Trends & Ontwikkelingen

Het is vanzelfsprekend dat er diepgaande onderlinge banden bestaan tussen kunstenaars in Nederland en Israël. Dat moet zo blijven, schrijft Paul Gompes. De culturele boycot van Israël, gesteund door honderden Nederlandse instellingen en kunstenaars, heeft grote impact op Joodse kunstenaars in Nederland. Zij ervaren de boycot als een beperking van hun artistieke vrijheid en identiteitsontkenning, omdat Israël een belangrijk centrum van Joodse cultuur is. Zelfs kunstenaars die kritisch zijn op de Israëlische regering worden geweerd, wat leidt tot achterdocht en zelfcensuur. 

Volgens Gompes ondermijnt dit kunst als middel tot verbinding en dialoog. Hij pleit voor een inclusieve benadering: solidariteit mag niet resulteren in marginalisering. Het gesprek tussen boycotondertekenaars en Joodse kunstenaars is essentieel om een open cultureel ecosysteem te behouden.

Sommige hotels hebben geen spa of zwembad, maar een eigen museum. Zoals het nieuwe Macam in Lissabon. Het Museu de Arte Contemporânea Armando Martins en het MACAM Hotel vormen samen het MACAM. Dit is lang niet het enige museotel. Een Europees reisje langs opvallende hotelcollecties. Er blijken verrassend veel hotels in Europa met een eigen museum(pje), soms met kunst, maar vaak met bijzondere andere collecties. Bergkristallen bijvoorbeeld, of Boheemse glazen, Amerikaanse oldtimers of Romeinse mozaïeken.

Jaren was Adam Moss gevierd hoofdredacteur van New York Magazine en New York Times Magazine, maar in zijn nieuwe bestaan als portretschilder moest hij alles nog leren. Daarom interviewde hij échte kunstenaars over hun praktijk. ‘Kunst maken is een meeslepende ervaring.’

Steeds meer docenten in het voortgezet onderwijs raden hun leerlingen hedendaagse, vrouwelijke en niet-westerse auteurs aan. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Stichting Lezen, uitgevoerd in samenwerking met de Radboud Universiteit. Terwijl de formele leeslijsten nog sterk leunen op de klassieke canon, laten de persoonlijke leestips van docenten een opmerkelijke verschuiving zien richting een breder en inclusiever literair landschap. 

Uit een enquête blijkt dat veel scholen hun literatuuronderwijs nog baseren op gevestigde namen. Maar juist de aanbevelingen die docenten buiten het verplichte curriculum om doen, tonen een ander beeld. Daar duiken steeds vaker auteurs op als Hanna Bervoets, Isabel Allende en andere schrijvers die jonge, diverse en hedendaagse perspectieven binnenbrengen. Docenten blijken bewust te zoeken naar literatuur die aansluit bij de leefwereld van jongeren: verhalen die andere perspectieven bieden op thema’s als identiteit, migratie, gender en maatschappelijke spanning. Dat maakt het literatuuronderwijs, zo benadrukt Stichting Lezen, niet alleen eigentijdser maar ook betekenisvoller.

Slechts weinigen worden benoemd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw, maar de net 70 geworden schrijfster Connie Palmen kreeg gisteren van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema deze koninklijke onderscheiding. Eerdere schrijvers die ook benoemd zijn tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw zijn bijvoorbeeld Nicolaas Beets, Dick Bruna, Jan de Hartog en Gerard Reve. 

Sprokkelaars van Mira Aluç gaat er met De Bronzen Uil vandoor, de prijs voor de beste Nederlandstalige debuutroman. Ze ontving gisteren in Brugge een bronzen beeldje en een cheque van 10.000 euro. Rouwdouwers van Falun Ellie Koos kreeg de publieksprijs en kreeg een kunstwerk. Beide romans zijn uitgegeven door Atlas Contact.

Wie zich tegenwoordig wil laven aan autonomie en experimenteerdrift, hoeft niet meer in gesprek met zijn redacteur. Als auteur kun je ook terecht op Substack. Op het platform, dat in 2017 werd opgericht als nieuwsbrievenmedium, zijn steeds vaker romanciers te vinden. De literaire vertakking van Substack bestaat uit een mengeling van literatuurkritiek, schrijfcursussen, korte verhalen en zelfs volledige romans. Het platform biedt ruimte om via een abonneemodel leden te werven. Op Substack is plek voor zelfpromotie, wedijver met vakgenoten, onafgeschreven werk en geroddel. Ongebreidelde vrijheid dus. En daar zit voor sommige auteurs een lucratief verdienmodel aan vast.

