Trends & Ontwikkelingen

Het Limburgse Pinkpop gaat er prat op: het is het oudste popfestival ter wereld, dat onafgebroken wordt georganiseerd, al sinds 1970. Pinkpop is dus eerbiedwaardig, maar had de laatste jaren ook wat grijze haren. Bij de laatste edities was kritiek te horen, ook bij de trouwe bezoekers. Het festival ging niet mee met de tijd. Er moest iets gebeuren, vond ook Mojo Concerts, dat Pinkpop organiseert. Na het vertrek van festivalbaas Jan Smeets, in 2020, treedt nu een nieuwe directie aan, die de koers voor de komende jaren mag uitstippelen. Het is een relatief jong team, dat wordt gevormd door Tirsa Creusen (34) en Ide Koffeman (43), die ook directeur is van het festival Down The Rabbit Hole. Het terrein wordt gerenoveerd en op de podia zien we nieuwe gezichten. ‘Het zal bij ons blijven gaan om de inhoud, meer dan om de aankleding.’

In 2024 verdienden Nederlandse rechthebbenden meer dan €143 miljoen aan royalties via Spotify, een stijging van 12% ten opzichte van het jaar daarvoor. Vergeleken met 2018 zijn deze inkomsten bijna verdubbeld. Opvallend is dat meer dan twee derde van deze opbrengsten naar onafhankelijke artiesten of labels ging. Deze inzichten komen uit het Loud & Clear-rapport, waarin Spotify voor het eerst lokale statistieken over Nederlandse artiesten deelt. De meest gestreamde genres van Nederlandse artiesten op Spotify in 2024 waren pop, dance, rap, Nederpop en EDM.

Hoewel het publiek de Nederlandse muziekverkopers nog altijd probleemloos weten te vinden, zijn er flinke uitdagingen. Denk aan prijs, concurrentie, de toestand in de wereld, economie en de stijgende huren en personeelskosten. Hoe ziet het Nederlandse muziekretailandschap er anno 2025 uit? Dick van Dijk (Plato, Concerto Amsterdam), Erline Elstak (Happy Tunes Records Gorinchem), Luka Ingelse (Sounds Haarlem), Henk Visser (Kroese Arnhem) en ­­­Gert-Jan Gjaltema (Warenhuis Vanderveen Assen) reageren op vier stellingen.

De gemeente Bergen behoudt de veertien kunstwerken van Lucebert in haar collectie. Een kunstwerk ter ere van de dichter en kunstenaar komt ook terug in het centrum van de gemeente. Dat heeft Bergen besloten na onderzoek naar het verleden van Lucebert. In 2018 werd in een biografie duidelijk dat Lucebert, pseudoniem van Bertus Swaanswijk (1924-1994), in zijn jonge jaren had gesympathiseerd met de nazi's. Zowel Bergen als Alkmaar besloot onafhankelijk onderzoek te laten doen naar het verleden van de kunstenaar. Eerder besliste Alkmaar al dat een dichtregel van Lucebert in de stad mocht blijven, maar wel naar een andere locatie moest verhuizen.

In opdracht van het ministerie van Financiën hebben onderzoeksbureau Stichting Economisch Onderzoek (SEO) en Dialogic enkele vrijstellingen in de Wet op de omzetbelasting 1968 (btw) geëvalueerd. Het gaat met name om vrijstellingen die zien op bepaalde diensten door lijkbezorgers, schrijvers, journalisten, componisten en cartoonisten en om voordrachten. In een Kamerbrief worden de resultaten kort samengevat.

SEO concludeert in haar onderzoek dat de doeltreffend- en doelmatigheid van de vrijstellingen voor de diensten door lijkbezorgers, schrijvers en journalisten gemiddeld tot hoog is. De doeltreffend- en doelmatigheid voor de vrijstelling voor diensten door cartoonisten, componisten en voor voordrachten zijn volgens de onderzoekers laag.

