Trends & Ontwikkelingen

Het Nationaal Ontwikkeltraject Amateurkunst (NOA) is onderdeel van de Pilot Nationaal Akkoord Amateurkunst van het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP). Deze regeling ondersteunt de amateurkunstsector bij de voorbereidingen voor de toekomst. Het doel? Een sterker netwerk, meer zichtbaarheid en duurzame ondersteuning voor amateurkunstverenigingen in Nederland. In het kennisdossier van het LKCA lees je alles over het ontwikkeltrajects en de pilots.

In de leegstaande winkels aan de Brink in Hengelo krijgt kunst tijdelijk de ruimte. Onder de naam Places worden leegstaande panden, zoals de oude V&D en de Kijkshop, tijdelijk omgevormd tot expositieruimtes. Kunstcollectief MIKC wil met het project nieuw talent een broodnodig podium bieden. “Voor deze kunstenaars is het vaak al moeilijk om een ruimte te vinden”, zegt initiatiefnemer Bertine Bosch.

Het architectenechtpaar Aldo en Hannie van Eyck ontwierp beroemde gebouwen als het Burgerweeshuis in Amsterdam (1955-1960), het Sonsbeekpaviljoen in Arnhem (1965) en de veelkleurige uitbreiding van de Algemene Rekenkamer in Den Haag (1991-1997). Projecten die recent gerenoveerd werden of worden, waarbij het archief in het familiehuis in Loenen aan de Vecht veelvuldig wordt geraadpleegd.

Over de overname van dit ‘levende’ archief voerde het in Rotterdam gevestigde architectuurmuseum Nieuwe Instituut al 25 jaar gesprekken met de erven Van Eyck. Nu is het zover: duizenden schetsen, kleurenstudies, bouwtekeningen en ruim 25 maquettes worden opgenomen in de Rijkscollectie.

Op vrijdag 20 juni ondertekenden de gemeente Almelo, Kaliber kunstenschool, schoolbesturen en muziekverenigingen het convenant Méér Muziek in de Klas Almelo. Met het convenant willen de partijen bereiken dat muziekonderwijs een vast en permanent onderdeel wordt in het lesaanbod van alle scholen in Almelo. Daarmee is het muziekonderwijs in ieder geval geregeld tot en met 2029.

Dinsdag 17 juni was de laatste bijeenkomst van Het Archieftraject 2025, alweer de derde editie georganiseerd door Podiumkunst.net. Het Archieftraject is een professionaliseringstraject voor podiumkunstinstellingen waarin zij leren hun archief te beheren. Hoe brengen zij in kaart wat ze in huis hebben? Hoe organiseren zij het eenvoudig? En wat komt erbij kijken als zij het willen delen met collega’s, onderzoekers, andere makers of publiek? Vier maanden werkten Theater de Krakeling, Mentos Grote Prijs van Nederland, De Toneelmakerij,  Sur Mundo Ensemble en Theatre Day Productions aan antwoorden op deze vragen. 

De gemeente Waalre biedt financiële hulp aan gezinnen en volwassenen met een laag inkomen. Hiermee kunnen zij deelnemen aan sport en culturele activiteiten. Gezinnen met kinderen van 0 tot en met 17 jaar en volwassenen met een laag inkomen komen mogelijk in aanmerking voor deze bijdrage. Het doel is om iedereen de kans te geven mee te doen aan activiteiten zoals toneel, dans, muziek, kunst en sport.

De regeling is bedoeld voor inwoners die door financiële omstandigheden niet kunnen deelnemen aan deze activiteiten. De gemeente wil hiermee bijdragen aan een betere sociale en culturele betrokkenheid.

In de kunst- en cultuursector barst het van de bevlogen makers, docenten, coördinatoren en organisatoren. Mensen met hart voor hun vak én voor hun stad. Maar al te vaak staan zij voor lastige keuzes: wil ik dat zoveel mogelijk mensen toegang hebben tot mijn aanbod – of moet ik mijn tarief verhogen om zelf rond te komen?

