Trends & Ontwikkelingen

Kleding is vaak te kwetsbaar om te laten zien in een museum. Nu kun je 140 jurken, jassen en mutsen in detail en van alle kanten bekijken in een ‘online museum’. Zelfs de gerepareerde mottengaatjes zijn zichtbaar.

Historische kleding is vaak erg kwetsbaar en daarom zijn mooie kostuums uit museumcollecties maar zelden of soms nooit meer te zien. Daar brengt de website Modemuze.nl, waarin 23 musea en instellingen uit Nederland en Vlaanderen samenwerken, digitaal verandering in. Op de website is een knop toegevoegd: ‘Bekijk collectie 360’. De deelnemende musea kozen gezamenlijk 140 objecten uit die met een 360 gradentechniek gefotografeerd zijn, denk aan een couture-outfit van Dior, kleding van een punker of Volendammer dracht.

Renovatie van cultureel centrum Jan van Besouw mag van burgemeester en wethouders van Goirle 9,9 miljoen euro kosten. „Uit drie scenario’s kiezen we voor de optimale variant”, laat wethouder Koos Krook (CDA) weten. De ‘huiskamer van Goirle’ vraagt al jaren om investeringen in de technische installatie, met name de klimaatbeheersing. Het kwam de afgelopen jaren voor dat bezoekers tijdens voorstellingen uit een verhitte theaterzaal wegliepen. Verduurzaming moet er ook toe leiden dat de energierekening omlaag gaat.

Honderden acteurs, regisseurs en andere filmprofessionals weigeren nog samen te werken met Israëlische filmbedrijven en -organisaties die “betrokken zijn bij de genocide en apartheid tegen het Palestijnse volk”.

In een afgelopen weekend gepubliceerde verklaring schrijven de ‘Film Makers for Palestine’ dat ze de “kracht van cinema om percepties te beïnvloeden” erkennen. „In deze urgente crisis, waarin veel van onze regeringen het bloedbad in Gaza mogelijk maken, moeten we er alles aan doen om de medeplichtigheid aan die aanhoudende horror aan te pakken.”

Van februari tot juli 2025 is op verschillende locaties in Noord-Brabant door vrijwilligers gewerkt aan een vijfendertig meter lang wandkleed. Nu het af is, wordt het getoond in het Textielmuseum in Tilburg. Het maakt deel uit van het landelijk project ‘Draden van ons slavernijverleden’. Doel is om bewustwording over ons koloniale slavernijverleden te vergroten.

De culturele vrijheid staat onder druk. Dat raakt kunstenaars, theaters en popzalen, bezoekers van musea. Eigenlijk raakt het iedere Nederlander, want ‘cultuur houdt de samenleving open’. Vandaar dat er dit jaar vele onderzoeken, vergaderingen en discussiedagen zijn over culturele vrijheid die van twee kanten onder vuur ligt. De eerste kant is die van de politiek. Een voorbeeld van een aanval op een artiest kwam deze zomer vanuit de VVD. Op gemeentelijk niveau is de druk welhaast nog groter. 

De toon van het debat zoals dat in de politiek wordt gevoerd, slaat over naar andere plekken in de samenleving, zegt de directeur van de Boekmanstichting Jan Jaap Knol. En daar zit de tweede kant die de culturele sector onder vuur neemt. Die komt vanuit de gepolariseerde samenleving. 

Filmstudio Warner Bros. klaagt AI-plaatjesmaker Midjourney aan voor copyrightschending. Gebruikers kunnen makkelijk afbeeldingen en filmpjes genereren met beroemde superhelden en tekenfilmfiguren waar Warner Bros. het alleenrecht over heeft. Warner Bros. eist tot 150.000 dollar schadevergoeding per overtreding. Midjourney heeft nog niet gereageerd op de claim. 

Het Netherlands Production Incentive heeft in tien jaar tijd bijgedragen aan de groei van de Nederlandse filmwereld, die in financieel opzicht drie keer zo groot is geworden, internationaliseerde en professionaliseerde. Volgens de evaluatie die het Filmfonds gisteren publiceerde, loopt de regeling nu echter tegen zijn grenzen aan. De economische regeling faciliteert het maken van duurdere films en stimuleert internationale coproducties. Een van de aanbevelingen in het rapport is dan ook om het Netherlands Production Incentive om te vormen tot een echt economische regeling zonder plafond. 