Stel je eens voor: elke keer dat je ‘alsjeblieft’ of ‘dankjewel’ typt in een AI-tool, draag je zonder het te weten bij aan een enorme energieverslinding. Dit blijkt de harde realiteit te zijn. Sam Altman, de topman van OpenAI, onthulde onlangs in een artikel in de New York Post dat alledaagse beleefdheden zijn bedrijf tientallen miljoenen dollars extra aan elektriciteitsverbruik kosten. 

Deze onthulling maakt ondubbelzinnig duidelijk hoe de snelle groei van kunstmatige intelligentie een grote, vaak onzichtbare, impact heeft op ons energieverbruik en daarmee op duurzaamheid. Ook in de cultuursector, waar AI steeds vaker wordt gebruikt, is het goed om stil te staan bij deze ‘verborgen’ kosten.

Dat kunst en cultuur essentieel zijn om een stad levendig en aantrekkelijk te houden hoeven we als Kunstenbond natuurlijk niet uit te leggen. Maar hoe trek je kunstenaars aan in een tijd waarin zowel woningen als atelierruimte onbetaalbaar dreigen te worden of zelfs al zijn? The Bookstore Foundation in Amsterdam lukt het, met woon-werkprojecten waarbij verbinding met de wijk centraal staat. Als directeur en medeoprichter is Johanna de Schipper hier vanaf het begin bij betrokken geweest.

Op vrijdag 23 mei is het vernieuwde Cultuurherstel gelanceerd. Het platform verbindt sinds 2021 culturele instellingen met professionals uit het bedrijfsleven die als sparringpartner hun zakelijke expertise inzetten bij organisatorische vraagstukken. Na ruim vijftig succesvolle coachingstrajecten maakt het zich op voor een volgende fase, waarbij het de waarde van kunst en cultuur in de samenleving wil verankeren. Met een nieuwe naam: Culturis. 

Bij SBO Het Zilverlicht in Waalwijk krijgen leerlingen het hele jaar door beeldende lessen op school – van een vakdocent én van de groepsleerkracht. Ook buiten de school proeven de kinderen van cultuur: ze bezoeken bijvoorbeeld musea, het theater en erfgoed. Kunstvakdocent Marjolein Peeters: “Je ziet leerlingen opbloeien, zichzelf vinden. Daar ben ik enorm trots op.”

Cultuureducatie is op mbo-scholen nog erg onderbelicht. Terwijl er juist veel kansen zijn om met cultuureducatie bij te dragen aan de ontwikkeling van deze studenten. Op het Koning Willem I College in Den Bosch is Kunstloc Brabant daarom gestart met een pilotproject. 

Projectleider Deniz Fehmi Demirezen vertelt: “Studenten die van het vmbo afkomen, hebben structureel al een achterstand op het aantal uren ckv, in tegenstelling tot leeftijdsgenoten op het havo en vwo. Daarnaast is het vaak afwegen voor mbo-scholen: waar past cultuureducatie in het curriculum? Binnen het culturele aanbod is meer aanbod beschikbaar voor het primair en voortgezet onderwijs, veel minder voor het mbo. Ik wens dat mbo-scholen echt een plek aan tafel hebben in de maatschappij."

Minister Bruins (OCW) reageert op de motie van het Tweede Kamerlid Baudet (FvD). De motie vraagt om de Code Diversiteit en Inclusie te schrappen als subsidievoorwaarde voor culturele instellingen. De minister ontraad deze motie. 

De huidige BIS-periode 2025-2028 is in werking getreden. De subsidies zijn eind vorig jaar reeds toegekend tot en met 2028. Op dit moment is hij bezig met het inrichten van het cultuurbestel na 2028. Bij de inrichting van het bestel vanaf 2029 zal op basis van wet- en regelgeving opnieuw afgewogen worden op welke manier we met de drie codes, en de waarden die deze vertegenwoordigen, omgaan.

Minister Bruins (OCW) informeert de Tweede Kamer over de stand van zaken van moties en toezeggingen op het gebied van cultuur. Hij gaat onder meer in op de motie van het Tweede Kamerlid Van der Velde (PVV). De motie verzocht de regering om mogelijkheden te onderzoeken om de culturele uitingen van de schutterijcultuur in Limburg en Brabant te behouden voor de toekomst. Hij stuurt de 'Verkenning Motie Schutterijen' mee met de Kamerbrief.

