Trends & Ontwikkelingen

De Nederlandse sterauteur Lucas Rijneveld heeft samen met zijn vertaler Michele Hutchison de James Tait Black Prize for fiction heeft gewonnen met My Heavenly Favourite (Mijn lieve gunsteling). De James Tait Black Prizes zijn een van de oudste literaire onderscheidingen van Groot-Brittannië die zelden tot nooit aan vertaald werk worden toegekend. Wetenschappers en studenten van de taal- en cultuurstudies van de University of Edinburgh zitten in de jury.

Zondagmiddag 1 juni heeft Kāna Percussion Trio de finale gewonnen van Dutch Classical Talent in TivoliVredenburg, Utrecht. Zij wonnen daarmee een geldbedrag van €10.000. Mezzosopraan Isabel Pronk ontving de publieksprijs. Dutch Classical Talent Tour & Award is een traject van 18 maanden dat jonge musici helpt zich te ontwikkelen. Het is bedoeld voor talenten tot en met 28 jaar (voor zangers tot en met 30 jaar) die studeren of zijn afgestudeerd aan een Nederlands conservatorium.

De bibliotheek blijft in de Hoofdstraat. Het plan voor een samenvoeging met De Speeldoos gaat de prullenbak in. Het theater krijgt geld voor een forse opknapbeurt. Dat is de uitkomst van een tumultueuze raadsvergadering in Baarn. Het dossier De Speeldoos sleept al tien jaar voort en lijkt nu weer terug bij af. Grote vraag is hoeveel miljoenen euro’s de politiek beschikbaar wil stellen.

Het besluit om te stoppen met de voorbereidingen voor de bouw van een nieuw cultuurhuis met bibliotheek aan de Rembrandtlaan is tegen het zekere been van het college van burgemeester en wethouders. Die was ervan overtuigd dat ze voor 15 tot 17 miljoen euro de klus had kunnen klaren. Het besluit leidt indirect ook tot het uiteenvallen van de coalitie. VoorBaarn liet afgelopen dinsdag weten uit de samenwerking met GroenLinks, PvdA en D66 te stappen.

Op 1 juni trok een bonte stoet door Maastricht onder de naam 'Cultural Infestation'. De parade begon in het Stadspark, waaraan kunstenaars, buurtbewoners en meer dan dertig lokale groepen deelnamen. Met muziek, spandoeken en kostuums protesteerden zij tegen het verdwijnen van plekken als Landbouwbelang (LBB), The B en de Food Bank. De deelnemers vinden dat deze plekken onmisbaar zijn voor de stad. Ze bieden ruimte aan cultuur, ontmoeting en solidariteit. Volgens hen worden ze bedreigd door ontruimingen, bezuinigingen en gentrificatie, terwijl er geen betaalbare alternatieven worden geboden.

Trump kondigde dit weekend aan dat hij Kim Sajet, directeur van de National Portret Gallery, wil ontslaan. Sajet is er sinds 2013 directeur. Ze is de eerste vrouwelijke directeur van het prestigieuze museum. De Amerikaanse president heeft zijn vizier gericht op het Smithsonian Instituut, dat in ruim twintig musea onder meer de geschiedenis van minderheden in de Verenigde Staten belicht. Trump is fel gekant tegen wat hij ‘een verdeeldheid zaaiend verhaal’ en ‘anti-Amerikaanse ideologie’ noemt.

Het Smithsonian moet volgens hem een ‘symbool voor inspiratie en Amerika’s grootheid’ worden, en daarin is geen plaats voor minderheden. Hij wil ‘diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit’ vervangen door ‘uitnodigend en toegankelijk’. De National Portrait Gallery deelt een gebouw met het Smithsonian American Art Museum, en valt ook onder de directie van het Smithsonian.

