Trends & Ontwikkelingen

In een uitgebreid afscheidsbericht neemt Stichting StrandLAB Almere deze week definitief afscheid van de stad. Op 31 december 2025 sluit de culturele broedplaats op het Almeerderstrand voorgoed de deuren. De organisatie stopt vanwege structurele bezuinigingen, maar vertrekt niet zonder een stevige waarschuwing in hun laatste boodschap: "Elke keer dat er een culturele organisatie stopt, doet Almere een stap terug." Volgens StrandLAB is cultuur essentieel om de stad volwassen te laten worden. "Om inwoners te verbinden is een gedeelde cultuur nodig," aldus StrandLAB. "Door kunst en cultuur financieel te korten, komt men bedrogen uit."

Elise van der Laan (37) werd afgelopen week verkozen tot de eerste landelijke Cultuurcoach van het Jaar. De Assense is cultuurcoach bij Sociaal Werk De Schans in de gemeente Westerkwartier. Van der Laan: „Ik ben er heel trots op dat ik de eerste ben die deze titel mag dragen. Het is fijn om waardering te krijgen voor wat je doet."

Een cultuurcoach is een spin in het culturele web. "Ik help verenigingen bij het aanvragen van subsidies. En ik help scholen bij hun cultuureducatie, voor basisscholen en het voortgezet onderwijs. Ik ben ook nog verantwoordelijk voor sociaal-maatschappelijke projecten. Dan gaat het erom hoe je kunst en cultuur inzet om er voor te zorgen dat mensen gelukkig en blij worden. Het verschilt overigens per cultuurcoach wat de taken zijn.”

De herziene Canon van Amsterdam legt sterk de nadruk op het koloniale verleden van de stad. Veel vensters behandelen onderwerpen zoals de VOC, WIC en de doorwerking van kolonialisme in Amsterdam, terwijl bekende Amsterdammers minder aandacht krijgen. Critici vinden dat bijna alles nu wordt gekoppeld aan kolonialisme, wat discussie oproept over balans in de geschiedschrijving.

De onrust was groot toen vorig jaar werd aangekondigd dat de Belastingdienst zou gaan handhaven op schijnzelfstandigheid: er zouden lege klassen dreigen en een zorginfarct. Toch is 94 procent van de zzp’ers gewoon blijven ondernemen. Wat wel opvalt: na meer dan een decennium waarin het aantal zzp’ers onstuimig en ononderbroken toenam − van 600 duizend in 2009 naar 1,2 miljoen in 2024 − is dit jaar voor het eerst een daling te zien. 

Die daling is vooral terug te zien in de zorg. De grootste relatieve afname zit in de financiële sector (35 procent). In de culturele sector was vorig jaar 36 procent zzp’er, en dat is vrijwel niet gewijzigd. ‘De culturele sector is verslaafd aan zzp’ers’, zegt Thomas Drissen van De Creatieve Coalitie. ‘Nergens werken zoveel zelfstandigen.’ Dat is volgens Drissen deels inherent aan het werk (‘Rembrandt was ook ondernemer’) maar ook het gevolg van het ongelijke speelveld. 

Boijmans, Museum Rotterdam, het Fotomuseum: in Rotterdam gingen de afgelopen jaren meer musea dicht dan open. De verbouwing van Boijmans sleept al sinds 2019, het Stadsmuseum zocht jaren naar een nieuwe locatie, de heropening van het Fotomuseum werd uitgesteld na het ontslag van de directeur. En dan dreigde ook nog het Mariniersmuseum te verdwijnen.

Maar er lijkt licht aan het eind van de tunnel - en niet zo’n beetje ook. Nieuwkomer Fenix krijgt internationaal lof en trok in een half jaar al 250.000 bezoekers. Het Stadsmuseum krijgt in de Steigerkerk eindelijk een nieuw onderkomen, het Fotomuseum in Santos gaat in februari alsnog open. En donderdag volgde de grootste stap: de gemeenteraad stemt in met de grootscheepse verbouwing van Boijmans. Een operatie van 359 miljoen euro, waarvan de gemeente 270 miljoen financiert. Volgens de planning opent het vernieuwde Boijmans in 2030. In de pijplijn ook nog Brutus, het project van kunstenaar Joep van Lieshout en architect Nanne de Ru, die in Rotterdam-West één van de grootste musea voor hedendaagse kunst in Nederland willen realiseren.

