Trends & Ontwikkelingen

Van zaterdag 18 tot en met zondag 26 oktober 2025 presenteert het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie een nieuwe generatie opkomend ontwerptalent tijdens de Dutch Design Week. Jaarlijks krijgen opkomende makers actief op het gebied van vormgeving, architectuur en digitale cultuur dankzij een beurs van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de kans zich optimaal te ontwikkelen in artistiek en professioneel opzicht. De beurs geeft hen tijd om een goed fundament te leggen voor een onderscheidende en betekenisvolle praktijk binnen de creatieve industrie. Ze krijgen de ruimte om zichzelf als maker te ontplooien en belangrijke thema’s in hun werk te onderzoeken en verdiepen. Ook kunnen ze investeren in duurzame relaties, zowel binnen hun vakgebied en de creatieve industrie, als daarbuiten. En juist in dat opzicht is Dutch Design Week een belangrijk podium voor ze.

De programmabegroting 2026-2029 van de gemeente Helmond richt zich op het verder uitvoeren van het ambitieakkoord ‘Een sterker Helmond voor iedereen’. De komende jaren krijgen alle gemeenten minder geld van het Rijk. In 2026 gaat het voor Helmond om ongeveer €13,5 miljoen en dit loopt op tot €18,5 miljoen in 2029. 

Cultuur is een belangrijke drager voor de leefkwaliteit in de stad. De schaalsprong vraagt om ontwikkeling op het gebied van cultuur en culturele voorzieningen. De gemeente wil meer kwaliteit toevoegen en het aanbod laten aansluiten bij de groei van de stad. De in 2025 vastgestelde Cultuurvisie biedt daarvoor een stevige basis. In 2026 volgt hiervoor het uitvoeringsplan.

Nederland houdt er rekening mee dat het 5,7 miljoen euro moet betalen als schadevergoeding voor de vier iconische Roemeense kunstschatten die uit het Drents Museum in Assen werden geroofd. Het Nationaal Historisch Museum van Roemenië heeft het volledige bedrag inmiddels van de verzekeraar ontvangen, bevestigt het Roemeense ministerie van Cultuur dinsdag. De Nederlandse staat heeft hetzelfde bedrag apart gezet voor het geval de verzekeraar het geld gaat opeisen, wat naar alle waarschijnlijkheid spoedig zal gebeuren.

Brabant C verkent en vormt een netwerk van publieke, private en culturele partners, die samen gericht investeren in cultuur met impact. Brabant C werkt op maat: ze sluiten aan bij onderwerpen, programma’s en ambities in een bepaalde stad of regio waar al energie op zit en voegen hier een cultuurcomponent aan toe.

Volkskrant-cartoonist Peter de Wit heeft de Inktspotprijs 2025 gewonnen. Dat is de prijs voor de beste politieke tekening van het politieke jaar. De Wit is ook bekend van de strip over psychiater Sigmund. Op de winnende cartoon van De Wit, getiteld Gaza Beach 2030, is een gezin op het strand te zien, met een kind dat de skeletten van omgekomen Palestijnen opgraaft. De cartoon, afgedrukt in de krant van 8 februari, is uitgekozen door een vijfkoppige jury. De prijsuitreiking vond plaats in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag.

Museum Kruithuis in ’s-Hertogenbosch heeft de Erfgoed Duurzaamheidsprijs 2025 gewonnen. Deze prijs is een mooie erkenning voor de zorgvuldige restauratie en de ambitieuze verduurzaming van dit bijzondere rijksmonument. Dankzij verrassende oplossingen en oog voor behoud en hergebruik is het zeventiende-eeuwse Kruithuis veranderd in een toekomstbestendig museum met energielabel A++. 

De Erfgoed Duurzaamheidsprijs is uitgereikt tijdens het Duurzaam Erfgoed Congres, onder andere georganiseerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Een vakjury koos uit 29 inzendingen vijf bijzondere projecten. Het Nederlandse publiek gaf uiteindelijk de eer aan het Kruithuis.

