Trends & Ontwikkelingen

Zijn fietstocht door Europa – met boom – is bijna voltooid. Kunstenaar Bruno Doedens heeft de eerste stap gezet naar een cirkelvormig natuurkunstwerk. Totale lengte: 5000 kilometer. Er beweegt een boom door de duinen bij het Zeeuwse Dishoek. Een vier meter hoge steeneik om precies te zijn, elektrisch voortgetrapt door Bruno Doedens. De landschapskunstenaar toert met zijn boom door half Europa en toont hem aan de mensen.

Om zijn eik heen staan allemaal kleine boompjes, die hij onderweg aan jan en alleman uitdeelt. Mannen, vrouwen, kinderen, iedereen die er maar een wil planten. Duizenden heeft hij er al weggegeven. Ze moeten, met een beetje fantasie, uitgroeien tot een 5000 kilometer lange boomcirkel. Circle4Change heet Doedens’ project, bedoeld om mensen te stimuleren de aarde te verrijken in plaats van te belasten.

Met ruimte voor grote namen én jonge ontwerpers liet Amsterdam Fashion Week zien hoe rijk het modeveld inmiddels is. Nog niet eerder was het programma van Amsterdam Fashion Week zo vol. Tijdens deze zesdaagse editie stonden er bijna honderd evenementen op het programma, waarvan iets meer dan de helft vrij toegankelijk was. Toch lagen de hoogtepunten vooral bij de klassiekere modeshows. Dat waren er twaalf, verspreid over de hoofdstad: van de Hollandsche Manege naast het Vondelpark tot het Bilderdijkpark in Amsterdam-West. De Volkskrant maakte een selectie van veelbelovendste ontwerpers. 

Iedereen die weleens naar een festival gaat, een boek leest, een film kijkt of musea bezoekt, weet: kunst en cultuur maken het leven rijker. Cultuur geeft hoop, verbeelding, troost en inspiratie – en is onmisbaar voor een vrije en veerkrachtige samenleving. De culturele sector is ook een sterke economische kracht: zonder creativiteit geen innovatie. Daarom maakt D66 kunst en cultuur overal voor iedereen toegankelijk. Dat schrijft D66 in haar verkiezingsprogramma. Om dit te bereiken beschrijft de partij een aantal ambities. 

Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een nieuwe versie van ZZP – ja of nee gepubliceerd. In de publicatie zijn voorbeelden opgenomen uit een aantal sectoren. Naast zorg, creatieve sector, onderwijs, bouw, schilder, advisering, interim-manager, kinderopvang, bezorgdiensten en grafisch ontwerper, is nu particuliere beveiliging toegevoegd aan de brochure. Ook is een uitgebreide brochure gepubliceerd met praktijkvoorbeelden.

De Hebban Debuutprijs gaat dit jaar naar de schrijver Manik Sarkar. Hij krijgt de literaire prijs voor het boek Ossenkop. Dat is een tragikomisch verhaal over een ambitieuze dorpsslager dat zich afspeelt in de veranderende Nederlandse samenleving van de jaren 70. De Hebban Debuutprijs, georganiseerd door lezerscommunity Hebban.nl, bestaat sinds 2016. Het is een aanmoedigingsprijs voor nieuwe auteurs van Nederlandstalige fictie. Volgens de organisatie is het de enige juryprijs van Nederland en Vlaanderen waarop ook lezers een grote invloed hebben.

De vijfjaarlijkse Tollensprijs gaat voor het eerst naar een auteur die het grootste deel van haar oeuvre voor kinderen heeft gemaakt: schrijver, tekenaar en podiumartiest Joke van Leeuwen (72). De winnaar van de oudste literaire prijs van Nederland is bij volwassen lezers bekend van haar succesvolle romans Feest van het begin (2012, AKO Literatuurprijs) en de bestseller Ik dacht dat jij (2023). Haar bekendste kinderboeken zijn Deesje (1985, Gouden Griffel) en Iep! (1996, Zilveren Griffel). De jury roemt haar toegankelijke en veelzijdige oeuvre en noemt haar werk ‘geestig, ontroerend en confronterend tegelijkertijd’.

Op het filmfestival van Venetië heeft de film Father Mother Sister Brother de Gouden Leeuw gewonnen voor beste film. Het komische drama van de Amerikaanse regisseur Jim Jarmusch was niet de gedoodverfde winnaar van de prestigieuze filmprijs. Veel filmcritici zagen The Voice of Hind Rajab als grote kanshebber. De Zilveren Leeuw, de juryprijs voor de op een na beste film, ging wel naar The Voice of Hind Rajab.

