Trends & Ontwikkelingen

Bij het Friese, meertalige theatergezelschap Tryater is digitale toegankelijkheid geen 'extraatje' meer, maar een standaard onderdeel van het werk. Annelies Visser, medewerker digitale toegankelijkheid, deelt hoe zij met slimme middelen en een open blik toegankelijk theater opzetten – zodat écht iedereen kan komen kijken. 

Tryater heeft de afgelopen twee jaar diverse praktische oplossingen getest om de beleving te verbeteren. De nadruk ligt op middelen en technologie die de drempel verlagen: Smart Glasses voor doven en slechthorenden, audiodescriptie voor blinden en slechtzienden en meet and feel. 

Op donderdag 27 en vrijdag 28 november bracht de Raad voor Cultuur een tweedaags werkbezoek aan de provincie Zeeland. In Middelburg, Terneuzen, Vlissingen en Ouwerkerk ontvouwde zich een rijk palet aan ontmoetingen met culturele instellingen, makers, bestuurders en talenten. Het bezoek liet zien hoe cultuur, historie, landschap en gemeenschap hier op een eigen, betrokken manier in elkaar grijpen en hoe Zeeland blijft vernieuwen zonder de wortels uit het oog te verliezen.

Jan Baanstra, adviseur Cultuuradvies op Maat bij Kunstloc, stond twintig jaar aan het roer bij dansgezelschap De Stilte in Breda. In die jaren groeide het gezelschap uit tot een internationale instelling en initieerde Jan diverse festivals. Ook ging hij samenwerkingen aan met het onderwijs en de kinderopvang in Breda. Lobbyen is voor hem iets heel natuurlijks en zeker geen ‘vies woord’.  “Lobbyen doe je altijd en gaat om een band opbouwen waarbij beide partijen iets aan elkaar hebben.” Hij vertelt hoe je dit aanpakt. 

Minister Moes (OCW) informeert de Tweede Kamer over de uitvoering van de motie van de Tweede Kamerleden Van der Velde en Wilders (beiden PVV). De motie verzoekt de regering om te verkennen of het mogelijk is om circa € 1,6 miljoen aan Opera Zuid toe te kennen uit de beschikbare middelen bij het Fonds Podiumkunsten.

De minister concludeert dat het gevraagde bedrag niet gevonden kan worden in beschikbare middelen bij het FPK.  De reeds
verleende subsidie aan het FPK kan niet worden aangepast, het bestemmingsfonds OCW biedt geen dekking en de middelen in de bestemmingsreserves van het fonds zijn nodig voor de doelen waarvoor zij zijn bestemd. De minister gaat er dan ook van uit dat de instelling deze subsidieperiode haar activiteiten uitvoert op basis van de begroting. 

In het programma MIND-CARE staat de heilzame werking van kunstonderwijs voor leerlingen met mentale problemen centraal. LKCA ontwikkelt samen met het Duitse BKJ een toolbox die kunstprofessionals hierbij gaat ondersteunen. LKCA-adviseur Jan van den Eijnden en docentenopleider Kesha Felipa vertellen hoe deze vorm krijgt. 

De laatste jaren, zeker sinds de covid-lockdowns, staat de mentale gezondheid van jongeren volop in de belangstelling. Talloze rapporten wijzen uit dat kunst- en cultuurbeoefening een belangrijk middel zijn om jongeren te ondersteunen. Van 3-5 december wordt de conferentie Creativity as Mind Care gehouden in Berlijn. Daaraan voorafgaand sprak de Cultuurkrant met twee betrokkenen.

Djodjie Rinsampessy werkt als cultuurcoach in Assen (Drenthe), Michiel van der Zanden werkt in Gilze en Rijen en Elise van der Laan in Westerkwartier (Groningen). Ze maken alle drie kans op de titel ‘Cultuurcoach van het Jaar’. Op het LKCA staat interviews over hun drijfveren. 

In het nieuwe inspiratieverhaal van Cultuurconnectie aandacht voor RICK uit Weert. RICK maakte de draai van een klassieke cursusinstelling naar een organisatie in verbinding met onderwijs en sociaal domein. Het brengt veel moois teweeg, zowel in de organisatie als in de regio. RICK weet zo goed verschillende domeinen te verbinden, dat gemeenten uit Midden-Limburg bij hen aankloppen met sociale vraagstukken. 