Op heel veel plekken in het land wordt nagedacht over de toekomst van Nederland. Hoe kan de straat, de wijk, de stad, de regio of het land eruitzien in 2030, 2050 of 2100? En belangrijker: hoe willen we dat het eruit ziet? Sinds een klein jaar is er in het Nieuwe Instituut een laagdrempelige plek waar iedereen die zich met de ruimtelijke toekomst van Nederland bezighoudt samen kan komen: toekomstatelier Oostkop. Het Nieuwe Instituut blikt terug op enkele sessies die de afgelopen maanden hebben plaatsgevonden.

In de nieuwe podcastserie 'Back Fire: Stories of Cultural Counterforce' hoor je verhalen van Nederlandse en Oekraïense kunstenaars die niet met stilte, maar met verbeeldingskracht op crises reageren. Door tradities, beeldende kunst, muziek en culturele uitwisseling met elkaar te verweven, laten ze zien hoe creativiteit identiteit kan beschermen en vormgeven, veerkracht en creatieve weerstand kan aanwakkeren en onverwachte maar diepgaande verbindingen over grenzen heen kan creëren.

Het publiek kan de komende weken live meekijken met een bijzondere archeologische opgraving in Cuijk. De resten van een Romeinse aanlegplaats worden hier na ruim 1500 jaar boven water gehaald. "Dit is voor mij als archeoloog ook een bijzonder project", zegt directeur Wilfried Hessing van opgravingsbedrijf Vestigia. "Een verdronken vindplaats en dan ook nog uit de Romeinse tijd, dat komt heel weinig voor." De werkzaamheden zijn via een livestream te volgen.

Na bijna vier eeuwen is het verhaal achter de hond van het beroemdste schilderij van Rembrandt van Rijn (1606-1669) nu ontdekt. Waar voorheen werd aangenomen dat Rembrandt de inspiratie voor het hondje had gehaald uit zijn eigen studietekeningen van honden op straat, blijkt nu dat hij geïnspireerd werd door werk van een van zijn tijdgenoten. „Toen ik de tekening in het Zeeuws Museum in Middelburg zag, moest ik direct aan de hond op De Nachtwacht denken”, vertelt Anne Lenders, conservator Operatie Nachtwacht en specialist 17de-eeuwse kunst bij het museum. Het gaat om een schets van Adriaen van de Venne (1590-1662) uit 1619. De tekening bevindt zich al meer dan een eeuw in de collectie van het Rijksmuseum, pas onlangs werd de opmerkelijke gelijkenis met Rembrandts hond erkend.

Goed nieuws voor de korenwereld; sinds twee jaar groeit het aantal zingende leden dat aangesloten is bij een korenbond dat lid is van Koornetwerk Nederland. Samen zingen zit in de lift, en hoewel er sprake is van een verschuiving in genres, is het prachtig dat steeds meer mensen ontdekken hoeveel vreugde en ontspanning het geeft om samen te zingen. Dat schrijft Ruut te Velthuis in een column. Voor al die koren en zangers zet Koornetwerk Nederland, naar Vlaams voorbeeld, in september 2026 met de hele sector en diverse projectpartners een campagne op touw: Start To Sing. 

Welke verschillen zijn er in het muziekonderwijs op Europese scholen? In Zweden is veel aandacht voor popmuziek, in Montenegro draait het juist om folklore. In sommige landen moet er op de basisschool elke week muziek worden gegeven, in Nederland niet. Zijn we bij ons slechter af?

In Nederland is muziek een onderdeel van het verplichte kunst- en cultuuronderwijs, zowel in het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Elke school moet iets doen aan muziek, maar er wordt niet gespecificeerd hoeveel. In de rest van Europa is het wettelijk vaak heel anders geregeld. Muziek is een vak dat op zichzelf staat en echt verplicht is. Ook de kerndoelen zijn in Nederland weinig specifiek. Buiten Nederland zie je die specificatie wel terug in de nationale curricula, er wordt bijvoorbeeld benoemd dat leerlingen moeten zingen, spelen, luisteren en analyseren. 