„Wat hier aan de wanden hangt, daar is menig galerie in Oisterwijk jaloers op.” Die stelling durfde Hans van Brunschot zaterdagochtend in Moergestel te betrekken bij de opening van ‘20 jaar kunst’. Galerie De Verdieping viert haar 20-jarig bestaan met werk van 20 kunstenaars, uit Moergestel en ver daarbuiten. De Verdieping drijft van meet aan op vrijwilligers. 

Op donderdag 4 september kwam de Cultuurregio Noord- en Midden-Limburg samen in Roermond voor een inspirerende middag. Alle 13 gemeenten uit Noord- en Midden-Limburg zetten daar hun handtekening onder de samenwerking en plannen voor de periode 2025–2028. Een mijlpaal die laat zien dat zij samen blijven investeren in cultuur, talent en verbinding. Samen zetten de gemeenten cultuur stevig op de kaart, in de regio én daarbuiten.

De provincie Groningen en de gemeente Groningen hebben subsidies toegekend aan culturele en erfgoedorganisaties via de tweejarige programmaregeling cultuur en erfgoed. Deze regeling biedt organisaties de kans om gedurende twee jaar een samenhangend programma op te zetten en zich verder te ontwikkelen. De tweejarige programmaregeling cultuur en erfgoed richt zich op professionele kunst-, cultuur- en erfgoedorganisaties zonder winstoogmerk. De nadruk ligt op muziek en beeldende kunst, maar ook andere kunstvormen komen in aanmerking.

De Tilburgse illustrator Jeremy Hoffman tekent bezoekers van het Spoorpark na. Veel ramen in de binnenstad zijn voorzien van kunst, en op allerlei plekken hangen metershoge doeken met afbeeldingen. Het kunstenfestival Illustrada is weer in Tilburg. Tot en met 14 september zijn de illustraties te zien tijdens de vierde editie van het festival. In het centrum van Tilburg, maar ook bij Winkelcentrum Heyhoef en op het Wagnerplein. Ook het Spoorpark is een prominente locatie. 

Filantropische organisaties en de overheid komen elkaar vaker tegen, maar verschillen in waarden, methoden en draagvlak, ziet Theo Schuyt. Tijd voor een nieuwe publiek contract. 

Het artikel over de Stichting Droom en Daad, eerder in NRC, komt volgens Schuyt als geroepen. Het brengt haarscherp de gezichtspunten van de verschillende betrokkenen in kaart. Het brengt een discussie op gang die nodig gevoerd moet worden, over hoe de gemeente Rotterdam – en alle gemeenten in Nederland – met maatschappelijk initiatief omgaan. 

Apeldoorn had van alles te bieden in de eerste editie van de Opening, de nieuwe aftrap van het culturele seizoen. Maar het échte Uitmarkt-gevoel ontbrak nog een beetje volgens Joris Henquet. 

De locaties lagen wel nogal ver uit elkaar, waardoor je niet echt de festivalsfeer met een festivalhart meekreeg. Verder viel me op dat een vintage Uitmarkt-onderdeel ontbrak: de previews van nieuwe theatervoorstellingen. 

Uit een gevoel van machteloosheid over Gaza bedacht Max Lagewaard bijeenkomsten voor poppodia. Informeren, troosten en samenbrengen: dat is het idee achter ‘Don’t Stop Talking About Palestine’.

Op 3 september zijn in 013 in Tilburg, naast muzikanten, vooral gesprekken over het genocidale geweld in Gaza te horen. Panels en interviews informeren de bezoekers, muziek troost en brengt ze samen, is het idee. Deze avond in 013 volgt op eerdere edities op poppodia in Amsterdam, Utrecht en Den Haag. De avonden zijn een initiatief van het Amsterdamse poppodium Melkweg en Oxfam Novib.

Welke stemmen bepalen wat mode is? Nsimba Valene Lontanga, creatief consultant en eigenaar van het modemerk Libaya, schreef er een boek over. ‘Mijn moeder wilde me er al van bewustmaken dat onze identiteit van betekenis is. Het besef dat westerse mode beïnvloed is door niet-westerse mode is er niet. Ik vroeg me af hoe dat komt.’ 

Met haar boek wil Lontanga laten zien dat mode meer is dan de kleding om ons lijf. Volgens Lontanga is er in de mode nog steeds weinig ruimte voor verhalen uit niet-westerse landen. 