Het festival Elastiek in Hilvarenbeek gaat dit jaar niet door. De rek is eruit, schrijft de organisatie op internet. „De energie van de vaste kern is er nog steeds. We willen wel nadenken over een vervolg”, zegt voorzitter Koen de Witte. Een gratis festival is niet meer vol te houden, concludeert de organisatie. ,,Uiteindelijk hebben we gezegd dat we op deze leest niet door kunnen gaan." Het werd steeds moeilijker om genoeg vrijwilligers te vinden. De Witte: „Daarin staan we natuurlijk niet alleen. Je ziet het overal in de festivalsector.’’ Elastiek zette Hilvarenbeek vanaf 1985 op de kaart. In de loop der jaren dijde het evenement uit en kwamen bijna alle grote namen in de Nederlandse muziek naar de Vrijthof.

Drummer Chris Strik is door de organisatie uitgeroepen tot winnaar van de Breda Jazz Festival Award. Het is de eerste keer dat deze award wordt toegekend. Deze nieuwe prijs is de prestigieuze opvolger van de Kobe Award en bestemd voor jazzmusici die ook nieuwe generaties weten te inspireren met hun spel en sound.

Boudewijn de Groot is dit jaar de winnaar van de Lennaert Nijgh Prijs. De 81-jarige zanger krijgt de oeuvreprijs voor beste tekstdichter maandag tijdens het jaarlijkse Buma Awards Gala in Amsterdam, heeft Buma Cultuur zaterdag bekendgemaakt.

De prijs is vernoemd naar De Groots jeugdvriend Nijgh, die aan veel van zijn liedjes heeft meegeschreven. „De Lennaert Nijgh Prijs is bedoeld voor een artiest die excelleert in het Nederlandstalige lied, met bijzondere aandacht voor tekst en zeggingskracht. Boudewijn de Groot belichaamt deze missie tot in het diepst van zijn wezen. Hij is niet alleen een componist, tekstdichter en vertolker van klassiekers, maar ook een ambassadeur van het literaire lied, een muzikale verhalenverteller die woorden vleugels geeft”, stelt Buma Cultuur.

Het bedreigde Annatheater in Helmond lijkt van de ondergang gered te zijn. Omdat het theater vooral veel jongeren aantrekt die zich elders minder thuis voelen, stelt het stadsbestuur dit jaar 195.000 euro beschikbaar. De toekomst van het theater aan de Floreffestraat hangt al vele maanden aan een zijden draadje. Stichtingsvoorzitter Rob Spiegelenberg doet begin november 2023 daarom een noodoproep: komt er geen structurele steun vanuit de gemeente, dan moet pandeigenaar en theaterdirecteur Lavinia Germano het mogelijk verkopen aan een projectontwikkelaar.

Zo ver lijkt het nu niet te komen. Uit onderzoek van BMC Advies en Blueyard blijkt dat het Annatheater een bijzondere positie inneemt in de Helmondse culturele wereld. Wel moet de organisatie professionaliseren om voor extra geld in aanmerking te komen, vinden de adviseurs.

De Gouden Harp gaat dit jaar naar Martin Garrix. Dat maakte Frank Helmink, directeur van Buma Cultuur, maandag bekend in het NPO Radio 1-programma Spraakmakers. De 29-jarige dj is een van de jongste winnaars ooit. Alleen Jan Smit was met zijn 23 jaar in 2009 nog jonger. De prijs gaat jaarlijks naar iemand die zich op bijzondere wijze verdienstelijk heeft gemaakt voor de Nederlandse muziek. De toekenning is onderdeel van de uitreiking van de Buma Awards, maandagavond in Internationaal Theater Amsterdam (ITA). 

De vingers van Nikola Meeuwsen (23) krioelen over de toetsen. Na het slotakkoord – vlám – schiet het publiek in Brussel overeind. Luid applaus, woensdagavond, voor de Nederlandse pianist Nikola Meeuwsen. Maar een nog luider applaus klinkt zaterdag na middernacht: Meeuwsen is de winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd, een van ’s werelds meest prestigieuze concoursen. Meeuwsen is dit jaar niet alleen de jongste finalist, hij is ook nog eens de eerste Nederlander die wint sinds de oprichting van het concours in 1937. 