De eerste editie van Philsurround Business, een interactieve middag waarbij het publiek tussen de musici plaats nam voor een voorstelling met muziek en vertellingen, heeft een bedrag van 13.340 euro opgeleverd. De eerste Philsurround Business werd bijgewoond door 85 deelnemers. Muzikale metaforen brachten daarbij de overeenkomsten in beeld tussen het functioneren van een orkest en het leidinggeven binnen organisaties en het dagelijkse gezinsleven. Het geld gaat naar het Philzuid Fonds en is bestemd voor de ondersteuning van muzikaal toptalent op weg naar een professionele carrière in het orkest.

Op sommige plekken is er een schaarste aan woonruimte, op andere juist niet. Soms is er een overvloed aan hernieuwbare energie, op andere momenten een tekort. We hebben soms (te) veel zoet water, dan weer te weinig. Het CRa wil schaarste en overvloed anders benaderen. Breder kijken en verder vooruit. Slimmer benutten wat er is, herwaarderen wat we hebben. En loslaten wat niet meer nodig is. Werken aan gedeelde grond voor een betere toekomst.
Het CRa presenteert de nieuwe agenda voor 2025-2029: ‘Gedeelde grond’. De agenda is uitdrukkelijk ook een uitnodiging om samen te werken.

Het toezicht op organisaties in de culturele sector kan en moet beter. Dat schrijft de Raad voor Cultuur in het vandaag gepresenteerde advies: "Toezicht in de culturele sector: een kunst apart". Het advies bevat een integrale aanpak met aanbevelingen aan het ministerie van OCW, subsidieverstrekkers, brancheverenigingen, culturele organisaties en toezichthouders zelf.

Veel Raden van Toezicht in de sector vervullen zorgvuldig en adequaat hun rol. Maar zwaardere eisen uit samenleving en politiek maken dat hun werk uitdagender is geworden. Met name kleinere organisaties in de sector kampen met een tekort aan geschikte toezichthouders. Scholing, vergoeding en werving kan professioneler, zeker in vergelijking met andere semipublieke sectoren. Als je toezichthouders een vergoeding geeft, mag je ook meer kwaliteit verwachten en is het ook voor zelfstandigen aantrekkelijker om toezichthouder te worden. 

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft dit jaar € 154 miljoen aan subsidies toegekend voor de instandhouding van rijksmonumenten. Hiervan ging € 44,5 miljoen naar rijksmonumenten met een woonfunctie vanuit de Instandhoudingssubsidie woonhuis-rijksmonumenten (hierna: woonhuissubsidie) en € 109,5 miljoen naar andere rijksmonumenten vanuit de Subsidieregeling instandhouding monumenten (hierna: instandhoudingssubsidie).

De grootste fotocompetitie ter wereld viert haar 70-jarig bestaan met een expositie in Groningen waarin de eigen historie (zeer) kritisch wordt geëvalueerd. Pijnlijk zijn de talrijke clichés die opduiken in de vrijdag geopende tentoonstelling What Have We Done? van World Press Photo in Groningen. Met zo’n 120 foto’s uit het rijke en enorme archief van de grootste fotocompetitie ter wereld duikt de (Nederlandse) organisatie in de geschiedenis van de door haar gedocumenteerde naoorlogse top van de fotojournalistiek, en legt hiermee genadeloos bloot hoe ons mede door prijswinnende foto’s bepaalde wereldbeeld in elk geval deels is gestut op stereotypen, de koloniale blik, raciale vooroordelen en de ongemakkelijke traditionele rolverdeling tussen man en vrouw.

Nederlanders weten goed hoe ze in de toekomst willen meedoen in en bijdragen aan de samenleving. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) waarbij burgers en professionals samen werkten aan vier wensbeelden voor de toekomst. Ondanks verschillen is er opvallend veel overeenstemming tussen de toekomstbeelden. Mensen willen een inclusieve samenleving, bestaanszekerheid, een economie gericht op brede welvaart, en een betrouwbare overheid. 