Wat gebeurt er als je als theaterinstelling jezelf opheft? Met die vraag opende directeur Anne Breure van stadsgezelschap Theater Utrecht donderdag het nieuwe theaterseizoen in de ‘Staat van het Theater’, de jaarlijkse openingstoespraak van het Nederlands Theater Festival. De Staat werd deze editie achtereenvolgens uitgesproken door Breure en haar levenspartner Sadettin Kirmiziyü. Kirmiziyüz vraagt zich in bredere zin af welke functie theater heeft in deze tijd. 

Door te bedenken wat je verliest als je jezelf opheft, kom je volgens Breure haar vanzelf uit bij de waarden die je wilt verdedigen. En als het goed is, stelt ze, overstijgen die het bestaansrecht van je eigen specifieke kunstinstelling.

Misschien is AI niet de doodsteek voor de cultuur maar de klap die ze nodig had, betoogt Erwin Radjinder Angad-Gaur in een ingezonden opniestuk in Trouw.

Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat een technologische revolutie de cultuur radicaal op zijn kop zet. De fotografie haalde een streep door het idee van de schilder als registrerend oog. Wat eerst werd gezien als bedreiging, werd uiteindelijk de bron van vernieuwing. In de muziek gebeurde iets soortgelijks. Waarom zou dat nu anders zijn? Als alles maakbaar is, maar vervlakt wordt, groeit daarom misschien ook het verlangen naar wat niet louter machinaal te maken is.

Onderwijs, cultuur, wetenschap en media zijn in Gaza bijna volledig platgelegd. De gevolgen van de verwoesting en het geweld op deze terreinen zijn buitengewoon ernstig.  Volgens UNESCO en het satellietcentrum van de Verenigde Naties UNOSAT is sinds oktober 2023 schade vastgesteld aan 110 culturele locaties, waaronder religieuze gebouwen, archeologische vindplaatsen en een museum. 

Onderwijs, cultuur, wetenschap en media zijn de pijlers die de kracht en waardigheid van een samenleving dragen. UNESCO en de Nederlandse UNESCO Commissie benadrukken daarom het belang van bescherming van erfgoed, (hoger) onderwijs en journalisten. Deze thema’s, gezamenlijk de kern van UNESCO’s mandaat, vormen het fundament van een menswaardige samenleving en zijn voorwaarden voor een toekomst waarin vrede mogelijk blijft en mensenrechten worden beschermd. 

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is op 4 september 2025 gestart met het aanwijzingsprogramma van nieuwe, jonge rijksmonumenten uit de Post 65-periode. Vijftien locaties zijn daarbij voorgedragen als nieuwe rijksmonumenten. Van een hight-tech station tot een drempelloze evenementenhal, van Terneuzen in het zuid­westen tot aan de Eemsmond in het noord­oosten. Ze komen allen uit de jaren 1965 tot 1990. Deze periode noemen we Post 65. Met deze jongste rijksmonumenten van Nederland is een begin gemaakt met de aanwijzing van een geheel nieuwe generatie rijksmonumenten.

Het Koetshuis aan het voorplein van Het Noordbrabants Museum in Den Bosch is opnieuw ingericht. Het Koetshuis is de nieuwe startplek voor een bezoek aan het museum maar kan ook zonder museumticket worden bezocht. Onder de noemer Brabantse Nieuwe is in het Koetshuis voortaan werk te zien van jonge talenten. Dit is een doorlopende tentoonstellingsreeks waarmee Het Noordbrabants Museum de kloof tussen jonge kunstenaars en de gevestigde culturele instellingen wil dichten.

Cultuur- en jeugdinfrastructuur in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is zeer divers. Gebouwen kunnen eigendom zijn van organisaties met rechtspersoonlijkheid, zoals vzw’s, of van gemeentebesturen. De Vlaamse overheid voorziet twee soorten subsidies om te investeren in bovenlokale cultuur- en jeugdinfrastructuur. In de meeste gevallen dekt de investeringssubsidie maximaal 60% van de totale geraamde projectkosten, waardoor er steeds cofinanciering nodig is. 

De afgelopen 25 jaar werden zo’n 400 projecten ondersteund via de investeringssubsidies. Met een inspiratiegids wil het Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid laten zien hoe die middelen worden ingezet. De gids verzamelt projecten die inspirerend kunnen zijn voor andere organisaties met infrastructuurplannen. Deze eerste publicatie bevat een tiental recente projecten. 

Hoe ziet de toekomst van muziekcentrum De Oosterpoort in Groningen eruit? Eind deze maand besluit de gemeenteraad of de plannen voor het renoveren van de huidige Oosterpoort en het bouwen van een nieuwe, grote popzaal verder uitgewerkt mogen worden.

