Trends & Ontwikkelingen

Een kleine kunstbeurs, van hoge kwaliteit. Dat was de belofte waarmee de galeriehouders Sara Lang en David van Doesburg vorig jaar NAP+ lanceerden. De Amsterdamse kunstbeurs was een succes, daarom opent deze week de tweede editie. Kunstbeurzen worden voor galeries steeds belangrijker, merkt Lang. Zij runt Lang Gallery samen met haar vader en groeide op tussen de kunst. Ze herinnert zich hoe levendig galeries eind vorige eeuw waren. Die tijden zijn voorbij. Inmiddels ontvangen galeries weinig bezoekers, terwijl kunstbeurzen steeds populairder worden bij het publiek. De meeste galeries halen daar de helft van hun omzet binnen. 

Op dinsdag 9 september, precies een week voor Prinsjesdag, is in Nieuwspoort het Maatschappelijk Noodpakket gepresenteerd. Geen houdbaar eten of kaarsen in dit Maatschappelijk Noodpakket, wel actiepunten zoals het behoud van het lage btw-tarief op essentiële publieke goederen en het instellen van een Nationaal Coördinator voor Maatschappelijke Weerbaarheid.

Dit actieplan vanuit uiteenlopende sectoren is een gezamenlijke oproep aan de politiek om te investeren in een weerbare samenleving. In zeven actiepunten dringen de organisaties uit cultuur, sport, nieuwsmedia, boeken en evenementen aan op investeringen in dat wat Nederland samenbrengt in tijden van polarisatie. De Creatieve Coalitie, Kunsten '92 en de VVEM (Vereniging van Evenementenmakers) zijn ondertekenaars van de oproep. 

Op 5 september is het Harry Wich Stipendium uitgereikt aan Selina Losa Gonzales. Selina ontvangt € 12.500 voor haar professionele ontwikkeling als scenograaf. Haar werk bevindt zich op het snijvlak van theater, installatie en locatietheater, en is diepgeworteld in oude rituelen en menselijke verhoudingen. De jury prijst haar volwassen manier van denken: van concept en materiaal tot eindproduct. Met dit stipendium eert het Cultuurfonds de nalatenschap van scenograaf Harry Wich en investeren het fonds in nieuw talent binnen de scenografie. 

Samen met partners initiëert voordekunst trajecten waarbij makers net nog een beetje meer worden ondersteund. De missie van voordekunst is het stimuleren van ondernemerschap bij creatieve initiatiefnemers, van makers tot instellingen. En dat doet voordekunst niet alleen door creatieve makers te begeleiden bij crowdfundingcampagnes. Een mooi voorbeeld hiervan is het traject Find, Fund, Film, in samenwerking met het K.F. Hein Fonds. Door middel van Find, Fund, Film draagt voordekunst samen met het K.F. Hein Fonds bij aan de ontwikkeling van toekomstige filmprofessionals. 

De extra miljarden voor defensie mogen niet ten koste gaan van investeringen in onderwijs, cultuur en wetenschap. Kennis is immers een bindmiddel voor onze samenleving, schrijft SCP-directeur Karen van Oudenhoven in een column.

Rembrandt maakte in zijn schilderij ‘Minerva in haar studeerkamer’ het statement dat ware vooruitgang niet van wapens, maar van kennis en cultuur komt. Het pleidooi van Van Oudenhoven is de waarde van kennis en cultuur voor een weerbare samenleving niet te vergeten. Kennis is niet alleen dé belangrijkste motor achter technologische en sociale innovatie en mede daardoor van economische vooruitgang, zij vormt ook een belangrijk bindmiddel tussen de verschillende perspectieven in de samenleving.

Breda groeit en krijgt steeds meer inwoners. Daarom maakt de gemeente bewuste keuzes over de inrichting van de stad zodat de openbare ruimte leefbaar en toekomstbestendig blijft. Met de nieuwe visie openbare ruimte 2040  ‘Breda, Stad in een Park - overal een verhaal’ kiest de gemeente voor een stad die uitnodigt tot bewegen, ontmoeten en ontspannen. In de openbare ruimte is plek voor toonaangevende kunst, cultuur, festivals en evenementen.

Wethouder Jeroen Bruijns (Openbare Ruimte) trok de stad in om met mensen in gesprek te gaan. In de binnenstad, de Haagse Beemden en Ulvenhout werd een opvallend kunstwerk neergezet: een auto met daarin een grote boom. Als symbool voor waar het in de openbare ruimte knelt.

