Trends & Ontwikkelingen

De Keniaanse schrijver, academicus en activist Ngugi wa Thiong'o is op 87-jarige leeftijd overleden. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste intellectuelen van Oost-Afrika.

„Hij heeft een onuitwisbare indruk gemaakt op hoe we denken over onze onafhankelijkheid, sociale rechtvaardigheid en het gebruik en misbruik van politieke en economische macht”, reageerde president William Ruto op de dood van wat vermoedelijk de meest indrukwekkende Oost-Afrikaanse schrijver is. Ngugi wa Thiong’o overleed woensdag op 87-jarige leeftijd overleden in de VS. Zijn toon was vaak satirisch en hij bespotte de clowneske en corrupte praktijken van regeringsleiders.

Minister Bruins bezocht maandag 19 mei samen met gedeputeerde Rob van Muilekom en wethouder Dylan Lochtenberg drie culturele organisaties in Veenendaal. In Bibliotheek Veenendaal werd het project Draden van Ons Nederlands Slavernijverleden toegelicht, waarbij een 35 bij 2,5 meter groot wandkleed wordt gemaakt. 

Dit deed hij voor de ondertekening van bestuurlijke afspraken over cultuurbeoefening. De minister benadrukte het belang van cultuur voor de samenleving. De bestuurlijke afspraken cultuurbeoefening 2025-2028 benadrukken het belang van cultuureducatie en samenwerking tussen scholen, culturele partners en de gemeente.

In Museum Krona in Uden werd deze week niet alleen kunst bekeken, maar ook gemaakt. Een groep jongeren mocht op de gevel met graffiti een kunstwerk spuiten om de nieuwe expositie over popart te promoten: „Dat is nog eens iets anders dan kleuren in je schrift.” OMG! Relipop is de nieuwe tentoonstelling van Museum Krona. Om daar nog meer aandacht voor te krijgen, bedacht het personeel van het museum iets unieks. Crone vertelt enthousiast over het project: „Wij zijn altijd op zoek naar samenwerkingen in Maashorst. We gingen in gesprek met MC Jongerenwerk.”

Kunstwerken van de MakersMarathon worden op 5 juni geveild. De opbrengst gaat naar Jeugdfonds Sport & Cultuur in ’s-Hertogenbosch en Vught. Tijdens de MakersMarathon hebben 50 kunstenaars in 24 uur samen unieke kunst gemaakt. Deze kunstwerken worden binnenkort geveild.

Doe meer, dan komen er ook meer mensen. Volgens dat motto timmert Markant Theater Maashorst al dertig jaar aan de weg. Nu wil geldschieter Cor van der Heijden (85) wil ‘zijn’ theatercomplex aan de gemeenschap schenken. Vijftien jaar geleden stak hij uit eigen zak elf miljoen euro in een nieuwe evenementenzaal en sindsdien exploiteert hij met de Heven Group het theater.  Het 15-jarig contract tussen beide partijen liep in 2026 af maar is onlangs stilzwijgend voor vijf jaar verlengd omdat beide partijen dik tevreden zijn.

Voor omgerekend zo’n 1,5 miljoen euro per jaar - ongeveer hetzelfde bedrag als Uden in de jaren daarvoor kwijt was aan het eigen theater - was de gemeente in één klap af van het jaarlijks terugkerende circus over tekorten, extra subsidie en ander ‘theater’ in de gemeenteraad, zo was het idee van de kleine, grote ondernemer uit Uden. Van der Heijden „Wij zijn als theater één van de motors van de Udense horeca, en andersom. Nu wil ik dit goed nalaten. Daarom heb ik besloten dat ik het theater aan de gemeenschap wil doorgeven." Een stichting met drie tot vijf mensen moet toezicht gaan houden en het complex beheren.

De uitreiking van de Gouden Palm aan It Was Just An Accident, de nieuwste film van de Iraanse filmmaker Jafar Panahi afgelopen weekeinde op het filmfestival in Cannes, heeft de nodige reacties losgemaakt in Iran en de Iraanse diaspora in het buitenland. De prijs is niet alleen een belangrijke mijlpaal voor Panahi zelf, een dissidente regisseur die ondanks jaren van gevangenschap en reisverboden prachtige films blijft maken, maar ook een erkenning van de creatieve veerkracht van Iraanse cinema in weerwil van alle overheidsrestricties. In een gezamenlijke verklaring vierden ruim 150 Iraanse kunstenaars, schrijvers en activisten, binnen en buiten Iran Panahi’s onderscheiding. 