De sluitingsdata van de regelingen van het Mondriaan Fonds voor 2026 staan nu op de website. Niet alle regelingen zijn al geopend voor aanvragen. Het Mondriaan Fonds is het publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en erfgoed uit Nederland. 

De jubileumeditie van Lustwarande vindt komende zomer plaats van 14 juni tot en met 27 september. Het evenement kon doorgaan dankzij nieuwe subsidies van de gemeente Tilburg en andere fondsen. Oorspronkelijk zou het vijfentwintigjarig jubileum van Lustwarande in de zomer van dit jaar plaatsvinden. Dit werd echter afgelast omdat de gemeente Tilburg geen subsidie meer verstrekte via de regeling Professionele Kunsten 2025-2028. In het najaar heeft Lustwarande een beroep gedaan op de regeling Stadsbrede Evenementen, waarna vorige week duidelijk werd dat deze subsidie is toegekend.

Met deze bijdrage en steun van de provincie Noord-Brabant, het Mondriaan Fonds, Fonds 21 en het Cultuurfonds kan de jubileumeditie MATERIAL WORLDS alsnog plaatsvinden. Deze editie richt zich op hedendaagse kunst en toont internationale ontwikkelingen in sculptuur.

Cultuur leeft in ’s-Hertogenbosch. De nieuwe Monitor Impact Cultuur laat zien dat de stad bruist van creatieve energie. In 2024 vonden er ruim 2.300 voorstellingen, 60 tentoonstellingen en 350 producties plaats. Deze trokken meer dan 1 miljoen bezoekers. Ook op landelijk niveau doet ‘s-Hertogenbosch het goed: de stad staat op plek 5 in de ranglijst voor podiumkunstaanbod van de 50 grootste Nederlandse gemeenten. Inwoners zijn positief over de veelzijdigheid en het ruime culturele aanbod in onze gemeente. Het merendeel geeft aan dat kunst en cultuur belangrijk is voor de samenleving, en een meerderheid vindt het ook belangrijk voor zichzelf. De economische impact van cultuur is sterk in de gemeente. 

Tegelijkertijd staan onze culturele instellingen voor financiële uitdagingen. Uit een analyse van de jaarcijfers van de zeven grote culturele instellingen blijkt dat de kosten sinds 2019 fors zijn gestegen door hogere personeelskosten en energieprijzen. De inkomsten stijgen onvoldoende mee, wat ten koste gaat van het eigen vermogen. Dat maakt de instellingen kwetsbaar. 

Met de overname van amusementsreus Warner Bros. Discovery (WBD) door streamingdienst Netflix wordt ook Hollywood veroverd door een bedrijf dat zijn succes dankt aan nieuwe technologie. Zoals eerder techbedrijven een hoofdrol gingen spelen op de markt van muziek (Apple, Spotify), boeken (Amazon, Apple) en televisie (YouTube), krijgt nu ook de filmwereld een dominante speler uit de technologiehoek. Daardoor is de overname niet alleen een enorme zakelijke transactie. Het is ook een machtsverschuiving met grote, wereldwijde culturele gevolgen.

Als de mededingingsautoriteiten in de VS en de EU en de aandeelhouders van WBD de overeenkomst goedkeuren, krijgt Netflix de legendarische film- en televisiestudio’s van Warner Bros in handen, inclusief de enorme catalogus van oude en nieuwere succesfilms en -series en de rechten daarop. En zeker zo belangrijk: de grootste betaalde streamingsdienst ter wereld krijgt met deze overname de concurrerende streamingsdienst HBO Max erbij. De grote economische en culturele machtsconcentratie bij Netflix heeft al  voordat de deal rond was tot zorgen geleid. Weliswaar heeft Netflix verzekerd dat het films van de studio’s die het nu in handen krijgt in de bioscoop zal blijven uitbrengen, maar bioscoopeigenaren vrezen dat de streamingdienst bevoordeeld wordt.