‘Het lijkt wel een droom’, zegt Meeuwsen na afloop, ‘ik begrijp het nog niet helemaal.’ Gaandeweg zullen de gevolgen wel tot hem doordringen. Winst in Brussel is niet zelden het begin van een wereldomspannende carrière. Bij de eerste prijs hoort een geldbedrag van 25 duizend euro.

Pianist Leif Ove Andsnes krijgt de Jean Gimbel Lane prijs. Bij de prijs ontvangt Andsnes ook een geldbedrag van 75.000 euro (omgerekend ongeveer 66.000 euro). De prijs gaat naar pianisten die grote internationale erkenning genieten. Zo ontvingen onder andere Maria Joao Pires, András Schiff en Marc-André Hamelin de prijs.

Sena heeft op 20 mei jongstleden tijdens haar jaarlijkse Vergadering van Aangeslotenen in TivoliVredenburg in Utrecht de jaarcijfers gepresenteerd en teruggeblikt op het afgelopen jaar. Markus Bos, Algemeen Directeur van Sena, benadrukt het belang van de resultaten: “2024 was een jaar van aanzienlijke vooruitgang en innovatie voor Sena. We zijn trots op de groei in licentie-inkomsten en de verbeterde doorbetalingen aan onze rechthebbenden.

De twee boekbewerkingen die Eline Arbo het afgelopen jaar bij haar gezelschap Internationaal Theater Amsterdam (ITA) regisseerde, behoren volgens de Nederlandse Toneeljury allebei tot de elf meest indrukwekkende voorstellingen van het seizoen. Dat werd 29 mei bekendgemaakt.

Van de schaduw die de nieuwe vierjarige subsidieverdeling op dit seizoen wierp en die voor grote onrust binnen het theaterveld zorgde, was op de podia gelukkig weinig te merken: met name de afgelopen maanden ging de ene na de andere bejubelde voorstelling in première. Behalve ITA werden de grote stadsgezelschappen Het Nationale Theater (met Schuldig kind), NITE (Nachtwacht) en Theater Oostpool (The Almigthy Sometimes) geselecteerd. Ook Orkater en Toneelschuur Producties werden bekroond, met De dood van Benny Simons en Jongensuren.

De 53ste editie van het Breda Jazz Festival ging donderdag van start met veel experimenteel getrompetter en ouderwetse gezelligheid. Onder het publiek een hoop jazzliefhebbers. „Het is lekker muzikaal wandelen zonder verwachtingen.” De stad beleeft dit jaar de 53e editie van het festival.

Een eigentijdse, betoverende, krachtige vrouw verbeelden die in verbinding staat met de natuur. Met die intentie schiep kunstenaar Ed Mol het manshoge bronzen beeld van Zwarte Kaat dat op Hemelvaartsdag werd onthuld in Bladel. Wethouder Hetty van der Hamsvoort onthulde het beeld donderdagmiddag 29 mei bij gemeenschapshuis Bruis. Hiermee heeft de legende van Zwarte Kaat voortaan een prominente plek in het centrum van Bladel, als belangrijk onderdeel van de vele sagen en legenden die de gemeente rijk is.

Terwijl vwo-leerlingen zo’n 180 uur culturele vorming krijgen, blijft kunst onderbelicht in het mbo-onderwijs. Nieuwe initiatieven moeten die trend kantelen. Vorige maand verlengde minister Eppo Bruins van Cultuur de proef met de MBO Cultuurkaart, een kortingspas waarmee studenten naar het theater, musea of concerten kunnen.

Edith Huis in ’t Veld heeft het zelf altijd gemist. Eerst als student aan het mbo, later als docent daar. Aandacht voor kunst en cultuur was er nauwelijks. Ondanks dat de voordelen zo aantoonbaar zijn. Huis in ’t Veld werkt tegenwoordig als projectleider kunst en cultuur in het mbo bij Graafschap College, waar cultuur wel een plek heeft in de lesstof. Cultuur is voor iedereen belangrijk, zegt ze, maar voor mbo’ers misschien nog meer dan voor hbo’ers en studenten aan de universiteit.