De provincie wil dat alle Brabanders van kunst en cultuur kunnen genieten. Makers en culturele organisaties kunnen in september opnieuw subsidie aanvragen om met hun kunst- en cultuurprojecten een breder en divers publiek te bereiken. Ook mensen voor wie het minder vanzelfsprekend is om hiermee in aanraking te komen. De provincie stelt hiervoor € 1,7 miljoen beschikbaar.

Vanaf 1 september kunnen makers en culturele organisaties hun aanvragen indienen voor hun initiatieven die zich richten op een breder of divers publiek. Denk aan mensen met een beperking, ouderen, jongeren in kwetsbare posities of mensen die weinig in aanraking komen met kunst en cultuur. Nieuw dit jaar is dat aanvragers het perspectief van hun publieksgroep meenemen in hun project. 

Bij elk kunstwerk in de openbare ruimte van Weesp komt een tegel met een korte tekst en een QR-code. Zo kunnen voorbijgangers meer te weten komen over de achtergrond en betekenis van de kunstwerken.  Het werd tijd om voorbijgangers daar meer over te vertellen, vond Thea ter Veer. Zij diende een plan in voor Weesp Begroot 2024, en dat plan wordt nu uitgevoerd.

Deze week kwamen leden van de Europese creatieve gemeenschap samen met EU-wetgevers in Brussel om met elkaar te spreken over de uitvoering van de EU Artificial Intelligence Act. Dit wetgevingskader, dat precies een jaar geleden werd goedgekeurd, heeft als doel AI-ontwikkelingen te reguleren, maar er bestaan zorgen over de daadwerkelijke implementatie en het effect op de creatieve sector. Deelnemers spraken namens een brede coalitie van auteurs, performers, uitgevers, producenten en culturele ondernemingen en uitten ernstige bezorgdheid over de huidige richting van de AI-beleidsimplementatie in de EU.

Manon Jeuken, winnares van de Jheronimus Atelier Prijs 2025, presenteert vanaf 13 mei haar nieuwe werk Not in my backyard in de Bossche Omroep. De prijs, mede mogelijk gemaakt door de gemeente ’s-Hertogenbosch, is bedoeld om talentvolle makers in onze stad te ondersteunen in hun artistieke ontwikkeling. Met deze speciale opdracht binnen het regenboogbeleid reageert Manon Jeuken op actuele spanningen rondom acceptatie van de LHBTI+-gemeenschap. 

Schrijvers Paul van Loon, Rutger Vink en Thomas van Grinsven hebben dit jaar de Prijs van de Nederlandse Kinderjury voor de beste kinderboeken gewonnen. Het is de belangrijkste publieksprijs voor kinderboeken.

De kinderjury in de categorie 7 tot en met 9 jaar koos voor het boek De avonturen van Rutger, Thomas & Paco - De Safari van het duo Vink en Van Grinsven. Zij wonnen vorig jaar ook de prijs met hun boek De avonturen van Rutger, Thomas en Paco - Het Pretpark. In de categorie 10 tot en met 12 jaar won Van Loon met zijn boek Danse Macabre. De schrijver van de bekende series over Dolfje Weerwolfje en De griezelbus won daarmee na 16 jaar weer een belangrijke kinderboekenprijs.

Youp van ’t Hek zou een preek voor ongelovigen verzorgen op festival Zwarte Cross. Maar hij zegt af. De punkband Hang Youth zou optreden. Komt ook al niet, net als Claw Boys Claw en documentairemaker Sinan Can, en de lokale cabaretier André Manuel zegt dat dit zijn laatste Zwarte Cross is. De afzeggingen volgen op een artikel dat Follow the Money eerder deze maand publiceerde over het Amerikaanse investeringsbedrijf KKR.