Het Tilburgse illustratieduo Loulou & Tummie maakt al bijna twintig jaar illustraties. Hun opdrachtgevers, van Disney tot Heineken, zitten over de hele wereld. „Het is tof als je werk tastbaar wordt, zoals op een boek, mok, knuffel of kleding.”

Loulou & Tummie, alias Laurens en Chantal Schellekens, leerden elkaar kennen op de Sint Joost Kunstacademie in Breda. In 2008 werd hun naam LouLou & Tummie officieel. Laurens: „We merkten dat deze naam lekker bekt en dat het goed past bij de lading van onze illustraties.” Hoewel ze samen een studio hebben, werken ze ook aan eigen projecten. 

Brabant zet een stevige stap om de 'Street culture & sports scene' te versterken. De provincie investeert €450.000 in een traject om makers, initiatieven en lokale samenwerkingen binnen de scene te verbinden en beter zichtbaar te maken. Met de aanpak wil de provincie meer jongeren bereiken en in beweging krijgen. De 'scene' is een dynamische en creatieve en vaak informele beweging van met name jongeren, waarin sport, kunst, beweging en lifestyle samenkomen. Van hiphop, graffiti en skateboarden tot freestyle voetbal en 3x3 basketbal.

Makers en losse initiatieven weten bestaande ondersteuning en regelingen niet te vinden of vallen tussen wal en schip wanneer ze er toch gebruik van willen maken. BrabantSport, uitvoeringspartner van de provincie, gaat in opdracht van de provincie aan de slag met toekomstbestendiger maken van de snelgroeiende scene.

Het college van burgemeester en wethouders van Veenendaal heeft besloten bij de gemeenteraad het vereiste investeringsbudget aan te vragen voor de bouw van het nieuwe Theater Lampegiet. Met dit besluit zet het college een volgende stap richting een toekomstbestendig cultureel hart voor de stad.

Wethouder Cultuur Dylan Lochtenberg benadrukt het belang van deze investering: ,,Veenendaal verdient een theater dat past bij de ambitie en groei van onze stad. Het nieuwe Theater Lampegiet wordt een plek waar cultuur verbindt, inspireert en ruimte biedt aan makers, verenigingen en bezoekers. Bovendien draagt het bij aan een bruisende binnenstad. Als de raad dit budget in januari beschikbaar stelt, kunnen we verder met de realisatie van het theater.”

Wat opvalt in de overzichten is dat ook steeds meer niet-Engelstalige artiesten een groter publiek weten te bereiken.  "Dit sluit aan bij de bredere trend dat luistergedrag steeds internationaler wordt en dat muziek uit verschillende regio's een groter publiek bereikt", aldus de woordvoerder van Spotify.

Het is voor wie zich in de beeldende kunst begeeft een van de spannendste eindejaarslijstjes: de ‘Power 100’ van internationaal kunsttijdschrift ArtReview. De lijst belooft een overzichtelijke rangschikking van de museumdirecteuren, kunstenaars, denkers en galeriehouders die de dienst uitmaken. Niet alleen staat kunstenaar Ibrahim Mahama uit Ghana bovenaan de eindejaarslijst van ArtReview met de honderd invloedrijkste mensen in de kunstwereld, ook veel van de andere namen op de ‘Power 100’ zijn afkomstig uit de Afrikaanse diaspora of uit Afrika.

New York als centrum van de kunstwereld lijkt te hebben afgedaan: kunstbobo’s van nu veroveren de wereld vanuit bijvoorbeeld Egypte, Ghana of de Verenigde Arabische Emiraten. Daarnaast lijkt de macht van galeries tanende, een beweging die zich al een aantal jaar aftekent in de lijst. Privaat geld en in het bijzonder verzamelaars die optreden als mecenassen, maken een opmars.

Tijdens de 55^ste editie van het International Film Festival Rotterdam (29 januari – 8 februari) wordt de Robby Müller Award uitgereikt aan Yorik Le Saux. De cinematograaf stond achter de camera bij films van onder andere François Ozon, Claire Denis en Steve McQueen. De Robby Müller Award is een gezamenlijk initiatief van IFFR, de Netherlands Society of Cinematographers (NSC) en Andrea Müller-Schirmer, de echtgenote van Robby Müller. Jaarlijks kiezen zij en een jury van filmprofessionals een winnende ‘beeldmaker’ die in de geest van wijlen Robby Müller een authentieke, geloofwaardige en aangrijpende beeldtaal heeft ontwikkeld met zijn of haar gehele oeuvre. 