ICK was decennialang een cursusinstelling pur sang, maar liet die aanpak rond de eeuwwisseling los. Directeur-bestuurder Frank Rademakers erkent dat zo’n nieuwe en overstijgende aanpak vraagt om een cultuurverandering. Een belangrijke factor is dat RICK niet denkt in grenzen tussen disciplines en domeinen. ‘Als grenzen vervagen, ontstaan er nieuwe creatieve verbindingen.’

Versterking van de bestaande ontwikkelingsmogelijkheden voor Haags talent is de beste optie om de functie van Parkpop voort te zetten. Dat staat in een onderzoek dat de Haagse popsector vandaag presenteert. Nadat duidelijk was geworden dat het gratis popfestival niet terug kon keren in de oorspronkelijke vorm, heeft de Haagse popsector een onderzoek geïnitieerd om verschillende scenario’s uit te werken. Om de belangrijke functie van Parkpop te behouden, hebben de Haagse popsector en de gemeente hun voorkeur uitgesproken om in te zetten op het versterken van bestaande Haagse festivals, zoals Bevrijdingsfestival, The Life I Live, Kaderock en Sniester. 

’Een droom’, zo omschrijft zangeres Luna de Nijs (19) de creatieve broedplaats die zij en andere artistieke jongeren van het culturele jongerenplatform Artquake met elkaar hebben gecreëerd. In het voormalig schoolgebouw de Eclips in Heerhugowaard kunnen ze zich volledig storten op hun passie: muziek maken, dansen of schilderen. Er is echter veel onzekerheid over zowel het pand als het voortbestaan van Artquake. 

Het gebouw, dat is omgedoopt tot Creative Space Artquake, is in principe nog een jaar beschikbaar voor de jongeren. Daarna is de toekomst onzeker. Want tot nu toe krijgt Artquake alleen een activiteitenbudget voor de activiteiten die het jongerenplatform organiseert en zelfs over dit budget is voor volgend jaar nog geen zekerheid gegeven door de gemeente. ,

Jongeren tussen twaalf en achttien jaar betrekken bij kunst en cultuur is heel erg lastig. Langstraat Talent wil daar verandering in brengen door de leerlingen een heel belangrijke stem te geven bij de programmering. De samenwerking van de takken kunst en cultuur heeft geleid tot Langstraat Talent. Afgelopen vrijdag was in scholengemeenschap de Overlaat de officiële aftrap met alle zes scholen en partners.De samenwerkingsovereenkomst tussen de 21 partners van de Culture Club en De N8 van de Langstraat en de partners werd getekend. 

De culturele programmering van de publieke omroep staat zwaar onder druk. Door de aangekondigde bezuinigingen verdwijnen vanaf 2027 tientallen radio- en televisietitels, worden kanalen als NPO 2 Extra en NPO Soul & Jazz opgeheven. Er is steeds minder ruimte voor genres zonder directe commerciële waarde — maar met grote publieke betekenis. Dat er eerst wordt bezuinigd en pas daarna het publieke bestel wordt herzien, vergroot het risico dat korte termijneffecten leidend worden.

De Taskforce Culturele en Creatieve Sector, een samenwerkingsverband van meer dan honderd branche- en beroepsorganisaties, waarschuwt in een brief aan de Tweede Kamer dat hiermee meer verloren gaat dan alleen programma’s. Het raakt de kern van een publieke taak: cultuur zichtbaar maken. De Taskforce pleit niet voor behoud van het oude, maar voor gerichte vernieuwing. “Een sterke publieke omroep is essentieel voor een weerbare democratie en een cultureel landschap dat toegankelijk is voor iedereen,” zegt Jeroen Bartelse, voorzitter van de Taskforce. “Bescherm wat kwetsbaar is, zodat het kan blijven groeien.”

De aangekondigde bezuinigingen bij de publieke omroep hakken er stevig in. Vooral het culturele aanbod dreigt ernstig te verschralen, waarschuwen regisseurs en scenaristen in een gedeeld statement.

De Dutch Directors Guild en het Netwerk Scenarioschrijvers bundelen de krachten om hun zorgen over de aanstaande bezuinigingen kenbaar te maken. “De culturele kern van het publieke bestel staat onder druk,” stellen zij. “De publieke omroep heeft de verantwoordelijkheid om inhoud te bieden die verder gaat dan amusement: ruimte voor kunst, experiment, verdieping en maatschappelijk relevante verhalen. Juist die programma’s – die de culturele infrastructuur voeden en het publieke debat versterken – worden nu als eersten geschrapt.”