Hebben afzeggingen van artiesten enig effect? Niet direct als het over de financiën van de investeerder gaat. De tickets zijn immers al verkocht. “De waarde van dit soort acties is meer symbolisch”, zegt financieel ethicus aan de Rijksuniversiteit Groningen Boudewijn de Bruin. “Je maakt duidelijk dat je niets te maken wil hebben met wat een investeringsbedrijf als KKR doet. Als iemand als Youp van ’t Hek afzegt, kan hij andere mensen ertoe aanzetten ook stelling te nemen.” Festivals leven van hun reputatie. Staat die reputatie jaar na jaar onder druk door afzeggingen en discussies in de media, dan doet dat de waarde in elk geval geen goed.

Jacqueline Govaert is onderscheiden met de Buma Lifetime Achievement Award. De award is een erkenning voor haar blijvende bijdrage aan de Nederlandse popmuziek en haar rol als artistiek kompas voor een hele generatie muziekliefhebbers en makers. Ze ontvangt de prijs op 2 juni in ITA Amsterdam, tijdens de uitreiking van de Buma Awards. 

De Wilhelminaring 2025, de landelijke oeuvreprijs voor beeldhouwers, is toegekend aan Hester Oerlemans (Schijndel, 1961). Oerlemans wordt geprezen om haar veelzijdige, vaak speelse en maatschappelijk betrokken oeuvre dat sculpturen, installaties, schilderijen, tekeningen en fotowerken omvat. De jury roemt haar vermogen om kunst en leven op poëtische wijze met elkaar te verbinden.

De Wilhelminaring is een landelijke oeuvreprijs die sinds 1998 elke twee jaar wordt toegekend aan een vooraanstaand Nederlands beeldhouwer. Met de prijs wordt aandacht gevraagd voor de Nederlandse beeldhouwkunst. De prijs bestaat uit een speciaal ontworpen ring, een tentoonstelling in CODA Museum Apeldoorn, een gedicht en een opdracht voor een permanent beeld in het Sprengenpark te Apeldoorn.

Het nieuws over beschuldigingen van wangedrag door dirigent Jaap van Zweden houdt de orkestwereld bezig. Bij meerdere orkesten waar Jaap van Zweden dirigeerde was sprake van een ‘patroon van angst’, zo concludeerde Pointer, het onderzoeksprogramma van KRO-NCRV. Rob Hilberink, directeur van de International Conducting Competition Rotterdam (ICCR): „Ik vond het goed dat Pointer het zo internationaal heeft aangepakt. Ik zie dat jonge talenten veel coöperatiever en minder directief zijn. Ze lijken veel meer besef te hebben dat je alleen samen tot een goed geheel komt.” Hilberink: „Het gaat er om, hoe je communiceert. Je mag als dirigent zeker een sterke mening en een visie hebben, maar op dit topniveau mag je een zekere professionaliteit in de communicatie verwachten.''

De Amerikaans-Nederlandse Heather Kurzbauer: „Hiërarchie is inherent aan het orkestwezen. Dirigenten hebben geen vrienden in het orkest, en als je excellentie wil, dan moet je hoge eisen stellen.” Jac van Steen is dirigent met jarenlange ervaring bij Nederlandse orkesten als het Residentieorkest en het Nederlands Philharmonisch Orkest en bij vele buitenlandse orkesten als het London Sinfonietta. Van Steen gelooft niet zo in de waarde van harde omgangsvormen. „Je hoeft niet hard te zijn om topresultaten te behalen.”

Het Limburgse Pinkpop gaat er prat op: het is het oudste popfestival ter wereld, dat onafgebroken wordt georganiseerd, al sinds 1970. Pinkpop is dus eerbiedwaardig, maar had de laatste jaren ook wat grijze haren. Bij de laatste edities was kritiek te horen, ook bij de trouwe bezoekers. Het festival ging niet mee met de tijd. Er moest iets gebeuren, vond ook Mojo Concerts, dat Pinkpop organiseert. Na het vertrek van festivalbaas Jan Smeets, in 2020, treedt nu een nieuwe directie aan, die de koers voor de komende jaren mag uitstippelen. Het is een relatief jong team, dat wordt gevormd door Tirsa Creusen (34) en Ide Koffeman (43), die ook directeur is van het festival Down The Rabbit Hole. Het terrein wordt gerenoveerd en op de podia zien we nieuwe gezichten. ‘Het zal bij ons blijven gaan om de inhoud, meer dan om de aankleding.’