De Keniaanse schrijver, academicus en activist Ngugi wa Thiong'o is op 87-jarige leeftijd overleden. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste intellectuelen van Oost-Afrika.

„Hij heeft een onuitwisbare indruk gemaakt op hoe we denken over onze onafhankelijkheid, sociale rechtvaardigheid en het gebruik en misbruik van politieke en economische macht”, reageerde president William Ruto op de dood van wat vermoedelijk de meest indrukwekkende Oost-Afrikaanse schrijver is. Ngugi wa Thiong’o overleed woensdag op 87-jarige leeftijd overleden in de VS. Zijn toon was vaak satirisch en hij bespotte de clowneske en corrupte praktijken van regeringsleiders.

Minister Bruins bezocht maandag 19 mei samen met gedeputeerde Rob van Muilekom en wethouder Dylan Lochtenberg drie culturele organisaties in Veenendaal. In Bibliotheek Veenendaal werd het project Draden van Ons Nederlands Slavernijverleden toegelicht, waarbij een 35 bij 2,5 meter groot wandkleed wordt gemaakt. 

Dit deed hij voor de ondertekening van bestuurlijke afspraken over cultuurbeoefening. De minister benadrukte het belang van cultuur voor de samenleving. De bestuurlijke afspraken cultuurbeoefening 2025-2028 benadrukken het belang van cultuureducatie en samenwerking tussen scholen, culturele partners en de gemeente.

In Museum Krona in Uden werd deze week niet alleen kunst bekeken, maar ook gemaakt. Een groep jongeren mocht op de gevel met graffiti een kunstwerk spuiten om de nieuwe expositie over popart te promoten: „Dat is nog eens iets anders dan kleuren in je schrift.” OMG! Relipop is de nieuwe tentoonstelling van Museum Krona. Om daar nog meer aandacht voor te krijgen, bedacht het personeel van het museum iets unieks. Crone vertelt enthousiast over het project: „Wij zijn altijd op zoek naar samenwerkingen in Maashorst. We gingen in gesprek met MC Jongerenwerk.”

Kunstwerken van de MakersMarathon worden op 5 juni geveild. De opbrengst gaat naar Jeugdfonds Sport & Cultuur in ’s-Hertogenbosch en Vught. Tijdens de MakersMarathon hebben 50 kunstenaars in 24 uur samen unieke kunst gemaakt. Deze kunstwerken worden binnenkort geveild.

Doe meer, dan komen er ook meer mensen. Volgens dat motto timmert Markant Theater Maashorst al dertig jaar aan de weg. Nu wil geldschieter Cor van der Heijden (85) wil ‘zijn’ theatercomplex aan de gemeenschap schenken. Vijftien jaar geleden stak hij uit eigen zak elf miljoen euro in een nieuwe evenementenzaal en sindsdien exploiteert hij met de Heven Group het theater.  Het 15-jarig contract tussen beide partijen liep in 2026 af maar is onlangs stilzwijgend voor vijf jaar verlengd omdat beide partijen dik tevreden zijn.

Voor omgerekend zo’n 1,5 miljoen euro per jaar - ongeveer hetzelfde bedrag als Uden in de jaren daarvoor kwijt was aan het eigen theater - was de gemeente in één klap af van het jaarlijks terugkerende circus over tekorten, extra subsidie en ander ‘theater’ in de gemeenteraad, zo was het idee van de kleine, grote ondernemer uit Uden. Van der Heijden „Wij zijn als theater één van de motors van de Udense horeca, en andersom. Nu wil ik dit goed nalaten. Daarom heb ik besloten dat ik het theater aan de gemeenschap wil doorgeven." Een stichting met drie tot vijf mensen moet toezicht gaan houden en het complex beheren.

