in een lichtgevende ontmoetingsplek vol kunst en verhalen. 

Glow draait om licht en beeld. Wie bij publieksfavoriet Zonnebloemen voor Van Gogh even de ogen sluit en alleen luistert, waant zich in Dubai of op de overstapluchthaven van Frankfurt. Geen auto’s, geen brommers, alleen geroezemoes in allerlei talen. De route trekt per avond grofweg 100.000 bezoekers. 

Zaterdag opende burgemeester Marcel Delhez met een druk op de knop de eerste editie van Glow in Veldhoven. Meteen nadat hij Veldhoven in de schijnwerpers plaatst vanaf de parkeerplaats bij De Plaatse, ontvouwen zich over een afstand van anderhalve kilometer meerdere lichtobjecten. „Dit is echt een aanwinst voor Veldhoven,’’ zegt Delhez als hij kinderen hand in hand met hun ouders de Ceciliakerk binnen ziet gaan. „Ik ben hier nu zeven jaar burgemeester en Eindhoven heeft al twintig jaar Glow.’’ Vorig jaar vloeide het lichtfestival al uit over randgemeenten als Geldrop en Best. Nu ook Veldhoven meedoet, voelt dit compleet, vindt hij.

Na de verwoestende Watersnoodramp van 1953 schonken verschillende landen houten prefabhuizen aan de Nederlandse bevolking. Van die huizen worden er nu 45 tot rijksmonument verklaard. De woningen vertellen bijzondere verhalen over veerkracht, modern wonen en (inter)nationale solidariteit.

Willem van Zeeland - voormalig hoofdredacteur van de VPRO, wordt de nieuwe directeur bestuurder van de Dutch Design Foundation (DDF). Dat is de organisatie achter onder andere de Dutch Design Week in Eindhoven.

Van Zeeland start per 1 januari en is daarmee de opvolger van Martijn Paulen die na 12,5 jaar het stokje overdraagt. Van Zeeland is geen onbekende in de creatieve sector. Voor zijn hoofdredacteurschap bij de VPRO heeft hij ruime ervaring opgedaan, bijvoorbeeld als lid in de Raad van Toezicht van Eurosonic Noorderslag en hoofd programma bij Tivoli Utrecht. Sinds 2024 is hij tevens lid van de Raad van Commissarissen van Koninklijk Theater Carré in Amsterdam.

Wethouder Dolf Warris en theaterdirecteur Sjoert Bossers hebben de samenwerking voor de nieuwbouw van De Lievekamp officieel bekrachtigd. De gemeente Oss neemt de leiding over de bouw van het nieuwe theater. Met de ondertekening is de taakverdeling duidelijk. De Lievekamp bepaalt de inhoud en visie van het theater, terwijl de gemeente Oss de planning, uitvoering en bouwbegeleiding op zich neemt. 

Afgelopen week betrapte wethouder Bertus Jeensma van de gemeente Elburg zichzelf: hij zat te klappen bij een optreden van Cari Soprani, drie dames die zingend prachtige klassieke muziek lieten horen. En nog verrassender: hij zat er niet omdat het moest. Maar omdat hij er zelf voor koos om te gaan (ook dat moet ik eerlijk toegeven). Jeensma: “Dat is precies wat ik zo mooi vind aan kunst en cultuur. Kunst en cultuur zet, net als actief sporten en bewegen heel even de schakelaar om. En dat is gezond en geeft je rust.” De wethouder doet een oproep: “Laat je verrassen. Want soms blijkt dus gewoon… dat je bij klassieke muziek zit te klappen. En dat voelt best lekker!”