Gratis voorstellingen voor de jeugd van de gemeente Oisterwijk tussen de 4 en 18 jaar. Dat is waar GenO’ zich op richt. 21 september start een gloednieuw cultuurprogramma voor kinderen en jongeren in samenwerking met lokale partners. Een divers en aantrekkelijk aanbod voor alle jeugd, helemaal gratis en zonder verdere verplichtingen.

Wethouder Anne Cristien Spekle doet zondag 7 september de aftrap van deze pilot: “Kunst en cultuur zijn enorm belangrijk voor je persoonlijke ontwikkeling. Maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend en bereikbaar. Met dit leuke en gevarieerde gratis cultuurprogramma, echt afgestemd op de behoeften van kids en jongeren, halen we een drempel weg."

De culturele canon van Zweden bevat vooral klassiekers als Astrid Lindgren en Ikea. De centrumrechtse regering gaf opdracht tot het nationalistische project ten dienste van ‘gemeenschap, onderwijs en inclusie’. Ondertussen snijdt diezelfde coalitie fors in de begroting voor cultuur.

Buiten de regering valt het nieuwe culturele ijkpunt voornamelijk hoon ten deel. Het aandeel van de staatsbegroting dat voor kunst en cultuur is geoormerkt, is in twintig jaar niet zo laag geweest en zal nog verder slinken, kondigde de minister van Cultuur Parisa Liljestrand onlangs aan.

Carnaval en corso zijn veel meer dan kleurrijke optochten: ze blijken een belangrijke rol te spelen in het versterken van sociale samenhang binnen lokale gemeenschappen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Stijn van Helmondt, research masterstudent aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zijn studie laat zien dat mensen die actief deelnemen aan de voorbereidingen van deze evenementen zich sterker verbonden voelen met hun dorps- of stadgenoten dan mensen die niet meebouwen.

Ze staan op drukke stadspleinen en in natuurgebieden, op rotondes en op stations: kunstwerken in de publieke ruimte. Ons land telt duizenden van deze openbare werken. Ze worden met zorg en liefde gemaakt. Maar als ze er eenmaal zijn, ligt verwaarlozing op de loer. Want wie is verantwoordelijk voor het onderhoud? Hoeveel het er precies zijn in Nederland, is onduidelijk, want een centrale registratie is er niet. Simone Vermaat van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) schat het aantal openbare kunstwerken in Nederland op "meer dan tienduizend". De meeste werken worden gemaakt in opdracht van een gemeente of het Rijk. Soms is de opdrachtgever een particulier. Maar wie de eigenaar ook is, een plan voor onderhoud op de lange termijn ontbreekt vaak, zegt Vermaat van de RCE. 

Zijn fietstocht door Europa – met boom – is bijna voltooid. Kunstenaar Bruno Doedens heeft de eerste stap gezet naar een cirkelvormig natuurkunstwerk. Totale lengte: 5000 kilometer. Er beweegt een boom door de duinen bij het Zeeuwse Dishoek. Een vier meter hoge steeneik om precies te zijn, elektrisch voortgetrapt door Bruno Doedens. De landschapskunstenaar toert met zijn boom door half Europa en toont hem aan de mensen.

Om zijn eik heen staan allemaal kleine boompjes, die hij onderweg aan jan en alleman uitdeelt. Mannen, vrouwen, kinderen, iedereen die er maar een wil planten. Duizenden heeft hij er al weggegeven. Ze moeten, met een beetje fantasie, uitgroeien tot een 5000 kilometer lange boomcirkel. Circle4Change heet Doedens’ project, bedoeld om mensen te stimuleren de aarde te verrijken in plaats van te belasten.

Met ruimte voor grote namen én jonge ontwerpers liet Amsterdam Fashion Week zien hoe rijk het modeveld inmiddels is. Nog niet eerder was het programma van Amsterdam Fashion Week zo vol. Tijdens deze zesdaagse editie stonden er bijna honderd evenementen op het programma, waarvan iets meer dan de helft vrij toegankelijk was. Toch lagen de hoogtepunten vooral bij de klassiekere modeshows. Dat waren er twaalf, verspreid over de hoofdstad: van de Hollandsche Manege naast het Vondelpark tot het Bilderdijkpark in Amsterdam-West. De Volkskrant maakte een selectie van veelbelovendste ontwerpers. 