De uitreiking van de Gouden Palm aan It Was Just An Accident, de nieuwste film van de Iraanse filmmaker Jafar Panahi afgelopen weekeinde op het filmfestival in Cannes, heeft de nodige reacties losgemaakt in Iran en de Iraanse diaspora in het buitenland. De prijs is niet alleen een belangrijke mijlpaal voor Panahi zelf, een dissidente regisseur die ondanks jaren van gevangenschap en reisverboden prachtige films blijft maken, maar ook een erkenning van de creatieve veerkracht van Iraanse cinema in weerwil van alle overheidsrestricties. In een gezamenlijke verklaring vierden ruim 150 Iraanse kunstenaars, schrijvers en activisten, binnen en buiten Iran Panahi’s onderscheiding. 

De provincie wil dat alle Brabanders van kunst en cultuur kunnen genieten. Makers en culturele organisaties kunnen in september opnieuw subsidie aanvragen om met hun kunst- en cultuurprojecten een breder en divers publiek te bereiken. Ook mensen voor wie het minder vanzelfsprekend is om hiermee in aanraking te komen. De provincie stelt hiervoor € 1,7 miljoen beschikbaar.

Vanaf 1 september kunnen makers en culturele organisaties hun aanvragen indienen voor hun initiatieven die zich richten op een breder of divers publiek. Denk aan mensen met een beperking, ouderen, jongeren in kwetsbare posities of mensen die weinig in aanraking komen met kunst en cultuur. Nieuw dit jaar is dat aanvragers het perspectief van hun publieksgroep meenemen in hun project. 

Bij elk kunstwerk in de openbare ruimte van Weesp komt een tegel met een korte tekst en een QR-code. Zo kunnen voorbijgangers meer te weten komen over de achtergrond en betekenis van de kunstwerken.  Het werd tijd om voorbijgangers daar meer over te vertellen, vond Thea ter Veer. Zij diende een plan in voor Weesp Begroot 2024, en dat plan wordt nu uitgevoerd.

Deze week kwamen leden van de Europese creatieve gemeenschap samen met EU-wetgevers in Brussel om met elkaar te spreken over de uitvoering van de EU Artificial Intelligence Act. Dit wetgevingskader, dat precies een jaar geleden werd goedgekeurd, heeft als doel AI-ontwikkelingen te reguleren, maar er bestaan zorgen over de daadwerkelijke implementatie en het effect op de creatieve sector. Deelnemers spraken namens een brede coalitie van auteurs, performers, uitgevers, producenten en culturele ondernemingen en uitten ernstige bezorgdheid over de huidige richting van de AI-beleidsimplementatie in de EU.

Manon Jeuken, winnares van de Jheronimus Atelier Prijs 2025, presenteert vanaf 13 mei haar nieuwe werk Not in my backyard in de Bossche Omroep. De prijs, mede mogelijk gemaakt door de gemeente ’s-Hertogenbosch, is bedoeld om talentvolle makers in onze stad te ondersteunen in hun artistieke ontwikkeling. Met deze speciale opdracht binnen het regenboogbeleid reageert Manon Jeuken op actuele spanningen rondom acceptatie van de LHBTI+-gemeenschap. 

Schrijvers Paul van Loon, Rutger Vink en Thomas van Grinsven hebben dit jaar de Prijs van de Nederlandse Kinderjury voor de beste kinderboeken gewonnen. Het is de belangrijkste publieksprijs voor kinderboeken.

De kinderjury in de categorie 7 tot en met 9 jaar koos voor het boek De avonturen van Rutger, Thomas & Paco - De Safari van het duo Vink en Van Grinsven. Zij wonnen vorig jaar ook de prijs met hun boek De avonturen van Rutger, Thomas en Paco - Het Pretpark. In de categorie 10 tot en met 12 jaar won Van Loon met zijn boek Danse Macabre. De schrijver van de bekende series over Dolfje Weerwolfje en De griezelbus won daarmee na 16 jaar weer een belangrijke kinderboekenprijs.