Tien instellingen hebben bezwaar gemaakt tegen de ontvangen subsidiebeschikking in het kader van de bis 2025-2028. Naar aanleiding van een juridische heroverweging is de bis-subsidie voor Tetem en Europees Keramisch Werkcentrum verhoogd met respectievelijk € 170.647 en € 37.036 per jaar. Nog niet alle bezwaarprocedures zijn afgerond. Aan Internationaal Theater Amsterdam is daarnaast bij projectbesluit in lijn met het advies van de Raad voor Cultuur in aanvulling op haar reguliere bis-subsidie een extra bedrag voor internationale excellentie van € 354.832 per jaar toegekend.

Staatssecretaris Paul (OCW) geeft antwoorden op Kamervragen naar aanleiding van het bericht 'Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht dreigt te verdwijnen vanwege geldgebrek'. De Tweede Kamerleden Pijpelink, Rooderkerk (D66), Beckerman (SP) en Westerveld (PvdA-GroenLinks) hadden de vragen gesteld. De minister ziet geen redenen en geen mogelijkheden om zijn besluit te heroverwegen.

Ellie van den Bomen breekt een lans voor Visual Thinking Strategies (VTS). Daarmee leer je leerlingen open kijken naar kunst. Overtuigend is aangetoond dat VTS kritisch denken, sociaal emotionele ontwikkeling en cultuurresponsief lesgeven stimuleert. In een wereld die schreeuwt om verbinding en begrip, biedt VTS een kalm en krachtig alternatief.

Ondanks de mooie ambities in cultuurnota’s besteden gemeenten relatief steeds minder geld aan cultuureducatie, ziet onderzoeker Arno Neele. En dan moet het ravijnjaar nog komen. In 2023 gaven gemeenten gezamenlijk ruim 202 miljoen euro uit aan kunst- en cultuureducatie. Provincies volgden op afstand, met bijna 19 miljoen euro. Dat blijkt uit recent onderzoek van het CBS, in opdracht van het ministerie van OCW, naar de cultuurlasten van gemeenten en provincies. Na een dipje in de coronajaren spendeerden gemeenten en provincies in 2023 meer dan ooit aan ‘kunst- en cultuureducatie’.

Als je wat dieper in de cijfers van het onderzoek duikt, blijkt er geen enkele reden voor optimisme. De onderzoekers concluderen al dat de totale uitgaven aan cultuur weliswaar sinds 2017 zijn toegenomen, maar dat er geen sprake is van een stijging wanneer er gecorrigeerd wordt voor inflatie. Daardoor maken cultuuruitgaven langzaamaan een steeds kleiner deel uit van de totale uitgaven van gemeenten. En voor de gemeentelijke en provinciale uitgaven aan ‘kunst- en cultuureducatie’ is het beeld nog somberder. Terwijl de totale cultuuruitgaven van gemeenten tussen 2017 en 2023 met 23 procent stegen, was de stijging bij de uitgaven aan kunst- en cultuureducatie slechts 5 procent. Gecorrigeerd voor inflatie ging er in 2023 ongeveer 15 procent minder lokale en provinciale subsidie naar dit domein dan in 2017.

 Buitenschoolse muziekeducatie is belangrijk voor een florerend muziekleven in Nederland. Maar hoe zorgen we dat de infrastructuur hiervoor overeind blijft en wat vraagt dit van opleidingen en overheid? Drie spelers uit het veld geven hun visie. ‘Het is hoog tijd dat er een Cultuurwet komt.’

Ruut te Velthuis, manager Kunstencentrum bij KunstenHuis Idea in Zeist, redt het vooralsnog met de kaasschaaf: ‘We zijn van 36 naar 35 lesweken per jaar gegaan.’ Hij stelt duidelijk: zonder gemeentelijke subsidie lukt het niet. Om verzekerd te blijven van (voldoende) subsidie helpt krachtenbundeling. Ook Frank Rademakers, directeur-bestuurder van Regionaal Instituut Cultuur- en Kunsteducatie (RICK) in Midden-Limburg, noemt een brede organisatie als wapen. Zonder muziekscholen of culturele centra zonder muzieklessen wordt het muzikale landschap een stuk schraler, benadrukt Wieke Karsten. ‘Als je de infrastructuur weghaalt, is het veel lastiger om te ontdekken dat muziek iets voor je is en welk instrument bij jou past.’ 