Iedereen die weleens naar een festival gaat, een boek leest, een film kijkt of musea bezoekt, weet: kunst en cultuur maken het leven rijker. Cultuur geeft hoop, verbeelding, troost en inspiratie – en is onmisbaar voor een vrije en veerkrachtige samenleving. De culturele sector is ook een sterke economische kracht: zonder creativiteit geen innovatie. Daarom maakt D66 kunst en cultuur overal voor iedereen toegankelijk. Dat schrijft D66 in haar verkiezingsprogramma. Om dit te bereiken beschrijft de partij een aantal ambities. 

Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een nieuwe versie van ZZP – ja of nee gepubliceerd. In de publicatie zijn voorbeelden opgenomen uit een aantal sectoren. Naast zorg, creatieve sector, onderwijs, bouw, schilder, advisering, interim-manager, kinderopvang, bezorgdiensten en grafisch ontwerper, is nu particuliere beveiliging toegevoegd aan de brochure. Ook is een uitgebreide brochure gepubliceerd met praktijkvoorbeelden.

De Hebban Debuutprijs gaat dit jaar naar de schrijver Manik Sarkar. Hij krijgt de literaire prijs voor het boek Ossenkop. Dat is een tragikomisch verhaal over een ambitieuze dorpsslager dat zich afspeelt in de veranderende Nederlandse samenleving van de jaren 70. De Hebban Debuutprijs, georganiseerd door lezerscommunity Hebban.nl, bestaat sinds 2016. Het is een aanmoedigingsprijs voor nieuwe auteurs van Nederlandstalige fictie. Volgens de organisatie is het de enige juryprijs van Nederland en Vlaanderen waarop ook lezers een grote invloed hebben.

De vijfjaarlijkse Tollensprijs gaat voor het eerst naar een auteur die het grootste deel van haar oeuvre voor kinderen heeft gemaakt: schrijver, tekenaar en podiumartiest Joke van Leeuwen (72). De winnaar van de oudste literaire prijs van Nederland is bij volwassen lezers bekend van haar succesvolle romans Feest van het begin (2012, AKO Literatuurprijs) en de bestseller Ik dacht dat jij (2023). Haar bekendste kinderboeken zijn Deesje (1985, Gouden Griffel) en Iep! (1996, Zilveren Griffel). De jury roemt haar toegankelijke en veelzijdige oeuvre en noemt haar werk ‘geestig, ontroerend en confronterend tegelijkertijd’.

Op het filmfestival van Venetië heeft de film Father Mother Sister Brother de Gouden Leeuw gewonnen voor beste film. Het komische drama van de Amerikaanse regisseur Jim Jarmusch was niet de gedoodverfde winnaar van de prestigieuze filmprijs. Veel filmcritici zagen The Voice of Hind Rajab als grote kanshebber. De Zilveren Leeuw, de juryprijs voor de op een na beste film, ging wel naar The Voice of Hind Rajab.

„Wat hier aan de wanden hangt, daar is menig galerie in Oisterwijk jaloers op.” Die stelling durfde Hans van Brunschot zaterdagochtend in Moergestel te betrekken bij de opening van ‘20 jaar kunst’. Galerie De Verdieping viert haar 20-jarig bestaan met werk van 20 kunstenaars, uit Moergestel en ver daarbuiten. De Verdieping drijft van meet aan op vrijwilligers. 

Op donderdag 4 september kwam de Cultuurregio Noord- en Midden-Limburg samen in Roermond voor een inspirerende middag. Alle 13 gemeenten uit Noord- en Midden-Limburg zetten daar hun handtekening onder de samenwerking en plannen voor de periode 2025–2028. Een mijlpaal die laat zien dat zij samen blijven investeren in cultuur, talent en verbinding. Samen zetten de gemeenten cultuur stevig op de kaart, in de regio én daarbuiten.