CultuurSchakel laat weten hoe het zich inzet voor eerlijke betaling in de sector. Fair pay staat ook steeds hoger op de agenda, zowel landelijk als lokaal. Platform ACCT werkt aan de verdere uitrol van het programma fairPACCT en er bestaan handige rekentools waarmee je je eigen tarief kunt bepalen. 

Het 1000 Libraries Awards team verkiest Boekhandel Dominicanen in Maastricht tot mooiste boekwinkel van de wereld. De winkel is gevestigd in een gerestaureerde 13e-eeuwse gotische kerk, waarvan de hoge gewelven en imposante stalen boekenkasten zorgen voor een indrukwekkende uitstraling.

Of je nou wilt of niet, iedere bibliotheekorganisatie krijgt ermee te maken: BTW. Soms helder, vaak ingewikkeld. Want welke activiteiten zijn vrijgesteld en wanneer moet je juist wél BTW afdragen? Om bibliotheken hierin te ondersteunen, sloeg Rijnbrink de handen ineen met Probiblio. Samen maakten ze een BTW Handboek voor bibliotheken; een praktische gids met heldere uitleg, stroomschema’s en voorbeelden. 

Hoe breng je mensen écht met elkaar in contact? In het project Onverwachte Ontmoetingen gingen bibliotheken, kunstenaars en bezoekers samen op zoek naar nieuwe manieren om dat te doen. Want hoewel de Bibliotheek een plek is waar mensen van allerlei achtergronden samenkomen, ontstaat echt contact nog niet altijd vanzelf. Kunst bleek een krachtige uitnodiging tot ontmoeting, gesprek en reflectie.

Een jaar lang werkten artists in residence in de bibliotheken Zwolle, Kampen en Hengelo. Samen met bezoekers, medewerkers en programmamakers creëerden zij in co-creatie interventies die uitnodigen tot contact. Alles met het doel: mensen op een laagdrempelige manier verbinden.

Zowel wereldwijd als op EU-niveau groeit de erkenning van de essentiële link tussen cultuur, gezondheid en welzijn. Recente ontwikkelingen markeren een significante verschuiving in de manier waarop deze relatie wordt begrepen, gewaardeerd en weerspiegeld in de debatten over overheidsbeleid. Culture Action Europe (CAE) heeft het voortouw genomen in deze transformatie en op meerdere niveaus gewerkt om de noodzakelijke verandering te ondersteunen. In een artikel een samenvatting van wat er toe op dit gebied is gebeurd en vooruitblik naar de toekomst.

€ 8,6 miljard – dat is het bedrag dat de Europese Commissie voorstelt voor het nieuwe AgoraEU-programma in de volgende EU-meerjarenbegroting 2028-2034. Het programma zal cultuur, media en het maatschappelijk middenveld ondersteunen en voortbouwen op het succes van Creatief Europa en het programma Burgers, Gelijkheid, Rechten en Waarden (CERV). Daarvan is € 1,8 miljard bestemd voor het onderdeel Creatief Europa – Cultuur. 

Culture Action Europe verwelkomt de voorgestelde verdubbeling van het EU-cultuurbudget en de blijvende zichtbaarheid en autonomie van de culturele financieringsstroom binnen het AgoraEU-programma, met name het duidelijk gedefinieerde onderdeel Creatief Europa – Cultuur. Tegelijkertijd benadrukt Culture Action Europe dat de voorgestelde financiering slechts het absolute minimum vertegenwoordigt dat nodig is om de Europese culturele sector in stand te houden en te ontwikkelen.

Als onderdeel van de monitoring, evaluatie en leeractiviteiten voert het Prins Claus Fonds jaarlijks een impactmeting uit. Het Fonds presenteert nu de rapportage van cyclus 1 van de het programma Fellows Award Moving Narratives. Moving Narratives heronderzoekt de erfenis van het verleden, tart eurocentrische sociale en historische discoursen, stelt de perspectieven van gemarginaliseerde gemeenschappen centraal en legt verbanden tussen hedendaagse emancipatiebewegingen en hun historische wortels. 