Overal in Nederland – van Groningen tot Maastricht, van Arnhem tot Rotterdam – werken muzikanten, podia en coaches samen om nieuw talent een stap verder te brengen. In oefenruimtes, backstagekamers en studio’s ontstaan samenwerkingen die muziekstromingen verbinden en nieuwe perspectieven creëren binnen pop, hiphop en dance. Met de regeling Muziekhubs ondersteunt Fonds Podiumkunsten deze samenwerkingen structureel. De hubs creëren ruimte voor onderzoek, ontwikkeling en ontmoeting, en bieden talent de kans om te groeien als maker én performer. Denk bijvoorbeeld aan het creëren van onderzoeks- en ontwikkelmogelijkheden, het faciliteren van optredens, het bieden van artistieke of zakelijke begeleiding, het verstrekken van opdrachten of het aanbieden van residenties.

In de landsdelen Noord, Oost, Zuid en Midden is elk één muziekhub toegekend. In West-Nederland heeft de adviescommissie, geadviseerd twee muziekhubs te honoreren – waaronder één met een uitgesproken focus op hiphopmuziek. Dit is mogelijk gemaakt vanuit het flexibele budget binnen de regeling.

Deze subsidie maakt het mogelijk om evenementen te organiseren die bijdragen aan een bruisende stad, aan verbinding, aan talentontwikkeling, aan economische impact en ze dragen bij aan een positief (inter)nationaal imago. De regeling staat los van de budgetten voor kleinschalige evenementen, meerjarensubsidies, sinterklaasintochten, carnaval, de diverse avondvierdaagsen en studentenevenementen.

Wethouder Maarten van Asten (Evenementen): “Tilburg is een stad waar ruimte is voor nieuwe ideeën en waar bekende evenementen door kunnen blijven ontwikkelen. Met de selectie voor deze 26 evenementen investeren we in creativiteit, talent en samen vieren. Op deze manier zorgen we ervoor dat Tilburg blijft bruisen, voor iedereen.” De evenementen die subsidie ontvangen zijn uiteenlopend van culturele festivals zoals Murf/Murw, sportevenementen zoals het NK Kunstrijden & Challenge Cup, activiteiten voor het gehele gezin zoals het Tilburgs Wintercircus en vernieuwende evenementen zoals Shred or Sink en Illustrada. 

Ontdek hoe ChatGPT je helpt slimmer, creatiever en efficiënter te werken. Zie het als een digitale collega die altijd meedenkt. Of je nu teksten schrijft, campagnes ontwikkelt of een communicatiestrategie uitstippelt: met de juiste vragen haalt ChatGPT het beste uit jouw werk. Sneller, scherper en met meer inspiratie. CultuurSchakel deelt tips. 

Hoe geef je burgerschapsonderwijs vorm op een manier die binnenkomt bij studenten? Bij ROC Nijmegen hebben ze daar een krachtig antwoord op: het programma Persoonlijk Burgerschap, waarin kunst en cultuureducatie een belangrijke rol spelen. Het doel: studenten helpen om zich bewust te worden van zichzelf, hun omgeving en hun rol in de samenleving.

Op de Internationale Dag voor mensen met een Beperking lanceert PodiumINC de tweede editie van de Staat van de Inclusieve Podiumkunsten. Dit jaar zet de stichting de schijnwerper op inclusieve talentontwikkeling. Een onderwerp waar volgens hen nog weinig aandacht voor is. ‘Dit terwijl inclusieve talentontwikkeling en toegankelijk kunstvakonderwijs aan de basis staan om tot structurele veranderingen te komen. Alleen zo kunnen we daadwerkelijk een inclusieve kunst en cultuursector realiseren.’

Het demissionaire kabinet wil het ‘verheerlijken’ van terroristische misdrijven en ‘steun betuigen’ aan terroristische organisaties expliciet strafbaar stellen. Volgens een coalitie van organisaties uit de culturele en creatieve sector dreigt daarmee niet alleen extremistische propaganda te worden geraakt, maar ook makers, schrijvers, en andere professionals die onze samenleving informeren, bevragen en verbeelden. De zeven betrokken organisaties stuurde een brief aan de Tweede Kamerfracties van CDA en D66, de informerende partijen. 