Tijdens de Academiedag van De Creatieve Coalitie in De Burcht in Amsterdam gaf Tweede Kamerlid en kunsthistorica Nicolien van Vroonhoven een keynote. Nicolien waarschuwde voor de kwetsbare positie van cultuur in een steeds sterker gepolariseerde samenleving en pleitte voor meer onafhankelijkheid en transparantie: minder macht voor de minister bij benoemingen, diversere en transparantere cultuurfondsen en het Zweedse Kulturrådet als voorbeeld. “Zonder cultuur geen democratie, en zonder democratie geen vrijheid”, benadrukte zij.

Per dit jaar trekt de overheid meer geld uit voor cultuur. Toch krijgen culturele projecten in de praktijk steeds minder geld, waardoor het aanbod dreigt te verschralen. Dat moeten we ons aantrekken, schrijft Paroollezer Melvin Keijzer in deze ingezonden brief.

De gemeenteraad van Schiedam gaat het de komende tijd hebben over de subsidies voor culturele instellingen in de stad. De grote instellingen krijgen een vast bedrag, maar om de andere ‘potjes’ moeten instellingen onderling strijden. Culturele instellingen maken zich zorgen om de gang van zaken, mede omdat er überhaupt minder geld te verdelen is. Naast het basisprogramma is er iets meer dan één miljoen euro aan subsidies beschikbaar voor andere instellingen. De instellingen horen pas in december welke subsidies ze vanaf januari, één maand later, zullen ontvangen.

Een van de beroemdste musea ter wereld, het Centre Pompidou in Parijs, sluit vanaf maandag 22 september vijf jaar lang zijn deuren. Zo’n 150.000 kunstwerken moeten verhuizen: een monsterklus van 21 miljoen euro. Het Centre Pompidou is al bijna vijftig jaar oud. Het museum was toe aan achterstallig onderhoud. De gevel zit vol met asbest, dat verwijderd wordt. Roestende onderdelen worden vervangen. De toegankelijkheid voor het publiek wordt verbeterd en het pand wordt energiezuiniger gemaakt. En omdat ze toch bezig zijn, wordt ook meteen de indeling van expositieruimtes gemoderniseerd. De complete renovatie gaat vijf jaar duren.

Stichting Amsterdam Dance Event en de gemeente Amsterdam bundelen dit jaar hun krachten om de 750e verjaardag van de stad te vieren. Tijdens deze editie van ADE vindt elke dag op een iconische locatie in Amsterdam een speciaal evenement plaats. De serie is een viering van de diversiteit van de culturen en subculturen in de stad en "weerspiegelt de verbinding die ADE en de stad bijzonder maakt".

Het Nederlandse publiek vond in 2024 in grote getalen de weg naar schouwburgen en concertzalen. Uit Podia 2024, de jaarlijkse publicatie van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD), blijkt dat het bezoek aan de aangesloten podia steeg met 9% ten opzichte van 2023. Dit terwijl het bezoek in 2023 al 5% boven het niveau lag van vóór de coronapandemie (2019). In totaal ontvingen de podia in 2024 11 miljoen bezoeken aan ruim 32.000 voorstellingen. De bezettingsgraad steeg van 65% naar 68%, een duidelijke indicatie dat het publiek meer dan ooit behoefte heeft aan theater, muziek, dans en meer. 

Op 16 september ontving Madeleine Matzer de Cultuurprijs 2025 van het Cultuurfonds Noord-Brabant. De feestelijke uitreiking vond plaats in de Verkadefabriek te ’s-Hertogenbosch na afloop van de voorstelling ‘Broos’, een van haar vele artistieke geesteskinderen. Lovend waren de woorden van juryvoorzitter Machteld Postma en Commissaris van de Koning Ina Adema, die de prijs uitreikte.

Maren Stoffels is met Nog 27 dagen leven het Beste Boek voor Jongeren 2025 in de categorie Oorspronkelijk Nederlandstalig. Louisa Reid en vertaler Merel Leene winnen de prijs in de categorie Vertaald met Vandaag vecht ik terug. Dit maakte de CPNB afgelopen zaterdag bekend. De prijzen zijn uitgereikt tijdens het ILFU Boekfest door de jongeren- en vakjury. 

De Britse triphopgroep Massive Attack zegt muziek te gaan verwijderen van Spotify. Daarmee sluiten de artiesten zich aan bij andere muzikanten en labels die de streamingdienst boycotten. Dit doen ze uit protest tegen de miljoeneninvestering van Spotify-topman Daniel Ek in de militaire AI- en dronefabrikant Helsing.