In 2024 verdienden Nederlandse rechthebbenden meer dan €143 miljoen aan royalties via Spotify, een stijging van 12% ten opzichte van het jaar daarvoor. Vergeleken met 2018 zijn deze inkomsten bijna verdubbeld. Opvallend is dat meer dan twee derde van deze opbrengsten naar onafhankelijke artiesten of labels ging. Deze inzichten komen uit het Loud & Clear-rapport, waarin Spotify voor het eerst lokale statistieken over Nederlandse artiesten deelt. De meest gestreamde genres van Nederlandse artiesten op Spotify in 2024 waren pop, dance, rap, Nederpop en EDM.

Hoewel het publiek de Nederlandse muziekverkopers nog altijd probleemloos weten te vinden, zijn er flinke uitdagingen. Denk aan prijs, concurrentie, de toestand in de wereld, economie en de stijgende huren en personeelskosten. Hoe ziet het Nederlandse muziekretailandschap er anno 2025 uit? Dick van Dijk (Plato, Concerto Amsterdam), Erline Elstak (Happy Tunes Records Gorinchem), Luka Ingelse (Sounds Haarlem), Henk Visser (Kroese Arnhem) en ­­­Gert-Jan Gjaltema (Warenhuis Vanderveen Assen) reageren op vier stellingen.

De gemeente Bergen behoudt de veertien kunstwerken van Lucebert in haar collectie. Een kunstwerk ter ere van de dichter en kunstenaar komt ook terug in het centrum van de gemeente. Dat heeft Bergen besloten na onderzoek naar het verleden van Lucebert. In 2018 werd in een biografie duidelijk dat Lucebert, pseudoniem van Bertus Swaanswijk (1924-1994), in zijn jonge jaren had gesympathiseerd met de nazi's. Zowel Bergen als Alkmaar besloot onafhankelijk onderzoek te laten doen naar het verleden van de kunstenaar. Eerder besliste Alkmaar al dat een dichtregel van Lucebert in de stad mocht blijven, maar wel naar een andere locatie moest verhuizen.

In opdracht van het ministerie van Financiën hebben onderzoeksbureau Stichting Economisch Onderzoek (SEO) en Dialogic enkele vrijstellingen in de Wet op de omzetbelasting 1968 (btw) geëvalueerd. Het gaat met name om vrijstellingen die zien op bepaalde diensten door lijkbezorgers, schrijvers, journalisten, componisten en cartoonisten en om voordrachten. In een Kamerbrief worden de resultaten kort samengevat.

SEO concludeert in haar onderzoek dat de doeltreffend- en doelmatigheid van de vrijstellingen voor de diensten door lijkbezorgers, schrijvers en journalisten gemiddeld tot hoog is. De doeltreffend- en doelmatigheid voor de vrijstelling voor diensten door cartoonisten, componisten en voor voordrachten zijn volgens de onderzoekers laag.

Stel je eens voor: elke keer dat je ‘alsjeblieft’ of ‘dankjewel’ typt in een AI-tool, draag je zonder het te weten bij aan een enorme energieverslinding. Dit blijkt de harde realiteit te zijn. Sam Altman, de topman van OpenAI, onthulde onlangs in een artikel in de New York Post dat alledaagse beleefdheden zijn bedrijf tientallen miljoenen dollars extra aan elektriciteitsverbruik kosten. 

Deze onthulling maakt ondubbelzinnig duidelijk hoe de snelle groei van kunstmatige intelligentie een grote, vaak onzichtbare, impact heeft op ons energieverbruik en daarmee op duurzaamheid. Ook in de cultuursector, waar AI steeds vaker wordt gebruikt, is het goed om stil te staan bij deze ‘verborgen’ kosten.

Dat kunst en cultuur essentieel zijn om een stad levendig en aantrekkelijk te houden hoeven we als Kunstenbond natuurlijk niet uit te leggen. Maar hoe trek je kunstenaars aan in een tijd waarin zowel woningen als atelierruimte onbetaalbaar dreigen te worden of zelfs al zijn? The Bookstore Foundation in Amsterdam lukt het, met woon-werkprojecten waarbij verbinding met de wijk centraal staat. Als directeur en medeoprichter is Johanna de Schipper hier vanaf het begin bij betrokken geweest.