De vernieuwde publicatie van DutchCulture richt zich op het versterken van de culturele samenwerking met buurland België. In de Culturele Financieringsgids Nederland en België vindt u diverse publieke en private financieringsmogelijkheden, afgestemd op Nederlands-Belgische culturele projecten, beschikbaar voor professionals, makers en organisaties. Deze gids is geïnitieerd en ontwikkeld in samenwerking met de Nederlandse Ambassade in België.

Zeer waarschijnlijk zullen de politieke verhoudingen in Den Haag na de verkiezingen veranderen. Als het aan de VNG ligt, verdwijnt het jargon van ‘kaasschaven’ en ‘ravijnjaar’. Hoog tijd om te bouwen aan een solide financieel fundament, eerlijke verdeling van taken en verantwoordelijkheden en vooral aan hersteld wederzijds vertrouwen.

Vanaf 2026 wordt het gemeentefonds structureel fors verlaagd. Gemeenten blijven ondertussen verantwoordelijk voor grote, kostbare en vaak wettelijk verplichte taken, zoals jeugdzorg, de uitvoering van de Wmo, participatiebeleid en omvang rijke investeringen in het fysieke domein. De gevolgen zijn zichtbaar in het hele land: hogere lokale lasten voor inwoners, uitstel of afstel van gemeentelijke investeringen en minder budget voor sport, cultuur, armoedebeleid en woningbouw. Dit alles zet de kwaliteit van de lokale dienst verlening en het vertrouwen in het lokaal bestuur onder druk.

Kunstzone 3 onderzoekt hoe kunsteducatie zich verhoudt tot klimaatverandering; één van de grootste uitdagingen van deze tijd. Niet vanuit doemdenken, maar vanuit verbeeldingskracht en nieuwsgierigheid. Wat hoopvol stemt, is hoeveel er in het kunstonderwijs al gebeurt rond natuur, ecologie en duurzaamheid. 

Naast het themadossier over klimaat neemt redacteur Allerd van den Bremen de lezers mee in het wel en wee van muziekonderwijs over de grens. Tenslotte wordt de serie ‘Rolmodellen’ geïntroduceerd, waarin kunstvakdocenten worden geëerd die anderen blijvend hebben geïnspireerd.

Op maandag 1 september 2025 vond de 24ste editie plaats van het Paradisodebat. Edo Dijsterhuis maakte een verslag, dat nu is terug te lezen. “De vrijheid staat niet onder druk, maar de vrijheid wordt niet genoeg genomen”, stelde Karin Amatamoekrim, die de eerste discussieronde over maatschappelijke druk inleidde. Martine Gosselink vertelde in de inleiding voor de tweede ronde hoe vooral kleine musea onder druk van voornamelijk lokale bestuurders hun programmering aanpassen. Volgens Bregtje van der Haak, directeur Eye Filmmuseum en de inleider van ronde drie, is er nu meer dan ooit behoefte aan heldere beelden, gezien de vervaging van het onderscheid tussen feit en fictie. Het slotakkoord kwam van hoogleraar Boutellier, die stelde dat de vrijheid van de kunstenaar absoluut is en alleen door strafrechtelijke grenzen wordt beperkt.

Cultuur in de wijk is één van de thema's binnen de subsidieregeling Versterken sociale basis in Eindhoven en is beschikbaar in 2025 en 2026. De regeling is bedoeld voor culturele projecten en activiteiten die bijdragen aan de leefbaarheidsverbetering in de wijk, het versterken van de sociale basis in de wijk en/of ontmoeting tussen bewoners in de wijk tot stand brengt. De culturele activiteit wordt ontwikkeld of uitgevoerd voor of samen met buurtbewoners en vindt plaats in (een van de) bestuurlijk vastgestelde actiegebieden. 

Stichting Cultuur Eindhoven heeft de genomineerden bekend gemaakt voor de Eindhoven Cultuurprijs 2025. Er zijn drie genomineerden per categorie. De genomineerden voor de Stimuleringsprijs zijn: DEMO, Eindhoven Pride en Club Symbiose. De genomineerden voor de Waarderingsprijs Organisatie zijn: Dynamo, Mies-en-Scène en Bell’s Comedy Club. De genomineerden voor de Waarderingsprijs Individu zijn: Erwin Thomasse, Luka Kooijmans en Imke Sloos. De genomineerden werden op donderdag 4 september verrast en ingelicht tijdens een tafelinterview met Uit in Eindhoven bij Keukenconfessies. Op 8 oktober wordt in de Effenaar tijdens de uitreiking duidelijk wie de prijzen in ontvangst zullen nemen.