Al jaren spreekt de gemeenteraad over plannen om de huidige Oosterpoort aan de Trompsingel te vervangen. Het pand zou verouderd zijn en technisch afgeschreven. Een nieuw muziekcentrum achter het Hoofdstation leek de oplossing, maar bleek veel te duur. Het college van burgemeester en wethouders stelde voor om de bestaande Oosterpoort te renoveren en daarnaast bij het station een popzaal te bouwen voor 3.200 bezoekers. De ondernemers en culturele instellingen houden hoop op één groot muziekcentrum, met alles onder één dak. 

Manon Moussa-Roodenburg is een vertrouwd gezicht in de Nederlandse museumwereld. Als Amsterdamse moslima die haar loopbaan startte in het Rijksmuseum, zette ze zich de afgelopen jaren in om kunst en erfgoed toegankelijker te maken voor groepen die vaak buiten beeld blijven. Zo is ze projectleider van Ik ben Jo! in het Van Gogh Museum, een traject waarin vrouwen uit verschillende Amsterdamse stadsdelen hun eigen verhaal naast dat van Jo van Gogh-Bonger legden. 

"We zijn in Nederland goed in culturele ‘one night stands’: tijdelijk doelgroepen betrekken en daarna weer uit het oog verliezen. Dat doet pijn.” Moussa-Roodenburg benadrukt dat er in de culturele sector nog veel te winnen valt. “Het idee dat moslims geen belangstelling hebben voor kunst klopt niet. Historisch gezien is er altijd een rijke culturele traditie geweest. Het probleem is dat musea te weinig aanbod ontwikkelen dat aansluit bij hun leefwereld. Er ligt een enorm potentieel. 

Op woensdag 3 september 2025 ondertekenden Michael Theuns, gedeputeerde van Provincie Limburg en de Landgraafse wethouders Freed Janssen (Accommodaties, Sport en Bewegen) en Alex Schiffelers (Talentontwikkeling, Kunst en Cultuur) het Leefbaarheidsakkoord met de gemeente Landgraaf. Met dit akkoord spreekt de Provincie haar intentie uit om vanuit de Leefbaarheidsaanpak een bijdrage van 1 miljoen euro te leveren aan de realisatie van een multifunctioneel poppodium in Park Strijthagen.

Het nieuwe poppodium, de Oefenbunker 2.0, wordt de thuisbasis van Stichting Oefenbunker Live, Muziekschool Kerkrade Muziek & Dans (SMK) en dansschool Wij zijn Slide. Het gebouw van circa 3.000 m² biedt ruimte voor concerten, repetities, lessen, workshops, sociaal-maatschappelijke functies en culturele activiteiten. Hiermee vormt het poppodium een belangrijke toevoeging aan de bestaande voorzieningen in Park Strijthagen. Ontmoetingen en samenwerkingen tussen de gebruikers van het nieuwe poppodium en de andere faciliteiten op Park Strijthagen worden hierbij gestimuleerd.

Waar je vroeger vooral kale gevels en bakstenen zag, duiken nu steeds vaker grote murals en kleinere kunstwerken op in de Tilburg. Van de Spoorzone tot aan de wijken net buiten het centrum: overal vind je verrassende kunst die het straatbeeld nét een stuk levendiger maakt. Wat de street-art in onze stad zo bijzonder maakt? Het zijn niet alleen mooie plaatjes, maar verhalen in kleur. Sommige murals zetten je aan het denken over gelijkheid en duurzaamheid, andere vieren juist muziek, cultuur of de eigenheid van de stad. Tilburg.com zet een paar van de nieuwste murals in de stad op een rij. 

De Paleisbrug, onderdeel van de Spoorzone, verbindt het historische centrum met het moderne Paleiskwartier. Ook deze zomer zijn de liften weer tijdelijk omgetoverd tot een unieke expositieruimte met daarin de levendige kunstwerken van de Bossche kunstenaars Julia van Emmerik en Jean Danton Laffert. Zo wordt de Paleisbrug niet alleen een fysieke verbinding, maar ook een plek om stil te staan, te kijken en te ontdekken. 

Met dit project biedt de gemeente Bossche kunstenaars een podium buiten de muren van musea en culturele instellingen, zodat hun werk een breed publiek kan bereiken. Tegelijkertijd versterkt het project de gezamenlijke identiteit van ’s-Hertogenbosch als Cultuurstad van het Zuiden en maakt het kunst zichtbaar in de openbare ruimte. Het is een laagdrempelige manier om cultuur dichtbij inwoners te brengen en de stad leefbaarder en aantrekkelijker te maken.