Youp van ’t Hek zou een preek voor ongelovigen verzorgen op festival Zwarte Cross. Maar hij zegt af. De punkband Hang Youth zou optreden. Komt ook al niet, net als Claw Boys Claw en documentairemaker Sinan Can, en de lokale cabaretier André Manuel zegt dat dit zijn laatste Zwarte Cross is. De afzeggingen volgen op een artikel dat Follow the Money eerder deze maand publiceerde over het Amerikaanse investeringsbedrijf KKR.

Hebben afzeggingen van artiesten enig effect? Niet direct als het over de financiën van de investeerder gaat. De tickets zijn immers al verkocht. “De waarde van dit soort acties is meer symbolisch”, zegt financieel ethicus aan de Rijksuniversiteit Groningen Boudewijn de Bruin. “Je maakt duidelijk dat je niets te maken wil hebben met wat een investeringsbedrijf als KKR doet. Als iemand als Youp van ’t Hek afzegt, kan hij andere mensen ertoe aanzetten ook stelling te nemen.” Festivals leven van hun reputatie. Staat die reputatie jaar na jaar onder druk door afzeggingen en discussies in de media, dan doet dat de waarde in elk geval geen goed.

Jacqueline Govaert is onderscheiden met de Buma Lifetime Achievement Award. De award is een erkenning voor haar blijvende bijdrage aan de Nederlandse popmuziek en haar rol als artistiek kompas voor een hele generatie muziekliefhebbers en makers. Ze ontvangt de prijs op 2 juni in ITA Amsterdam, tijdens de uitreiking van de Buma Awards. 

De Wilhelminaring 2025, de landelijke oeuvreprijs voor beeldhouwers, is toegekend aan Hester Oerlemans (Schijndel, 1961). Oerlemans wordt geprezen om haar veelzijdige, vaak speelse en maatschappelijk betrokken oeuvre dat sculpturen, installaties, schilderijen, tekeningen en fotowerken omvat. De jury roemt haar vermogen om kunst en leven op poëtische wijze met elkaar te verbinden.

De Wilhelminaring is een landelijke oeuvreprijs die sinds 1998 elke twee jaar wordt toegekend aan een vooraanstaand Nederlands beeldhouwer. Met de prijs wordt aandacht gevraagd voor de Nederlandse beeldhouwkunst. De prijs bestaat uit een speciaal ontworpen ring, een tentoonstelling in CODA Museum Apeldoorn, een gedicht en een opdracht voor een permanent beeld in het Sprengenpark te Apeldoorn.

Het nieuws over beschuldigingen van wangedrag door dirigent Jaap van Zweden houdt de orkestwereld bezig. Bij meerdere orkesten waar Jaap van Zweden dirigeerde was sprake van een ‘patroon van angst’, zo concludeerde Pointer, het onderzoeksprogramma van KRO-NCRV. Rob Hilberink, directeur van de International Conducting Competition Rotterdam (ICCR): „Ik vond het goed dat Pointer het zo internationaal heeft aangepakt. Ik zie dat jonge talenten veel coöperatiever en minder directief zijn. Ze lijken veel meer besef te hebben dat je alleen samen tot een goed geheel komt.” Hilberink: „Het gaat er om, hoe je communiceert. Je mag als dirigent zeker een sterke mening en een visie hebben, maar op dit topniveau mag je een zekere professionaliteit in de communicatie verwachten.''

De Amerikaans-Nederlandse Heather Kurzbauer: „Hiërarchie is inherent aan het orkestwezen. Dirigenten hebben geen vrienden in het orkest, en als je excellentie wil, dan moet je hoge eisen stellen.” Jac van Steen is dirigent met jarenlange ervaring bij Nederlandse orkesten als het Residentieorkest en het Nederlands Philharmonisch Orkest en bij vele buitenlandse orkesten als het London Sinfonietta. Van Steen gelooft niet zo in de waarde van harde omgangsvormen. „Je hoeft niet hard te zijn om topresultaten te behalen.”