De Elja Foundation presenteert haar jaarreflectie 2024 ‘Van droom naar impact – voor de jongere generaties’. Hierin lees je over het jaar van groei, verbeeldingskracht en samenwerking.

De Erasmus Universiteit onderzocht de impact van Cultuurloket DigitALLs workshopprogramma. Cultuurloket DigitALL tussen 2022 en 2024 meer dan 120 organisaties ondersteund met financiële bijdragen en kennisontwikkeling door het aanbieden van workshops. Leiden de kennisgerichte workshops tot duurzame institutionele transformatie? Het antwoord blijkt gelaagd.

Enerzijds slagen de workshops opvallend goed op individueel niveau. Maar het begint te haperen bij de overgang van inzicht naar organisatie – van leren naar duurzame verandering. Misschien wel het meest opvallende inzicht is dat de digitale transformatie in de culturele sector niet alleen draait om méér kennis, maar om betere voorwaarden voor kennis om te circuleren, te landen en zich te ontwikkelen binnen organisaties. Het rapport identificeert het ontbreken van geïntegreerde digitale strategieën als de meest urgente capaciteitskloof.

De EU Subsidiemarathon is een reeks webinars over de mogelijkheden van Europese subsidieprogramma's voor makers en culturele organisaties. Het betreft subsidiemogelijkheden op het gebied van innovatie, wetenschap, kunst en media. In afwachting van de nieuwe reeks van de EU Subsidiemarathon, brengt DutchCulture de vorige (nog altijd relevante) webinars weer onder de aandacht.

Vanaf 1 augustus 2025 kunnen culturele initiatiefnemers een aanvraag indienen voor de Matchingregeling impactvolle cultuurprojecten van Brabant C. Met deze vernieuwde regeling stimuleert Brabant C duurzame samenwerkingen tussen culturele instellingen en private partijen die samen werken aan cultuurprojecten met maatschappelijke impact in Noord-Brabant.

De regeling is bedoeld om cultuurprojecten te ondersteunen die actief bijdragen aan het oplossen of agenderen van actuele maatschappelijke vraagstukken, zoals leefbaarheid, inclusie, mentale gezondheid of duurzaamheid. Daarbij staat het versterken van de culturele infrastructuur en het verbreden van het publieksbereik centraal.

Binnenkort verschijnt de nieuwe wijzigingsregeling van de Brede SPUK in de Staatscourant. Hierin staat, zoals al door het kabinet is aangekondigd, dat de budgetkorting van 10% voor de Brede SPUK en de SPUK IZA per 1-1-2026 wordt doorgevoerd. Er wordt over 2025 en 2026 geen indexatie toegepast. De indexatie over 2024 wordt in 2025 en 2026 gewoon uitgekeerd. 

Cultuurcoaches worden gefinancierd vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC). Deze regeling valt sinds 2023 onder de Brede SPUK (Brede Specifieke Uitkering).

De nieuwe Algoritmische Matchmaker voor Ideale Gemeentelijke Oriëntatie (AMIGO) biedt beleidsmakers actuele data en meer slimme functies om gemeenten objectief te vergelijken. Met een compleet profiel ziet u direct welke gemeenten écht op elkaar lijken en kunt u beleid beter onderbouwen.

AMIGO creëert op basis van een actuele gegevensset een uniek gemeentelijk profiel, een soort gemeentelijke vingerafdruk. Deze vingerafdruk wordt gematcht met die van andere gemeenten. Zo ontstaat een overzicht met gelijkende en minder gelijkende profielen. Hiermee krijgt u een actueel beeld van hoe uw gemeente ervoor staat ten opzichte van andere gemeenten. De vergelijkingen zijn daardoor relevant en direct bruikbaar als basis voor beleid, verantwoording en strategische keuzes.

Ook dit jaar is er meer subsidie voor de instandhouding van rijksmonumenten aangevraagd dan er beschikbaar is, daarom is het goed nieuws dat demissionair minister Bruins de budgetten voor de instandhoudingssubsidie voor dit jaar verhoogt met € 15,78 miljoen. Deze budgetverhogingen komen bovenop de verhogingen die op 7 november jl. waren gepubliceerd in de Staatscourant. Hiermee komt het totaalbudget voor instandhoudingssubsidie dit jaar op € 113,9 miljoen. 