Kleding is vaak te kwetsbaar om te laten zien in een museum. Nu kun je 140 jurken, jassen en mutsen in detail en van alle kanten bekijken in een ‘online museum’. Zelfs de gerepareerde mottengaatjes zijn zichtbaar.

Historische kleding is vaak erg kwetsbaar en daarom zijn mooie kostuums uit museumcollecties maar zelden of soms nooit meer te zien. Daar brengt de website Modemuze.nl, waarin 23 musea en instellingen uit Nederland en Vlaanderen samenwerken, digitaal verandering in. Op de website is een knop toegevoegd: ‘Bekijk collectie 360’. De deelnemende musea kozen gezamenlijk 140 objecten uit die met een 360 gradentechniek gefotografeerd zijn, denk aan een couture-outfit van Dior, kleding van een punker of Volendammer dracht.

Renovatie van cultureel centrum Jan van Besouw mag van burgemeester en wethouders van Goirle 9,9 miljoen euro kosten. „Uit drie scenario’s kiezen we voor de optimale variant”, laat wethouder Koos Krook (CDA) weten. De ‘huiskamer van Goirle’ vraagt al jaren om investeringen in de technische installatie, met name de klimaatbeheersing. Het kwam de afgelopen jaren voor dat bezoekers tijdens voorstellingen uit een verhitte theaterzaal wegliepen. Verduurzaming moet er ook toe leiden dat de energierekening omlaag gaat.

Honderden acteurs, regisseurs en andere filmprofessionals weigeren nog samen te werken met Israëlische filmbedrijven en -organisaties die “betrokken zijn bij de genocide en apartheid tegen het Palestijnse volk”.

In een afgelopen weekend gepubliceerde verklaring schrijven de ‘Film Makers for Palestine’ dat ze de “kracht van cinema om percepties te beïnvloeden” erkennen. „In deze urgente crisis, waarin veel van onze regeringen het bloedbad in Gaza mogelijk maken, moeten we er alles aan doen om de medeplichtigheid aan die aanhoudende horror aan te pakken.”

Van februari tot juli 2025 is op verschillende locaties in Noord-Brabant door vrijwilligers gewerkt aan een vijfendertig meter lang wandkleed. Nu het af is, wordt het getoond in het Textielmuseum in Tilburg. Het maakt deel uit van het landelijk project ‘Draden van ons slavernijverleden’. Doel is om bewustwording over ons koloniale slavernijverleden te vergroten.

De culturele vrijheid staat onder druk. Dat raakt kunstenaars, theaters en popzalen, bezoekers van musea. Eigenlijk raakt het iedere Nederlander, want ‘cultuur houdt de samenleving open’. Vandaar dat er dit jaar vele onderzoeken, vergaderingen en discussiedagen zijn over culturele vrijheid die van twee kanten onder vuur ligt. De eerste kant is die van de politiek. Een voorbeeld van een aanval op een artiest kwam deze zomer vanuit de VVD. Op gemeentelijk niveau is de druk welhaast nog groter. 

De toon van het debat zoals dat in de politiek wordt gevoerd, slaat over naar andere plekken in de samenleving, zegt de directeur van de Boekmanstichting Jan Jaap Knol. En daar zit de tweede kant die de culturele sector onder vuur neemt. Die komt vanuit de gepolariseerde samenleving. 

Filmstudio Warner Bros. klaagt AI-plaatjesmaker Midjourney aan voor copyrightschending. Gebruikers kunnen makkelijk afbeeldingen en filmpjes genereren met beroemde superhelden en tekenfilmfiguren waar Warner Bros. het alleenrecht over heeft. Warner Bros. eist tot 150.000 dollar schadevergoeding per overtreding. Midjourney heeft nog niet gereageerd op de claim. 

Het Netherlands Production Incentive heeft in tien jaar tijd bijgedragen aan de groei van de Nederlandse filmwereld, die in financieel opzicht drie keer zo groot is geworden, internationaliseerde en professionaliseerde. Volgens de evaluatie die het Filmfonds gisteren publiceerde, loopt de regeling nu echter tegen zijn grenzen aan. De economische regeling faciliteert het maken van duurdere films en stimuleert internationale coproducties. Een van de aanbevelingen in het rapport is dan ook om het Netherlands Production Incentive om te vormen tot een echt economische regeling zonder plafond. 