Kunst is bepalend voor de kwaliteit van de ruimte in Nederland. Toch ontbreekt hedendaagse kunst nog in de ontwerp Nota Ruimte. Dat moet echt anders, want kunst hóórt in het ruimtelijke domein en de openbare ruimte. Vind jij dat ook? Gebruik dan vooral je recht op inspraak en reageer op de ontwerp Nota Ruimte. Geen inspiratie of tijd? Gebruik de tekst van een voorbeeldbrief op de website van de Kunstenbond. 

Discovery Museum in Kerkrade staat in het teken van wetenschap en technologie. In 1998 opende het als plek waar het verhaal van de mijnen en industrie centraal stond. Inmiddels heeft het museum een bredere missie: kinderen en jongeren enthousiast maken voor een duurzame toekomst. Het museum draait grotendeels op cultuursubsidie en zocht naar nieuwe mogelijkheden om het bedrijfsleven structureel aan zich te binden. Een aantal jaar geleden kozen ze voor een nieuwe aanpak: ‘maatschappelijk aandeelhouders’ in plaats van sponsors. Een artikel over hoe dat is ontstaan en wat het voor het museum heeft betekend.

Voor veel podiumkunstinstellingen en -producenten geldt dat ze hun producties graag ook online beschikbaar zouden willen stellen. Maar ja, ‘de rechten…’, klinkt het dan vaak. Bij het Internationaal Theater Amsterdam (ITA) hebben ze veel ervaring met het online beschikbaar stellen van hun voorstellingen. Het regelen van de rechten – zowel voor de fysieke als de digitale voorstelling – is inderdaad een tijdrovend klusje, maar dat hoeft je er niet van te weerhouden je voorstelling online te delen. Timur Topez, contractenmanager bij ITA, legt in een video uit hoe ze bij ITA het regelen van de rechten aanpakken.

Bij het Friese, meertalige theatergezelschap Tryater is digitale toegankelijkheid geen 'extraatje' meer, maar een standaard onderdeel van het werk. Annelies Visser, medewerker digitale toegankelijkheid, deelt hoe zij met slimme middelen en een open blik toegankelijk theater opzetten – zodat écht iedereen kan komen kijken. 

Tryater heeft de afgelopen twee jaar diverse praktische oplossingen getest om de beleving te verbeteren. De nadruk ligt op middelen en technologie die de drempel verlagen: Smart Glasses voor doven en slechthorenden, audiodescriptie voor blinden en slechtzienden en meet and feel. 

Op donderdag 27 en vrijdag 28 november bracht de Raad voor Cultuur een tweedaags werkbezoek aan de provincie Zeeland. In Middelburg, Terneuzen, Vlissingen en Ouwerkerk ontvouwde zich een rijk palet aan ontmoetingen met culturele instellingen, makers, bestuurders en talenten. Het bezoek liet zien hoe cultuur, historie, landschap en gemeenschap hier op een eigen, betrokken manier in elkaar grijpen en hoe Zeeland blijft vernieuwen zonder de wortels uit het oog te verliezen.

Jan Baanstra, adviseur Cultuuradvies op Maat bij Kunstloc, stond twintig jaar aan het roer bij dansgezelschap De Stilte in Breda. In die jaren groeide het gezelschap uit tot een internationale instelling en initieerde Jan diverse festivals. Ook ging hij samenwerkingen aan met het onderwijs en de kinderopvang in Breda. Lobbyen is voor hem iets heel natuurlijks en zeker geen ‘vies woord’.  “Lobbyen doe je altijd en gaat om een band opbouwen waarbij beide partijen iets aan elkaar hebben.” Hij vertelt hoe je dit aanpakt. 

Minister Moes (OCW) informeert de Tweede Kamer over de uitvoering van de motie van de Tweede Kamerleden Van der Velde en Wilders (beiden PVV). De motie verzoekt de regering om te verkennen of het mogelijk is om circa € 1,6 miljoen aan Opera Zuid toe te kennen uit de beschikbare middelen bij het Fonds Podiumkunsten.