Fiona Lutjenhuis, Kevin Osepa, Thierry Oussou en Buhlebezwe Siwani exposeren in Stedelijk Museum Amsterdam. Die vier kunstenaars dingen mee naar de Prix de Rome, die op 17 december wordt uitgereikt. Aan de spelregels van de beeldendekunstprijs Prix de Rome, die sinds 1808 bestaat, is recentelijk wat veranderd. In de vorige editie werd de maximale leeftijd van 40 jaar afgeschaft. Dit keer zijn de nominaties niet geselecteerd uit honderden aanmeldingen van kunstenaars, maar door vijf juryleden een jaar lang te laten scouten in tentoonstellingen.

De nu genomineerde dertigers maken totaal uiteenlopende kunstwerken. Toch blijken ze zich met gedeelde onderwerpen bezig te houden. Zo spelen geschiedenis en familie in de tentoonstelling een belangrijke rol. Opvallend: alle vier proberen ze met hun kunst aan het licht te brengen wat vergeten dreigt te worden, niet genoeg erkenning of aandacht krijgt. Of dat nou een fantasiewereld is, een deel van de geschiedenis, een ritueel of een beroepsgroep. In De Volkskrant 4 portretten van de genomineerden. 

AVROTROS en BNNVARA maakten deze week bekend welke programma’s ze wegbezuinigen. Een van de programma’s die per 2027 moet verdwijnen is het populaire wekelijkse Zondagochtend Concert van de AVROTROS op radiozender NPO Klassiek. De populariteit van het programma was volgens  Jurre Bosman, directeur audio en video bij de NPO geen belangrijke overweging. „We hebben ervoor gekozen om het Vrijdagconcert te behouden vanwege het innovatieve karakter, en de ZaterdagMatinee omdat het een kroonjuweel is van jewelste. Maar we konden niet alles behouden.”

Het Zondagochtend Concert is één van de drie vaste speelplekken van het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor. „Dat stopzetten is een harde klap voor ons”, zegt Simone Meijer, directeur van de Stichting Omroep Muziek (SOM). „We bereiken in het Zondagochtend Concert tienduizenden luisteraars die anders niet, of niet meer, naar het Concertgebouw kunnen komen. Ik begrijp de bezuinigingsopgave, maar dit besluit raakt precies dat deel van het aanbod waarin de publieke omroep het verschil maakt."

Concertgebouwdirecteur Reinink wil in ieder geval door met een zondagochtendprogrammering in het Concertgebouw: „Het verlies van het Zondagochtend Concert op de radio is in eerste plaats een verlies voor Nederland. Dat er weer een live cultuurprogramma geschrapt wordt, zonder te weten wat ervoor in de plaats komt, vind ik een enorme verarming van de publieke omroep."

Kunst & Co en de gemeente Maashorst hebben een oplossing gevonden voor het subsidietekort van 70 duizend euro. De cultuurstichting gaat delen van het pand aan het Mondriaanplein in Uden verhuren. Het pand wordt verhuurd aan verschillende organisaties wanneer de ruimtes niet gebruikt worden door Kunst & Co. De gemeente heeft hiervoor toestemming gegeven. Bij Kunst & Co worden allerlei culturele activiteiten zoals dans, schilderen en het maken van muziek georganiseerd. 

Een marktje vol creatieve makers, korte Dungeons & Dragons-avonturen aan lange tafels en workshops voor jongeren die hun fantasie willen gebruiken. Het project, dat door een gemeentelijk stimuleringsfonds wordt gesteund, moet vooral uitzoeken welke vormen van cultuur jongeren van 15 tot 25 jaar wél aanspreken. Die groep is lastig te bereiken, zegt de organisatie. „Op de basisschool zitten kinderen vaak nog op sport of muziek. Maar ergens in de middelbare schoolleeftijd glipt dat weg en doen ze vooral dingen thuis. De wil om creatief bezig te zijn is er nog steeds, alleen moet je ze weten te vinden.”

Time sluit 2025 af met een stevig groeiverhaal. In een memo aan medewerkers schrijft CEO Jessica Sibley dat het bedrijf inmiddels “geen legacy printorganisatie meer is, maar een gediversifieerd mediabedrijf met focus op B2B-inkomsten, geïntegreerde partnerships en een moderne, mondiale newsroom.” 