Spotify ligt al een tijd onder vuur vanwege, in de ogen van artiesten, omstreden investeringen van Ek. Hij richtte de streamingdienst in 2006 op. Met zijn beleggingsfonds Prima Materia stak hij afgelopen zomer 600 miljoen euro in het Duitse defensietechnologiebedrijf Helsing, dat onder meer de kamikazedrone HX-2 ontwikkelt. Eerder investeerde zijn fonds al 100 miljoen euro in Helsing.

Dit jaar wordt voor het eerst een Gouden Kalf voor beste hair & make-up design uitgereikt. Opgemerkt én gewaardeerd: voor de haar- en make-upafdeling is het niet vanzelfsprekend. In Nederland voelde de beroepsgroep zich lang over het hoofd gezien. Pas twee jaar geleden werd ze überhaupt voor het eerst vermeld als onderdeel van de crew op de site van het Nederlands Film Festival. Er werd al wel gepraat over een Kalf voor haar en make-up, maar pas toen Evalotte Oosterop een petitie opstelde, kwam de zaak in beweging. Ze verzamelde negenhonderd handtekeningen, in binnen- en buitenland. En nu wordt dit jaar voor het eerst een Gouden Kalf voor beste hair & make-up design uitgereikt.

Erfgoed Brabant verhuist over enkele weken naar het binnenterrein van de Citadel aan de Bossche Zuid-Willemsvaart. Het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) heeft daar een leegstaand gebouw voor gereserveerd. Wat mag je ervan verwachten?

„Het is de bedoeling dat de organisaties met elkaar gaan samenwonen op deze historische locatie en elkaar gaan versterken”, zei toenmalige BHIC-directeur Jan Kriek twee jaar geleden in het Brabants Dagblad. Het was de bedoeling dat Erfgoed Brabant zich in 2024 zou vestigen op de Citadel. „Maar de uitvoering heeft iets meer tijd gevergd”, zegt Patrick Timmermans, directeur-bestuurder van Erfgoed Brabant. Ivka Orbon, sinds een half jaar directeur van het BHIC, is blij met de komst van Erfgoed Brabant. „Het helpt om De Citadel nog toegankelijker te maken en elkaar te versterken. We kunnen samen het verhaal van Brabant vertellen”, zegt zij.

Je kunt het tegenkomen in het theater, in het museum en straks in het Nederlandse paviljoen op de Biënnale van Venetië, of gewoon op straat: performancekunst. Het genre wint met het jaar aan populariteit. Performance is niet alleen het Engelse woord voor ‘optreden’ – het begrip vertegenwoordigt een compleet eigen tak van kunst: een kunstvorm waarin de kunstenaar vaak live aanwezig is en waarin de grens tussen werk en wereld vaak niet helder te trekken valt. Performance is hip in Nederland: steeds meer kunstenaars, of ze nu afkomstig zijn uit de dans-, scenografie-, beeldende kunst- of theaterwereld, noemen zich performers en creëren performances.  

Deze maand heeft de kunstminnende avonturier maar liefst twee aan het genre gewijde festivals om uit te kiezen: het Utrechtse Mime- en Performancefestival ZÉRO en het internationale performancefestival Feeling Curious? in Rotterdam.

In 1937 maakte Adolf Hitler een beruchte expositie om verwerpelijke en Duits-vijandige kunst te veroordelen. Nu wil Donald Trump af van kunst die volgens hem te weinig ‘echte Amerikaanse’ waarden uitdragen. In de rubriek Toen duiken historici en specialisten van de Volkskrant in het verleden om de actualiteit beter te kunnen begrijpen. Dit keer gaat het over de de roemruchte expositie Entartete Kunst in München. 

Censuur en kunstzuivering omwille van een politiek imago. Het klinkt ons tegenwoordig bekend in de oren, gelet de manier waarop president Donald Trump de afgelopen maanden op een vergelijkbare manier huishield in de Amerikaanse kunst- en cultuurwereld.