Een zichtbare en herkenbare uitnodiging om in het boerenland te stappen en te genieten van het boerenleven. Dat is in een notendop het nieuwe concept Boerenpoort. Begin 2026 opent in Best een pilotlocatie, met boerderijwinkel Tante Kay als vertrekpunt. Boerenpoort is een nieuw initiatief binnen het Van Gogh Nationaal Park, in samenwerking met onder meer ZLTO, Kunstloc Brabant en Brabant Partners. Het doel is om recreatie, gezondheid en biodiversiteit te verbinden aan het boerenerf. Dat gebeurt via herkenbare toegangspunten; geen letterlijke poorten, maar objecten die uitnodigen tot wandelen en beleving van het boerenlandschap. Er is zorgvuldig gekeken naar de vormgeving.

In een veilinghuis in London is een Russisch Fabergé-ei verkocht voor 26 miljoen euro. Het met kristal en goud bedekte ei stamt uit de tijd van het Russische tsarenrijk en werd in 1913 door tsaar Nicholas II aan zijn moeder gegeven. Het is een van de laatste Fabergé-eieren dat nog in particuliere handen is. De eieren danken hun naam aan het Russische juweliershuis van Peter Carl Fabergé uit Sint-Petersburg. Er zijn slechts vijftig eieren gemaakt, waarvan er nog maar zeven in privébezit zijn. De rest is verdwenen of in handen van musea.

Zomergasten, het drie uur durende interviewprogramma van de VPRO, houdt na 38 jaar op te bestaan. Dat bevestigt de omroep na vragen van de Volkskrant. Het besluit is niet genomen door de VPRO, maar opgelegd door de NPO.

Het programma, door schrijver Peter Buwalda ooit omschreven als ‘instituut van intellectuele folklore’, wordt in 2026 voor het laatst uitgezonden. ‘We leggen de focus meer op streaming, podcasts en ander nieuw online-aanbod’, aldus een woordvoerder van de NPO, de overkoepelende organisatie die gaat over uitzendtijden en budgetten.‘We maken ons grote zorgen over de kaalslag die de bezuinigingen veroorzaken in het culturele aanbod van de publieke omroep en het verlies van de ruimte voor experiment, innovatie en talentontwikkeling’, zegt Zakia Guernina, algemeen directeur van de VPRO.

Of het nu in Oss, Almkerk, Well of Haarsteeg is: iedere maand wagen tientallen volwassenen de stap om een muziekinstrument te leren spelen. Bij het Nieuw Talent Orkest (NTO) kan dat zonder muzikale ervaring. Muziekverenigingen vinden het lastig om een nieuwe doelgroep aan te boren, en helpt het NTO daarbij. 

Het Nieuw Talent Orkest is over komen waaien uit Friesland. Daar ontstond het in 2016 onder de naam Nij Talint Orkest. Dirigent Guus Pieksma bedacht een opzet voor tien weken met een repetitie van twee uur per week en in de elfde week een optreden. Superlaagdrempelig, en dat slaat aan. 

De jeugdserie Oorlogsdetective van KRO-NCRV heeft een Gouden Roos (Rose d'Or) gekregen. De interactieve reeks won de prijs in de categorie Multiplatform Series. KRO-NCRV reageert verheugd op de erkenning. "We zijn enorm blij met deze prestigieuze internationale mediaprijs", laat de omroep weten aan het ANP. "Met Oorlogsdetective hebben we op een vernieuwende manier verhalen over de Tweede Wereldoorlog willen vertellen en we zijn enorm trots dat we hiervoor deze prachtige erkenning hebben gekregen."De Rose d'Or-awards worden sinds 1961 uitgereikt en behoren tot de prestigieuste prijzen op het gebied van radio, televisie en internet. 

Giovanni Brand heeft de Cultuurfonds Talentprijs Charlotte Köhler 2025 gewonnen, de jaarlijkse aanmoedigingsprijs van 20 duizend euro voor kunstenaars tot 35 jaar. Theatermakers Nick Deroo en Tom de Ronde, die beeldend theater maken onder de naam DeRonde/Deroo, kregen het Wim Bary Stipendium van 7500 euro uitgereikt. De Cultuurfonds Talentprijs Charlotte Köhler werd ook uitgereikt aan Ghita Skali in de categorie Beeldende Kunst.