Waar events en digital in 2023 nog 28% van de totale omzet vertegenwoordigden, verwacht Time dat dit aandeel in 2026 oploopt tot 50%. Ook de advertentie-inkomsten gaan tegen de markttendens in omhoog: Time noteert in 2025 een stijging van 22%, na al meerdere jaren van dubbele cijfers groei. Opvallend is dat Time in 2025 het grootste én jongste publiek uit zijn geschiedenis bereikt. Opvallend is dat Time in 2025 het grootste én jongste publiek uit zijn geschiedenis bereikt. 

Culturele podia in Nederland verkeren vaak in zwaar weer, zo ook in het Land van Cuijk. Myllesweerd (Mill) en De Weijer (Boxmeer) hebben moeite om zwarte cijfers te schrijven. De Schouwburg (Cuijk) lukt het vooralsnog wel. Wat doet de Schouwburg anders? Een belangrijk verschil is dat Schouwburg Cuijk 776 gasten kan ontvangen, verdeeld over een grote en een kleine zaal, tegenover 150 plekken in Myllesweerd en ongeveer 180 in De Weijer. 

Alle drie de podia geven aan dat de forse stijging van de kosten zeer problematisch is. „De energierekening is nog steeds twee keer zo hoog dan voor de coronatijd”, zegt Roy Pauwels. Ook zijn de drie podia het erover eens dat de kosten doorberekenen naar de consument geen optie is. Een onderzoek vanuit de gemeente Land van Cuijk moet soelaas bieden voor de podiumkunsten. 

Rabobank Utrecht en het Centraal Museum Utrecht gaan een driejarige samenwerking aan om het programma Centraal Laat te ondersteunen. Met dit partnership willen beide organisaties jongeren in de leeftijd van 18 tot 30 jaar enthousiasmeren voor kunst, cultuur en een bezoek aan het museum.

Centraal Laat is een vernieuwend avondprogramma van het Centraal Museum, speciaal ontwikkeld om een jonger publiek te bereiken. Door middel van interactieve panel talks, creatieve workshops en inspirerende optredens worden jongeren uitgenodigd om het museum op een eigentijdse manier te beleven.

In een afgeladen Haagse Schouwburg pakte Maaike Dirkje Hop zaterdagavond de volle buit tijdens de finale van het Cameretten Festival. Zowel jury als publiek koos haar als winnaar van de avond. Hops bekroonde voorstelling Erkenning, de musical is zelf geen musical, maar meer een lange pitch van hoe een musical over Maaikes leven eruit zou kunnen zien. Het is een slim gekozen vorm waarin de energieke, levendig vertellende cabaretier met het publiek bespreekt wat voor musical ze wil gaan maken.

De dubbele winst van Maaike Dirkje Hop was terecht, maar betekende niet dat de overige finalisten tegenvielen. Integendeel: de 59ste editie van Cameretten bood een erg boeiende, diverse finale-avond met drie finalisten vol talent en potentie.

The New York Times heeft op 24 november zijn jaarlijkse lijst met de 100 meest opmerkelijke boeken van 2025 gepubliceerd. The Remembered Soldier van Anjet Daanje heeft daarin een plek veroverd en staat op nummer 33. Eerder dit jaar werd Daanje ook al genomineerd voor de National Book Awards.

De lijst met ‘notable books’ is een jaarlijkse traditie van de redactie van The New York Times Book Review. Elke herfst selecteert de redactie honderd titels, variërend van fictie en non-fictie tot poëzie en essays, die volgens hen het literaire jaar hebben bepaald.

Het was al lange tijd een wens van Schouwburg & Concertzaal Tilburg om het gebouw onder handen te nemen. Nu staat de voorzijde in de steigers. Een nieuwe entree moet ervoor zorgen dat de zaal beter betrokken wordt bij het Stadsforum en dat de foyer van binnen een stuk ruimer is.

‘La pirouette’ heet de oplossing: een soort hoge, ronde trap aan de voorzijde van het gebouw die de entree zichtbaarder maakt en een veiligere vluchtroute biedt. „De pirouette maakt het dansje”, verklaart de architect zelf. Daardoor krijgt het gebouw volgens hem een ‘nieuw leven’ en wordt het zichtbaarder op het Stadsforum. Ook de doorgang richting de naastgelegen Muzentuin moet aantrekkelijker worden. Toch vindt Coenen het veel belangrijker wat die pirouette aan de binnenkant van het gebouw oplevert. Er komt veel meer ruimte vrij voor de bezoekers.

De gemeente Boxtel heeft de muziekvoucher verhoogd om muzieklessen betaalbaar te houden. Ouders kunnen een deel van de kosten terugkrijgen voor groeps- of individuele lessen. De muziekvoucher is bedoeld voor kinderen die willen leren piano spelen, drummen of zingen. De vergoeding is verhoogd om muziek toegankelijker te maken.