De minister concludeert dat het gevraagde bedrag niet gevonden kan worden in beschikbare middelen bij het FPK.  De reeds
verleende subsidie aan het FPK kan niet worden aangepast, het bestemmingsfonds OCW biedt geen dekking en de middelen in de bestemmingsreserves van het fonds zijn nodig voor de doelen waarvoor zij zijn bestemd. De minister gaat er dan ook van uit dat de instelling deze subsidieperiode haar activiteiten uitvoert op basis van de begroting. 

In het programma MIND-CARE staat de heilzame werking van kunstonderwijs voor leerlingen met mentale problemen centraal. LKCA ontwikkelt samen met het Duitse BKJ een toolbox die kunstprofessionals hierbij gaat ondersteunen. LKCA-adviseur Jan van den Eijnden en docentenopleider Kesha Felipa vertellen hoe deze vorm krijgt. 

De laatste jaren, zeker sinds de covid-lockdowns, staat de mentale gezondheid van jongeren volop in de belangstelling. Talloze rapporten wijzen uit dat kunst- en cultuurbeoefening een belangrijk middel zijn om jongeren te ondersteunen. Van 3-5 december wordt de conferentie Creativity as Mind Care gehouden in Berlijn. Daaraan voorafgaand sprak de Cultuurkrant met twee betrokkenen.

Djodjie Rinsampessy werkt als cultuurcoach in Assen (Drenthe), Michiel van der Zanden werkt in Gilze en Rijen en Elise van der Laan in Westerkwartier (Groningen). Ze maken alle drie kans op de titel ‘Cultuurcoach van het Jaar’. Op het LKCA staat interviews over hun drijfveren. 

In het nieuwe inspiratieverhaal van Cultuurconnectie aandacht voor RICK uit Weert. RICK maakte de draai van een klassieke cursusinstelling naar een organisatie in verbinding met onderwijs en sociaal domein. Het brengt veel moois teweeg, zowel in de organisatie als in de regio. RICK weet zo goed verschillende domeinen te verbinden, dat gemeenten uit Midden-Limburg bij hen aankloppen met sociale vraagstukken. 

ICK was decennialang een cursusinstelling pur sang, maar liet die aanpak rond de eeuwwisseling los. Directeur-bestuurder Frank Rademakers erkent dat zo’n nieuwe en overstijgende aanpak vraagt om een cultuurverandering. Een belangrijke factor is dat RICK niet denkt in grenzen tussen disciplines en domeinen. ‘Als grenzen vervagen, ontstaan er nieuwe creatieve verbindingen.’

Versterking van de bestaande ontwikkelingsmogelijkheden voor Haags talent is de beste optie om de functie van Parkpop voort te zetten. Dat staat in een onderzoek dat de Haagse popsector vandaag presenteert. Nadat duidelijk was geworden dat het gratis popfestival niet terug kon keren in de oorspronkelijke vorm, heeft de Haagse popsector een onderzoek geïnitieerd om verschillende scenario’s uit te werken. Om de belangrijke functie van Parkpop te behouden, hebben de Haagse popsector en de gemeente hun voorkeur uitgesproken om in te zetten op het versterken van bestaande Haagse festivals, zoals Bevrijdingsfestival, The Life I Live, Kaderock en Sniester. 

’Een droom’, zo omschrijft zangeres Luna de Nijs (19) de creatieve broedplaats die zij en andere artistieke jongeren van het culturele jongerenplatform Artquake met elkaar hebben gecreëerd. In het voormalig schoolgebouw de Eclips in Heerhugowaard kunnen ze zich volledig storten op hun passie: muziek maken, dansen of schilderen. Er is echter veel onzekerheid over zowel het pand als het voortbestaan van Artquake. 

Het gebouw, dat is omgedoopt tot Creative Space Artquake, is in principe nog een jaar beschikbaar voor de jongeren. Daarna is de toekomst onzeker. Want tot nu toe krijgt Artquake alleen een activiteitenbudget voor de activiteiten die het jongerenplatform organiseert en zelfs over dit budget is voor volgend jaar nog geen zekerheid gegeven door de gemeente. ,