Muziekonderwijs staat al jaren onder druk in Nederland, maar nu gaan ook in Duitsland de alarmbellen. De Duitse Muziekraad waarschuwt voor een ernstig tekort aan jonge musici. Uit een recent onderzoek  - de MiKADO Music studie -  blijkt dat over tien jaar driekwart van de vacatures bij muziekscholen onvervuld zullen zijn.

De Duitse Muziekraad wil actie ondernemen om het tij te keren. Samen met de Vereniging van Duitse Muziekscholen en de Duitse Muziekacademies pleit de raad voor betere stageprogramma’s en aantrekkelijker arbeidsvoorwaarden in het muziekonderwijs. 

‘voor alles bang’ van Sef ft. Wende is uitgeroepen tot 3voor12 Song van het Jaar 2025. Duizenden Nederlandse muziekfans brachten hun stem uit voor de 41ste editie van de Song van het Jaar. Het nummer is gebaseerd op een gedicht van Joost Zwagerman over angst, dat al een tijd op het repertoire van zangeres Wende staat. Sef was de afgelopen twee jaar nauw betrokken bij Wende’s voorstelling Vrijplaats, waarin ze liedjes in uitgeklede vorm zingt en ook duetten aangaat met muzikanten die ze bewondert. ‘Voor Alles Bang’ is daar het resultaat van.

De Nieuwe Mark is onderscheiden met de BLAStprijs 2025. Het project, naar een ontwerp van de stadsingenieurs van de gemeente Breda, behelst het doortrekken van de Mark aan de westkant van de Bredase binnenstad. “Dit project heeft maatschappelijk misschien wel de meeste impact”, stelt de jury. “Hier gaan veel mensen plezier van hebben. Dat de stad zo’n experiment aandurft!”

Voor de Bredase architectuurprijs, die dit jaar als thema ‘Stad in een Park’ had, waren vijf projecten genomineerd uit dertig inzendingen. De aanleg van een bevaarbare rivier met groen rondom in de binnenstad van Breda werd door de jury als beste gekozen.

De 35e editie van de Euregionale Architectuur Prijs (EAP) heeft twee gedeelde eersteprijswinnaars opgeleverd. Het duo Judith Baumeister en Frederike Hagen won met het project Bunte Bauhütte, Fabian Jäger kreeg de prijs voor Framework for Occupation (RWTH Aachen). Alle winnaars zijn afgestudeerd aan de RWTH Aachen.

De twee winnende afstudeerprojecten maakten indruk op de jury door de precisie en grondige uitwerking, waarin onderzoek en ontwerp elkaar op hun eigen, zeer verschillende wijze aanvulden. Door de prijs te splitsen wil de jury benadrukken dat architecten zowel uiterst precies moeten zijn in de manier waarop we bouwen, als experimenteel en bereid risico’s te nemen, aldus de initiatiefnemer van de EAP, de culturele instelling Schunck uit Heerlen.

Orkater krijg alsnog structurele subsidie van het Fonds Podiumkunsten (FPK) voor de periode 2025-2028. Dat meldt het fonds vandaag op zijn website. Na een uitspraak van de Rechtbank Amsterdam heeft het fonds bij alle afgewezen aanvragen van instellingen uit Amsterdam opnieuw gekeken naar het criterium geografische spreiding. Dat leverde Orkater een extra punt op en daarmee een plek bóven de zaaglijn. Ook de aanvragen van PRJCT Amsterdam, Mime Wave en ‘t Barre Land blijken onterecht afgewezen. Met hen gaat het fonds in gesprek over een tegemoetkoming.

Deze nieuwe besluiten zijn het gevolg van een rechterlijke uitspraak over de bezwaren van De Warme Winkel en Arno Schuitemaker/SHARP. De rechter oordeelde in oktober dat hun uitvoeringen in Amsterdam onterecht niet waren meegeteld en vroeg het fonds om een aangepast advies op dit criterium. De toegepaste nieuwe rekenmethode levert De Warme Winkel zelf echter net geen hogere eindscore op. Ook de nadere motivering van onderdelen van het advies levert geen wijziging op van het oordeel. De Warme Winkel valt daarmee alsnog buiten de boot.