Bomen op het dak, een rooftopbar en een dakterras. Met groen beklede gevels van een theater dat volledig gaat voorzien in zijn eigen energiebehoefte. Als de verbouwing van De Kring straks klaar is, kent Roosendaal zijn eigen schouwburg niet meer terug. Het oude vertrouwde theater staat nog half overeind. De rest van De Kring is inmiddels gesloopt. Toch werden woensdag pas de handtekeningen gezet die de make-over van de Roosendaalse schouwburg definitief mogelijk maken.

„Omdat nu de hele puzzel gelegd is”, zei Jan-Hein Sloesen. De directeur van De Kring verwees naar het unieke karakter van de verbouwing van zijn theater. „Een innovatieproject dat op deze maat en schaal nog nooit vertoond is. Nergens ter wereld. Daarom duurde het ook zolang voordat we alles helemaal uitgepuzzeld hadden.”

Een mooie mijlpaal voor de Verkadefabriek in Den Bosch. Afgelopen weekend is het filmbezoekersrecord verbroken. Er zijn dit jaar al meer mensen naar de filmzalen gekomen dan in 2024, en dat was ook een recordjaar. En dat met nog zes weken te gaan. Aan het eind van dit jaar verwacht de Verkadefabriek uit te komen op 175.000 bezoekers en dat is een stijging van dertien procent ten opzichte van 2024.

„We merken dat mensen behoefte hebben aan verhalen die verbinden en een breder perspectief op de wereld bieden”, aldus filmprogrammeur Jan van den Brink. „We vertonen kwaliteitsfilms en bieden ruimte om na te praten in ons café- restaurant. Daarbij zien we een mooie mix van oudere bezoekers en de wat jongere filmfans die ons steeds vaker weten te vinden.”

Koningin Máxima heeft donderdagmiddag 20 november als erevoorzitter van Méér Muziek in de Klas een bezoek gebracht aan basisschool Mobiel in Amsterdam. Basisschool Mobiel is een van de twaalf basisscholen die meedoet aan de grootste schoolband van Nederland. De schoolband treedt op tijdens het jaarlijks Kerst Muziekgala, dat aandacht vraagt voor het belang van muziek- en creatief onderwijs.

In een tijd waarin concertkaartjes alsmaar duurder worden, maken coverbands furore. Op tv staan populaire talentenjachten geheel in het teken van de zoektocht naar de beste coverband; kaartjes voor de tribute-gezelschappen gaan als zoete broodjes over de toonbank. Maar is geld de enige reden van hun succes? Daar denken ze op Tributeland het hunne van. ,,Niet goed, dan komen we niet.''

Zo verbonden als Suriname en Nederland zijn, zie je dat niet terug in de filmgeschiedenis. Documentaires, die zijn er wél. Maar er bestaat slechts een handjevol fictiefilms over Suriname, gemaakt vooral door witte Nederlandse makers. Nu staan er drie grote filmproducties van Surinaams-Nederlandse makers in de steigers. 

Safi Graauw draait vanaf februari Onder de Paramariboom, naar het boek van Johan Fretz dat momenteel gratis te verkrijgen is door de campagne Heel Nederland Leest. Manoushka Zeegelaar Breeveld (55) hoopt rond kerst groen licht te krijgen van het Filmfonds voor haar feelgoodfilm Hotel Paramaribo. Patrick Chin (49) werkt aan Faya, een animatiefilm over Anton de Kom. Debuten, van mensen die al veel meters hebben gemaakt in de visuele vakwereld.

De bibliotheek staat al jarenlang op de derde plek onder de boekaanbieders, maar de afstand tot de topspelers bol en Bruna wordt kleiner. Door de stijgende kosten in het dagelijkse leven, stijgt de aantrekkingskracht van de bibliotheek. Het kopen van boeken wordt steeds duurder, waardoor lenen opnieuw in de lift zit. Tegelijkertijd is het vooral de moderne rol van de bibliotheek, met een eigentijdse en ontspannende programmering, die zorgt voor een herontdekking van deze publieke plek. Dit blijkt uit het Boekensector Merkenonderzoek van Hendrik Beerda Brand Consultancy, Beerda: ‘Je ziet dat de bibliotheek zich ontwikkelt naar een hedendaags buurthuis en daarmee een bredere bevolking aanspreekt.'

Op 11 november 2025 presenteerde de Raad voor Cultuur het adviesrapport Ieder zijn aandeel. Het doet hiermee een dringend appel aan politiek, samenleving en sector: als de overheid private bijdragen aan cultuur wil stimuleren, begint dat bij een stevige publieke basis. Het volgende kabinet moet daarom 250 miljoen euro extra investeren in cultuurbeleid.