Is het einde der tijden aangebroken voor de kunstenaar, nu AI steeds beter wordt? Volgens film- en theatermaker Leeuw van Moerkerken loopt dat zo’n vaart niet, schrijft hij in dit opiniestuk: de creativiteit van AI werkt fundamenteel anders dan die van de mens.

Op verwijzing vanuit je zorgverlener naar een cultuurcursus? Dat kan nu bij Kunst op Recept Tilburg. Op initiatief van Factorium Cultuurmakers kunnen mensen die te maken hebben met lichte mentale klachten, stress of eenzaamheid, meedoen aan een cursus dans, zang of beeldende kunst. In een aantal Nederlandse gemeenten is het al succesvol geïmplementeerd, nu start ook Tilburg met een eigen versie van Kunst op Recept.

Inwoners van Nederland hoeven doorgaans niet ver te reizen voor vermaak in hun vrije tijd, bijvoorbeeld in de zomervakantie. In 2023 was de gemiddelde afstand tot een museum 4,2 kilometer. De afstand tot een attractie, zoals een dierentuin of binnenspeeltuin, was gemiddeld 5,6 kilometer in 2024. Ook cafés en cafetaria’s zijn voor vrijwel alle Nederlanders dichtbij. Dat blijkt uit cijfers van het CBS.

Het CBS publiceert een tabel met cijfers over de nabijheid van bepaalde vrijetijdsvoorzieningen, waaronder de bioscoop, in 2024. Daarbij is de gemiddelde afstand over de autoweg berekend tot de dichtstbijzijnde voorziening. Ook worden de aantallen voorzieningen binnen een bepaalde afstand gegeven.

Deze week is ‘s-Hertogenbosch het decor van acrobatiek, theater, zang en dans. Theaterfestival Boulevard speelt zich af tussen marktplein, parkeerplaats en verzorgingshuis. Trouw doet een kleine greep uit het grote aanbod en ook de Volkskrant bezocht drie voorstellingen. 

Het was een puntje van kritiek vorig jaar: de verhouding tussen theater en horeca tijdens het elfdaagse Theaterfestival Boulevard op de Parade in Den Bosch. Dit leidde tot een aanpassing van de opstelling en kleinere bars.

Twee voormalige bestuursleden willen de Kunstenbond voor de rechter slepen. Ben van den Dungen en Ellister van der Molen zijn het niet eens met de handelswijze van het bestuur en werden daarna uit hun functie ontheven. Manu van Kersbergen, voorzitter van de Kunstenbond, ontkent dat er sprake is van een crisis.

Het onderwerp ‘werken met publieksdata’ leeft in de culturele sector. De derde editie van het e-zine van de Taskforce Publieksdata geeft een update over verschillende projecten, waaronder het Culturele Doelgroepenmodel, de EU-samenwerking en het digitale informatieplatform voor de podiumkunsten. Ook spraken we met de Deense counterpart van DEN: Applaus.

Het e-zine is gemaakt in opdracht van de Taskforce Samenwerkingsverband Publieksdata, gevormd door zeven instellingen uit het culturele veld: Cineville, CJP, Digitaal Informatieplatform Podiumkunsten (DIP), Kunsten ’92, Platform ACCT, Rotterdam Festivals en onder leiding van DEN Kennisinstituut cultuur & digitale transformatie. Deze taskforce is tot eind 2024 mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van OCW. Vanaf 2025 is het programma publieksdata onderdeel van de activiteiten van DEN.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed geeft vier maal per jaar een tijdschrift uit. Met dit blad houden houdt de RCE lezers op de hoogte van wat er zoal speelt op het brede terrein van het erfgoed. Het derde tijdschrift staat nu online. 