Van 27 tot en met 30 mei vindt de 10e Wereldtop over Kunst en Cultuur plaats in Seoul, Korea. Deze top brengt belangrijke leiders en besluitvormers van over de hele wereld samen, uit het kunst- en cultuurecosysteem en daarbuiten. Zij zullen kennis uitwisselen, bespreken en benutten die we nodig hebben om de culturele en creatieve sectoren (CCS) en onze routekaart toekomstbestendig te maken, met de nadruk op de huidige en verwachte digitale en technologische realiteit. Hiermee helpen we nieuwe wegen te creëren om kunst en cultuur te bevorderen. Ook bevestigen we hiermee onze gezamenlijke positie in ons streven om de duurzame agenda voor de wereldgemeenschap en gemeenschappen binnen onze lokale contexten positief te beïnvloeden. 

De 17-jarige Anne van den Berg is vrijdagavond in Natlab in Eindhoven verkozen tot nieuwe Junior Stadsdichter van Eindhoven. Ze volgt Myrthe Smetsers op, sinds 2021 de eerste Junior Stadsdichter. Anne werd gekozen uit vijf kandidaten. Ze zal Junior Stadsdichter zijn voor twee jaar en maakt onderdeel uit van het nieuwe creatieve stadscollectief Ploeg-e, waarin ook de Stadsdichter en de twee Stadsschrijvers actief zijn.

In het archief van het Nederlands Carmelitaans Instituut in Boxmeer zijn stemboeken teruggevonden van de 17de-eeuwse componist Benedictus à Sancto Josepho. Al meer dan zestig jaar werd tevergeefs gezocht naar deze werken. De ontdekking werd gedaan door Judith en Tineke Steenbrink, artistiek leiders van Holland Baroque, die al jaren onderzoek doen naar Brabants repertoire uit de barokperiode.

De gevonden bundels bevatten de afzonderlijke partijen van 33 muziekstukken met uiteenlopende bezettingen, van solowerken tot vijfstemmige koorcomposities met ensemble. In de 17de eeuw werden partituren nog niet gedrukt; de stemboeken vormden dus de enige manier om de muziek uit te voeren. De vondst is van grote betekenis. Niet alleen voor de uitvoeringspraktijk van 17de-eeuwse muziek, maar ook voor het bredere begrip van de Zuid-Nederlandse baroktraditie en het muzikale leven in katholieke instellingen zoals het Boxmeerse klooster. Holland Baroque gaat de muziek zo snel mogelijk uitvoeren.

‘In Minor Keys’ (in mineurtoonaarden) wordt het thema van de volgende Biënnale van Venetië. De organisatie heeft in overleg met haar familie besloten de plannen van hoofdcurator Koyo Kouoh (57), die 10 mei overleed, uit te voeren. De 61ste Biënnale van Venetië zal volgend jaar plaatsvinden van 9 mei tot 22 november.

De internationale persconferentie waarin het thema van de prestigieuze tentoonstelling werd gepresenteerd, was een week uitgesteld vanwege Kouohs onverwachte overlijden. De stemming was zeer bedrukt, de bijeenkomst was deels herdenking, deels aankondiging. De Kameroens-Zwitserse Kouoh werkte als curator en museumdirecteur. Zij was de eerste zwarte vrouw die de hoofdtentoonstelling van de biënnale heeft samengesteld. De vorige editie van de prestigieuze tentoonstelling werd door 700 duizend mensen bezocht.