Warner Music Group (WMG) en Suno hebben een “first-of-its-kind” licentie- en samenwerkingsovereenkomst gesloten. Met de deal wordt ook de eerdere rechtszaak tussen beide partijen geschikt. Opvallend onderdeel: Suno neemt live-platform Songkick over van WMG. WMG en Suno zeggen met de deal een blauwdruk te willen leggen voor een “next-generation licensed AI music platform”. Vanaf 2026 introduceert Suno nieuwe, gelicenseerde modellen en past het zijn verdienstructuur en downloadbeleid ingrijpend aan. De samenwerking volgt kort op WMG’s vorige schikking met AI-platform Udio.

Fossil Free Culture NL (FFCNL) voert opnieuw actie in het Groninger Museum tegen de sponsorrelatie van het museum met fossiele industrie. Het collectief beschuldigt het museum van ‘medeplichtigheid aan de sociale schade en ecologische vernietiging die de fossiele gasindustrie veroorzaakt’. In een performance die inhaakt op een tentoonstelling die momenteel in het museum te zien is, blokkeerden ze op een speelse wijze een van de toegangen van het museumparcours. In deze performance proberen meerdere performers door een deur te gaan, maar ze blokkeren elkaar voortdurend. Hoewel het voor toeschouwers lijkt alsof iedereen erdoor wil, lukt dat uiteindelijk niemand, hoe gemakkelijk het ook zou zijn.

Fossil Free Culture NL stelt in een persbericht dat de performance het Groninger Museum nabootst dat ‘ogenschijnlijk naar de toekomst kijkt, maar in feite vastzit in het verleden, voortdurend tegengehouden door een hardnekkige weigering om af te rekenen met hun valse vrienden uit de fossiele industrie’, met name Gasunie en Gasterra.

Op 1 februari 2026 start Marcelle Hendrickx als nieuwe directeur van stichting Méér Muziek in de Klas. Ze neemt het stokje over van Jantien Westerveld, die deze functie van directeur tien jaar heeft bekleed. ‘Ik ben heel trots dat ik het werk van Jantien mag gaan voortzetten om deze prachtige organisatie naar de volgende fase te brengen,’ aldus de aankomend directeur.

Marcelle Hendrickx is een ervaren bestuurder en toezichthouder. Van 2014 tot januari dit jaar was zij wethouder in gemeente Tilburg. Gedurende deze periode maakte zij zich hard voor de versterking van de kunst- en cultuursector, zowel op lokaal, regionaal als landelijk niveau. Daarvoor bekleedde ze verschillende leidinggevende functies in onderwijs- en overheidsorganisaties. Tevens is ze toezichthouder bij diverse culturele en maatschappelijke organisaties.

Anna Uitdehaag is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Ze heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het Nederlands cabaretlandschap en het Nederlandse kunstonderwijs. De Bossche locoburgemeester Mariève Craste speldde haar de onderscheiding op in het Theater aan de Parade, bij haar afscheid als opleidingsmanager bij Avans Hogeschool. Anna UitdeHaag heeft ruim 26 jaar aan het roer gestaan van de Koningstheateracademie. Wat ooit begon als een cabaretcursus, groeide onder haar leiding uit tot een geaccrediteerde hbo-cabaretopleiding. 

De eerste cultuurprijs winnen die ooit door je eigen dorp is uitgereikt. Dat is voorwaar een prachtige prestatie. Het overkwam mode-ontwerper Tim van den Heuvel afgelopen vrijdagavond in De Schans in Milheeze.

Origineel zijn, onderscheidend, vernieuwend, cultureel expressief met een eigen stijl, dat waren volgens presentator en jurylid Ton Hendriks de eigenschappen die nodig waren om genomineerd te worden en daar voldeed de winnaar ruimschoots aan. Wethouder Wilmie Steeghs schreef dit jaar een lijvige cultuurnota. Naar aanleiding daarvan kwam ze met deze cultuurprijzen. „Cultuur is in onze gemeente verankerd. Ik ben heel trots op wat jullie hier hebben laten zien en horen.” 

In Cultureel Centrum De Boodschap in Rijen wordt op woensdag 17 december het eerste Jongeren Cultuurgala Gilze en Rijen gehouden. Jong talent uit de gemeente laat tijdens deze avond hun passie voor cultuur zien. Er is tijdens de avond muziek, dans, theater en beeldende kunst. Cultuurplaats werkt samen met de gemeente Gilze en Rijen om het gala mogelijk te maken. Wethouder Mariëlle Doremalen zet tijdens het gala jongeren die zich inzetten voor kunst en cultuur in het zonnetje.