Gratis voorstellingen voor de jeugd van de gemeente Oisterwijk tussen de 4 en 18 jaar. Dat is waar GenO’ zich op richt. 21 september start een gloednieuw cultuurprogramma voor kinderen en jongeren in samenwerking met lokale partners. Een divers en aantrekkelijk aanbod voor alle jeugd, helemaal gratis en zonder verdere verplichtingen.

Wethouder Anne Cristien Spekle doet zondag 7 september de aftrap van deze pilot: “Kunst en cultuur zijn enorm belangrijk voor je persoonlijke ontwikkeling. Maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend en bereikbaar. Met dit leuke en gevarieerde gratis cultuurprogramma, echt afgestemd op de behoeften van kids en jongeren, halen we een drempel weg."

De culturele canon van Zweden bevat vooral klassiekers als Astrid Lindgren en Ikea. De centrumrechtse regering gaf opdracht tot het nationalistische project ten dienste van ‘gemeenschap, onderwijs en inclusie’. Ondertussen snijdt diezelfde coalitie fors in de begroting voor cultuur.

Buiten de regering valt het nieuwe culturele ijkpunt voornamelijk hoon ten deel. Het aandeel van de staatsbegroting dat voor kunst en cultuur is geoormerkt, is in twintig jaar niet zo laag geweest en zal nog verder slinken, kondigde de minister van Cultuur Parisa Liljestrand onlangs aan.

Carnaval en corso zijn veel meer dan kleurrijke optochten: ze blijken een belangrijke rol te spelen in het versterken van sociale samenhang binnen lokale gemeenschappen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Stijn van Helmondt, research masterstudent aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zijn studie laat zien dat mensen die actief deelnemen aan de voorbereidingen van deze evenementen zich sterker verbonden voelen met hun dorps- of stadgenoten dan mensen die niet meebouwen.

Ze staan op drukke stadspleinen en in natuurgebieden, op rotondes en op stations: kunstwerken in de publieke ruimte. Ons land telt duizenden van deze openbare werken. Ze worden met zorg en liefde gemaakt. Maar als ze er eenmaal zijn, ligt verwaarlozing op de loer. Want wie is verantwoordelijk voor het onderhoud? Hoeveel het er precies zijn in Nederland, is onduidelijk, want een centrale registratie is er niet. Simone Vermaat van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) schat het aantal openbare kunstwerken in Nederland op "meer dan tienduizend". De meeste werken worden gemaakt in opdracht van een gemeente of het Rijk. Soms is de opdrachtgever een particulier. Maar wie de eigenaar ook is, een plan voor onderhoud op de lange termijn ontbreekt vaak, zegt Vermaat van de RCE. 

Zijn fietstocht door Europa – met boom – is bijna voltooid. Kunstenaar Bruno Doedens heeft de eerste stap gezet naar een cirkelvormig natuurkunstwerk. Totale lengte: 5000 kilometer. Er beweegt een boom door de duinen bij het Zeeuwse Dishoek. Een vier meter hoge steeneik om precies te zijn, elektrisch voortgetrapt door Bruno Doedens. De landschapskunstenaar toert met zijn boom door half Europa en toont hem aan de mensen.

Om zijn eik heen staan allemaal kleine boompjes, die hij onderweg aan jan en alleman uitdeelt. Mannen, vrouwen, kinderen, iedereen die er maar een wil planten. Duizenden heeft hij er al weggegeven. Ze moeten, met een beetje fantasie, uitgroeien tot een 5000 kilometer lange boomcirkel. Circle4Change heet Doedens’ project, bedoeld om mensen te stimuleren de aarde te verrijken in plaats van te belasten.

Met ruimte voor grote namen én jonge ontwerpers liet Amsterdam Fashion Week zien hoe rijk het modeveld inmiddels is. Nog niet eerder was het programma van Amsterdam Fashion Week zo vol. Tijdens deze zesdaagse editie stonden er bijna honderd evenementen op het programma, waarvan iets meer dan de helft vrij toegankelijk was. Toch lagen de hoogtepunten vooral bij de klassiekere modeshows. Dat waren er twaalf, verspreid over de hoofdstad: van de Hollandsche Manege naast het Vondelpark tot het Bilderdijkpark in Amsterdam-West. De Volkskrant maakte een selectie van veelbelovendste ontwerpers. 