Het door nazi’s geroofde olieverfschilderij Damesportret van de Italiaanse meester Giuseppe Vittore Ghislandi is terecht. Nadat de Argentijnse politie eerder een vergeefse inval had gedaan bij de dochter van de naziambtenaar Friedrich Kadgien, die het schilderij in handen had, heeft zij het kunstwerk alsnog aan lokale autoriteiten overhandigd. Dat heeft het Argentijnse Openbaar Ministerie woensdag gezegd tijdens een persconferentie. Het schilderij zelf werd daar getoond.

De jury noemt Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis ‘een gulle roman waarin het hele leven op grootse wijze wordt gevierd en vervloekt’. De Europese literatuurprijs wordt sinds 2010 jaarlijks door onder meer het Letterenfonds uitgereikt aan een schrijver van een Europese roman die het voorgaande jaar een Nederlandse vertaling heeft gekregen. Schrijver en vertaler ontvangen beiden 10 duizend euro. Op zaterdag 8 november nemen Solà en Boon de prijs in ontvangst.

Het Kennedy Center in Washington is door het Amerikaanse Congres opgericht en bij de opening in 1971 vernoemd naar de vermoorde president John F. Kennedy. Het speelt een voorbeeldrol in het culturele leven van de VS, omdat het de enige plek is waar de federale overheid muziek, theater, ballet, musical en opera subsidieert. Kort nadat Trump in februari de macht had gegrepen bij het Kennedy Center om een einde te maken aan ‘anti-Amerikaanse propaganda’, kreeg Marc Bamuthi Joseph (50) als artistiek directeur van het ‘maatschappelijke impact’-team ontslag aangezegd.

Soms vragen mensen Joseph wat ze kunnen doen om het Kennedy Center in Washington te redden. ‘Investeer in kunstenaars die ergens anders nog in vrijheid werken’, zegt hij dan. Het nationaal cultureel centrum voor de podiumkunsten valt volgens hem namelijk niet te redden zolang Donald Trump president van de Verenigde Staten is.

Een commissie onder leiding van historicus en hoogleraar Lars Trägårdh presenteerde dinsdag de langverwachte Zweedse cultuurcanon. De Nederlandse versie was daarbij een belangrijke inspiratiebron. Trägårdh ging op studiereis naar Nederland om meer te leren over de in 2006 gelanceerde canon, die bestaat uit vijftig ‘vensters’ op de Nederlandse cultuur en geschiedenis. Zweden koos voor honderd vermeldingen onder tien thema’s, waaronder architectuur, uitvindingen en muziek.

Maar Abba staat er niet bij. Dat is omdat alle ijkpunten ouder dan vijftig jaar zijn, zo legde de canoncommissie uit. Die strikte beoordeling vindt niet overal instemming.

 De Historische Vereniging Oud-Gorcum heeft een brief gestuurd naar de gemeente Gorinchem om de besluitvorming in de gemeenteraad te beïnvloeden en te bereiken dat de formatieplaats ‘erfgoedambtenaar’ niet verdwijnt binnen de gemeentelijke organisatie. De vereniging vindt het belangrijk ,,dat we in Gorinchem actief met ons erfgoed omgaan en er ook in investeren. Je behoudt het predicaat de Mooiste Vestingstad van Nederland niet als je niets doet”.

Marina Blok krijgt dit jaar het Gouden Kalf voor de Filmcultuur. Het Nederlands Film Festival (NFF) maakte woensdag bekend dat de prijs naar het Hoofd Drama van de NTR gaat. De Raad van Toezicht van het NFF reikt het Gouden Kalf voor de Filmcultuur uit aan personen of instellingen die zich uitzonderlijk inzetten voor de Nederlandse film.

Verscheidene theaterinstellingen legden op 1 september om 12.00 uur het werk neer voor Gaza. Ze sloten aan bij de landelijke actie #wijwerkenhiernietaanmee, die wil dat de Nederlandse regering meer doet om genocidaal geweld te stoppen. Op het Leidseplein verzamelden medewerkers van onder meer Internationaal Theater Amsterdam, Bellevue, Paradiso, The Need for Legacy en Theaterkrant.

Door te staken willen de deelnemers laten weten dat zij niet willen meewerken aan wapenhandel en een handelsverdrag met Israël, met import van producten uit illegale nederzettingen, het uitstellen van de erkenning van een Palestijnse staat en de distributie van hulpgoederen door het door Israël gecontroleerde Gaza Humanitarian Foundation.