De Letterenfonds Vertaaltalent Prijs 2025 gaat naar Charlotte van Rooden voor haar overtuigende vertalingen uit het Roemeens. 'Ze beweegt zich schijnbaar moeiteloos tussen totaal verschillende stijlen en registers, mede dankzij een indrukwekkende woordenschat’, aldus de jury. Met de nieuwe prijs bekroont het Nederlands Letterenfonds vertalers die al in de opbouw van een vertaaloeuvre blijk geven van een opvallend talent. De prijs is de opvolger van de Letterenfonds Vertaalprijs die een oeuvre bekroonde. Het fonds wil met het verleggen van de aandacht naar het begin van een carrière de in- en doorstroom binnen het vertaalvak bevorderen. 

Het Nederlands paviljoen op de Expo 2025 in Osaka krijgt een nieuw leven na afloop van de wereldtentoonstelling. Het circulaire paviljoen wordt heropgebouwd op het Japanse eiland Awaji, dat tegen de Baai van Osaka aan ligt. De Japanse multinational Pasona Group gaat het paviljoen inzetten als onderdeel van een duurzame gebiedsontwikkeling op Awaji.

Kordaat zeilt wethouder Karin Bijl om de klippen heen. En er zijn nogal wat klippen op weg naar een culturele invulling van de meer dan één eeuw bestaande Frisokazerne, gebouwd in neorenaissancestijl, een rijksmonument, eertijds bakermat van de infanterie. De drie partners die elkaar in Friso hebben gevonden zijn De Basis (het museale gedeelte, tot voor kort ARTBASE geheten), Akoesticum (trainingscentrum voor muziek, dans en theater) en redrum (film en animatievideo en Skill School). In een oordeelvormende sessie is er vanuit de gemeenteraad weliswaar lof voor de samenwerking van de drie betrokken organisaties. Maar de twijfels en bedenkingen zijn niet gering.

Hoe ver was het rijden tot de dichtstbijzijnde bibliotheekvoorziening in 2023? En in hoeverre zijn de afstanden voor 2019, 2022 en 2023 veranderd ten opzichte van 2014? De cijfers in de tabellenset van het CBS zijn herberekend na de introductie van een nieuwe versie van de benodigde software, waarbij een afwijkende wijze van afronden ten opzichte van eerdere jaren geprogrammeerd was. Verder zijn diverse verbeteringen en correcties doorgevoerd in het wegennetwerk. Hierdoor kan in enkele gemeenten de afstand tot een bibliotheekvoorziening met 0,1 kilometer lager uitvallen dan in de oorspronkelijke tabellenset.

Roosendaal heeft plannen om meer kunstwerken in de openbare ruimte te realiseren. De gemeente wil hiermee cultuur dichter bij de inwoners brengen. De afgelopen jaren zijn al diverse kunstprojecten uitgevoerd. Nieuwe kunstwerken zijn geplaatst en bestaande werken hebben een nieuwe plek gekregen. Dit jaar wordt daar verder aan gewerkt.

De gemeente creëert letterlijk en figuurlijk ruimte voor cultuur in de stad en dorpen en investeert in cultuur voor iedereen, om zo bij te dragen aan een inclusieve samenleving. Dat zijn twee pijlers voor de nieuwe Cultuurnota 2025-2040: Cultuur verbindt en kleurt Roosendaal.

Veilig Verkeer Nederland (VVN) is niet blij met standbeeld Lonneke in Veghel. Het kunstwerk van 3,6 meter hoog van de fietsende dame met losse handen boven het stuur laat levensgevaarlijk verkeersgedrag zien, zo stelt de verkeersorganisatie. “Zonder handen fietsen doe je maar in het circus.” Volgens de provincie zijn de kunstwerken er niet om ‘het goede voorbeeld’ te geven. “Kunst is er om aan te zetten tot nadenken en de omgeving te verfraaien. Daarin heeft de kunstenaar uiteraard de vrije hand gekregen.” De Fietsersbond in Brabant vindt de ophef maar overdreven.

Een verrassend ander beeld van Park Voorburg in Vught ontvouwt zich. De eerste muurschildering werd donderdag onthuld tijdens het festival Paradijsvogels. Het is de eerste aanzet tot veel meer kunstwerken in het Park, dat óók in andere opzichten gaat veranderen.