Iedereen die weleens naar een festival gaat, een boek leest, een film kijkt of musea bezoekt, weet: kunst en cultuur maken het leven rijker. Cultuur geeft hoop, verbeelding, troost en inspiratie – en is onmisbaar voor een vrije en veerkrachtige samenleving. De culturele sector is ook een sterke economische kracht: zonder creativiteit geen innovatie. Daarom maakt D66 kunst en cultuur overal voor iedereen toegankelijk. Dat schrijft D66 in haar verkiezingsprogramma. Om dit te bereiken beschrijft de partij een aantal ambities. 

Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een nieuwe versie van ZZP – ja of nee gepubliceerd. In de publicatie zijn voorbeelden opgenomen uit een aantal sectoren. Naast zorg, creatieve sector, onderwijs, bouw, schilder, advisering, interim-manager, kinderopvang, bezorgdiensten en grafisch ontwerper, is nu particuliere beveiliging toegevoegd aan de brochure. Ook is een uitgebreide brochure gepubliceerd met praktijkvoorbeelden.

De Hebban Debuutprijs gaat dit jaar naar de schrijver Manik Sarkar. Hij krijgt de literaire prijs voor het boek Ossenkop. Dat is een tragikomisch verhaal over een ambitieuze dorpsslager dat zich afspeelt in de veranderende Nederlandse samenleving van de jaren 70. De Hebban Debuutprijs, georganiseerd door lezerscommunity Hebban.nl, bestaat sinds 2016. Het is een aanmoedigingsprijs voor nieuwe auteurs van Nederlandstalige fictie. Volgens de organisatie is het de enige juryprijs van Nederland en Vlaanderen waarop ook lezers een grote invloed hebben.

De vijfjaarlijkse Tollensprijs gaat voor het eerst naar een auteur die het grootste deel van haar oeuvre voor kinderen heeft gemaakt: schrijver, tekenaar en podiumartiest Joke van Leeuwen (72). De winnaar van de oudste literaire prijs van Nederland is bij volwassen lezers bekend van haar succesvolle romans Feest van het begin (2012, AKO Literatuurprijs) en de bestseller Ik dacht dat jij (2023). Haar bekendste kinderboeken zijn Deesje (1985, Gouden Griffel) en Iep! (1996, Zilveren Griffel). De jury roemt haar toegankelijke en veelzijdige oeuvre en noemt haar werk ‘geestig, ontroerend en confronterend tegelijkertijd’.

Op het filmfestival van Venetië heeft de film Father Mother Sister Brother de Gouden Leeuw gewonnen voor beste film. Het komische drama van de Amerikaanse regisseur Jim Jarmusch was niet de gedoodverfde winnaar van de prestigieuze filmprijs. Veel filmcritici zagen The Voice of Hind Rajab als grote kanshebber. De Zilveren Leeuw, de juryprijs voor de op een na beste film, ging wel naar The Voice of Hind Rajab.

„Wat hier aan de wanden hangt, daar is menig galerie in Oisterwijk jaloers op.” Die stelling durfde Hans van Brunschot zaterdagochtend in Moergestel te betrekken bij de opening van ‘20 jaar kunst’. Galerie De Verdieping viert haar 20-jarig bestaan met werk van 20 kunstenaars, uit Moergestel en ver daarbuiten. De Verdieping drijft van meet aan op vrijwilligers. 

Op donderdag 4 september kwam de Cultuurregio Noord- en Midden-Limburg samen in Roermond voor een inspirerende middag. Alle 13 gemeenten uit Noord- en Midden-Limburg zetten daar hun handtekening onder de samenwerking en plannen voor de periode 2025–2028. Een mijlpaal die laat zien dat zij samen blijven investeren in cultuur, talent en verbinding. Samen zetten de gemeenten cultuur stevig op de kaart, in de regio én daarbuiten.

De provincie Groningen en de gemeente Groningen hebben subsidies toegekend aan culturele en erfgoedorganisaties via de tweejarige programmaregeling cultuur en erfgoed. Deze regeling biedt organisaties de kans om gedurende twee jaar een samenhangend programma op te zetten en zich verder te ontwikkelen. De tweejarige programmaregeling cultuur en erfgoed richt zich op professionele kunst-, cultuur- en erfgoedorganisaties zonder winstoogmerk. De nadruk ligt op muziek en beeldende kunst, maar ook andere kunstvormen komen in aanmerking.