Poppodia belandden steeds vaker in de rode cijfers in 2024, hoewel er meer belangstelling was en meer bezoekers dan het jaar ervoor. Ook werd er meer opgetreden. De Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals (VNPF) vergeleek de cijfers van de afgelopen twee jaren van 59 poppodia. Meer dan de helft van deze podia sloot vorig jaar af met verlies. 

In 2024 bedroegen de totale inkomsten van de poppodia 253 miljoen euro, een stijging van 12 procent ten opzichte van 2023. De uitgaven daarentegen stegen meer dan 14 procent. De inflatie heeft er flink ingehakt volgens Arne Dee, beleidsmedewerker van VNPF. "Alles wordt snel duurder." De grootste stijging zit vooral in de personeelskosten door hogere lonen. Daarnaast werden de gages voor artiesten hoger.

Eerst was er de wereldwijde hit The Worst Person in the World van Joachim Trier. Nu is er ook Sex, Dreams, Love, bekroond drieluik van Dag Johan Haugerud over seks en relaties in Oslo. Hoe verklaart hij de plots ongekende populariteit van de Noorse film?

‘Ik geloof dat geluk een rol speelt’, zegt Haugerud over de ‘Noorse golf’. ‘Al is het waarschijnlijk ook wel een gevolg van de culturele politiek van de afgelopen twintig jaar: de door de Noren gekoesterde wens om ook hier iets van een filmindustrie te ontwikkelen. Een soort cultureel idealisme, dat heb je wel nodig.'

Namens het Europaplatform van Kunsten ’92 roept Kunsten '92 in een brief aan minister Heinen van Financiën op om te zorgen dat Creative Europe als zelfstandig programma wordt behouden. Vele kunstenaars en cultuurprofessionals in heel Europa hebben een oproep ondertekend aan de Europese Commissie om het programma Creative Europe te behouden én te versterken in het volgende MFK. Bovendien hebben 27 EU-ministers van Cultuur, waaronder minister Eppo Bruins, een brief ondertekend waarin zij de Europese Commissie oproepen om Creative Europe zelfstandig te laten bestaan in het volgende MFK.

Laat onze minister zorgen dat dit weliswaar kleine maar impactvolle programma zelfstandig blijft en niet wordt ondergebracht bij grotere thematische fondsen. In dat laatste geval zal Creative Europe zijn effectiviteit verliezen.

Wethouder Yvonne van Delft (Cultuur) in Leiden heeft het advies over de toekenning van de meerjarige cultuursubsidies 2026-2028 ontvangen. Het advies werd overhandigd door Pieter van Adrichem, voorzitter van de onafhankelijke adviescommissie cultuur. De commissie adviseert het college om ruim zes miljoen euro aan subsidie per jaar toe te kennen aan een selectie van culturele organisaties en makers in Leiden. Het is de eerste keer dat Leiden werkt met het nieuwe subsidiestelsel voor cultuur, dat bestaat uit drie onderdelen.

Op donderdag 10 juli hebben de gemeente Enschede, de Bibliotheek Enschede-Haaksbergen, Concordia en Theater Sonnevanck een intentieovereenkomst ondertekend voor de ontwikkeling van Het Warenhuis. Een levendige culturele ontmoetingsplek in het voormalige V&D-pand in de binnenstad. Deze overeenkomst is een belangrijke stap op weg naar een definitief samenwerkingsplan. Dat moet leiden tot de realisatie van het vernieuwde onderkomen voor de drie instellingen. Het Warenhuis gaat het heten en het komt in het monumentale V&D-pand op kruispunt De Graaff. Het pand is al markant, maar het krijgt een bijzondere look & feel. 

Het voormalige bankgebouw aan de Markt in Bladel is door GROUP A, in samenwerking met Fabrique en ABT, getransformeerd tot een cultureel centrum. Onder de naam BRUIS biedt dit nieuwe kloppend hart voor cultuur, ontmoeting en gemeenschap een theaterzaal, bibliotheek, café en ruimte voor meer dan 45 verenigingen. BRUIS is een voorbeeld van duurzame herbestemming. De bestaande structuur van het bankgebouw is grotendeels behouden.