De provincie Groningen en de gemeente Groningen hebben subsidies toegekend aan culturele en erfgoedorganisaties via de tweejarige programmaregeling cultuur en erfgoed. Deze regeling biedt organisaties de kans om gedurende twee jaar een samenhangend programma op te zetten en zich verder te ontwikkelen. De tweejarige programmaregeling cultuur en erfgoed richt zich op professionele kunst-, cultuur- en erfgoedorganisaties zonder winstoogmerk. De nadruk ligt op muziek en beeldende kunst, maar ook andere kunstvormen komen in aanmerking.

De Tilburgse illustrator Jeremy Hoffman tekent bezoekers van het Spoorpark na. Veel ramen in de binnenstad zijn voorzien van kunst, en op allerlei plekken hangen metershoge doeken met afbeeldingen. Het kunstenfestival Illustrada is weer in Tilburg. Tot en met 14 september zijn de illustraties te zien tijdens de vierde editie van het festival. In het centrum van Tilburg, maar ook bij Winkelcentrum Heyhoef en op het Wagnerplein. Ook het Spoorpark is een prominente locatie. 

Filantropische organisaties en de overheid komen elkaar vaker tegen, maar verschillen in waarden, methoden en draagvlak, ziet Theo Schuyt. Tijd voor een nieuwe publiek contract. 

Het artikel over de Stichting Droom en Daad, eerder in NRC, komt volgens Schuyt als geroepen. Het brengt haarscherp de gezichtspunten van de verschillende betrokkenen in kaart. Het brengt een discussie op gang die nodig gevoerd moet worden, over hoe de gemeente Rotterdam – en alle gemeenten in Nederland – met maatschappelijk initiatief omgaan. 

Apeldoorn had van alles te bieden in de eerste editie van de Opening, de nieuwe aftrap van het culturele seizoen. Maar het échte Uitmarkt-gevoel ontbrak nog een beetje volgens Joris Henquet. 

De locaties lagen wel nogal ver uit elkaar, waardoor je niet echt de festivalsfeer met een festivalhart meekreeg. Verder viel me op dat een vintage Uitmarkt-onderdeel ontbrak: de previews van nieuwe theatervoorstellingen. 

Uit een gevoel van machteloosheid over Gaza bedacht Max Lagewaard bijeenkomsten voor poppodia. Informeren, troosten en samenbrengen: dat is het idee achter ‘Don’t Stop Talking About Palestine’.

Op 3 september zijn in 013 in Tilburg, naast muzikanten, vooral gesprekken over het genocidale geweld in Gaza te horen. Panels en interviews informeren de bezoekers, muziek troost en brengt ze samen, is het idee. Deze avond in 013 volgt op eerdere edities op poppodia in Amsterdam, Utrecht en Den Haag. De avonden zijn een initiatief van het Amsterdamse poppodium Melkweg en Oxfam Novib.

Welke stemmen bepalen wat mode is? Nsimba Valene Lontanga, creatief consultant en eigenaar van het modemerk Libaya, schreef er een boek over. ‘Mijn moeder wilde me er al van bewustmaken dat onze identiteit van betekenis is. Het besef dat westerse mode beïnvloed is door niet-westerse mode is er niet. Ik vroeg me af hoe dat komt.’ 

Met haar boek wil Lontanga laten zien dat mode meer is dan de kleding om ons lijf. Volgens Lontanga is er in de mode nog steeds weinig ruimte voor verhalen uit niet-westerse landen. 

Wat gebeurt er als je als theaterinstelling jezelf opheft? Met die vraag opende directeur Anne Breure van stadsgezelschap Theater Utrecht donderdag het nieuwe theaterseizoen in de ‘Staat van het Theater’, de jaarlijkse openingstoespraak van het Nederlands Theater Festival. De Staat werd deze editie achtereenvolgens uitgesproken door Breure en haar levenspartner Sadettin Kirmiziyü. Kirmiziyüz vraagt zich in bredere zin af welke functie theater heeft in deze tijd. 

Door te bedenken wat je verliest als je jezelf opheft, kom je volgens Breure haar vanzelf uit bij de waarden die je wilt verdedigen. En als het goed is, stelt ze, overstijgen die het bestaansrecht van je eigen specifieke kunstinstelling.

Misschien is AI niet de doodsteek voor de cultuur maar de klap die ze nodig had, betoogt Erwin Radjinder Angad-Gaur in een ingezonden opniestuk in Trouw.

Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat een technologische revolutie de cultuur radicaal op zijn kop zet. De fotografie haalde een streep door het idee van de schilder als registrerend oog. Wat eerst werd gezien als bedreiging, werd uiteindelijk de bron van vernieuwing. In de muziek gebeurde iets soortgelijks. Waarom zou dat nu anders zijn? Als alles maakbaar is, maar vervlakt wordt, groeit daarom misschien ook het verlangen naar wat niet louter machinaal te maken is.

Onderwijs, cultuur, wetenschap en media zijn in Gaza bijna volledig platgelegd. De gevolgen van de verwoesting en het geweld op deze terreinen zijn buitengewoon ernstig.  Volgens UNESCO en het satellietcentrum van de Verenigde Naties UNOSAT is sinds oktober 2023 schade vastgesteld aan 110 culturele locaties, waaronder religieuze gebouwen, archeologische vindplaatsen en een museum. 

Onderwijs, cultuur, wetenschap en media zijn de pijlers die de kracht en waardigheid van een samenleving dragen. UNESCO en de Nederlandse UNESCO Commissie benadrukken daarom het belang van bescherming van erfgoed, (hoger) onderwijs en journalisten. Deze thema’s, gezamenlijk de kern van UNESCO’s mandaat, vormen het fundament van een menswaardige samenleving en zijn voorwaarden voor een toekomst waarin vrede mogelijk blijft en mensenrechten worden beschermd. 

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is op 4 september 2025 gestart met het aanwijzingsprogramma van nieuwe, jonge rijksmonumenten uit de Post 65-periode. Vijftien locaties zijn daarbij voorgedragen als nieuwe rijksmonumenten. Van een hight-tech station tot een drempelloze evenementenhal, van Terneuzen in het zuid­westen tot aan de Eemsmond in het noord­oosten. Ze komen allen uit de jaren 1965 tot 1990. Deze periode noemen we Post 65. Met deze jongste rijksmonumenten van Nederland is een begin gemaakt met de aanwijzing van een geheel nieuwe generatie rijksmonumenten.

Het Koetshuis aan het voorplein van Het Noordbrabants Museum in Den Bosch is opnieuw ingericht. Het Koetshuis is de nieuwe startplek voor een bezoek aan het museum maar kan ook zonder museumticket worden bezocht. Onder de noemer Brabantse Nieuwe is in het Koetshuis voortaan werk te zien van jonge talenten. Dit is een doorlopende tentoonstellingsreeks waarmee Het Noordbrabants Museum de kloof tussen jonge kunstenaars en de gevestigde culturele instellingen wil dichten.

Cultuur- en jeugdinfrastructuur in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is zeer divers. Gebouwen kunnen eigendom zijn van organisaties met rechtspersoonlijkheid, zoals vzw’s, of van gemeentebesturen. De Vlaamse overheid voorziet twee soorten subsidies om te investeren in bovenlokale cultuur- en jeugdinfrastructuur. In de meeste gevallen dekt de investeringssubsidie maximaal 60% van de totale geraamde projectkosten, waardoor er steeds cofinanciering nodig is. 

De afgelopen 25 jaar werden zo’n 400 projecten ondersteund via de investeringssubsidies. Met een inspiratiegids wil het Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid laten zien hoe die middelen worden ingezet. De gids verzamelt projecten die inspirerend kunnen zijn voor andere organisaties met infrastructuurplannen. Deze eerste publicatie bevat een tiental recente projecten. 

Hoe ziet de toekomst van muziekcentrum De Oosterpoort in Groningen eruit? Eind deze maand besluit de gemeenteraad of de plannen voor het renoveren van de huidige Oosterpoort en het bouwen van een nieuwe, grote popzaal verder uitgewerkt mogen worden.

Al jaren spreekt de gemeenteraad over plannen om de huidige Oosterpoort aan de Trompsingel te vervangen. Het pand zou verouderd zijn en technisch afgeschreven. Een nieuw muziekcentrum achter het Hoofdstation leek de oplossing, maar bleek veel te duur. Het college van burgemeester en wethouders stelde voor om de bestaande Oosterpoort te renoveren en daarnaast bij het station een popzaal te bouwen voor 3.200 bezoekers. De ondernemers en culturele instellingen houden hoop op één groot muziekcentrum, met alles onder één dak.