Op vrijdag 23 mei is het vernieuwde Cultuurherstel gelanceerd. Het platform verbindt sinds 2021 culturele instellingen met professionals uit het bedrijfsleven die als sparringpartner hun zakelijke expertise inzetten bij organisatorische vraagstukken. Na ruim vijftig succesvolle coachingstrajecten maakt het zich op voor een volgende fase, waarbij het de waarde van kunst en cultuur in de samenleving wil verankeren. Met een nieuwe naam: Culturis. 

Bij SBO Het Zilverlicht in Waalwijk krijgen leerlingen het hele jaar door beeldende lessen op school – van een vakdocent én van de groepsleerkracht. Ook buiten de school proeven de kinderen van cultuur: ze bezoeken bijvoorbeeld musea, het theater en erfgoed. Kunstvakdocent Marjolein Peeters: “Je ziet leerlingen opbloeien, zichzelf vinden. Daar ben ik enorm trots op.”

Cultuureducatie is op mbo-scholen nog erg onderbelicht. Terwijl er juist veel kansen zijn om met cultuureducatie bij te dragen aan de ontwikkeling van deze studenten. Op het Koning Willem I College in Den Bosch is Kunstloc Brabant daarom gestart met een pilotproject. 

Projectleider Deniz Fehmi Demirezen vertelt: “Studenten die van het vmbo afkomen, hebben structureel al een achterstand op het aantal uren ckv, in tegenstelling tot leeftijdsgenoten op het havo en vwo. Daarnaast is het vaak afwegen voor mbo-scholen: waar past cultuureducatie in het curriculum? Binnen het culturele aanbod is meer aanbod beschikbaar voor het primair en voortgezet onderwijs, veel minder voor het mbo. Ik wens dat mbo-scholen echt een plek aan tafel hebben in de maatschappij."

Minister Bruins (OCW) reageert op de motie van het Tweede Kamerlid Baudet (FvD). De motie vraagt om de Code Diversiteit en Inclusie te schrappen als subsidievoorwaarde voor culturele instellingen. De minister ontraad deze motie. 

De huidige BIS-periode 2025-2028 is in werking getreden. De subsidies zijn eind vorig jaar reeds toegekend tot en met 2028. Op dit moment is hij bezig met het inrichten van het cultuurbestel na 2028. Bij de inrichting van het bestel vanaf 2029 zal op basis van wet- en regelgeving opnieuw afgewogen worden op welke manier we met de drie codes, en de waarden die deze vertegenwoordigen, omgaan.

Minister Bruins (OCW) informeert de Tweede Kamer over de stand van zaken van moties en toezeggingen op het gebied van cultuur. Hij gaat onder meer in op de motie van het Tweede Kamerlid Van der Velde (PVV). De motie verzocht de regering om mogelijkheden te onderzoeken om de culturele uitingen van de schutterijcultuur in Limburg en Brabant te behouden voor de toekomst. Hij stuurt de 'Verkenning Motie Schutterijen' mee met de Kamerbrief.

Tien instellingen hebben bezwaar gemaakt tegen de ontvangen subsidiebeschikking in het kader van de bis 2025-2028. Naar aanleiding van een juridische heroverweging is de bis-subsidie voor Tetem en Europees Keramisch Werkcentrum verhoogd met respectievelijk € 170.647 en € 37.036 per jaar. Nog niet alle bezwaarprocedures zijn afgerond. Aan Internationaal Theater Amsterdam is daarnaast bij projectbesluit in lijn met het advies van de Raad voor Cultuur in aanvulling op haar reguliere bis-subsidie een extra bedrag voor internationale excellentie van € 354.832 per jaar toegekend.

Staatssecretaris Paul (OCW) geeft antwoorden op Kamervragen naar aanleiding van het bericht 'Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht dreigt te verdwijnen vanwege geldgebrek'. De Tweede Kamerleden Pijpelink, Rooderkerk (D66), Beckerman (SP) en Westerveld (PvdA-GroenLinks) hadden de vragen gesteld. De minister ziet geen redenen en geen mogelijkheden om zijn besluit te heroverwegen.

Ellie van den Bomen breekt een lans voor Visual Thinking Strategies (VTS). Daarmee leer je leerlingen open kijken naar kunst. Overtuigend is aangetoond dat VTS kritisch denken, sociaal emotionele ontwikkeling en cultuurresponsief lesgeven stimuleert. In een wereld die schreeuwt om verbinding en begrip, biedt VTS een kalm en krachtig alternatief.