„Park Voorburg moet een plek worden waar iedereen zichzelf kan zijn.” Aan het woord is Jaap Klink, community builder van ggz-instelling Reinier van Arkel. „In 2027/28 worden hier gefaseerd bijna negenhonderd huur- en koophuizen gebouwd voor mensen van buitenaf.” Dus van een gesloten instellingsterrein naar een gewone woonwijk? „Ja, een inclusieve bruisende woonwijk. We zetten de deuren open! Met kunst in de openbare ruimte. Deze muurschildering is het begin. Kunst werkt helend. En kunst verbindt, net als eten en drinken.”

Het ‘aanstootgevende’ kunstwerk met de Israëlische vlag en het woord kill daarop, kan hij terugkrijgen. Maar Leon Riekwell mag het niet meer ophangen in zijn expositie op de muur van kunstwerkplaats KipVis, waarschuwt burgemeester Bas van den Tillaar van Vlissingen. „Het is een gebouw van de gemeente en wij willen het daar niet hebben.”

Vandaag de dag ontvangt het Cultuurfonds steeds meer aanvragen van individuele cultuurmakers. Makers uit alle hoeken van het vak: van spoken word-artiesten tot restauratiemetselaars, van erfgoedhoveniers tot keramisten. Zij zoeken steun voor hun ontwikkeling en werk. Om hen nog beter te helpen, werkt het Cultuurfonds samen met Voordekunst. Zo krijgen makers niet alleen financiële steun, maar ook hulp bij zichtbaarheid en publieksbereik. Het Lente Fonds ondersteunt individuele cultuurmakers op het gebied van muziek, theater, dans, beeldende kunst, letteren, erfgoed en ambachten. 

De gemeenteraad van Zwolle heeft ingestemd met het voornemen om de rode hal aan te kopen, een markant gebouw aan de zuidzijde van station Zwolle aan de voet van de nieuwe Passerelle. Met deze stap neemt de gemeente regie over de culturele invulling van deze strategische plek binnen de Spoorzone. De rode hal krijgt binnen de transformatie van de Spoorzone een tijdelijke invulling met culturele en publieke functies. Het moet een plek worden waar de levendigheid en aantrekkingskracht van Spoorzone direct zichtbaar en voelbaar zijn. 

Met de ingang van het nieuwe cultuurbeleid dit jaar en de toekenning van de verschillende vierjarige, tweejarige en activiteitensubsidies is er al veel te doen op het gebied van kunst en cultuur in Breda. Met de nieuwste subsidietoekenningen komt daar een divers aanbod bij. Het gaat om culturele activiteiten in 4 richtingen: ‘stedelijk belang’, ‘samen cultuur maken’, ‘creatieve talenten en makers’ en ‘culturele activiteiten in de wijken en dorpen’. In de eerste helft van 2025 is al 676.000 euro toegekend. Voor de tweede helft van 2025 is dat nog eens 344.000 euro.

Defne Ayas wordt vanaf 15 september directeur van het Van Abbemuseum in Eindhoven, zo maakte het museum onlangs bekend. Wie is de vrouw die straks de artistieke koers bepaalt van het belangrijkste museum van de stad? 

Haar loopbaan in de kunstwereld bracht Ayas over de hele wereld. Ze verzorgde het programma van het Turkse paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2015 en was in 2021 medecurator van de Gwangju Biënnale in Zuid-Korea. In datzelfde jaar zat ze eveneens in het curatorenteam van de Biënnale van Moskou. Ze werkt graag met performancekunst. Sinds 2004 werkt ze als curator bij Performa, een tweejaarlijks festival in New York. Van 2012 tot 2017 was ze directeur van kunstinstituut Witte de With (sinds 2018 ‘Melly’ genaamd) in Rotterdam.

Brummen mag door met de plannen voor een cultureel centrum en nieuwe appartementen op een prominent plein in het dorp. Donderdagavond zette de gemeenteraad daarvoor het licht op groen. 

Het bestemmingsplan voor het plein werd onlangs aangepast. Dat gebeurde nadat er twaalf zienswijzen waren ingediend. Er kwamen onder andere reacties uit de culturele sector in Brummen. Die vond het SWB-pand in de nieuwe plannen te klein. Het gebouw wordt nu nog iets groter.