Uit zowel de analyses van de Raad als uit onderzoek van de Boekmanstichting komt hetzelfde beeld naar voren: de overheidsuitgaven voor cultuur blijven achter bij economische groei en inflatie, terwijl private bijdragen vrijwel gelijk bleven. Voor de totstandkoming van het advies maakte de Raad gebruik van diverse openbare bronnen, zoals cijfers van het CBS en Eurostat. Daarnaast putte de Raad uit data en analyses van de Boekmanstichting, waaronder inzichten uit de Cultuurmonitor (themapagina Cultuur en Geldstromen), Boekman #138: Private financiering van kunst en cultuur, en gesprekken met onze onderzoekers. 

Het Commissariaat voor de Media (CvDM) heeft de jaarlijkse Mediamonitor gepresenteerd. Een van de meest opvallende dingen waar de mediawaakhond op wijst gaat over het gebruik van AI-gestuurde 'antwoordtools', zoals ChatGPT en Google's AI-modus. Volgens het Commissariaat is de verwachting dat het gebruik van AI-tools in 2026 "sterk toeneemt" en bedreigt dit het verkeer naar nieuwssites. Ook kan het vertrouwen in nieuws beschadigen door onbetrouwbare informatie. Het CvdM komt dan ook met nieuwe plannen om de risico's van het gebruik van AI-gestuurde zoek- en antwoordtools te monitoren.

De leden voor de Tweede Kamer zijn geïnstalleerd en de woordvoerders voor cultuur zijn bekend per partij. Om ze meteen mee te nemen in de wereld van cultuurbeoefening stuurden Cultuurconnectie een felicitatie, en gaf ze de inzet voor de komende termijn mee.  Veranker cultuureducatie structureel: gelijke kansen voor ieder kind. Realiseer een zorgplicht voor cultuurbeoefening in iedere gemeente. En verbind cultuur aan onderwijs- en welzijnsopgaven. Het is tijd om te kiezen voor brede ontwikkeling en gelijke kansen, investeer daarom in cultuurbeoefening. 

Goed nieuws: de nieuwe borderellenfunctionaliteit is live. Met deze uitbreiding kunnen theaters, producenten en impresariaten werken met één sectorbrede standaard voor de financiële afrekening op basis van kaartverkoop en contractafspraken. Het resultaat: minder administratieve belasting, meer transparantie en een efficiënter proces voor alle betrokken partijen. De borderellenfunctionaliteit is ontwikkeld op basis van het DIP-definitiedocument en de bijbehorende rekenmodellen. Deze sectorbrede afspraken beschrijven precies hoe begrippen, definities en berekeningen binnen de financiële keten worden toegepast.

De situatie is ernstig. De onveiligheid in bibliotheken is de laatste tijd sterk toegenomen. Het is duidelijk wat er gebeurt en waar het misgaat. De lijst met meldingen groeit. Gelukkig horen we dankzij actieve leden ook goede ervaringen en voorbeelden. Maar dit geldt bij lange na niet voor de hele sector. Sommige werkgevers pakken problemen goed aan, terwijl andere werkgevers (nog) wegkijken. Aan de cao-tafel heeft de FNV dit eerder gemeld en besproken. Maar de recente gebeurtenissen maken dat de FNV nu een brandbrief stuurt. 

In 2024 vertegenwoordigde culturele werkgelegenheid 3,8% van de totale werkgelegenheid in de EU (7,9 miljoen mensen), variërend van minimaal 1,6% in Roemenië tot maximaal 5,3% in Nederland. Over het geheel genomen vertegenwoordigde culturele werkgelegenheid een groter aandeel van de totale werkgelegenheid in West- en Noord-EU-landen dan in Oost- en Zuid-EU-landen. De culturele werkgelegenheid in de Europese Unie is de afgelopen jaren gestaag gegroeid en heeft zich sterk hersteld na de verstoring door de COVID-19-pandemie. Dat blijkt uit cijfers van Eurostat.

Afgelopen weekend zijn de winnaars van de Grote Prijs Breda 2025 bekendgemaakt. In deze tweede editie streden opkomende talenten in de categorieën ‘bands & singer-songwriters’ en  ‘hiphop’ om de felbegeerde titel. De Grote Prijs Breda heeft als doel om lokaal talent te erkennen en te ondersteunen bij hun artistieke ontwikkeling. Bon Sirah en LOT gingen met de titel ‘Grote Prijs Breda 2025’ naar huis.