Ondanks de mooie ambities in cultuurnota’s besteden gemeenten relatief steeds minder geld aan cultuureducatie, ziet onderzoeker Arno Neele. En dan moet het ravijnjaar nog komen. In 2023 gaven gemeenten gezamenlijk ruim 202 miljoen euro uit aan kunst- en cultuureducatie. Provincies volgden op afstand, met bijna 19 miljoen euro. Dat blijkt uit recent onderzoek van het CBS, in opdracht van het ministerie van OCW, naar de cultuurlasten van gemeenten en provincies. Na een dipje in de coronajaren spendeerden gemeenten en provincies in 2023 meer dan ooit aan ‘kunst- en cultuureducatie’.

Als je wat dieper in de cijfers van het onderzoek duikt, blijkt er geen enkele reden voor optimisme. De onderzoekers concluderen al dat de totale uitgaven aan cultuur weliswaar sinds 2017 zijn toegenomen, maar dat er geen sprake is van een stijging wanneer er gecorrigeerd wordt voor inflatie. Daardoor maken cultuuruitgaven langzaamaan een steeds kleiner deel uit van de totale uitgaven van gemeenten. En voor de gemeentelijke en provinciale uitgaven aan ‘kunst- en cultuureducatie’ is het beeld nog somberder. Terwijl de totale cultuuruitgaven van gemeenten tussen 2017 en 2023 met 23 procent stegen, was de stijging bij de uitgaven aan kunst- en cultuureducatie slechts 5 procent. Gecorrigeerd voor inflatie ging er in 2023 ongeveer 15 procent minder lokale en provinciale subsidie naar dit domein dan in 2017.

 Buitenschoolse muziekeducatie is belangrijk voor een florerend muziekleven in Nederland. Maar hoe zorgen we dat de infrastructuur hiervoor overeind blijft en wat vraagt dit van opleidingen en overheid? Drie spelers uit het veld geven hun visie. ‘Het is hoog tijd dat er een Cultuurwet komt.’

Ruut te Velthuis, manager Kunstencentrum bij KunstenHuis Idea in Zeist, redt het vooralsnog met de kaasschaaf: ‘We zijn van 36 naar 35 lesweken per jaar gegaan.’ Hij stelt duidelijk: zonder gemeentelijke subsidie lukt het niet. Om verzekerd te blijven van (voldoende) subsidie helpt krachtenbundeling. Ook Frank Rademakers, directeur-bestuurder van Regionaal Instituut Cultuur- en Kunsteducatie (RICK) in Midden-Limburg, noemt een brede organisatie als wapen. Zonder muziekscholen of culturele centra zonder muzieklessen wordt het muzikale landschap een stuk schraler, benadrukt Wieke Karsten. ‘Als je de infrastructuur weghaalt, is het veel lastiger om te ontdekken dat muziek iets voor je is en welk instrument bij jou past.’ 

Van 27 tot en met 30 mei vindt de 10e Wereldtop over Kunst en Cultuur plaats in Seoul, Korea. Deze top brengt belangrijke leiders en besluitvormers van over de hele wereld samen, uit het kunst- en cultuurecosysteem en daarbuiten. Zij zullen kennis uitwisselen, bespreken en benutten die we nodig hebben om de culturele en creatieve sectoren (CCS) en onze routekaart toekomstbestendig te maken, met de nadruk op de huidige en verwachte digitale en technologische realiteit. Hiermee helpen we nieuwe wegen te creëren om kunst en cultuur te bevorderen. Ook bevestigen we hiermee onze gezamenlijke positie in ons streven om de duurzame agenda voor de wereldgemeenschap en gemeenschappen binnen onze lokale contexten positief te beïnvloeden. 

De 17-jarige Anne van den Berg is vrijdagavond in Natlab in Eindhoven verkozen tot nieuwe Junior Stadsdichter van Eindhoven. Ze volgt Myrthe Smetsers op, sinds 2021 de eerste Junior Stadsdichter. Anne werd gekozen uit vijf kandidaten. Ze zal Junior Stadsdichter zijn voor twee jaar en maakt onderdeel uit van het nieuwe creatieve stadscollectief Ploeg-e, waarin ook de Stadsdichter en de twee Stadsschrijvers actief zijn.